FREELANCERS, ZELFSTANDIGEN EN ZZP’ERS
freelancers, zelfstandigen, en zzp’ers
KNMvD, januari 2011 Versie 1.2
Freelancer, zelfstandige en zzp’er De aanduiding freelancer, zelfstandige en ZZP-er (afkorting voor zelfstandige zonder personeel) zijn geen juridische begrippen. Alle drie kunnen in de veterinaire praktijk worden omschreven als dierenartsen die voor wisselende opdrachtgevers opdrachten verrichten. Hij/zij is niet bij een vaste werkgever werkzaam, maar neemt verschillende opdrachten tegen een vooraf bepaalde beloning aan. Meestal gaat het om een overeenkomst van opdracht. Daarom wordt hieronder niet gesproken over freelancer, zelfstandige of zzp’er maar over opdrachtnemer. Kenmerken van de overeenkomst van opdracht Partijen zetten meestal de naam overeenkomst van opdracht boven hun overeenkomst indien ze een overeenkomst willen sluiten die geen arbeidsovereenkomst is. Wil er sprake zijn van een overeenkomst van opdracht dan dient de opdrachtnemer volkomen vrij te zijn bij het verrichten van werkzaamheden voor de opdrachtgever. Van belang is dat hij/zij de arbeid zelfstandig verricht en niet in een gezagsverhouding staat tot de opdrachtgever. De opdrachtgever kan wel het kader aangeven waarbinnen de opdracht moet worden uitgevoerd, maar de daadwerkelijke invulling daarvan gebeurt door de opdrachtnemer. Volgens de wettelijke omschrijving is de overeenkomst van opdracht gericht op het buiten dienstbetrekking verrichten van werkzaamheden die in iets anders bestaan dan het tot stand brengen van een werk van stoffelijke aard, het bewaren van zaken, het uitgeven van werken of het vervoeren of doen vervoeren van personen of zaken. De partij die de opdracht verstrekt is de opdrachtgever, degene die het werk verricht, de opdrachtnemer. Een overeenkomst van opdracht wordt wel een inspanningsovereenkomst genoemd. Dit houdt in dat de opdrachtnemer slechts de plicht heeft om zijn best te doen om het werk waarvoor hij is ingeschakeld, naar tevredenheid te verrichten. Een dierenarts moet zijn best doen om een operatie te laten slagen. Hij kan echter geen garantie geven dat de operatie ook werkelijk slaagt. Opdrachtgever en opdrachtnemer kunnen ook rechtspersonen zijn. Wederzijdse rechten en plichten De opdrachtnemer dient de werkzaamheden in beginsel zelf te verrichten. Indien de opdrachtnemer beroepsmatig handelt (of een eigen bedrijf uitoefent) is de opdrachtgever hem een vergoeding verschuldigd. Ook de onkosten die de opdrachtnemer maakt om de opdracht uit te voeren, moet de opdrachtgever vergoeden, voor zover deze niet in de afgesproken vergoeding zijn inbegrepen. De opdrachtnemer op zijn beurt is verplicht gevolg te geven aan tijdig verleende en verantwoorde aanwijzingen omtrent de uitvoering van de opdracht. De opdrachtnemer moet de opdrachtgever op de hoogte houden van zijn werkzaamheden en hem direct in kennis stellen als hij de opdracht voltooid heeft. Tenslotte is de opdrachtnemer verplicht verantwoording af te leggen over de wijze waarop hij de opdracht heeft vervuld. Hoewel in de opdrachtovereenkomst dus zeker elementen van gezag kunnen zitten, is het verschil met de arbeidsovereenkomst dat de opdrachtnemer niet is onderworpen aan de zeggenschap van de opdrachtgever. Hij is (anders dan de werknemer) niet zonder meer verplicht de aanwijzingen van de opdrachtgever op te volgen. De opdrachtnemer die ‘op redelijke gronden’ niet bereid is de opdracht volgens de hem gegeven aanwijzingen uit te voeren, kan (als de opdrachtgever de aanwijzingen handhaaft) de overeenkomst opzeggen.
Versie 1.1
Pagina 2 van 7
freelancers, zelfstandigen, en zzp’ers
Verklaring ArbeidsRelatie (VAR) Soms is het voor een opdrachtgever niet duidelijk of hij/zij te maken heeft met een zelfstandige waarvoor geen premies sociale verzekeringen en loonheffing hoeft te worden afgedragen. Is er wel sprake van zelfstandigheid, is er mogelijk sprake van een fictieve dienstbetrekking of blijkt er toch een arbeidsovereenkomst te bestaan? Om vooraf meer duidelijkheid te krijgen over de soort arbeidsrelatie is het raadzaam dat de opdrachtgever de opdrachtnemer vooraf om een VAR vraagt. Alleen als de opdrachtgever de juiste VAR (zie hieronder) aan de belastingdienst kan overleggen, vrijwaart dit hem/haar van het afdragen van sociale premies en loonbetasting. Aanvragen VAR De opdrachtnemer kan de Belastingdienst een Verklaring arbeidsrelatie (VAR) vragen. Er vindt dan een beoordeling plaats aan de hand van de beleidsregels. Deze beleidsregels geven een uitleg van de wettelijke bepalingen omtrent de arbeidsovereenkomst en de dienstbetrekking waarbij rekening wordt gehouden met de rechtspraak. De beleidsregels zijn te raadplegen op de website van het UWV (www.uwv.nl) en op de website van het Ministerie van financiën (www.minfin.nl). De VAR geldt voor maximaal één kalenderjaar. De vrijwaring geldt echter ook voor een in het volgend jaar doorlopende opdracht, maar alleen als de opdracht vóór 1 november van het lopende jaar is verleend en er op dat moment nog geen VAR is afgegeven. De Belastingdienst verstrekt een speciaal formulier waarmee de VAR kan worden aangevraagd. Het formulier is gratis verkrijgbaar via de bestellijn van de Belastingdienst (tel. 0800 - 0043) of bij de eenheid van de Belastingdienst waar de zzp'er onder valt. Het formulier is ook te downloaden bij de Belastingdienst: www.belastingdienst.nl. Afhandeling van de aanvraag duurt 6 tot 8 weken. Vrijwaring loon- en premieheffing Als de Belastingdienst oordeelt dat er sprake is van een zelfstandig ondernemer (VAR-wuo (winst uit onderneming)) of van een directeur-grootaandeelhouder (VAR-dga) dan vrijwaart de VAR de opdrachtgever van de VAR-houder van het betalen van premies werknemersverzekeringen en loonbelasting. Volgens de regeling, zoals die sinds 1 januari 2005 luidt, geldt die vrijwaring ook als de Belastingdienst de opdracht achteraf alsnog als een arbeidsovereenkomst beoordeelt. Wel moet voor de vrijwaring aan de volgende voorwaarden zijn voldaan: Opdrachtnemer toont aan opdrachtgever een geldige VAR. Opdrachtgever bewaart een kopie van deze VAR in zijn administratie. Opdrachtgever stelt de identiteit van de opdrachtnemer vast aan de hand van een geldig identiteitsbewijs en bewaart een kopie van dit identiteitsbewijs in zijn administratie. De werkzaamheden moeten worden verricht binnen de geldigheidsduur van de verklaring. De werkzaamheden moeten overeenkomen met de omschrijving van de werkzaamheden op de VAR. Einde van de opdrachtovereenkomst De opdrachtovereenkomst kan op verschillende manieren eindigen. De regels met betrekking tot beëindiging uit het ontslagrecht zijn niet van toepassing, omdat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. Ook voor overeenkomst van opdracht geldt, dat zij voor bepaalde tijd dan wel voor onbepaalde tijd kan worden aangegaan. In beide gevallen kan de overeenkomst eindigen van rechtswege door de dood van één van de partijen; met wederzijds goedvinden; door ontbinding wegens onvoorziene omstandigheden of wegens wanprestatie. Daarnaast bestaat de mogelijkheid van (tussentijdse) opzegging. Typerend voor de opzegging van de overeenkomst van opdracht is, dat de toepasselijke wetsbepalingen in beginsel van aanvullend recht zijn. Partijen kunnen dus met elkaar een afwijkende regeling afspreken. Overeenkomst van opdracht voor onbepaalde tijd
Versie 1.1
Pagina 3 van 7
freelancers, zelfstandigen, en zzp’ers
Gaat het om een overeenkomst voor onbepaalde tijd, dan is de opdrachtgever, evenals de bedrijfs- of beroepsmatige opdrachtnemer, te allen tijde bevoegd op te zeggen. Hij is krachtens de wet niet aan bepaalde vormvoorschriften of termijnen gebonden. Is een opzegregeling in de overeenkomst opgenomen, dan mag hiervan gebruik worden gemaakt. Voor de opzegregeling geldt dat er naar redelijkheid gebruik van moet worden gemaakt; meestal moet er een termijn in acht worden genomen. Bevat de overeenkomst geen termijn, dan geldt in het algemeen, dat beëindiging in overeenstemming met de eisen van redelijkheid en billijkheid moet zijn. Het abrupt verbreken van een langdurig contract kan bijvoorbeeld in strijd zijn met die eisen. Voor de opzegtermijn zou kunnen worden aangesloten bij de opzegtermijn die geldt bij het eindigen van een arbeidsovereenkomst, maar noodzakelijk is dit niet. Overeenkomst van opdracht voor bepaalde tijd Een overeenkomst kan ook voor bepaalde tijd zijn aangegaan. In dat geval eindigt de overeenkomst aan het einde van de afgesproken periode of door voltooiing van de opdracht. Daarnaast kan deze overeenkomst tussentijds eindigen door ontbinding door de rechter, wederzijds goedvinden, van rechtswege door de dood van één van partijen en ook door tussentijdse opzegging. De wet gaat er vanuit, dat de opdrachtgever te allen tijde tussentijds de overeenkomst voor bepaalde tijd kan opzeggen. Het door de opdrachtgever aan de opdrachtnemer verschuldigde loon zal dan naar evenredigheid verschuldigd zijn afhankelijk van het inmiddels verrichte werk. De wet bepaalt, dat de opdrachtnemer zelf uitsluitend in geval van gewichtige redenen tussentijds kan opzeggen. Te denken valt daarbij aan gezondheidsproblemen, verstoorde verhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer of verhuizing. Ook deze regels zijn van aanvullend recht. Partijen kunnen een andere tussentijdse opzegregeling met elkaar overeenkomen. De voor bepaalde tijd gesloten overeenkomst kan voortdurend worden verlengd, hetzij stilzwijgend, hetzij nadrukkelijk in onderling overleg, zonder dat dit gevolgen heeft voor de beëindiging van de overeenkomst. Ook de laatste overeenkomst eindigt gewoon van rechtswege, ongeacht het aantal verlengingen dan wel de totale duur van de gezamenlijke contracten. Beloning In de meeste opdrachtovereenkomsten zal een beloning overeengekomen zijn als tegenprestatie voor het werk dat de opdrachtnemer voor de opdrachtgever verricht. Wettelijke bepalingen zijn niet van toepassing. Omdat een overeenkomst van opdracht geen arbeidsovereenkomst is, zijn de bepalingen uit de Wet minimumloon en minimum vakantiebijslag niet van toepassing. In de wettelijke bepalingen omtrent opdracht is wel het volgende vastgelegd: Als de overeenkomst door de opdrachtnemer in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf is aangegaan, is de opdrachtgever een beloning verschuldigd; Als partijen over de hoogte van de beloning geen afspraken hebben gemaakt, dan moet de opdrachtgever een beloning betalen zoals op de gebruikelijke wijze berekend of, als dit niet mogelijk is, een redelijk loon. In de praktijk zal het echter niet zo vaak voorkomen dat partijen helemaal geen afspraak hebben gemaakt over de hoogte van de beloning. In de afgesproken beloning zal ook meestal een vergoeding van de onkosten, verbonden aan de uitvoering van de opdracht, zijn begrepen. Voor die gevallen dat zulks niet het geval is, bepaalt de wet dat de opdrachtnemer naast het loon afzonderlijk recht heeft op die onkostenvergoeding; In de overeenkomst kan een bepaling over de risicoverdeling worden opgenomen, namelijk in welke gevallen de opdrachtgever wel loon moet doorbetalen en in welke gevallen dat niet nodig is. Of een opdrachtnemer recht heeft op vakantie of vakantiebijslag is afhankelijk van de bepalingen die hierover in de overeenkomst zijn opgenomen.
Versie 1.1
Pagina 4 van 7
freelancers, zelfstandigen, en zzp’ers
Partijen bepalen samen welke vergoeding bij de afgesproken werkzaamheden past. Voor wat betreft de soort werkzaamheden kunnen ondermeer de volgende elementen van belang zijn: Zekerheid over het aantal uren/dagen dat er werkzaamheden worden aangeboden. Veel zekerheid en een groot aantal dagen/uren kan reden zijn de prijs wat lager te stellen. Betreft het specialistische kennis en kunde. Gaat het om meer dan alleen veterinaire werkzaamheden (bijvoorbeeld managementtaken). Hoe zelfstandig worden de werkzaamheden vervuld. Bij de prijsstelling kan men ook rekening houden met de volgende aspecten: De premie voor de arbeidsongeschiktheidsverzekering. Deze kosten hangen sterk af van het verzekerde bedrag. De premie voor het Pensioenfonds voor Dierenartsen. Kan afhankelijk van leeftijd en inkomen variëren van circa € 3.000,- tot € 12.000,- per jaar, bij een fulltime aanstelling. Per uur komt dit ongeveer op € 1,50 tot € 5,70. De premie voor de beroepsaansprakelijkheidsverzekering. Deze verschilt sterk per werkveld. De inkomstenbelasting die moet worden afgedragen. In beginsel is er geen recht op vakantiegeld (in loondienst 8% van het jaarsalaris). In beginsel is er geen recht op betaalde vakantiedagen (in loondienst meestal 5 weken per jaar). In rekening brengen van BTW. De opdrachtnemer is waarschijnlijk BTW-plichtig en zal een BTW-administratie moeten bijhouden. Geen bescherming van het arbeidsrecht. Dit houdt in dat de opdrachtgever zonder beletsel de overeenkomst kan beëindigen (mits de bepalingen van de overeenkomst worden gerespecteerd). Fiscaal heeft u extra ondernemersvoordelen als u meer dan 1225 (ongeveer een half FTE) per jaar als zelfstandige werkt (dit kan bij verschillende opdrachtgevers zijn). U bent niet verzekerd voor de WW (werkloosheid) en WIA (arbeidsongeschiktheid). Onkostenvergoeding In de afgesproken beloning kan ook een vergoeding van de onkosten, verbonden aan de uitvoering van de opdracht, zijn begrepen. Voor die gevallen dat dit niet expliciet is vast gelegd, bepaalt de wet dat de opdrachtnemer naast het loon afzonderlijk recht heeft op die onkostenvergoeding. Wij adviseren u kosten die gemaakt worden bij de uitvoering van de opdracht vooraf te inventariseren en te bespreken. Om onduidelijkheid te voorkomen kunt u het best de vergoedingen in de overeenkomst van opdracht opnemen. De KNMvD heeft een voorbeeldovereenkomst van opdracht waarin ruimte is opgenomen voor het melden van de kosten die worden vergoed. Opgaaf startende onderneming eenmanszaak, vof, cv of maatschap Als u als zelfstandig dierenarts aan de slag gaat, dan moet u een formulier invullen. Dit formulier is ook voor u bestemd als u samen met anderen een samenwerkingsverband aangaat, zoals een vennootschap onder firma (VOF), een commanditaire vennootschap (CV) of een maatschap. Het formulier kunt u vinden op www.belastingdienst.nl (onder het kopje downloaden in de balk rechts, kies vervolgens onder zakelijk ”aanmelden bij de belastingdienst” ). Stuur het ingevulde en ondertekende formulier naar uw belastingkantoor. Als het adres niet bekend is, dan kunt u dit vinden op de website onder ´Contact´. Als de Belastingdienst uw formulier heeft ontvangen, dan krijgt u binnen een aantal weken bericht over de belastingen waarmee u te maken krijgt. Meer informatie vindt u op de www.belastingdienst.nl . De hele site Zakelijk geeft informatie voor starters (is eigenlijk het handboek ondernemen). Daarnaast kan men informatie vinden over het starten van een onderneming in de Starterskrant. U kunt deze krant downloaden
Versie 1.1
Pagina 5 van 7
freelancers, zelfstandigen, en zzp’ers
van de site. Voor algemene informatie kunt u bellen met de Belasting Telefoon: 0800 - 0543. Ook kunt u terecht bij het belastingkantoor in uw regio.
Versie 1.1
Pagina 6 van 7
freelancers, zelfstandigen, en zzp’ers
BTW De opdrachtnemer brengt BTW in rekening bij de opdrachtgever. De BTW die de opdrachtnemer ontvangt moet hij/zij afdragen aan de Belastingdienst. Eventuele BTW die de opdrachtnemer heeft betaald mag daarvan worden afgetrokken. De belastingdienst verplicht een gescheiden BTW-registratie te voeren. Voor het bijhouden van de BTW-administratie moet de opdrachtnemer een BTW-nummer aanvragen bij de belastingdienst, www.belastingdienst.nl Verzekeringen Een opdrachtnemer valt niet onder de werknemersverzekeringen. De belangrijkste zijn de WIA (voorheen WAO) voor arbeidsongeschiktheid en de Werkloosheidswet (WW). Als opdrachtnemer adviseren wij u zorg te dragen voor de volgende verzekeringen: Arbeidsongeschiktheidsverzekering: er zijn diverse verzekeraars. De KNMvD heeft een mantelcontract bij Movir en Interpolis met 10% korting voor leden. Op onze website vindt u nadere informatie. Beroepsaansprakelijkheidsverzekering: er zijn diverse verzekeraars die een dergelijke verzekering voor dierenartsen aanbieden. De KNMvD heeft een mantel beroepsaanspakelijkheid – rechtsbijstand met de VVAA afgesloten, zodat u naast een correcte afhandeling van de schade ook altijd verzekerd bent van een goede juridische ondersteuning met betrekking tot de afhandeling van schadeclaims en andere juridische kwesties waar u mee te maken krijgt. Het is verstandig om er voor te zorgen dat de algemene voorwaarden waarmee u werkt aansluiten bij de aansprakelijkheidsverzekering. Pensioenverzekering: De opdrachtnemer is evenals alle andere praktiserend dierenartsen verplicht verzekerd bij het Pensioenfonds voor Dierenartsen en dient zich uiterlijk op de eerste werkdag aan te melden. De opdrachtnemer zal zelf de volledige premie moeten voldoen.
Versie 1.1
Pagina 7 van 7
