Franco Troiano. Meertalige diensten verraden door het monolokalisme. De eer van de taalindustrie gered door het 'glokalisme' Uitg. T.C.G

Vertalen en publiceren daar waar de talen gesproken worden

Franco Troiano Meertalige diensten verraden door het monolokalisme De eer van de taalindustrie gered door het 'glokalisme'

Uitg. T.C.G. Brussel - 2010 Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com


Franco Troiano

Meertalige diensten verraden door het monolokalisme De eer van de taalindustrie gered door het 'glokalisme'

Omslagfoto 'De drie aapjes' zijn er eigenlijk vier.

Het eerste aapje maakt er geen geheim van dat hij probeert zichzelf te beschermen tegen de eeuwige angst om wat het leven voor hem in petto heeft dapper tegemoet te treden, waarna de drie andere hun professionele zwakheden zintuiglijk tonen.

Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

1/183


Dit boek werd vormgegeven en geïllustreerd door de multimediadochteronderneming van de Eurologos Group, Littera Graphis nv (www.litteragraphis.be)


www.eurologos.com

2/183


Voor mijn eeuwig mooie Orietta die al meer dan vier decennia lang mijn vrouw is, die ik liefheb en die mij liefheeft, zozeer dat ze weet waar al mijn komma's staan, zelfs zonder de tekst te lezen.


www.eurologos.com

3/183


De Franse en Italiaanse versie van dit boek zijn gratis beschikbaar op de website www.eurologos.com Samen met andere talen die momenteel voorbereid worden.


www.eurologos.com

4/183


Franco Troiano

Meertalige diensten verraden door het monolokalisme De eer van de taalindustrie gered door het 'glokalisme' Dit boek gaat over de schande, simpel en duidelijk zichtbaar voor bijna iedereen in de markt van de meertalige dienstverlening: bedrijven die – over de hele wereld – zulke diensten leveren, zijn nog altijd bijna volledig gemonolokaliseerd. Ze zijn in één enkel land gevestigd, maar beweren toch meer dan vijftig talen voor commerciële doeleinden te kunnen leveren aan hun klanten, zogenaamd altijd aan het hoogste ‘kwaliteitsniveau’. Het probleem zit in het feit dat deze kwaliteit niet structureel gegarandeerd kan worden door deze overvloed aan bedrijven. Ze kunnen ten hoogste garant staan voor de taal die gesproken wordt in het land waar het bedrijf gevestigd is. In feite doen deze vertaalbureaus, in het vak beter bekend als 'brievenbussen', voor alle andere vreemde talen noodzakelijkerwijs en exclusief een beroep op freelancers. Het spreekt voor zich dat deze bureaus die alleen (of bijna alleen) in één enkele taal gelokaliseerd zijn per definitie niet de minste toegevoegde waarde aan deze teksten kunnen geven, in het bijzonder met betrekking tot de accuratesse van de vertaling, de orthosyntactische fraseologie, de technische fraseologie en de geostilistische gepastheid: de vier fundamenten voor echte linguïstische kwaliteit. Het is daarom schandalig dat deze ontelbare gemonolokaliseerde bedrijven allemaal beweren meertalige diensten van echte kwaliteit te leveren, wat voor hen onmogelijk aan te bieden en/of te valideren is. Hoe kunnen we op een effectief gecontroleerde manier deze titanenstrijd aangaan om teksten voor meertalige communicatie in onze geglobaliseerde wereld te produceren? De auteur, CEO van een internationaal bedrijf, geeft ons in één woord antwoord op deze cruciale vraag: 'glokalisatie', een neologisme dat in Californië uitgevonden werd door de samentrekking van de woorden globalisatie en lokalisatie. Het is natuurlijk noodzakelijk om een globale dimensie te hebben in de moderne en geglobaliseerde wereld, maar om gepaste communicatie en totaalkwaliteit te kunnen produceren is er een onvermijdelijke noodzaak om over zo veel operationele kantoren te beschikken als er talen beloofd worden aan de klanten. Bedrijfsethiek en, meer algemeen, zin voor economische activiteiten is de achtergrond waarop de zeer rationele analyse in deze verhandeling gebaseerd is – een verhandeling die niet méér gelokaliseerd kon zijn.


www.eurologos.com

5/183


De auteur In 1977 richtte Franco Troiano (1944) de Eurologos Group op in Brussel. Vandaag bestaat de groep uit drie pilootbedrijven (Eurologos, Littera Graphis en Telos) en meer dan twintig 'geglokaliseerde' kantoren op vier continenten. Sinds de jaren 90 schreef en publiceerde hij verschillende boeken over de toegepaste vertaalwetenschap, waarvan sommige zelfs op het internet beschikbaar zijn. Als praktiserend katholiek blijft hij zijn meertalige communicatiegroep leiden, die natuurlijk onophoudelijk nieuwe kantoren over de hele wereld blijft creëren. Hij is actief in het bestrijden van het nihilisme en het relativisme van onze tijd en geeft verschillende lezingen, zelfs in Europese universiteiten, waarvan een paar teksten gepubliceerd werden op de website van zijn bedrijf.

Van dezelfde auteur (online www.eurologos.com): “Traduction, adaptation et éditing multilingue” met J. Permentiers en E. Springael, Uitg. TCG, Brussel, 1994, vertaald naar 5 talen (EN, DE, IT, SP en NL) “Destra, sinistra o centro? Sopra” Uitg. TCG, Brussel, 1994 “Traduttori, Tre racconti” twee uitgaven in het Italiaans, daarna vertaald naar het Frans, Engels, Spaans en Nederlands. TCG Edizioni, Milaan, 1994 en 1996 “Jérôme” geschreven in het Italiaans, dan vertaald naar het Engels, Duits, Nederlands, Spaans, Italiaans en Grieks Uitg. TCG, Brussel, 1998 “De fictieve dialoog tussen Gutenberg en de Heilige Hiëronymus” en “De fictieve dialoog tussen Gutenberg, Berners Lee en de Heilige Hiëronymus” geschreven in het Frans en vertaald naar vijf talen Uitg. TCG, Brussel, 2006 “Glocal” geschreven in het Frans en vertaald naar vijf talen Uitg. TCG, Brussel, 2007 Uitg. TCG


www.eurologos.com

6/183


Alle productie kan gedelokaliseerd worden … behalve de productie van talen. De Eurologos Group blijft de productie van meertalige en multimediadiensten 'relokaliseren'. We openen onophoudelijk nieuwe 'geglokaliseerde' (globaal en lokaal tegelijkertijd) kantoren in belangrijke centra van economische activiteit naar dewelke geglobaliseerde bedrijven moeten exporteren of met dewelke moderne instituten willen communiceren.

Brno - Brussel - Boekarest - Buenos Aires - Genua - Gliwice - Lissabon - Madrid - Milaan - Parijs Porto - Shanghai - San José - São Paulo - Tel Aviv - Thessaloniki - Tokyo - Toronto - Triëst - Tunis

Globale communicatie vereist 'geglokaliseerde' talen


www.eurologos.com

7/183


NB: Alle woorden die in dit boek gevolgd worden door een kleine asterisk (*) kunnen worden teruggevonden in de laatste delen van het professionele en filosofische/theologische glossarium, waar de precieze betekenis van deze termen gegeven wordt.

Voor de contactgegevens en de volledige adressen van onze wereldwijde kantoren:


www.eurologos.com

8/183


"Zin geven aan het leven kan uitdraaien op waanzin, maar een zinloos leven is de kwelling van een onophoudelijk en vaag verlangen – het is zoals een schip dat vurig naar de zee verlangt, maar toch bang is." Edgar Lee Masters (1868, Garnet, Kansas, 1950 Melrose Park, Pennsylvania), 'Spoon River Anthology', Gedicht: 'George Gray'


www.eurologos.com

9/183


Meertalige diensten verraden door het monolokalisme De eer van de taalindustrie gered door het 'glokalisme' Inhoudstafel Voorwoord

1.

Inleiding

1.1 1.2 1.3 1.4

Meertaligheid als marketingvoorwaarde voor globalisatie Lokale talen als belangrijkste factor van toegevoegde waarde voor elk product De teleologie* van de drie meertalige activiteiten van de moderne communicatie De zogenaamde financiële recessie verbergt enkel een diepgaande herstructurering van de vormen van kapitalisme en productie De grenzen van vrijheid, rationaliteit en menselijke roeping Onze markten missen de moed maar streven naar groei Zakenmannen die meertalige dienstbedrijven leiden: de aristocratie van de kleine of middelgrote onderneming, in verschillende opzichten Vier reeksen ultieme vragen en de eenvoudige waarheid van jezelf te laten 'meeslepen'

1.5 1.6 1.7 1.8

2.

Het probleem met aankoper-klanten*: geglokaliseerde vertaalbureaus in de jungle van de leveranciers

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7

De voorafgaande en cruciale vraag bij het kiezen van een vertaalbureau* Wat betekent 'glokalisme'* precies voor vertalingen en communicatie? Wie controleert en valideert teksten gemaakt door freelancers? De leugen van externe revisie Moeten gemonolokaliseerde* producenten uitgesloten worden van de meertalige dienstensector? Waarom kan een geglokaliseerd bureau voor meertalige diensten ook lagere prijzen aanbieden? Het verdringen van de strategische keuze aangezet door de schijnbaar lagere overeengekomen prijs Het anti-economische, onverantwoordelijke en narcistische gedrag van aankoopmanagers

3.

De marketingstrategie van de zee van gemonolokaliseerde vertaalbureaus

3.1 3.2 3.3 3.4

Publicitaire overclaim om hun meertalige productie* ten onrechte te loven Het taboe van met klanten te praten over productiemiddelen en -methoden De kostprijs van 'brievenbussen' ontmaskerd: de strategie van valselijk lage prijzen en kortingen Mijn geamuseerde zorg om het verzamelen van fouten gemaakt door hun collega's ter beoordeling van de professionele 'perfectie' van hun eigen 'brievenbussen' Geen echte marketingstrategie: het beleid van 'reactivisme' van het eeuwige schaamteloze geweeklaag over marges

3.5

4.

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

De markten van meertalige dienstverlening verkeren nog altijd in een miserabele toestand De marktsamenstelling van de meertalige dienstverlening: de innovators en de volgers De vijf segmenten en de monolokalisatie van de meerderheid van de vertaalbureaus in één enkel land Geïnternationaliseerde* en niet-geglokaliseerde (of niet echt geglokaliseerde) bureaus Freelancevertalers* over de hele wereld: professionele gemakzucht of passie? De zeldzame geglokaliseerde bureaus: tussen innovatie en imitatie Van de beschuldiging van achteloosheid tot de onvergeeflijke zonde tegen de Heilige Geest


www.eurologos.com

10/183


5.

Meertalige kwaliteit: hoe wordt ze geproduceerd en met welke middelen?

5.1 5.1.1 5.1.2 5.2 5.3

5.6

De vijf sleutelbegrippen die vertaalkwaliteit aangeven en definiëren Perfecte spelling, correcte syntaxis en gevestigde terminologie Het oeroude belang van semantische en geostilistische getrouwheid Trouwe vertalers als 'geketende dansers' De mystificatie van kwaliteitscertificering met de onwetendheid over zelfs het woord of het concept van glokalisatie Garanderen de 'ISO 9000'- en EN-certificatie linguïstische en meertalige kwaliteit? Het meervoudige auteurschap* van teksten, in het bijzonder meertalige, en het uiteindelijke gehomogeniseerde idiolect* Korte deadlines en de onvermijdelijke noodzaak van moedertaalrevisoren*: het verzekeringsschandaal

6.

De belangen van de klant behartigen

6.1 6.2 6.3 6.4

Meertalig en computergestuurd beheer van de totaalkwaliteit* De noodzakelijkheid van een metataal*, de taal gebruikt om over taal te spreken Wanneer kortingen niet in het belang van de klant zijn: catastrofale effecten op een vreemde taal De pessimistische opvatting van de klant bovenop de nihilistische opvatting van de ontelbare gemonolokaliseerde producenten Terecht betwisten met analytische stellingen, of de potentiële klacht aankondigen zonder ze te staven: enkel klagen De deontologie van de revisor aan wie de verantwoordelijkheid van het controleren van de vertaling is toevertrouwd door de klant

5.4 5.5

6.5 6.6

7.

Technische taal, de primaire factor van moderne linguïstische kwaliteit

7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6

Techniciteit als een pluspunt voor de concurrentiekracht en als een publiciteitsfactor Het bedrijfstechnolect van de klant naar elke taal vertaald Klassieke vertalers, goed voorbereid en uitgerust met vertaalgeheugens De verovering van nieuwe buitenlandse markten en de technologische talen die nodig zijn om dat te verwezenlijken Technolect van openbare instellingen: vreemde talen die geïmporteerd worden De onmogelijkheid van mirakels, 'onrechtmatig' in hun kern, door Sint Hiëronymus

8.

Het tripolaire partnerschap van de totale linguïstische controle

8.1 8.2 8.3 8.4 8.5

De foutieve opvatting dat het "volstaat een tekst te vertalen" en te laten controleren De voornaamste clichés van amateuristische klant-revisoren De tripolaire en strategische oplossing: de macht aan de klant toekennen en overlaten Belangenconflicten van klant-revisoren: vooral in het buitenland Het moderne beheer van meertalige communicatiekennis

9. 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6

Correcte offertes*: goede funderingen voor indieningen Een activiteit die onnodig grenst aan of zich volkomen onbewust is van illegale handelingen Het flagrante voorbeeld: de vraag naar cv's van vertalers Specialisaties van teksten en de mystificatie van 'technische' vertalers* De behoefte aan borgsommen en 'financiële garanties'* De nutteloosheid van testvertalingen, de zelfverminking van 'divide et impera' en het taboe van referenties Wanneer het primitivisme van de vraagmarkt de innovatie van glokalisatie vertraagt


www.eurologos.com

11/183


10.

Het combineren van teksten en hun afbeeldingen: de voordelen van de integratie van grafische technieken* en het web* en de directe lokalisatie van programma's

10.1 10.2 10.3 10.4 10.5

De integratie van grafische en internetactiviteiten in het meertalige schrijven De beschaving van afbeeldingen en meertalige woorden Copywriters*, vertalers, grafisch ontwerpers*, webmasters* en IT-engineers: zij aan zij Geglokaliseerde meertalige lokalisatie: de synergie van editors, vertalers en grafisch ontwerpers in samenwerking met de klant Softwarelokalisatie*: IT-engineers en linguïsten (taal per taal en ter plaatse)

11.

Zin, noodzaak en schoonheid tegenover het eeuwige kwaad

11.1

Hebben meertalige activiteiten een existentiële en metafysische betekenis voor ondernemers, werknemers, ambtenaars of freelancers? Communicatie als feitelijke noodzaak en schepper van Schoonheid Waarom heeft God, in de Bijbel, de Toren van Babel en zijn unieke taal vernietigd? De liefde voor de schepping en het wonder van de meertalige communicator De oneerlijke dictatuur van het marktopportunisme tegenover de professionele waarheid Legitieme bedrijfsethiek in meertalige dienstverlening. Zijn principes en winst verenigbaar? Waarom schreef Paus Benedictus XVI – in klaarblijkelijke absurditeit – dat werk alleen gratis kan zijn Het subsidiariteitprincipe, geen primitief en nihilistisch liberalisme Het eeuwige kwaad in zakendoen: het vurig bestrijden en zich er terwijl van bewust zijn dat het niet totaal geëlimineerd kan worden De waarheid en de eeuwigheid van de persoon als het centrum van leven en werk De advocaat van de duivel verdedigt de praktijken van gemonolokaliseerde bureaus: het probleem van het enige merk

11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 11.7 11.8 11.9 11.10 11.11

12.

Nawoord

12.1 12.2 12.3 12.4

Wat je niet kan helpen te denken over je eigen concurrenten De wolf onder de mantel van het professionele associationisme De grote fout van politiek correct te zijn: je mag er nooit over praten Secularisme als het meest ernstige en kwaadaardige probleem van onze tijd

13.

Professioneel, filosofisch en theologisch glossarium

14.

Index van namen

15.

Bibliografie


www.eurologos.com

12/183


Enkel het aanvoelen van een transcendente dimensie schenkt aan de mens zijn menselijkheid.


www.eurologos.com

13/183


Voorwoord Realiteit en woorden Mijn oude vriend Franco vroeg me om een voorwoord te schrijven voor dit boek over de kunst van vertalen en verwante diensten. Het startpunt van dit boek is de hedendaagse wereld die zo sterk verbonden is als nooit tevoren en communicatie verzekert tussen verschillende mensen, stammen, volken en naties, die hun eigen taal spreken in hun thuisland of een gemeenschappelijke taal gebruiken op hun eigen manier. De auteur wil de beste manier vinden om een 'industriële' procedure te definiëren die 'betrouwbaar' is en die zou resulteren in een vertaling, 'een boodschap' die zo dicht mogelijk bij de realiteit staat en bedoeld is voor communicatie van bij het allereerste begin. Dat voor zowel relatief eenvoudige onderwerpen die over het alledaagse leven en de alledaagse behoeften handelen als voor complexe en innovatieve onderwerpen op het gebied van wetenschap en technologie en voor menselijke relaties, waarvan de wetten, regels en procedures eeuwig veranderlijk zijn als gevolg van de evolutie van de gemeenschap. Er zijn heel wat mensen in deze wereld die geïnteresseerd zijn in deze zoektocht naar betekenis en zin. In dit boek zullen ze de nodige impuls vinden om de waarde van hun intuïties en de effectieve accuratesse van hun resultaten vergeleken met die van anderen onder ogen te komen en te verifiëren, iedereen volgens zijn/haar eigen aanpak. Zodoende kunnen ze een mogelijke werkmethode uitdokteren. Hoewel het onderwerp vandaag dwingend en actueel is, is het niet helemaal nieuw. Sinds mensenheugenis hebben mensen geprobeerd te communiceren over hun leven, lichaam, ziel en geest en over de wereld die aan hen toevertrouwd is. Ze hebben ook ontdekkingen en openbaringen gedeeld die uit de 'lucht' boven hun hoofden kwamen. Ze hebben altijd geweten dat er één enkele aarde is die aan één enkele familie gegeven werd, de Menselijke familie, voortgekomen uit hetzelfde punt en met dezelfde lotsbestemming. De schatten van 'één' verenigde mensheid bestonden al lang voor UNESCO besloot er een catalogus van te maken. Een enkel voorbeeld onder de vele andere, maar wat een voorbeeld, kan deze traditie van vertalen illustreren, die we kunnen beschrijven aan de hand van een neologisme: 'fundamentele vertaalwetenschap'. In de tijd dat de Griekse beschaving zich verspreidde rond de Middellandse Zee, vanaf de derde eeuw v.C., besloot de elite van de kleine Joodse gemeenschap die in Palestina leefde om de 'Tanakh' naar het Grieks te vertalen. De heilige geschriften waren in het Hebreeuws en het Aramees geschreven, respectievelijk de cultuurtaal en de voertaal van de Joden in Palestina. Dit was niet vanuit een motivatie tot bekering, maar om de toegang tot deze teksten te vergemakkelijken voor de gemeenschappen van de Joodse diaspora die inmiddels Grieks spraken. Het resultaat daarvan was, na een proces dat sindsdien legendarisch is, de zogenaamde vertaling van de Septuagint, de heilige tekst die zelfs vandaag nog in christelijke kerken vereerd wordt en die evenveel waarde toegedragen wordt als de originele teksten en soms zelfs preciezere duidingen heeft voor de teksten van de evangeliën omgezet in het


www.eurologos.com

14/183


Grieks. Het is enigszins paradoxaal, omdat ze vertellen over Jezus Christus, Jood van Palestina, terwijl Hij en zijn volgelingen ginds Aramees spraken en in het Hebreeuws baden. Dit 'proces' werd in geuren en kleuren verteld in de zogenaamde Brief van Aristeas die spreekt over een 'klant', Ptolemaeus II, een hellenofiele Egyptische farao, 'tekstproducenten', schriftgeleerden en priesters van de Tempel van Jeruzalem, 'vertalers', 72 belezen mannen, allemaal klaar om de teksten te vertalen en dan samen te komen in Alexandrië, Egypte, om hun werk te vergelijken en een collectieve revisie te doen. Volgens de legende gebeurde dat zonder veel moeilijkheden, omdat de definitieve teksten heel gelijkaardig waren. Maar de 'beschermers van de oorspronkelijke stukken' die in Palestina woonden, waren echter niet helemaal tevreden en hun opvolgers probeerden de vertaling tot in de puntjes af te werken en zelfs opnieuw te maken. Aan de andere kant stond Flavius Josèphe, een Joods historicus van die tijd, garant voor de kwaliteit van de vertaling als een onafhankelijk en objectief lezer, ondanks het feit dat hij de gebruikte Griekse taal omschreef als sporen dragend van de structuren die aan het Hebreeuws ontleend werden en de fundamentele concepten van het judaïsme die in het Grieks flink ‘herzien’ werden. De moraal van het verhaal is dat men slechts kwaliteitsvolle resultaten kan bereiken als de actoren van die 'culturele productie' schijnbaar paradoxale attitudes* kunnen aannemen: voor de klanten zijn dat besluitvaardigheid en geduld, voor vertalers dapperheid en bescheidenheid, en voor leveranciers discipline en het besef van menselijke beperkingen. Aan iedereen die werkt in de sector van cultuur en communicatie en die dit boek zal lezen, wens ik dat ze de deugden hebben die bij hun functie passen, en dat ze de waarheid en vreugde ontdekken in hun bezigheden die een werk van kunst en genialiteit zijn.

d. Antonio Santi

Toulouse, 6 augustus 2010

Mission ouvrière Saints-Pierre-et-Paul Algemeen verantwoordelijke Vertegenwoordiging in Moskou, uliza Perovskaia n. 36, k. 3, apt. 4

[email protected]


www.eurologos.com

15/183


1 - Inleiding De acht korte hoofdstukken van deze inleiding tot dit boek geven de vragen en mogelijke antwoorden weer die de twaalf delen van deze verhandeling willen bespreken. We moeten ons voorbereiden – indien mogelijk bescheiden – om verder te gaan op een professionele manier en volgens de ethiek* van het onderwerp dat we hier bespreken. Boven alles op een subjectieve en persoonlijke manier: het is altijd de persoon die over de waarheid kan spreken.


www.eurologos.com

16/183


1.1 - Meertaligheid als marketingvoorwaarde voor globalisatie

Als er één vaststelling is die niet betwist kan worden, is het wel dat de globalisatie onomkeerbaar is. Bovendien is ze zo eigen aan het menselijk bestaan dat ze begonnen is bij Alexander de Grote op het moment dat hij met zijn Griekse legers naar de Indische Oceaan trok, terwijl hij alle gebieden bezette die toen bekend waren (dit gebeurde in de 4e eeuw v.C.). De huidige mogelijkheid om economische activiteiten uit te voeren en handel te drijven in dit stadium van de globalisatie hangt in eerste instantie af van de meertaligheid: uiteraard de talen van de wereldwijd gevestigde klanten. De informatierevolutie en het internet hebben dit geïntegreerde en geglobaliseerde economische fenomeen nog versterkt, zelfs vanuit een cultureel standpunt. We weten dat deze integratie duidelijk aan tempo won in de jaren na de Tweede Wereldoorlog, door cinema en televisie, die meer en meer geglobaliseerde verbruikersmarkten beloofden (ze waren al behoorlijk aan het groeien). Verreikende commerciële concurrentie, ondanks de aanhoudende internationale economische crisissen, deed het gebruik van vreemde talen om nieuwe markten te kunnen veroveren verder toenemen. De absoluut fundamentele regel van marketing is dat het gebruik van verschillende talen – in reclame, in technische en commerciële communicatie – zelfs al aanvangt voordat er met de verovering van elk van de markten begonnen wordt. Samengevat betekent dat dat alles vertaald en aangepast moet worden aan de vele markten over de hele wereld, en dat natuurlijk als men wil communiceren en overtuigen. Momenteel worden meer dan vijftig talen gebruikt in de zogenaamde economische logosfeer* van onze tijd. Binnenkort zullen het er meer dan honderd zijn, door de massale instroom van zogenaamde groeilanden in de productieve en internationale consumentenmarkt. Maar hoe kan reclamedrukwerk, een technische handleiding of een commerciële boodschap van een bedrijf of instituut naar meer dan vijftig talen en geostijlen vertaald en aangepast worden als er alleen communicatiebedrijven zijn die in één enkel land gemonolokaliseerd zijn? Uit het feit dat bijna alle meertalige dienstverleners in één land gevestigd zijn, komt duidelijk hun ongeschiktheid voor de taak naar voren: vertalen naar alle talen van de wereld zonder ze te kennen of op dagelijkse basis te spreken! In feite zou deze massa aan vertaalbureaus wettelijk alleen mogen werken met de combinaties van de taal of de talen gesproken in hun eigen land. Deze duidelijk antagonistische tegenstelling, bijna eigen aan het gehele beroep, moet opgelost worden. Dit boek werd in dat verband geschreven. De oplossing bestaat. Ze heet 'glokalisme': de eer van de taalindustrie.


www.eurologos.com

17/183


1.2 - Lokale talen als belangrijkste factor van toegevoegde waarde voor elk product Om te kunnen verkopen moet men met de klant communiceren in diens eigen taal. Zelfs de Amerikanen hebben hun toevlucht moeten nemen tot vertalingen en geschikte aanpassingen van hun heel traditionele en bijna universele communicatie in het Engels: concurrentie vanuit Europa en de groeilanden heeft hen daartoe verplicht. Het belang van de gangbare taal voor communicatie in tijden dat het internationale aanbod lager was dan de vraag (de jaren 50 en 60) kan niet langer worden onderschat. De overvloed (en het surplus) aan alle types producten op iedere markt staat trouwens geen achteloosheid in de communicatie naar de zo begeerde doelgroepen meer toe. En tegengesteld aan de futuristische voorspellingen eind jaren 70 en begin jaren 80 met betrekking tot een papierloze* wereld, hebben we nog nooit zo'n toestroom van gedrukte communicatie gezien: hetzij business-tobusiness of zelfs business-to-consumer (b2b, b2c)*. Het einde is nog niet in zicht. Integendeel zelfs, ondanks de periodieke vertragingen als gevolg van de economische crisissen (o). En als je over gedrukte communicatie spreekt, dan spreek je over talen. De talen van de klanten uiteraard.Om te kunnen verkopen moet je overtuigen. Het spreekt voor zich dat dat in de taal van de toekomstige klant moet gebeuren. Verschillende sterke talen* hebben op deze manier de verschillende te veroveren marketingdoelgroepen bepaald. Niet alleen werden talen geïntegreerd in het eindproduct, waardoor ze de intrinsieke waarde ervan verhogen, ze hebben ook polyfone communicatie naar de vele allofonen* gebracht die er in elke ontwikkelde gemeenschap zijn. Overtuiging is meertalig geworden en als het resultaat daarvan concurreren producten zelfs op een linguïstisch en meertalig niveau. De toegevoegde waarde van iedere dienst en ieder product is niet alleen technologisch, maar ook meertalig. Markten zijn dus uitgebreid tot export en binnenlandse deelmarkten. Maar hebben de meertalige dienstverleningsbedrijven de nodige transformaties ondergaan om zoveel talen en geostijlen te produceren die onontbeerlijk zijn voor die nieuwe internationale hyperconcurrentie? Dit boek toont aan hoe deze discrepantie zelfs na twintig jaar internet nog standhoudt.Bijna alle vertaalbureaus - we zullen dit blijven herhalen - blijven gemonolokaliseerd in één enkel land of in één enkele taal*. (o)

Ik werk al meer dan vijftig jaar (ik begon op 2 november 1959 in een elektromechanicabedrijf dat verantwoordelijk was voor de herstellingswerken aan trams in de buitenwijken van Milaan) en ik heb minstens een half dozijn 'economische crisissen' de revue zien passeren die de productie op globale schaal gevormd en veranderd hebben. Laat me even vanuit mijn geheugen de opeenvolging van deze crisissen oproepen: in 1963 de eerste als gevolg van de initiële tegenstroom tegen de economische 'hoogconjunctuur'; in 1972 veroorzaakt door de oliecrisis; in 1978 door de herstructureringen in de mijnbouw en de metaalverwerkingsindustrie, die niet alleen in Noord-Europa plaatsvonden; in 1987 door de postmodernistische beurscrash (zwarte maandag); in 1998 door de 'internetzeepbel'; in 2001 de 'twin tower'-crisis; en de huidige crisis gekend als de 'financiële crisis'. Wanneer zal de volgende zich voordoen? Terwijl ik dit schrijf, vindt de aanval op de euro al plaats door de crisis in Griekenland ... Dit zal ons ook duur komen te staan.


www.eurologos.com

18/183


1.3 - De teleologie van de drie meertalige activiteiten van de moderne communicatie Dit boek handelt ook over de globale natuur van de moderne communicatieactiviteiten. In essentie laten zich drie belangrijke activiteiten onderscheiden: concept en ontwerp voor communicatiedoelen (meestal door zogenaamde reclamebureaus); meertalige diensten waarbij de teksten vertaald en aangepast worden, met afbeeldingen en technische positionering vertaald in verschillende talen en verschillende geostijlen (de specifieke linguïstische connotaties die een taal heeft in verschillende geoafzetmarkten): we spreken hier natuurlijk over de vertaalbureaus; en als laatste technieken voor grafisch ontwerp en informatica die bijdragen tot de creatie van de ondersteunende basis waarop de goed vertaalde en aangepaste teksten gepubliceerd worden: hoofdzakelijk drukwerk en websites. De reclamebureaus, de vertaalbureaus en de verschillende grafische ateliers voor drukwerk en websiteconstructie voeren deze drie activiteiten uit en vormen het trio van diensten die het overgrote deel van de moderne commerciële communicatie voor hun rekening nemen. Deze drie activiteiten worden zelfs in een logische en chronologische volgorde uitgevoerd: eerste wordt er communicatieve inhoud gevonden, dan wordt die meertalig gemaakt voor de doelmarkten en uiteindelijk worden de publicatiemiddelen voorbereid (drukwerk en het internet). In deze inleiding zagen wel al een voorproefje van de ongeschiktheid van de meerderheid van de meertalige kantoren. De zogenaamde financiële crisis van 2008 (waarvan de effecten in 2010 nog te zien zijn) heeft de catastrofe van zelfs de reclamebureaus al goed aangetoond. Hier volgt een voorbeeld om de mislukking van de structuren van de sector – vooral bij middelmatige en 'hooggeplaatste' bureaus – aan te tonen op een Europees en internationaal niveau: twee van de grootste toonaangevende internationale bureaus op de Belgische markt, die eind 2008 niet minder dan 300 interne werknemers in dienst hadden, fusioneerden aan het begin van de zomer van 2009, maar behielden slechts een veertigtal reclamemedewerkers*: een personeelsafvloeiing van 87% in zes maanden! En dat is maar één voorbeeld uit de ontelbare faillissementen en opdoekingen van bureaus: de communicatiemarkten zijn niet gewoon veranderd, ze werden volledig overhoop gehaald. Wat betreft de bedrijven voor grafisch ontwerp, drukwerk en websiteconstructie, is de verplettering van hun productie-eenheden zo uitgesproken dat alleen volledig innovatieve reconstructies mogelijk en wenselijk zijn. De teleologie van deze drie activiteiten, die de onderliggende intrinsieke capaciteit vormen om een project te realiseren, bevestigd alleen dat ze gecombineerd moeten worden om hun gemeenschappelijke doel te bereiken. Deze synergetische beweging werd gedurende het laatste decennium al opgebouwd en gedefinieerd. De economische redenen veroorzaakt door de crisis op de markten doen deze tendens van een diepgaande en algemene herstructurering enkel nog versnellen.


www.eurologos.com

19/183


1.4 - De zogenaamde financiële recessie verbergt enkel een diepgaande herstructurering van de vormen van kapitalisme en productie De actuele economische recessie in het Westen is zonder twijfel de crisis met de meest radicale gevolgen die we de laatste zestig jaar meegemaakt hebben en die iedereen duidelijk gezien heeft sinds september 2008. Achter de recessie die als financieel beschreven wordt, wordt een algemene herstructurering van de globale economie en haar productiestructuur steeds meer duidelijk. Dat is globalisering, zelfs nog meer globalisering, mijn beste! Wereldwijde markten versnellen hun ontwikkeling onder druk van miljarden Aziatische en Latijns-Amerikaanse producenten en de Westerse economie wordt geconfronteerd met deze verwarrende tekenen van opschudding. En ja, alles zal veranderen, zelfs als we het wisten en het zagen aankomen: het probleem is dat wanneer het toch gebeurt, we gewoonlijk allemaal onvoorbereid zijn. In de algemene logheid van gevestigde posities (dit wordt ook de 'Westerse neergang' genoemd) lijkt alles nieuw en onbekend. Diegenen die het verwacht hadden – goede ondernemers die, per definitie, altijd voorspellingen moeten doen – zijn niet verrast door de gebeurtenissen die iedereen lijken te doen schrikken. Het is duidelijk dat de grote meerderheid van bedrijven van koers moet veranderen. Vooral omdat ze geen keuze hebben, eens te meer door factoren die nu extern zijn, maar eigenlijk op tijd vastgesteld werden. Bovendien weten we: wanneer de geest de realiteit niet kan veranderen, verandert de realiteit de geest. Dit is waar voor bijna alle meertalige dienstverleningsbedrijven die zichzelf beperken met hun monolokalisatie terwijl ze koppig alle talen van de wereld willen produceren. 'Met kwaliteit', natuurlijk, zoals ze meer dan twintig jaar valselijk bleven beweren (en nog altijd doen) in hun reclamemateriaal! Maar de tijden lijken echt te willen veranderen, want de klanten zullen dat – deze keer – ook eisen. Dat is tenminste toch wat we beginnen te zien. Het grote geheel is natuurlijk onduidelijk voor hen, maar de nood aan kostenverlagingen, en gerationaliseerde groei, duwt hun cliënteel onvermijdelijk in deze richting. De omwentelingen en radicale veranderingen in de productiemethoden onthullen ook de vereisten voor een overtuigende keuze, in een minstens duidelijker geheel. En als we over de markten praten, is er geen weg omheen: het tijdperk van het glokalisme is kunnen we zeggen - aangebroken. Meer en meer beginnen meertalige dienstverleningsbedrijven hun productie te multinationaliseren en globaliseren, omdat hun activiteiten dat vereisen.


www.eurologos.com

20/183


1.5 - De grenzen van vrijheid, rationaliteit en menselijke roeping Een ongelimiteerde vrijheid is geen vrijheid. Zelfs de meest voorzichtige rationaliteit verandert makkelijk in rationalisme, het ideologisch monster

dat onze wereld dreigt te domineren als we het niet binnen een weltanschauung*, een wereldvisie, plaatsen waar de mens een schepsel is en blijft, alvorens een schepper te zijn. Ideologisch rationalistische tendensen op het culturele niveau worden tegengesproken door een realiteit die gewoonlijk compleet achterhaald en verouderd is: het volstaat om te zeggen dat onze meertalige communicatiesector, in de aanbodmarkt, gewoonlijk nog altijd gemonolokaliseerd is in één enkel land en een relatieve achterstand heeft – zoals we in detail zullen zien – zelfs op een technologisch niveau. Niet alleen blijft nederigheid een noodzakelijkheid, maar bescheidenheid moet ook verplicht blijven. Daarom poogt dit boek zich zelfs te limiteren in zijn constructieve benadering, in zijn visie die gedefinieerd kan worden als 'medelevend' ten opzichte van de implicaties van de grenzen die opgelegd worden door het eeuwige kwaad dat altijd de menselijke acties beïnvloedt. Zegt men niet dat men de ziekte moet bestrijden en de patiënt moet redden? Zelfs in dit boek zal ik zonder enige terughoudendheid het kwade in ons beroep analyseren zonder ooit een enkele concurrent direct aan te vallen of bij naam te noemen – zoals altijd –, waar ze ook gevestigd zijn. Het feit dat ik inspiratie probeer te halen uit het christelijke socialisme – waarom dat verbergen? – schendt de vrijheid of de rationaliteit niet. In plaats daarvan zou het plaatsen van de beroepsactiviteiten – inclusief onze meertalige diensten, natuurlijk – en het stellen van onze beroepsmatige doelen in onze zoektocht naar geluk (naar rechtvaardigheid) ons moeten aanmoedigen, wat de capaciteit voor evaluatie verhoogt. En het geeft zowel welbekende filosofische als theologische voorbeelden. Wat hebben theologie en filosofie te maken met onze economische en commerciële activiteiten? Als ze niet verbonden zijn met de dimensie die ons zo bezighoud, al was het maar vanuit een kwantitatief en op waarden gebaseerd opzicht, waarom hebben dan ontelbare denkers en christenen hun leven gegeven gedurende duizenden jaren? Ik zal deze visie natuurlijk herhalen (vooral in deel 11, over zingeving en het eeuwige kwaad) om niet zomaar een historische rechtvaardiger of een tautologische analist te lijken. Bovendien kan geen enkele menselijke activiteit overleven en de tand des tijds weerstaan zonder de theoretische principes waarop ze gebaseerd is. Het is daarom noodzakelijk dat de economische activiteiten in verband blijven staan met hun fundamentele ideeën. Dat is wat dit boek probeert te doen.


www.eurologos.com

21/183


1.6 - Onze markten missen de moed maar streven naar groei De keuze voor de omslag van dit boek werd bepaald door het eerste aapje dat, blijkbaar, een extra element is naast de drie klassieke aapjes: de drie gewoonlijke aapjes zijn welbekend in de heel menselijke representatie van 'hoor geen kwaad, spreek geen kwaad en zie geen kwaad'. Maar de metafoor van ons beroep ontbrak, zo rechtvaardig, het meest overheersende gedrag dat onze hedendaagse markten gewillig vertonen. Dat van angst. En de hopeloze zoektocht naar schijnbare veiligheid: in onze achteruitgaande economische en culturele wereld, typisch voor onze hedendaagse Westerse cultuur, kan het aapje dat zijn edele delen beschermd het welbekende trio alleen maar vooraf gaan en vervolledigen. De 'drie aapjes' – zoals al vermeld werd in het eerste opschrift – zijn er in realiteit vier. Ik ontdekte dit kleine beeldje (waarvoor ik maar enkele euro's betaalde) toen ik op koopjesjacht ging op een antiekmarkt in Brussel in 2008; ik werd van mijn stuk gebracht door de genialiteit van de onbekende artiest die dit kleine meesterstuk, dat de onachtzaamheid van de aanbodmarkt voor zijn velden volledig representeerde, gewoon weggooide. Deze anonieme en onbekende beeldhouwer had zeker niet de meertalige dienstverleningsmarkt in gedachten. Maar geen ander beeld zou de economische analyse, en in het bijzonder de culturele kant van onze activiteiten en van diegenen actief in ons beroep, beter beschreven kunnen hebben. Bovendien, sinds ik de vier aapjes op mijn bureau gezet heb, dacht ik veel na over het tragische noodlot van de postmoderne wereld die zichzelf voortdurend ongelovig (en nihilistisch) toont en de hand zoekend in het rond grijpt ... de simpele angst om te leven en te ondernemen. Innovatie vindt in dit beeld ook de miserabele staat van de creativiteit: er zijn redenen voor jongelingen om zich ontmoedigd te voelen door deze onvergeeflijke over-voorzichtigheid die onvermijdelijk leidt tot een duidelijk illusionaire bescherming. Een wereld die geen enkel verlangen heeft om te streven naar groei en die geterroriseerd wordt door het idee om uit te reiken naar de schoonheid die de mens altijd gefascineerd heeft. Zulk een geïntimideerde wereld zal naar alle waarschijnlijkheid het brandende enthousiasme van de nieuwe generaties neerdrukken. Gelukkig zal de ontologische en vasthoudende aard van de Mens als bouwer en ondernemer nooit uitgevlakt worden. Zelfs een kolossale beweging, zoals degene die bezig is de verantwoordelijkheid te ontluiken en te ontvluchten om de schoonheid en perfectie van het gecreëerde universum verder te verbeteren, kan op geen enkele manier deze vooruitgang naar de overwinning van de geest verhinderen. De angst die ons tijdperk onder ogen moet komen is zowel van de morele als van de materiële orde. Niet alleen is de zin om te werken in hoge mate verdwenen (laat ons niet vergeten dat de gemiddelde pensioenleeftijd 56 jaar is, zelfs in België), maar – zoals we zullen zien doorheen dit boek voor onze beroepen – we weigeren zelfs een internationale dimensie aan te nemen terwijl we een vak uitoefenen dat internationaal is, door zijn eigen definitie, namelijk meertalige diensten. Personen die actief zijn in ons vak moeten zich het beeld van de vier aapjes herinneren en de schaamte voelen, in het bijzonder voor de eerste. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

22/183


1.7 - Zakenmannen die meertalige dienstbedrijven leiden: de aristocratie van kleine en middelmatig grote bedrijven, in verschillende opzichten Het voorval van Beethoven die Goethe ontmoet in 1812 in een park waar hij beleefd boog voor de leden van de keizerlijke familie is door iedereen gekend. Het muzikale genie weigerde te buigen voor de edelmannen die voorbijkwamen in hetzelfde park in Teplitz, dat vandaag de Tsjechische Republiek vormt. Hij beschuldigde zelfs HET Duitse literaire figuur (die hij als zijn gelijke beschouwde) voor deze blijken van eerbied die hij als onbetamelijk beoordeelde naar deze personen van de hoogste sociale status die ze alleen maar door hun geboorte verkregen hadden, wat een zaak van toevalligheid is.Op dezelfde manier zouden we ons kunnen afvragen wie de echte aristocraten van ons tijdperk zijn, waar democratieën de sociale orde verder in de war gestuurd hebben. De echte opperste aristocratie wordt in feite vrijelijk nagestreefd door verschillende sociale, culturele en professionele categorieën, zonder dat de medailles ondubbelzinnig uitgereikt worden. De wensen van Beethoven lijken te zijn vervuld, ten minste in de vorm. In de wereld van vandaag worden succes, reputatie en de status van beroemdheid, op een persoonlijk niveau, natuurlijk, beschouwd als een carrière. Dat is al iets, moet men toegeven. De criteria voor het toekennen van een vooraanstaande plaats in de menselijke waardigheid zijn echter redelijk vaag gebleven. Kleine zakenmannen, van tijd tot tijd theoretisch gevierd, als een geheel – voor strikte economische redenen, voor hun kwantitatieve en statistische belang – blijven verschijnen in het staartje van de lijst, dat is de anonimiteit op de sociale ladder. We zijn meer bereid om managers van grote bedrijven te respecteren en op te hemelen, op de uitdrukkelijke voorwaarde dat hun vergoeding steevast en disproportioneel overgewaardeerd wordt, net zoals de sterren die komen en gaan maar meer media-aandacht aantrekken. Arme geweldige Beethoven, wiens kleding helemaal versleten was en vol vlekken zat, zou nog steeds akkoord gaan. De waarheid is dat zakenmannen niet alleen moeilijkheden hebben met het bereiken van een zeker sociaal niveau dat amper gepast is met betrekking tot hun intrinsieke waarde, maar in het algemeen ondergewaardeerd worden, vaak onderschat, door hun traditioneel 'verachtelijke' relatie met geld (eeuwigdurend vuil en oneerlijk). Nooit, of toch bijna nooit, houden we rekening met het talent, het genomen risico, horen we niet van de gemaakte offers doorheen de vele jaren, de dimensie van existentiële eenzaamheid, de permanente vermoeidheid van het zichzelf voordragen op de markt, de nooit vervulde missie om diversiteit te associëren met het bedrijf, de structurele onzekerheid van de activiteiten, de intellectuele zorgen om zijn persoonlijke bestaan in relatie met het bestaan van zijn project, de permanente onvolledigheid van de positie van zijn bedrijf, de constante zorgen om veroudering en faillissement van de horizonten van het bedrijf af te houden, het lot om beroofd te worden van zijn zeldzame en onzekere winsten door inquisitoriale fiscale systemen etc. Al deze ware scenario's die in deze tijd onvermijdelijk zijn in het leven van een kleine zakenman die vermoeid achterblijft na de ervaring, zelfs na heroïsche prestaties, terwijl hij verhuld is in een stoïcijnse eenzaamheid.


www.eurologos.com

23/183


De kleine zakenmannen van onze meertalige dienstverleningsbedrijven horen bij deze categorie van zakenmannen die "het privilege genieten van zich vrijelijk te onderwerpen aan het gelaagde werk" van ons vak. Ze maken tot op zekere hoogte deel uit van deze categorie en compenseren voor de aristocratie, de achtergrondfiguren, die de bladzijden van dit boek inspireren en bewonen.


www.eurologos.com

24/183


1.8 - Vier reeksen ultieme vragen en de eenvoudige waarheid van jezelf te laten 'meeslepen' Maar waarom heeft een eenvoudig hoofd van een klein (hoewel gemultinationaliseerd) bedrijf nagedacht en een boek geschreven over de knowhow, organisatie en technologie van zijn beroep, over ethiek en zelfs over religiositeit in economische activiteiten? Hoe komt het dat deze kleine ondernemer zijn roeping vindt in het bespreken, op een zekere manier, van de vier dimensies die sinds Aristoteles verbonden zijn met de vier fundamentele gedachtenpunten: Nuttigheid, Noodzakelijkheid, Waarheid en Schoonheid? En hoe zal hij de klassieke vergelijking met vier variabelen (onbekend) oplossen tussen de belangen van het kapitaal, de markt (klanten), de werknemers en de bedrijfsontwikkeling? En waarom moet hij zijn tijd, avonden, weekeinden en zelfs vakanties gebruiken om te werken aan het begrip van het ultieme alsook het onmiddellijke doel van deze markten, reclamespecialisten, vertalers, revisoren, terminologen, grafische ontwerpers, webmasters, ITspecialisten of zelfs boekhouders in bedrijven gelokaliseerd over de hele wereld? En de antwoorden zijn? Ik weet het niet echt. Eerlijk gezegd denk ik dat het me overstijgt, zoals gewoonlijk. Onlangs bekende een concurrerende college me eerlijk dat hij, na dertig jaar een klein bedrijf geleid te hebben, zoals ik, zichzelf beschouwde (koketterig?) als een slachtoffer van 'slechte casting': Ik vroeg me ook af of het leven in het algemeen een film kan lijken waarin we alleen voortdurend kunnen zoeken naar het spoor van imitatie. De uitdrukking die ik uiteindelijk bedacht was 'jezelf laten meeslepen': Mysteries slepen ons in gebieden vol vragen waarop we een antwoord 'moeten' vinden. Het is dat, in essentie, dat ons dagelijkse leven betekenis geeft en echt draaglijk maakt. Misschien hebben we een woord gevonden (waarvan ik wens dat ik het had uitgevonden), 'glokalisme' (een sleutelwoord van ons tijdperk), dat ons op een avontuur leidt dat ons, per definitie, overstijgt. Het overstijgt ons natuurlijk, en natuurlijk gaat ons elke dag voorbij. Al onze primitieve projectualiteit, onze initiële ondernemingen, onze risico's, onze altijd ontoereikende cultuur, zelfs onze onzekere moed vindt in deze zoektocht, waarin we onszelf als slachtoffers van slechte casting zien, een betekenis die alleen een echt creatieve organisator ons kan uitleggen. In realiteit moeten we alleen maar toelaten dat we 'meegesleept' worden. Want het leven, dat van onszelf, is onze drijvende kracht. Want er is een plan en liefde die onze vrijheid moet volgen en tot zijn grootste vreugde moet bereiken. En dit ondanks en tegen alles dat dit boek probeert te beschrijven, zelfs met zijn tekortkomingen en verdraaiingen. Maar ook in zijn kleine hoogtepunten die ons deel maken van een groot geheel.


www.eurologos.com

25/183


2 - Het probleem met aankoper-klanten*: geglokaliseerde vertaalbureaus in de jungle van de leveranciers Laten we om praktische redenen beginnen vanuit het standpunt van de klant, en in het bijzonder dat van de aankoopmanager, de aankoper. Zij moeten een vertaalbureau selecteren en uitkiezen. Ze moeten met name een meertalige dienstverlener uitkiezen: de huidige en toekomstige partner van hun eigen bedrijf waarvan ze de belangen moeten veiligstellen. Alle belangen van de klant, natuurlijk.


www.eurologos.com

26/183


2.1 - De voorafgaande en cruciale vraag bij het kiezen van een vertaalbureau* Om een goede keuze te kunnen maken tijdens het aankopen, moet je – zoals je weet – over een genummerde overzicht beschikken, met name voor prijzen, van de leveranciersmarkt. Aankopers geloven bovendien dat het tamelijk makkelijk is om een overzicht te krijgen op de marktprijzen door offertes te vragen van verschillende leveranciers. De anomale en abnormale kenmerken van meertalige activiteiten zijn dat klanten nog bijna altijd volledig niet op de hoogte zijn van de structuur van de markt zelf en in het bijzonder van de segmenten waaruit hij bestaat. Want hoe moet men de allerbeste leverancier kiezen uit een massa van bedrijven die moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn en die ruwweg beschouwd worden als klein, middelgroot of groot? De verantwoordelijkheid voor deze onwetendheid ligt volledig (of bijna volledig) bij de aanbodmarkt, de meertalige dienstbedrijven zelf. Als klanten in de war zijn over hun professionele aankoopkeuzes voor uitbesteding*, is dat omdat ze slecht geïnformeerd zijn door de talloze leveranciers. In de hoofdstukken 4.1 en 4.2 belicht ik de gesegmenteerde structuur in vijf positioneringen van de aanbodmarkt. Omdat de leveringsprijs – vooral tijdens een economische recessie – een bijna onvermijdelijke categorische imperatief is, worden keuzes snel voor de hand liggend: de laagste, of bijna laagste, prijs zal de opdracht winnen. Eigenlijk is dat het belangrijkste criterium, vooral voor openbare instellingen. En – zoals we weten – is er altijd een offerte beschikbaar die op een sluwe manier zelfs nog goedkoper is dan de andere. De klant is natuurlijk niet echt slachtoffer van zijn keuze die enkel gebaseerd is op kans en op de laagste prijs. Hij heeft dus reserves tegenover een aarzelende aanbodmarkt die hem, in het algemeen en voor alle leveranciers van uiteenlopende omvang, maar één kwaliteitsniveau bieden, omdat ze gemonolokaliseerde productie en/of revisie aanbieden, ondanks het grote aantal aangeboden talen! We kunnen zeggen dat geen enkele andere sector – vooral geen geavanceerde zoals die van de communicatie – zijn vraagmarkt zo ver weg houdt van het begrijpen van zijn productie en kwaliteitsvalidatiesystemen. De klant blijft in het algemeen ontevreden achter, niet in staat een onderscheid te maken tussen bijvoorbeeld een loutere 'brievenbus'* en het lokale bureau van een multinationaal meertalig dienstbedrijf, ondanks de vele publicaties van deze laatste. Zijn professionele cultuur over meertalige productie kan, zoals we zullen zien, alleen maar vaag zijn door een gebrek aan up-to-date informatie die geleverd zou moeten worden door talrijke potentiële leveranciers. Zelfs als ze al waargenomen worden, blijven de verschillende posities triviaal. De onbelangrijke en lage inschatting die aan onze sector toegekend wordt, wordt veroorzaakt door een centraal gebrek aan kennis, dat er voornamelijk te wijten is aan de aanbodmarkt voor vertaaldiensten (en deels aan scholen en universiteiten). Dat is ook het primaire en cruciale probleem van aankoopmanagers van meertalige productie, gezien de fatale mystificatie of onwilligheid van deze bedrijven die meertalige diensten bieden op deze markten. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

27/183


2.2 - Wat betekent 'glokalisme'* precies voor vertalingen en communicatie? Alle productie kan gedelokaliseerd worden, behalve de productie met betrekking tot communicatie. We kunnen makkelijk de IT-productie naar India verhuizen, voor zowel hardware als software. We kunnen de autoproductie naar China of Brazilië verhuizen. Maar we kunnen geen communicatie produceren of industriële documentatieteksten schrijven in een land waar de taal van de doelmarkt niet gesproken wordt. Culturele activiteiten moeten we integendeel relokaliseren*, want met de huidige gemonolokaliseerde meertalige productie zijn activiteiten intrinsiek gedelokaliseerd omdat ze niet uitgevoerd en bovenal niet gevalideerd worden in het oorspronkelijke land. In een artikel van het Belgische weekblad Le Vif-L'Express van 2008 haalde men het voorbeeld aan van een advertentie voor een fles champagne die aan drie verschillende markten aangepast moest worden. Allereerst aan de Franse markt, waar het – merkwaardig genoeg – verboden is alcohol met zijn verbruikers te associëren. Dan aan de Duitse markt, waar er geen enkele beperking geldt (voor Duitsland voegde men feestende mensen in een paardencircus). En vervolgens aan de Aziatische markt, waar dezelfde foto van de twee andere lay-outs* die een jonge vrouw met blote voeten toont vervangen moest worden door een afbeelding van hetzelfde meisje, maar met sandalen: blijkbaar is het in de huidige oosterse cultuur niet toegelaten de blote voeten van een vrouw te tonen, hoe ze ook getoond worden. Kennis van bijvoorbeeld wettelijke standaarden, die beperkend of liberaal kunnen zijn in elk land, en het zich bewust zijn van culturele taboes op de doelmarkt (de seksualiteit van voeten in het Oosten) betekenen dat communicatie niet op een gedelokaliseerde manier geproduceerd kan worden.Om meertalige communicatie te kunnen leveren is het essentieel om over een multinationale organisatie te beschikken die de teksten en afbeeldingen produceert en valideert. In Californië heeft men in de jaren 90 zelfs een schitterend en eenvoudig neologisme* gecreëerd om net dit concept te verduidelijken: 'glokalisme', een samentrekking van de woorden globalisme en lokalisme. In die tijd bevonden de Noord-Amerikanen, vooral op de Westkust, zich middenin de 'internetzeepbel', de crisis die veroorzaakt werd door het simplistische en primitieve idee dat al wat je nodig hebt om 'de hele economische wereld op de planeet te controleren' een computer en een telefoonlijn zijn ... De ijverigste markthandelaars en futuristische Amerikaanse ondernemers hadden niet veel moeite met de creatie en verspreiding van deze nieuwe term die direct afgeleid was van een ander concept, dat al beroemd was in de jaren 70: think global en act local.(o) Door het versnelde arriveren van globalisatie was het nodig om geglokaliseerd te worden. (o)

In twaalf jaar tijd bereikte het woord 'glokalisatie' heel snel meer dan een miljoen treffers op het internet in de zeven meest gebruikte talen. Het driemaandelijkse online Glocal E-Magazine van mijn bedrijf, uitgegeven in zes talen, heeft jarenlang de grootschalige evolutie van het gebruik van dit woord in talrijke commerciële activiteiten gevolgd.


www.eurologos.com

28/183


2.3 - Wie controleert en valideert teksten gemaakt door freelancers? De leugen van externe revisie Om kwaliteit te kunnen produceren en controleren op het semantische*, terminologische en geostilistische niveau alsook volgens de klassieke orthosyntactische parameter, zijn er zoveel geglokaliseerde (geglobaliseerd en gelokaliseerd tegelijkertijd) kantoren nodig als talen beloofd aan de klant. Waarom? Om de meest eenvoudige reden: als je niet beschikt over deze kantoren gelokaliseerd op vier (of vijf) continenten, kan je alleen – in het beste geval – gebruik maken van freelancers die je niet kan controleren en die, in het beste scenario, in het land van de doeltaal leven. Maar in die gevallen, wanneer je de vertaalde, aangepaste of geredigeerde teksten ontvangt, hoe kan je ze controleren en valideren voor ze aan de klant te leveren? Dat is voor een gemonolokaliseerd vertaalbureau vrijwel onmogelijk! Een bedrijf is – in essentie – technisch ongeletterd met betrekking tot alle talen die niet gesproken worden in het land waar het gelokaliseerd is. Daarom is het voor hen onmogelijk om mogelijke fouten, onnauwkeurigheden en foute vertalingen die zelfs de beste freelancers niet kunnen vermijden te lezen, laat staan te controleren, in de teksten die ze ontvangen. Spreken over meertalige kwaliteit is voor de ontelbare 'brievenbussen' (zo worden ze genoemd, zoals we hiervoor gezien hebben) volledig verkeerd, vals en verwaand. Deze gemonolokaliseerde vertaalbureaus kunnen in de praktijk enkel de teksten opsturen naar hun ongelukkige (en bedrogen) klanten in exact dezelfde hoedanigheid als wanneer ze ze ontvangen, ze sturen ze gewoon door zonder enige verbetering aan te brengen. Wetende dat freelancers geen teksten kunnen schrijven die 'volkomen acceptabel' zijn, wordt het duidelijk dat er bedrog, misleiding en vervalsing heerst bij alle deze vertaalbureaus die gelokaliseerd zijn in één enkel land en die beweren alle talen van de wereld te leveren alsof het dezelfde zijn als de ene die in hun eigen land gesproken wordt en dus op kwaliteit gecontroleerd en gevalideerd kan worden door hun eigen bedrijf. Maar dat is echter nog niet het ergste. Het kan nog erger: er zijn gemonolokaliseerde vertaalbureaus die zeggen, om zichzelf in te dekken tegen deze vernietigende afkeuring, dat de teksten gecontroleerd en extern gevalideerd worden door een tweede freelancer. Maar afgezien van het feit dat de nodige tijd en kosten voor deze manier van werken meestal betekent dat het onmogelijk is het budget binnen de grenzen van de markt te houden, wie zal er beslissen welke van deze twee ontvangen teksten aan de klant geleverd zal worden? Deze kwestie is goed gefundeerd en ligt in de kern van het probleem: tijdens de eindrevisie en validatie voor levering worden er vaak evenveel of zelfs meer ernstige fouten geïntroduceerd door de revisor als door de eerste freelancevertaler. De eindrevisor die de validatie voor levering uitvoert maakt immers ook op zijn beurt kans op fouten, zelfs door het feit dat hij werkt met een tekst waarover hij meer weet dan de freelancevertaler (die er aan de andere kant langer en uitvoeriger aan gewerkt heeft). Het is eigenlijk deze laatste die de tekst zou moeten valideren op basis van de revisie.


www.eurologos.com

29/183


Maar deze manier van productie en externe controle – door belangenconflicten en onoplosbare concurrentie – kan nooit onderworpen worden aan de handelingen die alleen collega's die zijaan-zij werken binnen hetzelfde vertaalbureau en onder dezelfde enkelvoudige autoriteit (hetzelfde merk!) kunnen uitvoeren.


www.eurologos.com

30/183


2.4 - Moeten gemonolokaliseerde producenten uitgesloten worden van de meertalige dienstensector? Waarom zou een klant aan de in één land (of in maar één taal) gemonolokaliseerde vertaalbureaus(o) een brutomarge van 35-45% inbegrepen in de prijs moeten blijven betalen voor niet-geleverde diensten en die – per definitie – niet door het bureau geleverd kunnen worden? Deze brievenbussen voor meertalige diensten (in feite 'specialiseren' ze zich alleen in het naar hun klanten doorsturen van teksten die ze ontvangen van freelancers zonder enige toegevoegde waarde!) verbeteren de ontvangen teksten niet en zijn ook niet in staat ze te valideren. Bovendien kunnen deze structureel gehandicapte vertaalbureaus, omdat ze in één land gelokaliseerd zijn ondanks hun activiteitengebied van meertalige diensten over de hele wereld, zelfs de reputatie hebben economisch concurrentiekrachtig te zijn.In feite, wanneer de klant zijn totale en finale kosten goed berekend, zijn dit klassieke voorbeelden van 'heel dure valse besparingen': in het bijzonder voor alle veroorzaakte gevolgen voor de marketingcommunicatie.(oo) Maar heel vaak hebben deze gemonolokaliseerde vertaalbureaus niet eens een lagere prijs dan de gemultinationaliseerde en geglokaliseerde vertaalbureaus. Een geglokaliseerd vertaalbureau is net zo lokaal als een gemonolokaliseerd vertaalbureau: dus waarom zouden we een brievenbus moeten verkiezen boven een geïnternationaliseerd vertaalbureau? Zelfs wanneer de klant alleen de lokale taal (talen) gebruikt, die van het land waar ze verblijven, is het in hun belang om een geglokaliseerd vertaalbureau te kiezen. In feite is het nog altijd een zekerheid dat de klant in de toekomst andere talen nodig zal hebben (dit noodlot staat geschreven in de sterren van zijn strategie, zelfs als het nog niet duidelijk geïdentificeerd is). Dus is het beter om de funderingen van hun bedrijfstechnolect te beginnen leggen met behulp van een geleidelijk aan opgebouwd vertaalgeheugen*, taal per taal en tekst per tekst.Dat zorgt ook voor echte besparingen, zowel in het heden als in de toekomst. Vooral omdat alle segmenten die vertaald en in het vertaalgeheugen opgeslagen worden vanaf dan niet meer aangerekend zullen worden (of aan een lagere prijs aangerekend zullen worden). We zullen in het volgende hoofdstuk zien hoe onmisbaar deze vertaalgeheugensystemen* zijn als de enige optie om het probleem van techniciteit in een vertaling op te lossen. Een goede post-crisis aankoper is er een die een leverancier van de taalindustrie gebruikt die aan het topniveau van zijn beroep staat: dat van glokalisatie. Het kost niet meer. Het is vaak zelfs goedkoper! (o)

Ik ken een toonaangevend vertaalbureau dat gemonolokaliseerd is in Duitsland met zeven kantoren: zonder één enkel buitenlands kantoor! (oo)

Denk bijvoorbeeld aan de belangrijke en verborgen, hoewel goed gescheiden, kosten die de dienst na verkoop kan oplopen voor het oplossen van de ambiguïteit en slechte leesbaarheid van de vertaalde teksten die aan hun lot overgelaten werden.


www.eurologos.com

31/183


2.5 - Waarom kan een geglokaliseerd bureau voor meertalige diensten ook lagere prijzen aanbieden? Los van het niet-verwaarloosbare feit dat meertalige diensten die door de zeldzame geglokaliseerde bedrijven geleverd worden in het algemeen – zoals we net gezien hebben – niet duurder zijn dan die verkocht door de talloze gemonolokaliseerde bedrijven, moet een goede aankoper de waarde geïntegreerd in de ontvangen goederen nauwkeurig in acht nemen, zelfs als die niet onmiddellijk zichtbaar is. Dezelfde meertalige producten geleverd door een brievenbus en door een geglokaliseerd bedrijf zijn op geen enkele manier vergelijkbaar. Ten minste oppervlakkig. We worden geconfronteerd met twee types diensten die niet vergeleken kunnen worden. Bij die geproduceerd door een gemonolokaliseerde brievenbus zijn bijvoorbeeld de buitenlandse vertalingen uitsluitend uitgevoerd door anonieme en ongecontroleerde freelancers (die zelfs niet door de leverancier gevalideerd kunnen worden). Als de diensten aan de andere kant geleverd werden door een geglokaliseerd bedrijf, dan worden ze ook gecontroleerd en gevalideerd door het lokale kantoor, dat wil zeggen hetzelfde bedrijf dat het contract tekende, onder dezelfde marketingverantwoordelijkheid en ten laatste zelfs in dezelfde commerciële en wettelijke structuur. Daarenboven is het in het geval van de brievenbus niet gegarandeerd dat de tekst werkelijk geproduceerd – d.w.z. vertaald, gereviseerd en gevalideerd – werd in het land van de doeltaal! Het niveau van linguïstische en vertaalwetenschappelijke benadering van de professionele cultuur van een brievenbus – we kunnen vaak spreken van storend primitivisme – crediteert geen glokalisme (ze blijven frauduleus stil) met zijn onweerlegbare voordelen. Ze zijn vaak zelfs niet op de hoogte van wat vertaalwetenschappers 'lexicale en fraseologische interferentie'* noemen van editors en vertalers die geëmigreerd zijn en die vatbaar zijn voor dit type fouten als gevolg van het niet-aangeboren sociolect dat dagelijks gebruikt wordt. De taalmysteries – dat wat schrijvers en vertalers van alle tijden de 'ondoorgrondelijke geheimen van het schrijven' noemen – worden niet op dezelfde manier benaderd door een team van linguïsten die zij-aan-zij werken in hun eigen land waar ze de taal dagelijks spreken in vergelijking met een gemonolokaliseerd vertaalbureau dat alleen geïsoleerde freelancers gebruikt die structureel gezien niet gecontroleerd en gevalideerd kunnen worden. Geglokaliseerde vertaalbureaus kunnen bijvoorbeeld ook makkelijk het beroemde en radicale probleem oplossen dat gecreëerd wordt door ambiguïteit, onbegrijpelijkheid of zelfs fouten in de originele tekst (dat gebeurt vaker dan we ons voorstellen!) door een eenvoudig telefoontje of een e-mail naar hun eigen opdrachtgevende kantoor, waar in het algemeen brontaalsprekers werken. Naast deze onbetwistbare argumenten zijn er de productiekosten, vaak drastisch verlaagd (zoals in China of India) voor de productie van lokale talen uitgevoerd en gevalideerd in de lagelonenlanden.


www.eurologos.com

32/183


Dat is de reden waarom een geglokaliseerd vertaalbureau – in principe – prijzen aanbiedt die niet verslagen kunnen worden door eender welke brievenbus. Vaak zijn deze prijzen zelfs lager dan die van deze weifelachtige en gehandicapte gemonolokaliseerde vertaalbureaus die schandelijk oneerlijk zijn in hun praktische en objectieve aanpak.


www.eurologos.com

33/183


2.6 - Het verdringen van de strategische keuze aangezet door de schijnbaar lagere overeengekomen prijs De economische crisis is geresulteerd is gedrag dat – zoals we weten – volledig abnormaal en buitengewoon is. Zowel van de leverancier als van de klant. Een gemonolokaliseerde 'meertalige' dienstverlener die krap bij kas zit, voegt – zoals iedereen – een soort van hopeloos gedrag toe aan hun professioneel en projectgebaseerd nihilisme dat verandert in een jacht naar eender welk budget ten koste van wat dan ook. Kunnen ze zich dat veroorloven? Zeker: we hebben al deels gezien dat deze prijzen betrekkelijk hoger zijn dan die van geglokaliseerde vertaalbureaus door het feit dat hun diensten niet gevalideerd kunnen worden en daardoor dus vrij van grote bijkomende kosten zijn. Het komt er op neer dat de klant het niet hoeft te weten (bij dit punt is hun stilte veelzeggend ...). In deze situaties verlagen gemonolokaliseerde brievenbussen hun prijzen tot een dergelijk niveau dat hun enige interesse ligt bij het bereiken van de hoogst mogelijke winst, zelfs met een nettomarge die normaal gezien als een verlies beschouwd zou worden, indien de beloofde diensten echt geleverd zouden worden. Daarenboven kunnen ze soms nog snoeien in de freelancerprijzen volgens verschillende methoden die vaak choquerend en ongepast om over te praten zijn. Hun gebrek aan strategie, hun vijandige houding op het professionele niveau en hun diepgewortelde vertaalwetenschappelijke onwetendheid op het praktische niveau demonstreren hun economische nihilisme, waar de enige waarde bestaat uit het winnen van de opdracht, of opdrachten. In ieder geval heeft hun kleine vertaalbureau geen productie-, controle- en validatieproblemen: hun enige rol bestaat uit het doorsturen van de teksten en het reduceren van de kosten tot het niveau van een klein dispatchingkantoor*. En wat met de kwaliteit? "Dat kan ons niet schelen", zeggen ze zonder enig gevoel voor fatsoen: tegen de tijd dat de klant het gebrek aan kwaliteit opmerkt (als hij dat al ooit doet), zal het probleem al in het verleden liggen. En op dat moment treedt er een uitvoerige dekking door de verzekering in werking: Ik zal deze schandalige kwestie bespreken in hoofdstuk 5.4. Vanuit het standpunt van de klant is, naast de gewoonlijke onwetendheid (in stand gehouden door het grote aantal brievenbussen), de algemene zorg het realiseren van besparingen. Dit komt naar boven in het gedrag van hun werknemers die nu dagelijks bij hun superieuren moeten rechtvaardigen (en mystificeren) hoe onmisbaar hun job is. "Heb je het gezien? Ik heb 21% bespaard bij deze opdracht!" Ze vermelden niet dat de stoel die ze gekocht hebben maar drie (soms zelfs maar twee) poten heeft. Zo is het de 'New Business'-afdeling die uiteindelijk zal moeten omgaan met het gebrek aan concurrentiekracht van hun product op nieuwe toekomstige markten. Pseudobesparingen doen bij de verkoop – hetzelfde geldt voor verkoop en aankoop – is iets dat de situatie erger maakt en dat directeurs of managers onmiddellijk moeten bestraffen. Om dit te kunnen doen, moeten ze echter zelf onberispelijk zijn in dit opzicht: dat is ook niet altijd het geval! Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

34/183


In de realiteit zien we tijdens elke economische crisis een paradoxale algemene inkrimping in communicatieactiviteiten: dat is vaak het eerste budget dat verlaagd wordt. Het is slechts eenmalig, of heel zeldzaam, dat bedrijven gebruik maken van deze vertragingsperiodes, of economische stilstandtijden, om de omvang van hun onderzoeks- en adverteringsbereik te vergroten. De kwantitatieve en eerlijk gezegd masochistische logica van de laagste prijs – de meest afgeprijsde – is daardoor gemeengoed.


www.eurologos.com

35/183


2.7 - Het anti-economische, onverantwoordelijke en narcistische gedrag van aankoopmanagers In het bijzonder in crisisperiodes is de rol van aankoop in elk bedrijf van speciaal belang: dat en dat alleen verzekert de rentabiliteit van het bedrijf. Aan de defensieve kant, natuurlijk. Het is een zaak van de 'New Bussines'-afdeling, natuurlijk, die verantwoordelijk is voor de bedrijfsontwikkeling: in de aanval, vanzelfsprekend. Maar waar plaats je de aankoop van meertalige diensten? Aanval of verdediging? Het is de CEO of, in ieder geval, de persoon die verantwoordelijk is voor de echte activiteitenexpansie die ervoor moet zorgen dat er geen tragische inversie van de positionering is. Het is voorspelbaar of fataal dat de aankoper de aankoop van meertalige diensten in de besparingscategorie wilt plaatsen, wat in feite een mystificerende foutieve besparing is. Natuurlijk zijn er altijd aankopers die intelligent en bovenal toegewijd zijn aan de strategische belangen van het bedrijf. Opdat dit het geval zou zijn, is het essentieel dat ze (de aankopers) ontwikkeld zijn (zo veel als nodig is voor hun beroep) en dat ze niet narcistisch zijn (ze zijn in staat hun werkplaats te behouden, beschermd van potentieel jobverlies, als hun rol nuttig en noodzakelijk wordt voor de echte marketing van hun bedrijf).

CEO's, general managers en directeurs, aarzel niet: ontsla onmiddellijk aankoopmanagers die meer om hun eigen imago geven dan om dat van het bedrijf, van jouw bedrijf. Anders zal je interne vijanden maken die te professioneel onwetend en – boven alles – onverantwoordelijk zijn met betrekking tot jouw strategie om een aanwezigheid op de markten rondom de planeet te hebben en die te veroveren. Laat jezelf niet toe beïnvloed te worden door zogenaamde kleine budgetbesparingen (te veel opgehemeld om echt waar te zijn) die niet gehandhaafd kunnen worden door de projecten van je bedrijf: ze zijn veel te duur voor je expansie, dewelke essentieel is. Pak deze basisproblemen aan: want elk probleem met betrekking tot verkoop is jouw directe verantwoordelijkheid. De toekomst van jouw bedrijf is in gevaar. Onder jouw strategische leiding kunnen jouw aankoopmanagers niet al hun tijd wijden aan hun spelletjes die vaak noodlottig mooi zijn. En wanneer jouw aankoopmanagers in harmonie zijn met jou en met deze beleidslijn, aarzel dan niet hen te belonen, hen opslag te geven en hen carrière te laten maken: ze zijn de toekomst van het bedrijf en de postcrisisperiode. Ze zullen geleerd hebben echte besparingen te realiseren als ze kunnen ontsnappen aan hun onvergeeflijke onwetendheid. Leer je aankopers het verschil tussen wat leveranciers beloven en wat ze echt verkopen (en wat ze echt kunnen leveren). Je zou kunnen antwoorden dat in een periode van economische crisis elke reactie exclusief gebaseerd op vastberadenheid gedoemd is te mislukken. Er zijn twee antwoorden op dit bezwaar. Ten eerste hoef je jezelf niet te beperken tot 'exclusief' vastberadenheid: de strategie van marktverovering is nooit beperkend. Ten tweede, waarom werknemers, die zeker bang en minimalistisch zijn – zoals we weten –, het beheer van een strategie toevertrouwen die tegen de stroom ingaat? Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

36/183


3 - De marketingstrategie van de zee van gemonolokaliseerde vertaalbureaus De mystificatie van de strategische positionering van brievenbussen die in één enkel land gelokaliseerd zijn is de vrucht van nood voor hun loutere overleving. Zo worden ze er zelfs toe gedwongen hun eigen productiemethoden te verbergen voor hun eigen klanten!


www.eurologos.com

37/183


3.1 - Publicitaire overclaim om hun meertalige productie* ten onrechte te loven Er is altijd een reden voor een zeker gedrag. Waarom kan het overvloedige aantal brievenbussen, dat zijn meertalige dienstverleningsbedrijven die gelokaliseerd zijn in één enkel land, niet praten over de waarheid achter hun meertalige productie, zelfs niet en zeker niet met hun eigen klanten? Om een heel voor de hand liggende reden: als ze dat oprecht deden, zouden ze zichzelf simpelweg van de markten verbannen! Hoe kunnen ze hun eigen ongeschiktheid toegeven om hun klanten teksten te leveren die hun gemonolokaliseerde kantoren per definitie niet kunnen lezen, verbeteren en valideren? Dit is wat ze zouden moeten zeggen tegen de markten naar dewelke ze hun reclamebeloften richten van vertalingen die altijd voorzien zouden zijn van het hoogste kwaliteitslabel: "De talen die in ons land gesproken worden, kunnen we laten reviseren door een van onze linguïsten. Vreemde talen kunnen we echter soms wel lezen, als we over een interne moedertaalspreker van de taal beschikken, maar controle ligt ver buiten wat we kunnen bereiken voor de taal (talen) van ons land. Over validatie van de talen kunnen we om redenen van fatsoen beter niet praten ..." Welke klant kan hen na deze kleine, optimistische verklaring van eenvoudige professionele eerlijkheid redelijkerwijze nog opdrachten blijven sturen? Daarom zijn de regels van deze zogenaamde linguïstische bureaus ten eerste om nooit publiekelijk uit te leggen waaruit de methoden van hun zogezegde controle en validatie van meertalige kwaliteit bestaan: deze bureaus, die het grootste deel van de aanbodmarkt vormen, zouden op die manier zelf aan hun klanten (of verwachte toekomstige klanten) de basisreden geven voor hun professionele ongeschiktheid om meertaligheid te produceren. Ten tweede, na hun klanten onwetend gehouden te hebben, in tegenstelling tot wat er in andere sectoren gebeurt, is het noodzakelijk om de overclaimtechniek toe te passen die bestaat uit het overspoelen van hun doelen met reclame en hun zoveel mogelijk beloftes toe te gooien zonder te vermelden hoe ze die eigenlijk gaan waarmaken. Door deze grotendeels frauduleuze tendens lange perioden vol te houden, werkt dit in realiteit zelfs heel goed. De klant wordt op die manier misleid en speelt de rol van de dwaas in een slapstick-komedie: ze betalen hoge prijzen voor diensten die ze niet ontvangen hebben en voor de marketing- en imagogevolgen van de ontvangen teksten, die gebrekkig zijn of zelfs verborgen mankementen hebben. Om niet te vermelden dat ze door deze vertaalbureaus als kinderen behandeld werden en dat hen schandalige nonsens verteld werden. Des te meer omdat de negatieve gevolgen voor de klant, op het niveau van marketing en imago, maar pas veel later of soms zelfs nooit zullen verschijnen: wie kan precies en vlug de implicaties van gebrekkige communicatie in vreemde talen berekenen? Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

38/183


3.2 - De taboe van met klanten te praten over productiemiddelen en -methoden Op lange termijn, door helemaal niet over productiemethoden te kunnen spreken, vergeet de meerderheid van deze pretentieuze, gemonolokaliseerde 'meertalige' brievenbussen, of gaat zelfs een stap verder en negeert volledig het probleem en gedraagt zich, met de markten, op dezelfde manier als hun eigen verontruste toekomstige klanten. Zoals ik al gezegd heb, zouden deze klanten op voorhand geïnformeerd moeten zijn geweest over deze meertalige productiemethoden. Moderne marketing en de vereisten voor het leveren van totale kwaliteit garanderen dat. We zien in deze complete stilte dus, zelfs in dit vakgebied, niet alleen het marketingprincipe dat niet alleen nog altijd in actie is, maar dat ook ernstig verkeerd begrepen wordt, dat zegt dat ze niet mogen praten, wat eindigt in niet langer ... bestaan. Voorwaar, we vergeten vaak dat het niet de vraag is die de markt aandrijft, maar het aanbod. Het was Mary Quant in hoogsteigen persoon die door haar eerste minirok aan te trekken in Londen, alleen gecreëerd om haar benen (en niet alleen die) te accentueren, de vragende markt creëerde voor dit minikledingstuk, dat zich meer dan veertig jaar lang over de hele wereld verspreidde. Als bedrijven die meertalige diensten verlenen hun markten niet informeren over de belangrijkste methodes voor het produceren en valideren hun kwaliteit, zoals vrijwel elke sector dat voor zijn eigen activiteiten doet, zal het voor onze sector onmogelijk zijn om echt en substantieel te moderniseren. Hoe kunnen we daarenboven ongestraft decennia lang meertalige 'topkwaliteit' (die onmogelijk te produceren is met monolokalisatie) blijven aanbieden, zonder ooit de productiemethoden en -middelen te presenteren en te valideren? Omdat klanten ondanks alles instaat zijn deze kleine fraude (die doorheen de tijd groter en groter wordt) waar te nemen, vindt er door de algemene ontevredenheid op de markten een hoogst nadelige praktijk plaats: die van het 'draaihek'. Klanten blijven maar van leverancier veranderen in de hoop om, de vólgende keer, de ideale partner te vinden. En het draaihek blijft, als een draaimolen, draaien. Ondertussen kunnen de reputatie en het imago van de professional alleen maar verslechteren of bevestigd worden in hun bijna altijd onvermijdelijke professionele mislukking. Met het praktische en economische resultaat van kortingen die resulteren in prijzen die zelfs nog meer vrekkig en schandelijk zijn (in realiteit zijn de prijzen nog steeds hoog, zoals we gezien hebben, omdat ze heimelijk de kosten doorrekenen van bedrieglijke diensten die niet aan de klant geleverd worden). Het zijn inderdaad deze kettingreactiegevolgen die de meest vernietigende factoren in ons beroep zijn. Commerciële immoraliteit is niet iets dat alleen degenen die het begaan beïnvloedt, maar ze beïnvloeden ook, en niet alleen de katholieken zeggen dit, de algehele gemeenschap, de waarheid en logos waarvan we actief deel moeten uitmaken.


www.eurologos.com

39/183


3.3 - De kostprijs van 'brievenbussen' ontmaskerd: de strategie van valselijk lage prijzen en kortingen Elke ware aankoopmanager kent de knepen van zijn vak. Ze zijn er zich bijvoorbeeld heel erg van bewust dat er op geavanceerde markten meer aanbod is dan vraag. Op alle gebieden, wat dat betreft. Maar dat is op geen enkele manier voldoende. Praktijken voor het verkrijgen van kortingen, voordelen en structuurovereenkomsten, ze zijn allemaal goed. Maar een goede aankoper, een echte goede aankoper, weet echter dat de prijzen op zijn markt nooit zonder limiet of zonder voorwaarden zijn. Vaak kan een slechte aankoopmanager herkend worden aan zijn onvermoeibare obsessie voor besparingen tot aan de fatale schade voor de diensten: er is altijd iemand slimmer op de markt waar er geen gebrek is aan oplichters, frauduleuze vervalsers, de grote profiterende imitator-organisatoren van de verleidelijke list. Het is altijd de cultuur en precieze informatie over het gebied waarin de dienst aangekocht wordt die de aankoopmanager toelaten eender welke onderhandeling te controleren door er zich van te vergewissen dat de opdracht van een eersteklas niveau is met de beste voorwaarden. Samengevat is dit het eeuwige probleem van werkelijk een dienst aan te kopen met de beste balans tussen kwaliteit en prijs. Op het gebied van de meertalige communicatie is het essentieel om te weten dat het veel beter is om simpelweg rechtstreeks met een freelancer te onderhandelen dan met een brievenbus waarvoor diezelfde freelancer werkt: het zal je minder kosten en je zult dezelfde dienst ontvangen. Maar dit is het probleem; wanneer je de tekst vertaald door deze freelancer ontvangt, begint de twijfel te knagen: "Is het trouw? Is de terminologie accuraat? Is het stilistische en geostilistisch acceptabel? Is het orthosyntactisch correct?" Dezelfde twijfels daarenboven die ook de gemonolokaliseerde brievenbussen parten spelen, die met het oog op deze twijfels een uitvoerige verzekeringspolis regelen (ik zal hier later over spreken). Als je bespaart door een freelancer of verschillende freelancers te gebruiken, is er geen probleem. Je moet echter weten dat je deze teksten naar hoog gekwalificeerde revisors die moedertaalsprekers van de doeltaal zijn moet sturen om ze te laten valideren. Dat kost vaak meer dan de initiële vertaling. Zo is het dus makkelijk om de misleiding van de gemonolokaliseerde vertaalbureaus te berekenen: hun kostprijs kan heel laag zijn, maar hun diensten zijn onvolledig, een gedeeltelijk product en half-volbracht. Wat is het nut van een pot te kopen zonder handvatten of deksel? Het enige 'voordeel' van een gemonolokaliseerd vertaalbureau te gebruiken is exclusief psychologisch: dezelfde freelancer (of equivalent), dezelfde niet-gecontroleerde vertaling, dezelfde niet-gevalideerde dienst, maar – en wat een troost is dat – toegevoegd daaraan krijg je de belofte van 'verzekerde kwaliteit'. Een generische belofte zonder beschrijving van het productieproces (met een goeie reden), maar desalniettemin een belofte. Er verschilt maar één ding: de prijs in vergelijking met die van de freelancer. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

40/183


3.4 - Mijn geamuseerde zorg om het verzamelen van fouten gemaakt door hun collega's ter beoordeling van de professionele 'perfectie' van hun eigen 'brievenbussen' Dit is iets dat me altijd geamuseerd heeft en me tegelijkertijd droevig stemt, om de sadomasochistische vastbeslotenheid te zien waarmee de meerderheid in het beroep, vertaalbureaus (fundamenteel gemonolokaliseerd) en freelancers, foutieve vertalingen, orthosyntactische bewoordingen, stijl en terminologie van collega's verzamelen en publiceren.Natuurlijk zit er een wreed plezier in je buurman te zien uitschuiven over een bananenschil, vooral als ze op hun achterwerk vallen: een komiek die valt blijft het meest klassieke en grappige stukje komedie – zoals we weten – net als fysieke komedie of de taart in het gezicht. Vooral omdat het niet ongewoon is, dat deze verzamelaars van deze ontstellende en absurde vertalingen hun rapport toevoegen en decoreren in de naam van hun ongelukkige slachtoffer! Dit is de amusante kant. Voor de droefenis volgen hier een paar redenen. Ten eerste is het nogal onfatsoenlijk om met een koorddanser te lachen die van één enkel touw van woorden kan vallen en dat minsten een dozijn aantal keren (eens per centimeter). Ten tweede kunnen we met alles lachen, maar met enige voorzichtigheid. Bijvoorbeeld: het is noodzakelijk dat het te entertainen (waarom niet?) publiek weet dat zelfs de meest gekwalificeerde vertalers op de wereld – steeds te dicht tegen de wind van de fouten zeilend, zoals Cioran schreef, zonder ooit echt één te maken – zijn brood verdient met het gevaarlijkste beroep in de wereld. Ten derde is er in de geschiedenis niets meer hypnotisch dan woorden. In plaats van genadeloos de noodlottig onoplettende collega te bespotten, is het ook essentieel dat deze 'veroordelende' vertaalbureaus en freelancers ervoor zorgen dat hun lezers zich ervan bewust zijn dat geen enkele schrijvende professional (copywriter of vertaler) fouten die elke tekst zou kunnen bevatten volledig kan vermijden: een selectie van hun eigen fouten publiceren (zelfs als ze later verbeterd werden) zou genoeg zijn, en ze niet vergeten te ondertekenen ... Ten vierde zouden al deze navolgers van wat de eerder wrede nationale sport van het beroep geworden is (vooral omdat het bijna gratis is: ze kunnen wat ze maar willen publiceren op het internet, op Google, Facebook of eender welk ander forum) de aristocratische houding moeten hebben om de bananenschillen waarop hun collega's uitgegleden zijn niet als bewijs (ten minste impliciet) te gebruiken om hun eigen professionele 'eerlijkheid' te bewijzen. Ten vijfde zouden ze in plaats van te snoeven terwijl ze het publiek bespelen met hun deskundigheid als slechte kroniekschrijvers van de achtersteegjes beter hun klanten en toekomstige klanten onderwijzen over de concrete methoden om de problemen in het systeem op te lossen: bijvoorbeeld beschikken over een glokaal kantoor met revisoren en terminologen die met hun eenvoudige acties de problemen zouden kunnen oplossen die zo vaak nutteloos gebruikt werden om mensen te amuseren. Ik heb nog geen vertaalbureau op het internet kunnen vinden dat zichzelf amuseert met het maken van deze verzamelingen, die achteraf droevig en beschaamd wordt, de hele tijd kennis hebbende van het woord glokalisme of de duale rol van de linguïstische revisor-validator! Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

41/183


3.5 - Geen echte marketingstrategie: het beleid van 'reactivisme' van het eeuwige schaamteloze geweeklaag over marges De methode van het uitlachen van schuldige collega's, die we net gezien hebben, als bewijs van niet-bestaande professionele integriteit, is niet zeldzaam noch onbeduidend, maar eerder een soort van gedragsbagatel (meer amusement dan iets anders). Want om meertalige diensten te produceren is de enige strategie die op logisch-technische (technologische) professionele waarheid gebaseerd is het glokalisme. Alle gemonolokaliseerde vertaalbureaus in onze sector zijn gedoemd om geen enkele algemene projectualiteit uit te voeren. Ze worden in de dagelijkse reactiviteit gedwongen van al degenen die ondergeschikt zijn aan anderen: ze zijn gedoemd om geen rationeel, relevant ontwerp te volgen bij het uitvoeren van hun doelen. Inderdaad, na het eerder dubieuze entertainment van onbedoelde sketches over bananenschillen waar concurrenten over uitgegleden zijn, wijden de brievenbussen zich in het algemeen aan een andere wrede sport, die natuurlijk het logische vervolg van de vorige is. Ze bezondigen zich ernstig aan klagend gejammer (natuurlijk zonder reden), zeuren over de 'onrechtvaardigheid' van het gebrek aan prestige van hun activiteiten. In professionele magazines, in hun nieuwsbrieven, op conferenties, in gesprekken met belanghebbenden en op internetfora is alles wat gehoord kan worden de eindeloze reeks droevige tranen en gezanik (weer eens van deze gemonolokaliseerde vertaalbureaus). Hun algemeen gesnotter is omgekeerd evenredig met de absolute stilte over de essentiële voorwaarde voor het produceren van totale kwaliteit in de meertalige sector: glokalisme, natuurlijk. Ze klagen schaamteloos en op een kinderachtige en onverantwoordelijke manier over het 'armzalige lot' van hun activiteiten. In plaats van het cruciale probleem van de internationalisatie van de productie van diensten en revisie uitgevoerd onder hetzelfde merk in het centrum van hun problemen te plaatsen, vertonen ze schaamteloos hun persoonlijke miserie, die vanzelfsprekend gemonolokaliseerd is, en om kleingeestige redenen. Persoonlijk ben ik beschaamd dat ze dat niet doen! Ik behoor echter en ondanks al mijn distantiëring van hen tot hetzelfde beroep en daardoor zie ik mezelf op een bepaalde manier mee verantwoordelijk. Op dezelfde manier ben ik beschaamd voor het voorstel dat voorgedragen werd door de Belgische vereniging voor freelancers aangesloten bij het IFT* (en enkele brievenbussen van die tijd) in 1989 om zogenaamd het beroep van vertaler te 'reguleren', ten nadele van alle vertaalbureaus die ze simpelweg wilden elimineren: Ik heb zelfs een professionele vereniging opgericht (Federlingua) die succesvol streed tegen deze doortrapte regulatie die streefde naar het elimineren van ... concurrentie. Dit is wat er gebeurt, zoals de Engelse katholieke schrijver Chesterton zei, wanneer je de steunende draad waaraan een spin haar web geweven heeft (terwijl ze naar beneden komt) doorknipt. Beroofd van haar hoofdstructuur, rolt ze onvermijdelijk in een bal zonder zichzelf te kunnen ontwarren en raakt ze gevangen, waardoor ze in een fataal machteloos en moreel dwaas klein poppetje verandert.


www.eurologos.com

42/183


Dusdanig beroofd van een intrinsieke essentiële strategische visie, keert het beroep terug naar krankzinnig nihilisme veroorzaakt door het 'reactionisme' van misleidende, opportunistische en winstgevende motivaties.


www.eurologos.com

43/183


4 - De markten van meertalige dienstverlening verkeren nog altijd in een miserabele toestand In 2010, na meer dan twintig jaar van globalisatie, internet en glokalisme aan een hoog tempo, blijft bijna de gehele aanbodmarkt verhinderd, gemonolokaliseerd en afgeremd. De erbarmelijke opmaak van deze markt wordt beschreven door middel van zijn vijf segmenten.


www.eurologos.com

44/183


4.1 - De marktsamenstelling van de meertalige dienstverlening: de innovators en de volgers De aanbodmarkt bestaat in wezen nog steeds uit twee groepen: de innovators en de traditionalisten. Op eender welke aanbodmarkt, ofwel in termen van beleid, cultuur of economie, kan je alleen maar behoren tot de innovators of de kudde. De strategie van de imiterende kudde bewijst vaak veel winstgevender te zijn, omdat ze in het opzicht van marketing en investering veel minder kost. Daarenboven doen ze voordeel met niets uit te geven aan herontwikkeling* door in de plaats daarvan te investeren in reclame en het veroveren van nieuwe klanten op de markt. Vaak zien we bedrijven die op geen enkele manier betrokken zijn bij de uitmuntendheid en het leiderschap op hun eigen markten ongekende economische prestaties verrichten. Het is – daarenboven – gedurende al een goede dertig jaar een welbekende marketingstrategie geweest, traditioneel 'volgers' genoemd. Dan is er een strategie die veel minder gevolgd wordt, die van de leiders en innovatieve vertaalbureaus die werken aan een leiderspositie of een plaats tussen de leiders op de markt. Deze onderneming is echter ondergeschikt aan hun eerlijke positionering in de zoektocht naar uitmuntendheid en niet door het rechtstreekse nastreven van economische resultaten tegen elke prijs. De economische prestaties, gemeten in termen van jaarlijkse omzet, zijn voor hen een resultaat waar ze soms lange tijd op moeten wachten. Dit is ook de reden waarom de strategie van de volgers vaak gekozen wordt en de voorkeur krijgt. In België bijvoorbeeld zijn de gemonolokaliseerde vertaalbureaus de onbetwiste leiders op de meertalige dienstverleningsmarkt als het gaat over omzet. Vaak zelfs in andere landen. Twee andere basisfactoren spelen een rol bij deze fundamentele verdeling tussen innovators en traditionalistische volgers. Ten eerste de subjectieve ondernemerskwaliteiten en hun kapitaal. En in een sector die zo gefragmenteerd is als de onze: kans, zuivere kans. Daarna komt, durven we het zeggen, de economische capaciteit beschikbaar voor investeringen die ook rekening kan houden met kapitaal dat al in buitenlandse markten of vroegere overnames geïnvesteerd werd (in het bijzonder natuurlijk voor bedrijven die al gemultinationaliseerd zijn). Het kan ook gebeuren dat leiders die in principe innovators zijn, die gemultinationaliseerd zijn en hoog genoteerd staan op de aandelenmarkt, paradoxaal de praktijken van het professionele gedrag van volgers overnemen (bijvoorbeeld freelancers gebruiken zonder ze te valideren en opscheppen – ja, ook zij – over de zogenaamde waarden van de hypergeïnformatiseerde 'technische vertaler' die in realiteit alleen maar uitgerust is met ad-hoc systemen ...). De oorzaak hiervan is heel eenvoudig: de economische prestaties die bereikt moeten worden, in het bijzonder op de aandelenmarkt, zijn wreed en daardoor zijn deze zeldzame bedrijven gedwongen om besparingen te doen en markten te veroveren door de meest voorkomende weg te volgen. Het is in het belang van de klant om goed op te letten. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

45/183


4.2 - De vijf segmenten en de monolokalisatie van de meerderheid van de vertaalbureaus in één enkel land Na deze eerste onderscheiding die hoofdzakelijk subjectief is (bedrijven die besloten hebben vernieuwend te zijn en de traditionalisten die de imitatorstrategie volgen), moet er naar de reële positionering die concreet aangenomen wordt op de markt gekeken worden. De spelers op de markt van de meertalige dienstverlening behoren tot vijf verschillende segmenten. a–

De heel zeldzame meertalige dienstverleningsbedrijven die tot een internationale groep behoren die al grote kantoren heeft in de voornaamste landen. Deze groepen zijn vaak genoteerd op de aandelenmarkten en maken aanspraak op de positie van internationale leiders (soms door het ongepast aangeven van 'geconsolideerde' omzet op lokale markten – die moeilijk te verifiëren is – op het internationale niveau). Dit handjevol vertaalbureaus (in vergelijking met het kolossale aantal vertaalbureaus op de wereld) die als geglokaliseerd beschouwd kunnen worden, hebben de verontrustende gewoonte – wijdverspreid onder de grotere bedrijven – om de welbekende 'aankondiging'-strategie te gebruiken.

b–

De enkele vertaalbureaus die hun internationalisatie, soms nog maar pas, begonnen zijn, omdat ze overtuigd raakten van de onvermijdelijke nood om zichzelf te positioneren, op lange termijn, op het internationale niveau. Deze bedrijven twijfelen, gewoonlijk, tussen de twee voorgestelde strategieën (vernieuwend en traditioneel): de kosten en de risico's van hun multinationalisatie zijn de hoofdoorzaak van hun twijfel. Denk bijvoorbeeld aan de vertaalbureaus in dit segment die beweren 'geglokaliseerd' te zijn, simpelweg omdat ze gebruik maken van ... freelancers gelokaliseerd in het doeltaalland ... Ze vergeten dat je geglokaliseerde kantoren moet hebben en niet alleen freelancers die oncontroleerbaar blijven!

c–

De gemonolokaliseerde vertaalbureaus die schijnbaar geen kantoren of ambities hebben maar die volledig toegewijd zijn aan het veroveren van de markten (ze flirten er alleen mee ...) met geen schijn van positionering. Ze zijn gebaseerd op een eerder bescheiden en effectieve culturele positie (met een generische inhoud), maar gedragen zich op een heel archaïsche manier op het marketingniveau om de beste resultaten na te streven: overclaim-marketing is duidelijk hun strategie.

d–

De kleine vertaalbureaus die nog steeds gemonolokaliseerd zijn en een eeuwige volgers zijn. Zij vormen de zee van kleine kantoren die, in elk land, uiteindelijk het imago van het beroep karakteriseren door hun aantal, zonder enige inspanning te doen: ze zijn tevreden zolang ze genoeg opdrachten kunnen uitvoeren voor hun eigen productiebehoeften.

e–

De freelancers, er zijn miljoenen van hen in zelfs een klein land zoals – bijvoorbeeld – België (dat 10 miljoen inwoners telt) en werken voor de vertaalbureaus uit de eerste vier segmenten. Ze werken echter soms ook voor de bedrijven zelf, in concurrentie met de vertaalbureaus waarvan ze de de belangrijkste leveranciers zijn.


www.eurologos.com

46/183


In totaal is de overgrote meerderheid van de meertalige dienstverleningsbedrijven nog altijd gemonolokaliseerd. In elk land. Dat is hun structurele ongeschiktheid (uitgezonderd een deel van het eerste en tweede segment). Dat is het schandaal van de meertalige dienstverleningssector, verraden door het monolokalisme.


www.eurologos.com

47/183


4.3 - Geïnternationaliseerde en niet-geglokaliseerde (of niet echt geglokaliseerde) bureaus In het eerste segment, dat van de heel zeldzame internationale vertaalbureaus die al heel lang wereldleiders zijn, is de culturele en marketingpositionering niet altijd noch volledig gebaseerd op glokalisme. Er kan ook gezegd worden dat, met heel zeldzame uitzonderingen, de vertaalbureaus in het tweede segment, degene die hun internationalisering in het laatste decennium gestart hebben, dezelfde houding hebben. Al deze over het algemeen vernieuwende vertaalbureaus zijn heel traag met het aangeven van hun (nieuwe of eerder toekomstige) eigenlijke positionering. Het kan gezegd worden dat ze goed en waarachtig op de weg naar glokalisatie zijn, hoewel hun praktijken, de economische angsten en, bovenal, hun relatieve vertaalwetenschappelijke cultuur hen belet om hun strategie volgens een andere methode te definiëren dan eenvoudige omzet: je zou kunnen zeggen dat er voor hen maar één maateenheid bestaat. En toch worden, zoals we weten, zelfs reuzen klein geboren. En ons tijdperk van globalisatie heeft de dood gezien, vaak plots, van echte reuzen. In navolging van vele reclamebureaus die sinds de jaren 40 globaal werden, met bureaus gelokaliseerd in tientallen landen, blijven deze meertalige dienstverleningsbedrijven rekenen op het werk van freelancers dicht in de buurt van hun eigen kantoren, vaak zonder ze te valideren. Er zijn drie hoofdredenen voor de inertie van deze algemene praktijken. De eerste reden waarom hun geglokaliseerde vertaalbureaus niet gebruikt worden, zoals de logica en strategie het zouden suggereren, is dat de tijd voor innovaties ook evenredig is met de culturele niveaus waarin de strategieën gepland worden. En vergeleken met glokalisatie is er een aanzienlijk conceptueel tekort. Veel reclamebureaus blijven hun productie globaliseren – nogal merkwaardig – via meertalige dienstverleningsbedrijven in onze sector (zelfs de gemonolokaliseerde!). De tweede reden wordt gevonden op het niveau van de uiteenlopende economische belangen van de verschillende vertaalbureaus. Hoe vaak worden vertaalbureaus gedwongen het bestaan vast te stellen van internationale onverenigbaarheid, rivaliteit en zelfs een aanhoudende guerrillaoorlog tussen kantoren van hetzelfde reclamebureau gelokaliseerd in hetzelfde land? De derde reden is simpelweg te wijten aan de meedogenloze prijzen- (en deadlines-) concurrentie van de brievenbussen die, ik herhaal, de grote winnaars zijn dankzij hun overweldigend aantal en de propaganda van de gemonolokaliseerde vertaalbureaus: overclaim. Wanneer kapitalisme van dichtbij bekeken wordt, lijkt het op geen enkele manier op het idyllische beeld dat overgebracht wordt door de voorbestemde 'reclame' van wat 'groepsdenken'* genoemd wordt. Omdat deze bijna geglokaliseerde vertaalbureaus echt innovatief zijn, praten ze vaak over glokalisatie, maar ze mystificeren het uiteindelijk zelfs. Zoals we gezien hebben, worden ze verliefd op het woord glokalisme, zelfs als ze het aan hun freelancers toeschrijven en niet aan hun kantoren die geglokaliseerd zijn of geglokaliseerd gaan worden.


www.eurologos.com

48/183


4.4 - Freelancevertalers over de hele wereld: professionele gemakzucht of passie? Terwijl je meertalige dienstverlengingsbedrijven in het algemeen kan – en moet – bekritiseren voor hun monolokalisatie, hun falen in het valideren van teksten en hun overclaim-marketing, zijn de ontelbare freelancers over de hele wereld (niemand, lijkt het, heeft ooit een wereldwijde telling gedaan) bijna altijd vrijgesteld van enige kritiek op hun professionele prestaties. Ze vertalen – gewoonlijk – alleen naar hun moedertaal en op basis van een nauwkeurige opdracht – expliciet gevraagd en nagestreefd – van diezelfde vertaalbureaus. Een van de zwakheden van deze vertaalbureaus is hun volledige afhankelijkheid van het werk van freelancers: dat is de reden waarom ze zo geprefereerd worden. Monolokalisatie is exclusief gebaseerd op freelancers! Er valt zeker nog een ander gesprek te voeren met betrekking tot hun knowhow en het feit dat ze soms van twee walletjes eten: ze werken voor vertaalbureaus en tegelijkertijd in directe concurrentie (soms verdacht) door rechtstreeks voor de klanten van diezelfde vertaalbureaus te werken. Ik wil het echter alleen maar hebben over de kwaliteit van hun diensten. Hun situatie is hoogst geprivilegieerd: ze werken comfortabel, in hun eigen huis (soms terwijl ze reizen, op het strand onder een palmboom met hun laptops), met controle over hun eigen tijd en activiteiten. Kort gezegd, hun in hoge mate nagestreefde situatie als teleforens, ver van de oorlog op de markt en de stress in het bedrijf, zou freelancewerk tot een soort van ideale situatie moeten maken om goed vertaalde, perfect gecontroleerde vertalingen te produceren (zelfs als dat soms in solipsistisch eenzaamheid gebeurt). Is dat het geval? Project managers, die hen heel goed kennen en dagelijks met hen omgaan, hebben geen unanieme mening en ontwikkelen selectieve oordelen. Het grootste bezwaar gaat over hun beroepsprofessionalisme. Zijn ze vertalers omdat het een heel gunstig beroep is, omdat het hen in een ideale situatie plaatst (vooral voor vrouwen)? Of, aan de andere kant, omdat ze goed nagedacht hebben over hun professionele keuze? Het is heel moeilijk om hun hele leven lang honderden kilometers lijnen tekst, die zich in de verte uitstrekken, te vertalen. Met andere woorden, zijn deze freelancevertalers persoonlijk toegewijd aan hun professionele roeping of maken ze er simpelweg misbruik van zonder perfectie na te streven? Dat is dan de cruciale vraag, wat de passie voor elk beroep betreft. Ik zal een voorbeeld geven dat over mezelf gaat om de eenvoudige reden dat het eerder negatief is. De eerste twee jaar van mijn carrière in deze sector, aan het einde van de jaren 70, was ik een vertaler en behaalde zelfs uitstekende resultaten dankzij mijn grote vastberadenheid. Ik werd echter nooit een echte vertaler, omdat ik mijn ware roeping niet vond in dit beroep. Hoe kon ik dan verdergaan met deze bijzondere activiteit met partiële en niet volledig relevante motivaties? Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

49/183


4.5 - De zeldzame geglokaliseerde bureaus: tussen innovatie en imitatie De Westerse economische crisissen, die elkaar maar blijven opvolgen, vertragen de ontwikkeling aanzienlijk door zowaar recessies te veroorzaken. Deze zeer trage en periodieke opeenvolging zorgt ervoor dat innovaties aarzelend vooruitgaan, waardoor het proces eeuwig lijkt te duren. Dit is de situatie voor geglokaliseerde bedrijven die, per definitie, altijd in het glokalisatieproces verkeren: het aantal kantoren dat over de hele wereld geopend moet worden is zo hoog dat, ondanks de gedane inspanningen, grote prestaties altijd bescheiden lijken. Het is geen toeval dat bijna alle vertaalbureaus terughoudend zijn om het avontuur van internationalisering – dat niet gratis is, lang duurt en vol risico's zit – aan te gaan. Toegevoegd aan deze externe en objectieve moeilijkheden is er echter ook het probleem, veel groter dan je je zou kunnen inbeelden, van de vertragende kracht op alle markten en op de meest innovatieve concurrenten, die in het bijzonder veroorzaakt wordt door de zee van gemonolokaliseerde bedrijven. Geglokaliseerde bedrijven worden aan de ene kant geleid tot het presenteren van hun innovaties, vooral degene die al bereikt en opgestart zijn. Maar aan de andere kant worden ze ook geleid tot het reduceren en soms zelfs het verbergen ervan. Het resultaat van deze nabootsing naar het laagste niveau als het middelpunt van de markt is, en blijft, altijd heel laag. Je kan geen revolutie starten op je eentje of met maar een kleine groep van activisten. (o) Daarom moet je, als je verschillende kantoren over de hele wereld hebt, oppassen de wijdverspreide clichés over het onderwerp niet aan te wakkeren, zoals, bijvoorbeeld, het idee van verhoogde productiekosten door de internationale organisatie en langere benodigde tijd. Terwijl het net omgekeerd is! Evenzo, als er drie kwaliteitsniveaus zijn voor het leveren van diensten, moet je de zaken eerder wat afzwakken in plaats van het volledige bereik te tonen dat eender welke dienstverlener kan verschaffen (natuurlijk verschillend volgens de behoeften). Onthoud dat er op de markt alleen maar – merkwaardig – het algemene aanbod van een enkel vertaalkwaliteitsniveau is in plaats van, voor elk product of elke dienst, verschillende aangeboden niveaus. Vooral wanneer je weet dat de linguïstische kwaliteit evenredig is met de hoeveelheid werk dat je in de geleverde tekst steekt. Reclamebureaus weten dat heel goed. Nabootsing is, zoals eender welke anti-innovatieve beweging, geschikt aangepast aan de achterhaalde en verleden-vererende tendensen van de traditionele aanbodmarkt. Maar zelfs aan een trager tempo wint glokalisme terrein op trivialiteit.

(o)

Het is niet verrassend dat reeds geglokaliseerde bedrijven geïnteresseerd zijn in de creatie en ontwikkeling van glokale concurrenten: de reden hiervoor is dat hun huidige aantal nog altijd te laag is om de marketingnotie van glokalisme snel ingang te laten vinden op de markten.


www.eurologos.com

50/183


4.6 - Van de beschuldiging van achteloosheid tot de onvergeeflijke zonde tegen de Heilige Geest Het gebrek aan passie en intelligentie met betrekking tot werk en je eigen beroep is niet alleen een tekortkoming, maar een serieuze fout op zowel het strikte marketing-, als het morele en het eschatologische niveau. In het evangelie is er maar één onvergeeflijke zonde: die gepleegd tegen de Heilige Geest. (o) Alles kan vergeven worden, behalve opzettelijke acties tegen het derde aspect van de Heilige Drievuldigheid, zelfs als christelijke genade gebaseerd is op de immense kwijtschelding door het offer van Christus, bij zijn verrijzenis. Waarom deze uitzondering? Het is een zonde tegen de Waarheid, tegen de ware en mysterieuze Intelligentie van het leven en de realiteit (en de transcendentie ervan). De Heilige Geest is geen mooie duif klaar om weg te vliegen; hij leeft in de waarheid van de dingen, in de realiteit. Hij is zelfs de goddelijke essentie van de Realiteit. Dat is nogal ernstig, zou kunnen worden gezegd. Daarom is Zonde tegen de geest van intelligentie onvergeeflijk, want het is duivels tegenover de mensheid, zelfs meer dan tegen en voor God (als je iets voor de Schepper kan plaatsen). En natuurlijk is het ware werk altijd de activiteit die de realiteit vereist om verbeterd te kunnen worden. Dat is waarom het heilig is. Dat is waarom het onvergeeflijk is om ervan af te wijken. De ernst van de beschuldiging van een universiteitsprofessor, een vertaalwetenschappelijk onderzoeker die sinds de jaren 80 de hoofden van vertaalbureaus simpelweg definieert als 'leiderloos', idioten zonder hersenen, past bij het 'onvergeeflijke' oordeel dat door drie van de vier evangelies gegeven wordt. Inderdaad, terwijl een kleine groep professoren en onderwijzers voortdurend geëngageerd zijn in basisonderzoek in de vertaalwetenschap, is toegepast onderzoek alleen relevant voor hoofden van meertalige vertaalbureaus: inderdaad, het ligt volledig in het bereik van hun activiteiten om dit soort van praktisch (toegepast) onderzoek uit te voeren. Net zoals de professoren en onderzoekers zich begin jaren 80 realiseerden dat alle gepubliceerde boeken over linguïstiek geschreven waren door universiteiten en niet door professionals. Ik stond in het bijzonder open voor deze beschuldiging van leiderloosheid. Het is om die reden dat ik hierover in mijn boek dat in 1994 gepubliceerd werd gesproken heb en, onder andere, op de website van mijn bedrijf (en in het driemaandelijkse e-Magazine Glocal, geschreven in zes talen). Het is om diezelfde reden dat ik, elke drie maanden, alle publicaties lees van de World Bibliography of Translation, gepubliceerd door een reus in onze professionele sfeer, Dr Phil. René Haeseryn, secretaris-generaal van het IFT*: tenzij ik me vergis (en ik zou verbaasd zijn als dat zo was) is er geen enkel boek, zelfs niet over toegepast onderzoek zoals dit boek, gepubliceerd door een ander meertalig dienstverleningsbedrijf over de hele wereld. Dat is heel ontstellend. Het is nog een bezwarend bewijsstuk, mogelijk het meest significante, voor de parasitaire, middelmatige en vernietigende houding van de gemonolokaliseerde vertaalbureaus (en niet alleen van hen). (o)

Dat het 'onvergeeflijk' is, wordt aangegeven in drie evangelies: Mattheus 12:31, Marcus 3:29 en Lucas 12:10.


www.eurologos.com

51/183


Daardoor ben ik zelfs nog meer beschaamd. En ik blijf dromen van een minder intellectueel afwezig en meer verantwoordelijk beroep: de zonde tegen de Heilige Geest is duidelijk veel ernstiger dan het gebrek aan leiderschap (dat altijd aan een gebrek aan natuurlijk talent gewijd kan worden ...).


www.eurologos.com

52/183


5 - Meertalige kwaliteit: hoe wordt ze geproduceerd en met welke middelen? Wat definieert er nu linguïstische kwaliteit en, in dit geval, meertalige kwaliteit? En wat zijn de essentiële voorwaarden die een meertalig dienstverleningsbedrijf moet hebben om ze te kunnen verzekeren? 'Geketende dansers'. Verzekeren ISO- en EN-certificaten totale kwaliteit?


www.eurologos.com

53/183


5.1 - De vijf sleutelbegrippen die vertaalkwaliteit aangeven en definiëren Orthosyntaxis, terminologie (relevant), trouw (semantisch), geostijl en sociostijl: dat zijn de vijf woorden die de essentiële en referentiële parameters aangeven voor de evaluatie van de linguïstische en de vertalingskwaliteit van een tekst. 5.1.1 - Perfecte spelling, correcte syntaxis en gevestigde terminologie We moeten niet te lang blijven stilstaan bij de orthosyntaxis van een tekst, omdat er in het algemeen maar heel kleine afwijkingen mogelijk zijn bij de beoordelingen van taalkundigen en lexicografen: uiteindelijk moet de tekst orthosyntactisch uitmuntend zijn. Zoals altijd is het een zaak van nauwkeurig werk en eenvoudige toewijding. Het is voor een modern bedrijf onduldbaar om teksten te hebben die niet correct zijn met betrekking tot de spelling en de syntaxis, vooral wanneer de computerhulpmiddelen heel goed werken. Veel belangrijkere factoren voor linguïstische kwaliteit zijn terminologie en technische fraseologie. (o) De relevantie en accuratesse van de gebruikte termen zorgen voor een belangrijk deel van de kwaliteit van de tekst. De intrinsieke waarde van de tekst omvat zijn technische accuratesse en de nauwkeurigheid waarmee het technolect van de sector en het bedrijf in de doeltaal gereproduceerd wordt. Deze waarde stemt overeen met de technologische en culturele knowhow van de klant voor elke taal. Het is echter exact op dit punt dat er in het algemeen een vernietigende combinatie heerst van inadequate pre-evaluatie door de klant en overclaim van de eeuwige brievenbussen. Overclaim aarzelt niet om vertalingen te beloven die geproduceerd worden door een niet-bestaande falanx van 'technische' vertalers, taal per taal, allemaal voorgesteld als 'experts' in het specifieke technologische gebied van de klant. Vooral in deel 7 zal ik verder ingaan op het grootste probleem van technolecten. Vandaar de teleurstelling van de klanten wanneer ze zien dat deze vertaalbureaus verantwoordelijkheid-gehandicapt zijn in termen van meertalige productie, en zelfs nog meer bij de zogezegde en uitvoerig beweerde beschikbaarheid van deze geweldige vertalers en technici, meertalige klonen van hun eigen ingenieurs. Terwijl hun ingenieurs jarenlang in dienst zijn om hun producten te creëren en ontwikkelen (zelfs linguïstisch) en zich inderdaad kunnen specialiseren in hun eigen gebied, ook linguïstisch. Het is ook moeilijk te begrijpen hoe al die zogenaamde meertalige dienstverleningsbedrijven, in plaats van hun klanten de enige oplossing te bieden die echt mogelijk is, namelijk geduldig en progressief opgebouwde vertaalgeheugens, taal per taal, blijven de kleine haaien van ons vakgebied de altijd miraculeuze oplossing bieden van de reeds gespecialiseerde vertalers (die alwetend en illusionair zijn) die klaar zijn om in dienst te nemen. Daarenboven moet de productie en validatie van het bedrijfstechnolect altijd een activiteit zijn die vooraf enig marketingplan voor het veroveren van een nieuwe markt moet worden uitgevoerd: het primaire element van de verkoopkracht van het bedrijf om zichzelf te exporteren. De goodwill van elke klant wordt bepaald door de 'woord-per-woord'- en 'idiomatische uitdrukkingper-idiomatische uitdrukking'-creatie van hun eigen buitenlandse technolect. Er zijn geen binnenwegen.

(o)

Het is trouwens merkwaardig dat de uitdrukking 'technische vertaling' in de algemeen gebruikte taal opgenomen is. In realiteit vereist de accuratesse, dat het de terminologie en fraseologie is die technisch is en niet de vertaling, die een operatie blijft die beslist een techniek vereist, maar die niets te maken heeft met de technische aard van de vertaalde inhoud.


www.eurologos.com

54/183


5.1.2 - Het oeroude belang van semantische en geostilistische getrouwheid Als het gaat over de semantische getrouwheid van vertaalde teksten, moeten klanten naar veel meer streven en, tegelijkertijd, naar veel minder in een andere zin. Het woord vertaling is, in zijn betekenis, meer dan voldoende voor het streven naar een volledige overbrenging – niets meer of minder – in de doeltekst van alle connotaties in de brontekst. Aan de andere kant is het onmogelijk de bezorgdheid te missen van klanten die om wijzigingen vragen, uit angst om hun tekst vertaald te zien met de culturele beperkingen met betrekking tot een bepaalde context in de doeltaal. Deze klanten hebben bovendien gelijk om dit type van contra-prestatie te vrezen, aangezien de gemonolokaliseerde brievenbussen zelfs niet nastreven te garanderen dat de vertaling uitgevoerd wordt, en bovenal gevalideerd wordt, daar waar de taal gesproken wordt. Hoe vaak hebben we bovendien klanten zien verzoeken, en soms zelfs specificeren, om een 'nietletterlijke' vertaling? Hoewel ze geen vertalers zijn, begrijpen ze natuurlijk het belang van het vermijden van 'woord-voor-woord' of 'duplicaten'. Letterlijke vertaling*, aan de andere kant, is deel van de grote en nobele vertaalwetenschappelijke traditie die streeft naar heel trouwe overbrenging (zelfs op het morfologische niveau, terwijl de stijl onberispelijk moet zijn). 'Letterlijke vertaling' is een uitdrukking die uitgevonden werd toen de markten gedomineerd werden door mooie maar ontrouwe vertalingen gecreëerd door goede vertalers, vaak – in de literatuur – door uitmuntende schrijvers, die echter zelden polyglotten waren: klanten houden daarentegen vast aan semantische en marketinggetrouwheid van hun positionering, hun oogappel natuurlijk. Dat wat in feite de getrouwe vertaling van teksten drijft, is de reproductie van de strategische positionering van de producten van een bedrijf, die verkocht moeten worden in nieuwe buitenlandse markten die veroverd moeten worden. Deze klanten zullen, natuurlijk, zelfs bereid zijn om meer en een eerlijke prijs te betalen voor deze totale kwaliteitsvertalingen als er een adequate professionele cultuur, en in grote hoeveelheden, goed gepresenteerd wordt op de markten. En vooral als er een significant deel van de aanbodmarkt is dat meertalige diensten aanbiedt van echte kwaliteit en die echt concurrentieel zijn. Aan de andere kant is er ook overclaim met betrekking tot de IT-prestaties die het wondermiddel voor dit terminologische en fraseologische probleem zouden zijn. Alsof de klanten niet weten dat computers enkel teruggeven wat erin ingegeven werd door mensen en, in het bijzonder, door vertalers en revisoren, eeuwige ambachtslieden. Met betrekking tot geostijl en sociostijl zal het niet nodig zijn om een diepe analyse uit te voeren. Om te vertalen in het Braziliaans Portugees en niet in het Europees Portugees, in het Servisch en niet in het Kroatisch, het Brits Engels en niet het Amerikaans Engels, heb je simpelweg kantoren ter plaatse nodig. Hier is het ook intuïtief dat de concurrentiekracht van producten ook afhangt van de gebruikte taal en geostijl (geostijlen verschillen meer en meer van hun moedertalen). Klanten en bovenal consumenten van de producten, voor wie de meertalige teksten duidelijk en aantrekkelijk moeten overkomen, merken onmiddellijk op, en hebben er een hekel aan, dat een taal in een andere geostijl geschreven is dan degene die in hun eigen land/markt gebruikt wordt. Onwetendheid en openbare plaatsen worden echter niet makkelijk verslagen door het eenvoudige bestaan van de Waarheid: het vereist kracht, een grote kracht (marketing in ons geval) om Waarheid te doen inzien en Gerechtigheid te laten regeren (of, ten minste, gebruiken). Naast de weegschaal, heeft Gerechtigheid ook het zwaar in de andere hand!


www.eurologos.com

55/183


5.2 - Trouwe vertalers als 'geketende dansers' De essentiële en primaire eigenschap van een vertaling is zijn getrouwheid. Als ze niet de structuur en connotaties van de brontekst ten volle weergeeft in de doeltekst, kan ze niet als een ware vertaling beschouwd worden. Klanten zijn er natuurlijk op gebrand dat hun positionering, strategie en zelfs elk detail van hun teksten overgebracht worden in de doeltaal. Ze willen zelfs dat de vorm van de communicatie zo dicht mogelijk bij de morfologie van de originele tekst gehouden wordt: het product (of de dienst) moet, in de taal en geostijl van de vertaling, integraal de boodschap dragen die de copywriter er uiterst nauwkeurig ingestopt heeft en in de verf gezet heeft met zijn zorgvuldige en gedetailleerde opmaak. En met reden! De concurrentiekracht van hun verkoop tegenover die van hun rivalen moet altijd verzekerd zijn – dezelfde rivalen die men meer en meer tegenkomt op de internationale markten (en niet alleen op de lokale markt van het producerende en exporterende land). Het moet systematisch herinnerd worden dat de klant per definitie, en dat is begrijpelijk, bezorgd is vanaf het moment van toevertrouwen van zijn teksten die aangepast moet worden aan zoveel stijlen als te veroveren markten en/of te overtuigen gesprekspartners. Ze vrezen, duidelijk, fouten en benaderingen in de vertaling; maar ze zijn ook bezorgd over de mooie zinnen die niet de betekenis van de originele tekst overbrengen. Wat is dan de primaire zorg van goede vertalers, revisoren en terminologen die betrokken zijn bij het creëren van het eeuwige mirakel van de meertalige vertaling? Met bijna veertig jaar aan professionele ervaring, is de beste metafoor die ik gezien heb die van de Tsjechische vertaalster, Martina Csolàny, die een goede vertaler weergaf als een elegante danser in de doeltaal die vastgeketend is aan de betekenis, de volledige betekenis, van de brontekst. De moeilijkheid van vertalen zit in dit tegenstrijdige beeld dat als een oxymoron* is: inderdaad, de grote vertaalwetenschappers van onze tijd hebben altijd herhaald dat vertaling – in de nauwste betekenis van de term – "onmogelijk is"! Het volledige debat over de algemeen gebruikte (en populaire) idiomatische uitdrukking 'letterlijke vertaling' voor het aangeven van schamele reproductie – terwijl vertaalwetenschappers en belangrijke professionals het als de aanvaarde betekenis van een ideale vertaling gebruiken – wordt door dit beeld van de geketende dansers tenietgedaan. Artistiek dansers, mooi in hun moedertaal (de doeltaal), maar nederig geketend aan de volledige betekenis van de brontekst. Vijftien jaar geleden liet ik een grafisch kunstenaar een afbeelding maken van deze metafoor voor de website van mijn groep. Ze creëerde een mooie danser die vliegt (vertaalt) tussen een groep Westerse wolkenkrabbers en Oosterse pagodes. Gracieus springend, werd het bekoorlijke meisje aan haar enkel gehinderd door een massieve metalen ketting die aan de toppen van de torens (Westerse talen) vastgemaakt was.


www.eurologos.com

56/183


Deze tekening, emblematisch voor de semantische nederigheid van de geketende voet en het mooie lichaam van het meisje gelanceerd, met stilistische harmonie, naar de Aziatische doeltaal, moet in de verbeelding van alle meertalige werkers verankerd zijn.


www.eurologos.com

57/183


5.3 - De mystificatie van kwaliteitscertificering met de onwetendheid over zelfs het woord of het concept van glokalisatie Wellicht is de meest gesofisticeerde manier voor het mystificeren van de kwestie van meertalige kwaliteitsverzekering, wanneer je gemonolokaliseerd bent, zonder twijfel het verkrijgen van de 'ISO 9001'- of de Europese 'EN 15038'-certificatie. Het is duidelijk makkelijker om deze certificaten te verkrijgen dan om het echte probleem, dat enorm is, onder ogen te komen; dat van internationaal en geglokaliseerd over de hele wereld worden met kantoren gelokaliseerd in de grootste metropolitaanse centra op de planeet. Het doel van elk meertalig dienstverleningsbedrijf of onvermijdelijk internationaal communicatiebedrijf (zelfs een eentalige website is vrijwel zinloos!) is altijd 'megalomaan': geglokaliseerd worden over de hele wereld ondanks de kleine omvang van het bedrijf. Inderdaad, deze zelfs nog meer gemultinationaliseerde roeping van de in het algemeen grootste bedrijven op de planeet is inherent aan het type gekozen activiteiten: het produceren van geschreven meertalige communicatie voor alle landen en alle talen van de hele wereld. Zo eenvoudig is het. De ISO- en EN-certificaten (deze laatste exclusief Europees) zijn, ondanks aanzienlijke zichtbare inspanningen, niet overtuigend genoeg om totale kwaliteit voor linguïstische en meertalige aangelegenheden te verzekeren. De 'EN 15038'-standaard vereist bijvoorbeeld dat de vertaalde tekst gereviseerd wordt door een derde persoon, wat niet routinematig bereikt kan worden tenzij er een lokaal (en glokaal) kantoor beschikbaar is dat systematisch deze revisie en laatste validatie kan uitvoeren (onder dezelfde merknaam!). De eerste voorwaarde van een standaard voor meertalige vertaalbureaus moet altijd glokale multilokalisatie zijn. Daarenboven is de ENcertificatie helaas (te) aanzienlijk verzwakt door de vele politieke onderhandelingen: de inmenging van de IFT* die freelancers vertegenwoordigt. Dezelfde standaard kan niet tegelijk gebruikt worden voor freelancers, gemonolokaliseerde brievenbussen en geglokaliseerde vertaalbureaus. Daardoor wordt ISO- (of EN-) kwaliteitscertificatie gebruikt – ten minste de facto – door een aanzienlijk aantal kleine gemonolokaliseerde bedrijven als een label van totale kwaliteit. Terwijl meertalige productiekwaliteit alleen bereikt wordt als ze over zo veel geglokaliseerde en operationele kantoren over de hele wereld beschikken als er – ik herhaal – talen beloofd worden aan de klant. Maar, zoals we zullen zien, door de taboe van het praten over glokalisatie, dit is de onuitgesproken ban op het praten over kwaliteit; kan het gebeuren dat het concept achter dit woord (zoals het woord zelf) zelfs niet gekend (of vaak voorkomend) is. Daarenboven is het, onder deze omstandigheden, ook geen zaak van het informeren en het opleiden van klanten in de vertaalwetenschappelijke principes van productie en validatie. Voor al deze gemonolokaliseerde bedrijven zijn deze bannen, onuitgesproken en opzettelijk, een categorische imperatief in hun vredevolle dagelijkse praktijken. Daarom is het aan de klanten om, door middel van hun waarde, intuïtie en cultuur, te ontsnappen aan de vele en ontelbare pogingen tot misinformatie en mystificatie die het immense leger gemonolokaliseerde meertalige dienstverlengingsbedrijven blijven toevoegen aan de markten over de hele wereld. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

58/183


5.4 - Garanderen de 'ISO 9000'- en EN-certificatie linguïstische en meertalige kwaliteit? We hebben al gezien dat geen enkele 'certificatie', of het nu ISO, EN of iets anders is, volledig toegepast kan worden op een culturele activiteit. Is het echt mogelijk om de kwaliteit van een creatieve activiteit in de reclamecommunicatie te certificeren? Is het echt mogelijk om de kwaliteit van een onderzoeksactiviteit te certificeren, die creatief is, maar ook gedaan wordt voor elk product dat feitelijk is en technologische gemeten kan worden? Daarmee wordt niet gezegd dat de ISO- en 'EN 15038'-labels zinloze certificaties voor meertalige activiteiten zijn. De 'ISO 9001'- en Europese 'EN 15038'-certiticaten (de meest gebruikte in onze sector) zouden ten hoogste de al geschikte methode en structuren moeten certificeren, die opgezet en geverifieerd werden door het bedrijf. Inderdaad, de ISO is gelimiteerd tot het erkennen van de als beantwoordend aan deze principes van universele kwaliteit geïntroduceerde methoden. Daarom zou het alleen aan bedrijven die al geglokaliseerd zijn en die werken volgens het stichtende principe vanuit het productiestandpunt toegelaten mogen zijn om ISO- of ENcertificaten aan te vragen. Ik weet zelfs, met betrekking tot dit onderwerp, dat één van de wereldleiders in meertalige dienstverlening, die zich tussen de hoogstgeplaatsten in de sector op de wereldwijde aandelenmarkt bevindt, al verschillende jaren een 'ISO 9001'-certificaat had, maar afgezien heeft van dat label omdat het dat als onnodig of irrelevant beschouwde voor zijn diensten. Communicatieactiviteiten, de drie activiteiten die hierboven vermeld werden (ontwerp, meertaligheid en productie in hun definitieve formaten), zijn activiteiten die altijd onverzettelijk artisanaal blijven. Het feit dat ze in grote mate gebruik maken van computers verandert in geen geval deze eigenschap, 'al te menselijk',(o) die hen definieert. De menselijke factor die paradoxaal de bovenhand houdt over alle postmoderne activiteiten is van speciaal belang in onze sector waar persoonlijke knowhow, en de knowhow van mensen, een belangrijke factor blijft. Daarenboven onthult deze eigenschap, die bestempeld en gecultiveerd is als een menselijke factor, zichzelf als meer en meer beslissend, je kan zelfs zeggen emblematisch, voor de zogenaamde postmoderne activiteiten. Na valselijk – en zelfs frauduleus op het niveau van bereidwilligheid – gejaagd te hebben achter de meest arrogante en primitieve mythen van sciëntisme, keert de industriële cultuur terug naar de techno-wetenschap en komt ze terug in contact met de persoonlijke talenten die geen enkel computersysteem of programma ooit kan vervangen. (o)

Nietzsche, de grote Duitse filosoof van de negentiende eeuw, is de auteur van dit syntagma (al te menselijk) dat beroemd geworden is. Het betekent de ontologie*, de diepe en onweerstaanbare natuur die geen enkele opzettelijke inspanning kan uitwissen. Zelfs als het gebaseerd is op nihilisme*, de negatieve gedachtenvisie van de beroemde schrijver (die het evenbeeld van waanzin werd): degene die schreef "God is dood" ...


www.eurologos.com

59/183


Het kan zelfs gezegd worden dat een achteruitkijkend bedrijf herkend kan worden aan het feit dat het te veel opschept over zijn computermateriaal – dat nog altijd onmisbaar is. Vooral in ons vakgebied dat onbedwingbaar cultureel is.


www.eurologos.com

60/183


5.5 - Het meervoudige auteurschap van teksten, in het bijzonder meertalige, en het uiteindelijke gehomogeniseerde idiolect Het meest algemene beeld van vertaling schommelt tussen een achteruitkijkende visie van een individuele, geïsoleerde vertaler en een visie van een techno-wetenschapper waarbij we, vaag, denken aan een geautomatiseerd vertaalproces dat – eigenlijk – uitgevoerd wordt door een computersysteem (machinevertaling). In feite bestaat de realiteit voornamelijk uit de eerste visie, enorm gesteund door de ontelbare kudde van gemonolokaliseerde zogezegd meertalige vertaalbureaus. Het feit dat ze opscheppen over "het hebben van duizenden gespecialiseerde vertalers" die, in werkelijkheid, even beschikbaar (of onbeschikbaar) zijn voor eender welk ander gemonolokaliseerd vertaalbureau en, bovenal, voor eender welke andere verkondigde en zelfgedefinieerde specialisatie, blijft het cliché van de geïsoleerde vertaler staven en zal het verder laten verspreiden. De tweede visie, die van de techno-wetenschapper en machinevertaling*, is minder verspreid, omdat er nu, na de illusies van de jaren 80, een redelijk kritische cultuur tegen de zogenaamde 'mirakels van de geautomatiseerde computerapplicaties' bestaat. Daarenboven worden we nu geconfronteerd met de verlating (of mislukking) van verschillende instituten en private bedrijven die gelanceerd werden, ongeveer twintig jaar geleden en van toen af aan, in het gebied van de machinevertaling, zonder de mogelijkheid tot overtuiging of marktresultaten.(o) Maar de ergste van de visies die zich momenteel wijd verspreiden op de markten is in plaats daarvan een soort van ongepaste mengeling van de achteruitkijkende en de technowetenschappelijke visie. Inderdaad, zoals al gezegd werd, ze geloven in het bestaan van gespecialiseerde vertalers in elke talencombinatie, geweldige technici wiens enige verlangen bestaat uit het vertalen, naar hun talen, van uiterst technische bedrijfsteksten (en de brievenbussen blijven opscheppen over de makkelijke – lees daarbij hypothetische of hoogst inaccurate – beschikbaarheid). Daarenboven 'heeft' eender welk vertaalbureau, gemonolokaliseerd of geglokaliseerd, dezelfde freelancers die iedereen tot de rang van 'gespecialiseerd' kan verheffen, min of meer naar waarheid.

(o)

De Europese Unie is de enige instelling die mogelijk een resultaat had kunnen behalen voor verschillende talenparen tot een kwaliteitsniveau van 96% (het talenpaar Russisch-Engels door het immense feedbackwerk uitgevoerd door het Amerikaanse leger in de periode van spionage tijdens de Koude Oorlog met de Sovjet-Unie) . Midden jaren 70 werden de exploitatierechten van de publieke sector voor Systran (het machinevertalingssysteem in kwestie) opgekocht door de Europese Unie. Hun interne vertalers bleken echter de sterkste tegenstanders van machinevertaling ... (in essentie omdat ze luddisten* zijn). Jammer genoeg zou het, na een mogelijk (en redelijk makkelijk) systematisch proces van verbetering en feedback van meer dan dertig jaar, mogelijk geweest zijn om ten minste een paar talenparen te hebben die momenteel heel nuttig zijn bij moderne vertalingen.


www.eurologos.com

61/183


Aan de andere kant kunnen vertalingen alleen geproduceerd en gevalideerd worden door interne teams in geglokaliseerde kantoren in de verschillende landen (elk voor hun eigen taal): ze zijn opgebouwd uit een keten van vertalers, revisoren, terminologen, verantwoordelijken voor de homogeniteit, project managers en, heel vaak, grafische ontwerpers en webmasters die nodig zijn voor de taak. Natuurlijk moet die keten beschikken over vertaalgeheugens die doorheen de tijd opgebouwd zijn, term per term. Daarom spreken we over de meervoudige oorsprong van talen en de definitieve homogenisering om het idiolect van de tekst te harmoniseren voor de eenvormigheid van de geleverde stijl, taal per taal.


www.eurologos.com

62/183


5.6 - Korte deadlines en de onvermijdelijke noodzaak van moedertaal-revisoren: het verzekeringsschandaal Nog voor ze zelfs begonnen is, is een vertaling al te laat. Zoals bij de twee vorige communicatieactiviteiten, meertalige en grafisch ontwerpactiviteiten, is er een algemene convergentie van vertragingen en uitstellingen door beslissingnemers die zich opstapelden in de vorige fases, lijden opdrachten in onze sector aan een ziekte die moeilijk, zo niet bijna onmogelijk, te genezen is: het gebrek aan voldoende ruime deadlines. Deze eigenschap, die aan het toenemen is, spreekt boekdelen over de legende van revisies die uitgevoerd worden door andere freelancers volgend op de vertalingen die ook extern uitbesteed worden ... Er is inderdaad niets mis met het uitbesteden van vertalingen aan freelancers, die natuurlijk extern zijn aan meertalige dienstverleningsbedrijven. Op voorwaarde, echter, dat je een kantoor hebt dat gelokaliseerd is in het land van de doeltaal om de revisie en validatie van de teksten geleverd aan de klant uit te voeren. Elke tekst moet 'ondertekend' worden door het bedrijf dat contractueel gebonden is aan de klant op de basis van zijn merk. We zullen, heel kort, een voorbeeld onderzoeken van een mogelijke klacht van een klant. Het is heel onderrichtend over de schande die boven onze beroepen hangt. In deze situatie kan de gemonolokaliseerde brievenbus de ontvangen klachten alleen maar doorsturen naar hun freelancer, zonder zelf te kunnen klagen, met relevante bevindingen, over het geleverde werk van de externe medewerker (die min of meer bij gelegenheid voor hen werkt). Alleen een interne revisor, wiens moedertaal de doeltaal is, kan de klachten van de klant behandelen en het – op zijn beurt – pertinent oneens zijn, waar nodig, met de freelance auteur van de tekst (dat zouden ze gedaan hebben, als dat het geval was, onmiddellijk na het ontvangen van diens vertaling!). Daarom worden freelancers over wie geklaagd werd, maar niet door de gemonolokaliseerde vertaalbureaus, boos, omdat de ontvangen klachten voor hen niet acceptabel zijn: ze komen van een derde partij en zijn nooit voldoende gestaafd (door het gebrek aan een linguïstische, rechtmatige en geldige gesprekspartner). Hoe kunnen de gemonolokaliseerde vertaalbureaus omgaan met deze surreële situatie waarbij de onmogelijke klacht (en waarmee men het nooit oneens kan zijn) een commerciële oplossing moet krijgen? Gemonolokaliseerde vertaalbureaus – en zij niet alleen – halen in deze situatie hun konijn uit de hoed: een uitvoerige verzekeringspolis vormt het antwoord. De klant stelt een eis of klaagt? De verzekering betaalt! Daardoor wordt de eer van het beroep als een voetveeg behandeld. En dan wordt er nog niet gesproken over de parasitische en arbitraire aard van deze verzekering. Eens te meer omdat de klant niet altijd gelijk heeft. (o) (o)

In het volgende deel over de mogelijke klachten van klanten, zullen we de verplichtingen zien van de controle door klanten en de belangenconflicten van hun revisoren.


www.eurologos.com

63/183


6 - De belangen van de klant behartigen

Totale kwaliteit is in het belang van de kant. Hoe kunnen ze dat verzekeren, zelfs tegenover hun eigen ondergeschikten? Deontologie, metataal en observatie voor de potentiële klacht.


www.eurologos.com

64/183


6.1 - Meertalig en gecomputeriseerd beheer van de Totale Kwaliteit De Totale kwaliteit van communicatie – meertalige natuurlijk – van een bedrijf of een instelling is een langetermijnkwestie en betreft de drie partners die er vanaf dag één een rol in spelen: de klant, het meertalig dienstverleningsbedrijf en het filiaal van de klant of de verdeler/klant in het buitenland. Als je geen meertalige communicatiestrategie hebt, of als je niet overgaat tot het samenstellen van technolecten, dat is technische terminologie en fraseologie die in verschillende talen vertaald moet worden, ben je onontkoombaar verdoemd. Als de drie gewoonlijke spelers niet in harmonie werken en met de hulp van vertaalgeheugens, kan je er zeker van zijn dat er herhaaldelijk fouten zullen voorkomen. Eender welke andere 'oplossing', zoals het zoeken naar zogenaamde 'technische vertalers', of zelfs het filiaal (of verdeler) de creatie van folders, brochures en catalogussen toevertrouwen, veroorzaakt de bitterste teleurstelling: het volstaat om na te denken over de slavernij die ontstaat uit de monopolies die aan hun eigen filialen toegekend worden, die uiteindelijk, vroeg of laat, ook de strategische communicatielijn en positionering van de producten volgens hun eigen wensen aanpassen ... Om nog niet te spreken van de vernietiging van het beheer van de communicatiestrategie. Het is in het belang van het hoofdkantoor van de klant om hetzelfde linguïstische dienstverleningsbedrijf te behouden om – bovendien – zijn wereldwijde positionering niet te vernietigen en zijn communicatiekracht niet te delegeren naar een of ander perifeer kantoor. (o) Wanneer de klant vasthoudt aan het gecentraliseerde beheer van de wereldwijde communicatie van het bedrijf, dankzij het gebruik van meertalige dienstverleningsbedrijven voor zijn eigen filialen (eens ze kunnen verzekeren dat hetzelfde vertaalbureau niet systematisch hetzelfde spelletje zal spelen als het filiaal: je weet nooit ...), eens de beheersvrijheid gegarandeerd is, is het in zijn belang een vertaalgeheugen te creëren. En dat zowel in het meertalig dienstverleningsbedrijf als in het hoofdkantoor van dezelfde klant, met de mogelijkheid hetzelfde te doen in lokale kantoren van filialen of verdelers/klanten. De glokale kantoren van een meertalig vertaalbureau zullen natuurlijk uitgerust zijn met deze vertaalgeheugens die ze zelf opgebouwd hebben met de vertaalde teksten. Het spreekt vanzelf dat deze structuur van installaties en materiaal taal per taal en marktgeostijl per marktgeostijl waar nodig en betrokken gecreëerd zal moeten worden. Als dat niet gedaan wordt, worden de zaken onnodig ingewikkeld gemaakt. Men wordt gedwongen te knoeien. Meertaligheid is geen lachertje: het is het grootste probleem van de moderne marketing. Het is in het belang van de ondernemer om persoonlijk betrokken te zijn. Zijn er andere mogelijkheden? Eerlijk, met mijn dertig jaar ervaring, heb ik er nog altijd geen gezien. (o)

Denk aan de vele belangenconflicten die al bestaan of die zich ontwikkelen met betrekking tot de kwestie van de lokale taal en het mogelijke marketingmonopolie in het beoogde geomarketingland ...


www.eurologos.com

65/183


6.2 - De noodzakelijkheid van een metataal, de taal gebruikt om over taal te spreken Evalueren betekent analyseren, benoemen en verifiëren. Eender welk cultureel proces is gefundeerd op deze drie stappen, op deze verdeling van de linguïstische realiteit in ten minste drie stadia. Om dat te doen, heb je een metataal als basis nodig: in de praktijk is dat een glossarium – zelfs een redelijk eenvoudig dat niet te ingewikkeld is – op basis waarvan een proces in werking gezet kan worden. Eender welke kritische revisor van een tekst moet, naast een goede kennis van logische, orthosyntactische en stilistische analyse, de metataal van de dienst beheersen: de technische taal om de componenten van die gevormde taal te beschrijven. Hoe kan ze anders goed besproken worden? Je moet een gedeelde taal (die al bestaat, zelfs) hebben om met je eigen filialen en geglokaliseerde vertaalbureaus te kunnen praten. Heel vaak beoordelen de klant-revisoren echter (vooraf) onmiddellijk de primitieve natuur en benadering van hun metataal waarmee ze beweren – met bijna instinctieve terminologie – de teksten te evalueren waarover ze willen klagen. In hoofdstuk 8.2 worden de meest voorkomende situaties geanalyseerd om deze zeer ernstige tekortkoming te demonstreren. Het is echter heel normaal dat deze capaciteiten ondersteund worden door een cultuur van lezen-op-meerdere-niveaus*: dat is wat linguïsten het vermogen noemen om een tekst op verschillende semantische en expressieve niveaus te begrijpen. Inderdaad, de vertaler is waarschijnlijk de enige lezer-op-meerdere-niveaus van onze tijd, waar bijna iedereen 'doorbladert' en dan kalm toegeeft dat te doen (vaak zelfs met enige trots). Meerdere leesniveaus betekent daarentegen het lezen van elke lijn en elk woord, en zelfs achter de woorden en tussen de lijnen: het reproduceren van alle linguïstische en culturele connotaties kan alleen volbracht worden door het volgen van een schoolvoorbeeld van meerdere leesniveaus. En het is alleen de analyse en de descriptieve cultuur, in staat elk segment van het schrijven precies te benoemen, die de editor, vertaler en kritische revisor de mogelijkheid geven om professionele uitmuntendheid te bereiken. Om de definitieve verificatie, dat is de validatie (of het nu opmaak, vertaling of verbetering is) te kunnen realiseren, moet je een cultuur van metataal hebben, dewelke alleen de aanvaardbaarheid van een te evalueren tekst toelaat. Maar het feit dat we het gespecialiseerde jargon kennen en de technische kennis hebben in het gebied waarin we werken geeft ons nog niet voldoende kritisch vermogen om over vertalingen te kunnen klagen. Het zou een ernstige professionele fout zijn van de klanten om een werknemer te betalen die niet in staat is om op een juiste (en wettelijke) manier een klacht in te dienen bij hun leverancier. Een huisvrouw die een defecte schakelaar die ze net gekocht heeft terugbrengt naar de klantendienst van een supermarkt is veel hoger ontwikkeld. Het glossarium dat ik in dit boek toegevoegd heb, kan een grote hulp zijn voor aankoperklanten. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

66/183


6.3 - Wanneer kortingen niet in het belang van de klant zijn: catastrofische effecten op een vreemde taal Als het op klanten aankomt, is filantropie over het algemeen geen optie voor bedrijven. Vooral gemonolokaliseerde brievenbussen zijn, zoals we gezien hebben, eigenlijk duurder dan geglokaliseerde vertaalbureaus. Wanneer ze in de prijzen lijken te hakken en zelfs kortingen van 20-30% aanbieden, zou het beter zijn te vragen waarom en de aangeboden diensten nauwkeurig te analyseren. Ten eerste, wat vergeleken kan worden moet vergeleken worden. En, bovenal, geëvalueerd worden met betrekking tot de belangen van hun eigen bedrijf. We hebben al deels gezien dat zelfs wanneer het alleen over de nationale talen gaat (of vaker voorkomend de nationale taal); het in het belang van de klant is om de dienst te laten leveren door een geglokaliseerd bedrijf dat, bovendien, al gelokaliseerd is (evenveel als de gemonolokaliseerde vertaalbureaus is het waard te herhalen). Terwijl de verschillende prijzen de brievenbussen begunstigen – niet altijd, overigens –, moeten de onderliggende redenen onderzocht worden. Meer en meer zijn deze gemonolokaliseerde vertaalbureaus kantoren zonder interne vertalers: zelfs zonder vertalers voor de taal of talen die lokaal gesproken worden. Het zijn vertaalbureaus die niet alleen wanhopen, maar ze – en wees voorzichtig, er zijn er heel veel – beschouwen hun activiteiten ook als strikt commercieel, alsof ze spijkers verkopen via e-mail. In plaats van op te scheppen bij hun oversten en collega's over het vinden van een 'ongelooflijke' deal, zouden de aankoopmanagers van klanten beter de positionering en aard van de zelfbenoemde leverancier in hun publicitaire overclaim begrijpen. Er zijn ook 'gecomputeriseerde' bedrijven (alsof de andere dat niet zijn ...) die hun vertalingen laten maken door niet-moedertaalsprekende studenten in China of in een arm land zoals Paraguay. De aankoper mag nooit vergeten dat ze, hoogst belangrijk, zich moeten gedragen als een goede vader en met verstand en zorg vooraleer een slimme aankoper te zijn. In de jungle van de vijf positioneringen die in hoofdstuk 4.2 aangegeven werden, zijn er nog vreselijkere schepsels dan gemonolokaliseerde vertaalbureaus. Er zijn ook nep-vertaalbureaus. Er bestaat echter een onfeilbare methode om een kandidaat meertalig vertaalbureau te evalueren: analyseer de kostprijs die door de kandidaat zelf bereikt wordt. Nadat het eigenlijke bestaan van de lijst met onderdelen van de prijsberekening geverifieerd is, worden accurate vergelijking en berekening mogelijk. Het imago van een merk dat door gebrekkige communicatie gecompromitteerd werd, wordt niet makkelijk verbeterd, hersteld en goedgemaakt. Je speelt niet met de communicatie van de CEO. Het is in hun eigen belang om de kantoren van de kandidaat-vertaalbureaus te gaan bezoeken: of zelfs ze te bezoeken en te onderwerpen – mogelijk – aan een vergelijkende test die gedownload kan worden van – bijvoorbeeld – de website van mijn bedrijf (een paar belangrijke vragen): gemonolokaliseerd vertaalbureau; geglokaliseerd vertaalbureau; vertaalbureau dat begonnen is met glokaliseren; commercieel vertaalbureau dat alleen met freelancers werkt; vertaalbureau dat over vertaalgeheugens beschikt; vertaalbureau dat over grafisch ontwerpers voor websites en drukwerk beschikt ... De antwoorden tonen al aan hoe goed ze beantwoorden aan de belangen van de klant. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

67/183


Wees voorzichtig, vreemde talen zijn moeilijk op een onfeilbare manier te controleren. Het vraagt vaak tijd en – zoals we zullen zien – opleiding. En als ondertussen de teksten al gebruikt werden, is de schade aan het imago van het merk van de klant en hun verkoop onmeetbaar.


www.eurologos.com

68/183


6.4 - De pessimistische opvatting van de klant bovenop de nihilistische opvatting van de ontelbare gemonolokaliseerde producenten In elke activiteitensector zijn er bedrijven van de toekomst, volgers, kleine teams zonder ambitie en klaplopers die frauduleuze bedrijven zijn die de markten infecteren. Dat is fataal, zou kunnen gezegd worden. Klantenbedrijven moeten zichzelf echter onderscheiden van deze classificatie, die reikt van het hemelse tot het helse, vooral wanneer het de trend is om aan te treden tussen de marktduivels. En toch is het duidelijk dat, soms zelfs om perfect legitieme redenen, klanten ook in ieder geval beschouwd kunnen worden als incompetente parasieten. De fundamentele reden hiervoor is het gebrek aan cultuur op de markt en in de professionele activiteiten. En omdat een markt altijd het ontmoetingspunt is tussen vraag en aanbod, wordt het pessimisme van de ene partij onvermijdelijk doorgegeven aan de andere partij. Soms accumuleren ze op een tragische manier. Het is waar dat de markt die het meeste verantwoordelijk is, het schuldigste is, de aanbodmarkt is (zoals we gezien hebben): Ik heb bijna alle tekortkomingen en wanpraktijken van meertalige vertaalbureaus geanalyseerd – en zal dat blijven doen. Er zijn velen onder hen die een openlijk nihilistische professionele opvatting aanbieden gebaseerd op een economische visie die enige linguïstische cultuur ontbreekt: facturering is de topprioriteit. Als deze vertaalbureaus echter blijven bestaan, verspreiden en soms zelfs goed gedijen, is de vraagmarkt duidelijk verantwoordelijk. Dat is het probleem van de ongeschiktheid van de markten die de Westerse productieve economie beïnvloeden. Die is onderworpen aan een interne herstructureringscrisis van zijn productiemethoden die hun wortels hebben in het gebrek aan professionele cultuur en het gebrek aan wil om die te confronteren. Helaas. Het probleem is cultureel, zelfs moreel en religieus. Ik zal dit verder bespreken in deel 11. Maar we kunnen nu al zeggen dat Westerse bedrijven hoog oplopen met zichzelf. Ze denken dat ze er al alles over weten en al over messcherpe knowhow beschikken. In realiteit vorderen opkomende landen veel sneller dan we denken en worden ze onverwacht snel concurrentieel. Dit ook dankzij het feit dat ze voordeel halen uit een overdracht van al bestaande technologie en industriële cultuur die klaar zijn voor gebruik. Dit zijn de basisredenen voor de huidige economische crisis en de 'traagheid' waarmee we eruit komen. Daarom is het essentieel dat onze klantenbedrijven snel veranderen en zich losmaken van zowel de luiheid als de veroudering van de meertalige communicatiesector.


www.eurologos.com

69/183


6.5 - Terecht betwisten met analytische stellingen, of de potentiële klacht aankondigen zonder ze te staven: enkel klagen "Om te klagen, moet je analyseren", zei een schrijver wiens naam ik vergeten ben (het zou Victor Hugo geweest kunnen zijn). "Natuurlijk", zou het antwoord vol gezond verstand zijn. Maar, paradoxaal, wanneer dit gebeurt, draaien de dingen niet op die manier uit. De klant wilt in de meerderheid van de gevallen alleen maar zijn ongenoegen uitdrukken: zijn klacht, die een analyse van de 'productiedefecten' van de geleverde meertalige diensten ontbreekt, wordt gereduceerd tot iets dichtbij de klassieke 'aankondiging van een mogelijke klacht'. Heel vaak is het in deze situatie dat al de gemaakte fouten bij de keuze van de leverancier en de contractualisering naar voren komen: a) vertaalbureaus die zelfs bij alleen maar de aankondiging van een klacht (en niet een fatsoenlijk geformuleerde klacht), na het getreuzel volgend op de levering, er onmiddellijk hun 'uitvoerige verzekering' bij betrekken, waardoor ze een diep gerechtelijk onderzoek in de zaak vermijden en het dossier sluiten (alvorens het echt geopend is); b) de klant – vaak kwaad – kan door een gebrek aan professionele cultuur niet eens correct uitdrukken wat de fouten zijn: het noodlottige gebrek aan metataal om accuraat de redenen voor die ontevredenheid te beschrijven (die, op dit punt, ongegrond blijft: in het bijzonder wanneer accuratesse vaak plaats maakt voor agressieve woede). Daarom, terwijl de discussie woedt en in wat alle handleidingen voor het beheer van marketing- en commerciële relaties zeggen dat een mooie te nemen kans is om verder te ontwikkelen, verklaren en verstevigen van de klant-leverancier relatie, eindigt de discussie heel vaak met een random economisch transactie, die nogal merkwaardig door de verzekering betaald wordt. Waarbij men altijd maar opnieuw het draaihek laat draaien, waarmee de klant hun nutteloze zoektocht naar een andere 'betere' leverancier weer opstart: maar om een andere meertalige partner te kiezen moet je kritisch begrepen hebben wat de ontevredenheid veroorzaakte en/of wat er onaanvaardbaar was aan de vorige dienst ... We hebben al gezien dat het opgeefgedrag van het gemonolokaliseerde vertaalbureau gekwalificeerd als meertalig afgedwongen wordt door hun technische ongeletterdheid in de taal van de klachten. Ze zijn niet alleen niet in staat te antwoorden op de ontvangen aankondiging van een klacht door hun klanten, maar ze kunnen niet eens gepast klagen bij hun freelancer (zonder onwettig hun verlangen op te dringen de factuur niet te betalen: waarna een reeks woedevlagen volgt). Terwijl het gedrag van de klant rechtvaardigbaar is – ten minste in het begin – werd het gemonolokaliseerd vertaalbureau op heterdaad betrapt: niet alleen weet het niet hoe te evalueren of de klacht (of het begin van een klacht) van de klant gegrond is, maar – en dat weegt het zwaarste – ze kunnen ook geen definitieve verbeterde tekst leveren. Zelfs als ze de tekst kunnen lezen, is hun linguïstische vermogen onvoldoende om dat te doen.


www.eurologos.com

70/183


Dat is het cruciale punt dat de klant moet zien als de basis van de vergissing: de ontoereikendheid, structureel gezien, van de leverancier. Dat zou nooit meer een gemonolokaliseerd vertaalbureau mogen zijn!


www.eurologos.com

71/183


6.6 - De deontologie van de revisor aan wie de verantwoordelijkheid van het controleren van de vertaling is toevertrouwd door de klant Het natuurlijke verlangen van een vertaler die een tekst reviseert die hem gegeven werd door een klant, is dat het controleren eindigt in het volledig herschrijven van de tekst. In praktijk leidt zijn ego hem er spontaan het idiolect van de arme vertaler die gecontroleerd wordt te vervangen met dat van hem. Alleen wanneer hij volledig weerstaat aan fatale en instinctieve neiging, kan hij de taak van revisie en validering volbrengen: hij moet zijn loon verdienen door de vertaalde tekst te respecteren en hem terwijl te verbeteren met uiterste vakkundigheid. Er zijn drie duidelijke voorwaarden als vereisten voor deze professionele houding die ingaat tegen de natuurlijke neiging die alleen kan aangeven dat de revisor een amateur en inefficiënt is. a – De eerste voorwaarde is dat de vertaling acceptabel is vanuit het standpunt van de orthosyntaxis, semantische getrouwheid en gevraagde geostijl. Het enige bediscussieerbare punt van de tekst zou de gebruikte fraseologie en terminologie mogen zijn: de revisor moet zich in de praktijk beperken tot een algemene controle en – wanneer nodig – lexicografische aanpassingen. Het is voor deze parameter dat hun technische vermogen in het bijzonder nodig is! b – De tweede voorwaarde is dat de klanten-revisor het contract tussen de klant en het vertaalbureau begrijpt, om correct te kunnen evalueren of het contract daadwerkelijk vervuld is. Let op, deze voorwaarde wordt veel zeldzamer volbracht door de revisor dan je zou geloven, ze zijn zo 'verbonden' aan de te verbeteren tekst met hun rode balpen (van broederlijke haat die zo wijdverspreid is in het vakgebied), dat als hun werkgever/klant hen niet waarschuwt te kalmeren alvorens te beginnen, de tekst niet aan zijn lot zal ontlopen van compleet bebloed te eindigen, vaak zonder rechtvaardiging. c – De derde voorwaarde betreft de relatie tussen de revisor en zijn eigen klant/werkgever. De relatie mag niet lijden onder de mogelijkheid dat de professionele vaardigheden van de revisor niet gewaardeerd worden door de aankoper: met andere woorden, de revisor mag niet tot de fatale fout verleid worden van te zeggen "gelukkig was ik er". Deze derde voorwaarde brengt nog andere mee die ik hier niet zal onderzoeken, namelijk, die van het potentiële belangenconflict ... (bijvoorbeeld het verlangen en de belangen, zelfs vanuit een economisch standpunt, bij het rechtstreeks omgaan met de vertaling). Er bestaan zeker goede revisoren. Ze zijn eenvoudigweg opgeleid om de professionele gelijkheid met de geglokaliseerde vertaler te respecteren: interne vertalers in geglokaliseerde meertalige dienstverleningsbedrijven zijn het gewoon te reviseren en gereviseerd te worden ... Daardoor zijn ze beheerst in hun rol als revisoren omdat ze die rol kennen en ze ook weten hoe ze hun activiteiten moeten richten op een te perfectioneren tekst. De deontologie van de revisor is ook een kwestie die de klant moet oplossen vooraleer hem de taak van definitieve validatie van vertalingen te geven.


www.eurologos.com

72/183


Met andere woorden, de klant-revisor moet op een zeer nauwkeurige manier te werk gaan bij het tussenkomen in de tekst en zich beperken tot wat onacceptabel is, in het bijzonder met betrekking tot de terminologie. En ze mogen ook hun rol als definitieve revisor niet gebruiken om zonder reden de naam van hun klant/werkgever te bezoedelen.


www.eurologos.com

73/183


7 - Technische taal, de primaire factor van moderne linguïstische kwaliteit

Leugens over de productie van interne technolecten komen nog altijd vaak voor. Hoe slagen gemonolokaliseerde vertaalbureaus er in de technische kwesties van terminologie en fraseologie te mystificeren en te trivialiseren? Het geestenleger van gespecialiseerde vertalers.


www.eurologos.com

74/183


7.1 - Techniciteit als een pluspunt voor de concurrentiekracht en als een publiciteitsfactor In de voorbije twintig jaar is de reclametaal meer en meer technische geworden en moest technische communicatie geleidelijk aan veranderen in reclametaal. Daardoor is momenteel bijna alle communicatie zowel publicitair als technisch. Daarvoor is er één reden: de verplichting om te verkopen. De categorische imperatief van het verkopen, van het overtuigen van de klant, gebruikt evenveel technologische taal als metaforische en poëtische taal. Vaak zijn deze twee stijlen zo vermengd dat je zou kunnen zeggen dat alle feitelijke industriële geschriften zowel technisch als commercieel zijn. Terwijl technische communicatie vroeger vooral voor specialisten bedoeld was, wordt het momenteel als een zeer overtuigende eigenschap voor de man in de straat gebruikt. In onze hoogst techno-wetenschappelijke cultuur wordt het gedetailleerde technologische verkoopargumentarium een enorm voordeel, met een expressieve code boven zijn praktische begrijpelijkheid. Communicatie die niet voldoende technisch is, is zelfs bij de eerste oogopslag niet heel overtuigend. Dat wil niet zeggen dat de gebruikte technolecten noodzakelijk precies en nauwgezet moeten zijn. Integendeel, concurrentie wordt ook gecreëerd met technolecten die aanzienlijk ondersteund worden door gestileerde teksten. Verdwenen zijn de fantasieloze en feitelijke ingenieursverslagen. Verdwenen, of ook verdwenen, zijn exclusieve pseudo-romantische, 'lifestyle'- en generische reclameteksten (in het bijzonder b2b). De marketing- en reclamestijl heeft ook de industriële en institutionele documentatie veroverd die niet onmiddellijk voor verkoop bedoeld was. De realiteit is dat alle bedrijfsliteratuur veranderd is in technische reclame. Het enige probleem dat overblijft is het bepalen van de graad van techniciteit van de teksten. Al was het maar om een kleine toeslag te berekenen op de vertaalprijs om ten minste een kleine winst te verzekeren. En zeker niet om contracten te ondertekenen met de klanten met betrekking tot hun technolect, taal per taal. Dat staat zelfs niet op de planning en we zouden moeilijkheden ondervinden bij het daarover praten met de klant (die het haat om over het oplossen van een probleem na te denken, het strategische probleem, in relatie met hun uitbreiding), we kunnen het alleen blijven behandelen zoals gewoonlijk. Daarenboven kan het niet ontkend worden dat 'de impact op de wetenschappelijke activiteiten en vice versa' van 'niet-systematische kennis' bestudeerd wordt in de discipline die doxologie* genoemd wordt, samen met Ad Hermans, een Nederlandse onderzoeker van het Centre de Terminologie de Bruxelles in de jaren 90, die dat in zijn laatste boek definieerde. (o) Geen enkele vertaler op de wereld kan echter – ondanks de illusies van de aankopers van de klanten – ooit al deze technolecten beheersen. En, duidelijk, zelfs geen klein deel ervan. Vertaalgeheugens op computers zijn de enige overblijvende optie. (o)

Ad Hermans, Dictionnaire des termes de la sociologie, Éditions Marabout, Brussel, 1992.


www.eurologos.com

75/183


7.2 - Het bedrijfstechnolect van de klant naar elke taal vertaald Ik heb als deels besproken hoe de voorbereiding van een technolect, dat is de speciale terminologie en fraseologie van elke sector, elk bedrijf en elke instelling, moet voorgaan aan het project van de verovering van andere markten (taal per taal). De vertaal- en aanpassingstalen zijn niet, zoals algemeen gedacht wordt, alleen maar kosten, maar ze zijn integendeel investeringen in uitbreiding en export. En, zoals bij elke investering, is het het waard het belang ervan op het strategische niveau te berekenen. Jammer genoeg plant maar een klein aantal klanten de creatie van glossaria, databanken en vertaalgeheugens – altijd taal per taal – met het doel aanzienlijke besparingen te bereiken bij de voorbereiding van hun meertalige technolect: deze besparingen zijn zelfs nog aanzienlijker wanneer ze, bij voorkeur, van plan zijn één enkele geglokaliseerde leverancier van meertalige diensten te gebruiken. Dit geïnternationaliseerd vertaalbureau met hun kantoren in verschillende landen kan ook op lange termijn veel gevalideerde terminologische segmenten verzamelen via deze lexicografische geheugens en besparingen doen bij de productiekosten: en daardoor bij de verkoopprijzen. In plaats van deze procedure, die voor volhouders is en geen binnenwegen heeft, wordt gewoonlijk de geweldige en frauduleuze illusie verkozen van 'duizenden zogenaamde technische vertalers' die voortdurend door brievenbussen (en niet alleen door hen) aangeboden wordt: dat is exact waar bedrijven van dromen in hun sprookjeswereld van onmogelijke besparingen. We zullen in het volgende hoofdstuk terugkomen op een voorbeeld van dit onwaardige droombeeld dat aangespoord wordt door een groot deel van onze eigen aanbodmarkt.(o) Niet alleen zijn de specialisaties en meertalige combinaties ontelbaar, maar freelancevertalers (en het zijn altijd zij) zijn niet altijd beschikbaar (ze werken ook voor andere concurrenten) en kunnen zich niet specialiseren – zelfs als dat vurig willen – omdat ze het risico lopen op, waar en tragisch, technische werkloosheid. Daardoor, terwijl klanten noodlottig achter de nieuwe mythen aanrennen, gelokt door de misleiding van gemonolokaliseerde vertaalbureaus, zijn het de freelancers, die 'specialisten' zijn (of bijna) in eender welke technologie afhankelijk van de opdracht, die kunnen lachen. En ze hebben de opdracht om voortdurend met terminologie te knoeien. In ieder geval pogen alle vertaalbureaus zo veel mogelijk vertalers in dienst te nemen met hun professionele knowhow zo dicht mogelijk bij de specialisaties van de te vertalen teksten. Dat is vanzelfsprekend, zonder het aan de wereld bekend te maken of er een liedje en dansje bij te maken. (o)

We zouden de absurditeit moeten aanschouwen van deze wijdverspreide bewering: de 'technische vertalers', tienduizenden van hen, voor elke taal (en geostijl), en in steeds meer gespecialiseerde gebieden, de markt moet wel vol zijn van ingenieurs, werkloze vrijwilligers, die het verkiezen te werken – mogelijk onbeveiligd – als freelancevertaler in plaats van technisch in dienst genomen te worden, die daarenboven zeer begeerd zijn bij klantenbedrijven en twee of drie keer (of zelfs meer) meer betaald voor hun freelancerwerk.


www.eurologos.com

76/183


7.3 - Klassieke vertalers, goed voorbereid en uitgerust met vertaalgeheugens Begin jaren 80 merkte ik dat er verschillende voorstellen gedaan werden om 'gespecialiseerde' vertaalcursussen aan te bieden. Vertalers, vooral met industriële ervaring hadden instellingen voor hoger onderwijs die diploma's van vertalen en tolkwerk* aanboden voorgesteld om 'technische lessen' toe te voegen aan hun linguïstische opleiding, die als heel praktisch gepresenteerd werden. Welke technische lessen? De mogelijkheden werden al opgesomd in eindeloze lijsten. Natuurlijk. Het aantal technologische specialisaties is, zoals goed geweten is, veelvoudig: het is het hoogtepunt van de industriële vooruitgang en de dienstensector. Vertaalscholen hebben daar gelukkig niet positief op gereageerd en deze intellectueel doortrapte inductieve en geïmproviseerde voorstellen niet aangenomen van deze technische vertalers (die een prestigieuze job in de opleidingssector beoogden, trouwens), die waarschijnlijk snel beseften, noodlottig – en toenemend – dat hun zeer modieuze specialisaties snel achterhaald raakten. In het boek Traduction, adaptation et éditing multilingue,(o) dat ik in 1994 samen met twee managers van mijn bedrijf in Brussel geschreven heb, werd dit idee van het 'technisch' opleiden van vertalers al afgewezen natuurlijk. Evenzo essentieel is het vandaag om datgene af te wijzen dat we in dit boek al het 'geestenleger van gespecialiseerde vertalers' genoemd hebben met het idee van 'de waanzinnigheid van verdeelde specialisaties' terwijl tegelijkertijd de 'vermenigvuldiging van technologieën en verdeling van de vertalers' op te merken. In de wereld van vandaag blijven, na meer dan vijftien jaar, dezelfde thema's op de voorgrond. In realiteit, terwijl deze leeghoofdige voorstellen van zogenaamde technische opleiding gedaan werden, was de taalindustrie al bezig, ook in de jaren 80, met het binnenbrengen van de ware en enige oplossing voor het probleem van technolecten van meertalige bedrijven: vertaalgeheugens.(oo) Wat nodig is, zijn vertalers die cultureel goed voorbereid zijn op het linguïstische niveau en die beschikken over vertaalgeheugens die ook progressief gevuld werden met vertaalde en gevalideerde teksten in exporttalen. Soms, tijdens deze periode waarin de vertaalwetenschappelijke cultuur snel lijkt weg te zinken, verdient het de voorkeur om vertalers aan te nemen van klassieke filologische faculteiten en niet van vertaal- of mediatiescholen (zoals ze momenteel vaak genoemd worden).

(o)

Jacques Permentiers, Erik Spingael en Franco Troiano, Traduction, adaptation et éditing multilingue (Mode d'emploi des services linguistiques et multimédia), Uitg. TCG, Brussel, 1994 (blz. 56-62). (oo)

Mijn bedrijf – ik verontschuldig me daar over te praten in dit algemene boek – heeft een zeer diepgaand boek gepubliceerd (iets dat meer dan zeldzaam is!) van 124 bladzijden dat momenteel gratis online beschikbaar is in verschillende talen op onze website, geschreven door een terminoloog in dienst bij mijn groep: Sandrine Olejnik, Traductique Eurologos (Technolectes, Terminologie et Traduction assistée par ordinateur), Uitg. TCG, Brussel, 1999.


www.eurologos.com

77/183


Het moet ook in aanmerking genomen worden dat eender welk vertaalbureau, geglokaliseerd of gemonolokaliseerd, in ieder geval een beroep doet op beschikbare vertalers die, min of meer, op de een of andere manier 'gespecialiseerd' zijn of die enige technische ervaring hebben (zie de term 'doxologie' in het glossarium). Dit is echter niet, en zal het nooit zijn, de oplossing voor het probleem van de technolecten.


www.eurologos.com

78/183


7.4 - De verovering van nieuwe buitenlandse markten en de technologische talen die nodig zijn om dat te verwezenlijken De versnelling van de globalisering, die al meer dan dertig jaar aan de gang is dankzij het tijdperk van de digitalisering, forceert – zoals we gezien hebben – de verovering van nieuwe markten over de hele wereld. Goed zo. Het probleem ligt, zoals we begonnen te analyseren, bij de talen die nodig zijn voor die verovering. Denk aan de lange termijn – voor je eigen bedrijf – waarin je alle technemen* van een sector, vakgebied of gespecialiseerd bedrijf kan ontwerpen, synthetiseren, definiëren en samenstellen. Om deze linguïstische erfenis volledig te reproduceren moet je natuurlijk niet opnieuw het hele proces doorlopen in de brontaal (of talen). Maar je moet ook verbanden leggen met de talen waarin het al vertaald werd of nieuwe creëren: technische neologismen* voor de nieuwe talen. Het meest voorkomende idee – schaamteloos aangespoord door de zee aan brievenbusvertaalbureaus, gemonolokaliseerd en zogezegd meertalig – is hetgene dat al meer dan dertig jaar fout is en dat zegt dat het volstaat om een beroep te doen op 'technische vertalers'. Natuurlijk zijn deze zeer beschikbaar en weten ze al alles over het speciale vakgebied van de klant. En in de eigen doeltaal van de klant, natuurlijk (zoals we gezien hebben)! Ik zal niet – nog verder – doorgaan over de absurditeit van dit idee: het zou voor de hand moeten liggen nu, al werd het maar kort in aanschouwing genomen. Hoe gaan we er dan mee om? Je moet diep ademhalen, jezelf voorbereiden op een grote en onvermijdelijke beslissing en, bovenal, eraan werken en niet denken dat de oplossing al in kannen en kruiken is: er moet hard gewerkt worden aan terminologie, fraseologie en glossaria. Het is niet zo moeilijk, maar het moet gedaan worden: taal per taal en geostijl per geostijl. Wanneer dit technolect beschikbaar is voor elk nieuw idioom, zelfs wanneer dat geleidelijk aan bereikt wordt, heeft het klantenbedrijf de sleutel in handen om de overeenkomstige markt te betreden. Inderdaad, de voorbereiding van deze glossaria is de operatie die vooraf gaat aan enig marketingplan voor het aanpakken van een nieuwe markt: ze kan zelfs gestart worden – als dat nodig is – van zodra de vertaling onderweg is. Deze operatie, die onafwendbaar en onvermijdelijk is, moet samen met een meertalig vertaalbureau uitgevoerd worden, natuurlijk een dat geglokaliseerd is, in een positie om in harmonie te werken met het lokale filiaal van de klant (of met hun handelaar). Zijn er andere oplossingen? Geen, helaas! Dit toont hoe veraf we zijn van de krankzinnige en zelfs masochistische beloftes door al deze vertaalbureaus die reeds gespecialiseerde vertalers beloven! Het kan gebeuren, bij zeldzame gelegenheden, dat er een beschikbare vertaler is – gewoonlijk een freelancer – die er misschien 'mee bekend is', zo niet met de technologische specialisatie van de klant in kwestie, dan toch ten minste een beetje met de algemene sector waarin het bedrijf van de klant actief is. Deze heel zeldzame en uiterst gelukkige kans keert echter al snel terug naar de normale situatie voor al de andere talen en geostijlen. En zo zijn we terug bij af. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

79/183


7.5 - Technolect van openbare instellingen: vreemde talen die geïmporteerd worden De wereld is de laatste 30-40 jaar aanzienlijk veranderd. Vreemde bevolkingen zijn niet langer onbeduidende expressies van de demografische antropologie in de zogenaamde Westerse landen. Ze zijn nu een belangrijke component van een land geworden tot op het punt dat ze diepgaande veranderingen toegebracht hebben aan de culturele en economische ondertonen. En de demografische evolutie van de allofonen*, die veel sneller gaat dan die van de 'inheemse' bevolking, zal in de toekomst alleen maar blijven toenemen. De politiek en de openbare instellingen hebben hier al ernstig rekening mee moeten houden. Willen of niet. Al jaren heeft deze bevolking, die economisch goed geïntegreerd is in de sociale structuur van het land, zijn autochtone identiteit expliciet of de facto verdedigd. Ze zijn erin geslaagd nieuwe identiteiten te handhaven die niet in hun autochtone gemeenschappen opgenomen kunnen worden. Vaak spreken ze zelfs niet meer dagelijks de talen (terwijl ze er zich nog wel mee identificeren op een cultureel niveau). Openbare instellingen, van de meer internationale tot de lokale, moeten een groot deel van hun activiteiten – op verschillende niveaus – uitvoeren in richtingen die deze grote allofone bevolkingen ondersteunen, zelfs vanuit het economische en politieke standpunt. Lokale instellingen hebben zo gesprekspartners met vreemde talen ontdekt die leven in of al burgers zijn van hun eigen land. Deze instellingen – oorspronkelijk verondersteld maar één taal te gebruiken, de nationale taal –, of ze nu provinciaal, regionaal zijn of zich op het gemeenschapsniveau bevinden, moeten vaak communiceren in verschillende talen. Ik heb zelfs rechtstreekse ervaring daarin met twee brochures voor een militaire organisatie in drieëntwintig en vierenveertig talen. Onder hetzelfde merk als de typisch lokale activiteiten, zoals de toerisme-industrie die geen producten of diensten uit te voeren heeft (maar die nog altijd in het buitenland verkocht moet worden), moeten moderne openbare instellingen communicatie met sprekers en gesprekspartners van vreemde talen cultiveren als een essentiële activiteit die voor alle andere komt. Daarenboven kunnen de meeste lokale en nationale politieke systemen en economieën alleen benaderd worden en kan er alleen mee gehandeld worden op een globaal niveau. Het zegt veel dat landen, zelfs de machtigste en onafhankelijkste, meer en meer hun economische beleid beschrijven tijdens internationale, continentale en wereldwijde topconferenties. Staatsinmenging wordt gerechtvaardigd, steeds vaker, door beslissingen die 'opgelegd' zijn door de G8 of G20, door continentale topconferenties of omliggende transnationale economieën. En natuurlijk worden deze openbare instellingen geconfronteerd met problemen – zonder uitzonderingen – rond export of gemultinationaliseerde private bedrijven: waaronder het probleem van speciale technolecten voor hun specifieke sectoren.


www.eurologos.com

80/183


7.6 - De onmogelijkheid van mirakels, 'onrechtmatig' in hun kern, door Sint Hiëronymus Het is in het belang van de gemonolokaliseerde brievenbussen om religieus te zijn, als ik mezelf een beetje dwaasheid en enigszins vrijpostige afdwaling mag toelaten, volgend op dit eerste deel gewijd aan de analyse van de meertalige productie. Aangezien al deze brievenbussen geen teksten in vreemde talen kunnen valideren, moeten ze al hun hoop leggen bij het constante mirakel van freelancers die teksten creëren die aan hen opgedragen werden maar waarbij hun hand – zin per zin – wordt vastgehouden door de 'perfecte' hand van Sint Hiëronymus.(o) Zelfs Sint Hiëronymus is het echter 'beu' – als je zoiets kan zeggen – om miraculeus tussen te komen: het aantal combinaties en teksten die mirakels behoeven is zo groot geworden dat zijn liefde voor de mensheid en voor meertaligheid, zo lijkt het, niet langer voldoende is om deze eeuwige transcendente interventies te volbrengen. Ik, die – al meer dan dertig jaar – een wat ik een intieme relatie zou noemen heb met deze heilige beschermer die zo dicht bij onze polyglottisch moderniteit staat, ik kan vaststellen dat hij het volledig opgegeven heeft om actief tussen te komen in de economische (feitelijke) vertalingen van onze tijd. Daarenboven moet het weinige geloof dat de moderne mens elke dag in zijn acties, niet alleen de commerciële, toont zijn gevoelens gekwetst hebben, die vandaag heel verontrust zijn. Deze gevoelens zijn tegelijkertijd politiek (zijn vroegere rol als staatssecretaris), cultureel (zijn vele activiteiten die vandaag vertaalwetenschappelijk genoemd zouden worden) en mystiek (zijn meditaties als een stille monnik): drie nogal zeldzame eigenschappen. Het mag niet vergeten worden dat onze Sint Hiëronymus een tijdgenoot was van twee andere persoonlijkheden die behoren tot de grote geesten van onze christelijke geschiedenis: Sint Ambrosius, de grote aartsbisschop van Milaan, en Sint Augustinus, de grote bekeerling, kerktheoloog en meester-filosoof die gekend is en gevierd wordt na zijn eigen tijd en top op heden (hij is – ook – een Doctor van de Kerk). De dimensie van deze drie reuzen van geloof, cultuur en sociale actie maakt – naar mijn mening – de interventies van onze beschermheilige 'onrechtmatig'. Er is echter altijd de mogelijkheid geweest ze actief te bekijken (omdat ze zo gelinkt zijn aan het werk van onmiddellijke belangen van gemonolokaliseerde en meertalige activiteiten), zelfs nog meer wanneer ze zo zelden ervaren worden in een heilige en openbare dimensie.

(o)

Sint Hiëronymus (geboren in 347 in Dalmatia,  420 in Bethlehem) was eerst – dankzij zijn brede kennis, vooral van talen – de secretaris van Paus Damascus, voor wie hij relaties onderhield met de bevolkingen van het Iberisch schiereiland, Gallië en Illyrië (zoals een moderne Minister van Buitenlandse Zaken). Daarna vertaalde hij de Bijbel van het Hebreeuws en het Grieks naar het Latijn van die tijd, de Vulgaat. En uiteindelijk trok hij zich terug om een monnik te worden en stichtte kloosters in de streek van Jeruzalem. Hij was een Doctor van de Kerk en werd benoemd als patroonheilige van de vertaling: hij wordt elk jaar gevierd op 30 september.


www.eurologos.com

81/183


In werkelijkheid zijn de drie stadia van Sint Hiëronymus – eerst politiek, dan verheven cultureel en uiteindelijk spiritueel mystiek – de drie permanente dimensies waarin goede vertalers vandaag moeten leven. Hun eerder solitaire, stille en onderzoeksgepassioneerde beroep, dat nauwelijks gezien wordt, vereist dat.


www.eurologos.com

82/183


8 - Het tripolaire partnerschap van de totale linguïstische controle De imperatief voor de klant is om hun filialen of handelaars echt linguïstisch nuttig te maken. Hoe worden fouten en belangenconflicten voorkomen? Door een actieve samenwerking tussen filialen, meertalige vertaalbureaus en de klant.


www.eurologos.com

83/183


8.1 - De foutieve opvatting dat het "volstaat een tekst te vertalen" en te controleren Je zou kunnen denken dat ik de zaken te ingewikkeld maak: "Wat een gedoe, al wat je nodig hebt is het te laten vertalen en controleren, al het andere is gewoon literatuur". Inderdaad, de preoccupatie met simplificering is het doel van de vooruitgang en, daardoor, van glokalisatie. Maar kwalitatieve simpliciteit komt altijd tot stand uit het beheersen van de complexiteit. Om gemak te bereiken, het gemak van de uitvoering, is er veel studie en organisatie nodig. En bovenal moet de simpliciteit gered worden van het primitivisme, dat trouwens altijd meer gecompliceerd dan complex is. Het (klaarblijkelijke) gemak waarmee een groot orkest een muziekstuk beheerst, verschijnt pas na vele jaren van individuele en gezamenlijke oefening. “Al het andere is gewoon literatuur”: hoe waar, “vertalen is schrijven” zei de Franse schrijver Marguerite Yourcenar, een lid van de Académie française. Ze wist waarover ze sprak. Vertalen is – in ons geval – het produceren van industriële, marketing-, functionele, technische en reclameliteratuur. Literatuur is niets minder dan literatuur. Industriële en commerciële literatuur, het doel van onze meertalige activiteiten, vereist voorbereiding, opleiding en organisatie. Het is veel ingewikkelder en 'moeilijker' dan gebruik te maken van computers met al hun programma's: wat onze werknemers en vertalers, meer en meer, beheersen. Dit type consumptie is makkelijk. Aan de andere kant is het produceren van communicatie, in het bijzonder meertalige communicatie, heel complex. Dat is een idee waar aan gewend moet worden en dat, voor professionals, voor de hand liggend lijkt. Copywriters, zelfs copywriters van klanten, en technici die wanneer ze een gespecialiseerde mededeling of handleiding schrijven, die beseffen dat ze ook adverteerders moeten zijn (en geen saaie), kennen de moeilijkheden die komen kijken bij het schrijven. We verkiezen het om feitelijke taken uit te voeren, zoals in de tuin werken, boven het opnemen van een pen of het typen op een toetsenbord (of zelfs het zoeken naar een synoniem in een woordenboek of een technische term op het internet). En omdat het meest voorkomende vooroordeel tegen meertaligheid wijdverspreid is, is een kleine analyse zoals dit boek geen luxe. Vooral omdat het heel zeldzaam (zo niet onmogelijk) is om erover te lezen in de bergen van publicaties die in eender welke boekenwinkel gevonden kan worden. Inderdaad, het primaire doel van dit boek is om klanten en toekomstige klanten uit hun luiheid te dwingen. Hen bewust te maken van hun onwetendheid zodat ze zichzelf opleiden of onderwijzen over het gebied van de meertalige communicatie, hun communicatie. Een sector, deze sector, waar er een schandalig voorwendsel heerst rond het kennen van de geheimen: van de soort, "aangezien ik een consument ben, een hevige consument (passief) van communicatie, denk ik te weten hoe ze te produceren en te controleren" ... Dat is een vergissing! Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

84/183


Het is een wijdverspreid idee, maar het is ook fout, net zoals "Ik ben mooi, ik zou een actrice kunnen zijn", of "Ik vind reclameslogans leuk, ik zou een reclamemaker kunnen zijn", of "Ik spreek een paar talen, ik zou een vertaler kunnen zijn" ...


www.eurologos.com

85/183


8.2 - De voornaamste clichés van amateuristische klant-revisoren Het eerste teken van primitivisme en amateurisme van een klant-revisor is zonder twijfel een gebrek aan een professionele metataal. Een goede mecanicien die een auto moet repareren gebruikt zelfs bij zijn klant voor het beschrijven van de defecten en reserveonderdelen technische taal met uiterste linguïstische accuratesse. Professionele kennis wordt uitgedrukt door het precieze technolect dat je gebruikt.(o) Zelfs als het gaat om bescheiden alle uitleg te geven met het gebruik van grove taal tot algemeen gebruikte taal: iedereen is een expert op zijn eigen gebied. Behalve misschien degenen die meertalige teksten controleren, die – meestal – bij benadering spreken, wat ontmoedigend is door de onnauwkeurigheid en het gebrek aan accuratesse. Hieronder volgen vier vaak voorkomende uitspraken van klant-revisoren die absoluut niet beantwoorden aan hun rol van critici: a – "De tekst werd vertaald door een niet-moedertaalspreker." b – "Het is een letterlijke vertaling." c – "De woordenschat is arm en de stijl is basisch." d – "De termen zijn niet accuraat: de vertaler weet niets." Veel om te bespreken, zou je kunnen zeggen. Met betrekking tot het eerste punt van kritiek; zelfs gemonolokaliseerde brievenbussen hebben al meer dan twintig jaar geen interesse meer in het beroep doen op niet-moedertaalsprekende vertalers. Dat gaat misschien op voor vertalingen die uitgevoerd worden in derdewereldmarkten waar je nog altijd kan vertalen naar de talen die je geleerd hebt. En zelfs dat is niet zeker! Met betrekking tot hoe letterlijk een vertaling is; ik heb hier al over gesproken: natuurlijk, terwijl je niet woord-voor-woord of als duplicaat vertaalt, moet je toch de betekenis van de tekst letterlijk vertalen door zo dicht mogelijk – zelfs morfologisch – bij de brontekst te blijven: natuurlijk moet de vertaalde tekst stilistisch onberispelijk zijn in de doeltaal. Maar is dat een probleem? Met betrekking tot 'woordenschat' (dat hier een synoniem is voor technolect en terminologie) die niet rijk is; dit moet beoordeeld worden in vergelijking met de brontekst (een kritiek op de brontekst en de auteur?). Het vierde punt van kritiek dat zegt dat "de vertaler niets weet" is het enige punt dat gegrond is: de vertaler weet nooit iets (of bijna nooit)! Waarom zou hij het specifieke technolect moeten kennen en, bovenal, zou de klant-revisor beweren het van alle miljoenen bestaande specialisaties te kennen? Heb je glossaria voorbereid – en gecontractualiseerd(!)? Heb je de constructie – taal per taal – van te gebruiken fraseologie en terminologie georganiseerd? Het is hier dat de extreme onwetendheid van diegenen die controleren geverifieerd wordt, die alle clichés veronderstellen die dit boek probeert te demystificeren: een individuele vertaler, die al een expert is op het gebied van hun bedrijf, die een brontekst vertaalt die middelmatig kan zijn, maar die hij verbetert door het origineel aan te passen (vertalend herschrijven) etc. Al deze en nog veel meer impertinente banaliteiten buiten het bereik van het contract.

(o)

Al in het eerste deel van de Bijbel kreeg de Mens de taak alle dingen te benoemen om ze te beheersen en in bezit te nemen: Genesis 2:15-20.


www.eurologos.com

86/183


8.3 - De tripolaire en strategische oplossing: de macht aan de klant toekennen en overlaten Het grote probleem van multinationals en geglobaliseerde bedrijven of instellingen is dat van het in controle blijven over hun strategische positionering en de marketingcontrole van hun producten en diensten. En dat terwijl ze hun glokalisering uitvoeren, markt per markt. Als deze multinationals geen geglokaliseerde partners hebben, zijn deze twee verlangens in gevaar. Vaak worden ze antagonistisch. Inderdaad, ze zitten gevangen tussen twee tegengestelde operationele alternatieven. Aan de ene kant zijn ze onderworpen aan wat de 'exclusiviteit' genoemd wordt van hun filialen en verdelers die een cultureel monopolie eisen (vaak zelfs, ongepast, voor marketing) voor de landen en markten waar ze lokaal actief zijn. In deze situatie verliezen de hoofdkantoren van deze multinationals of geglobaliseerde instellingen de echte controle over hun communicatie. Anders vervallen ze in een interventionistische houding die zich jammerlijk niet aanpast aan de eigenschappen van de lokale markten. Ze behouden de centrale controle over hun positionering en producten, maar op een abstracte manier en ze maken vaak grove fouten. Hoe dan ontsnappen aan de potentiële 'slavernij' van hun eigen 'inheemse bevolking' of van 'extern' interventionisme op echte markten, de tirannieke slavernij van hun eigen centrale management? De glokalisatie van meertalige communicatiebedrijven is de oplossing voor dit dilemma dat anders onontkoombaar lijkt. Het is absoluut essentieel om een dialoog te creëren, of beter een 'trialoog', een structuur die in het centrum veilig verbonden blijft met de klant en, aan beide kanten, met het geglokaliseerde vertaalbureau dat een tegengewicht biedt voor de andere 'interne' rol van het lokale kantoor (filiaal of handelaar). Met deze structuur behoudt de klant zijn strategische macht terwijl hij tegelijkertijd het meertalige vertaalbureau en diens lokale kantoor controleert door hen te beschermen tegen de twee mogelijke tegengestelde en ineffectieve dictaturen. Daardoor worden de potentiële belangenconflicten geminimaliseerd terwijl de gouden regel van het uitbesteden van meertalige communicatieactiviteiten gerespecteerd wordt. Want het is absoluut essentieel om de uitbesteding van meertalige communicatiediensten op te leggen. Het is een categorische imperatief van onze tijd: elk bedrijf moet zichzelf toeleggen op zijn kernactiviteiten om ervoor te zorgen dat hun eigen activiteiten, waarin ze zich specialiseren, winstgevend zijn. De historische knowhow van deze klantenbedrijven is dus gebaseerd op hun productiviteit. Eender welke andere productie, in het bijzonder meertalige communicatie, moet weggehaald worden uit de interne activiteiten, terwijl er nog wel totale en echte controle over gehouden moet worden. Het strategische management van de communicatie van een multinational, geglobaliseerd bedrijf of bedrijf dat aan het globaliseren is of, ten slotte, een openbare instelling moet toenemend meertalig zijn, dat omvat de initiële kwestie van de macht te behouden om zijn positionering strategisch te controleren. Middelpuntvliedende krachten, van zowel filialen als meertalige vertaalbureaus, moeten structureel gecontroleerd worden. De oplossing is altijd tripolair.


www.eurologos.com

87/183


8.4 - Belangenconflicten van klant-revisoren: vooral in het buitenland In ons boek (dat al vermeld werd) Traduction, adaptation et éditing multilingue, gepubliceerd in 1994, werden verschillende hoofdstukken gewijd aan belangenconflicten en de deontologie van klant-revisoren. Alle problemen die toen geanalyseerd werden zijn vandaag nog actueel en de voorgestelde oplossingen worden vaak genegeerd. En dit ondanks het feit dat het boek in verschillende talen vertaald werd en gratis online beschikbaar is op onze website. Ik zal ook dit boek online beschikbaar maken, onder dezelfde voorwaarden en in verschillende talen: zonder illusies, natuurlijk. De berg nutteloze volumes, voortgekomen uit de narcistische nietigheid van de hedendaagse mens, heeft lange tijd fatale en vernietigende effecten gehad. Boeken die elke maand gepubliceerd worden door de uitgeversindustrie – desondanks moet er over deze hoogst tautologische overvloed niet geklaagd worden, onder andere – hebben lange tijd de redelijke verzadigingsniveaus overstegen waar nihilisme in volle galop terugkeert. Mensen lezen nog amper, zeggen ze (maar hebben we ooit echt veel gelezen?). Maar dan nog kunnen we de hoop niet opgeven. Wat kunnen we anders doen? Dus moeten vertaalde teksten alleen herlezen worden door goede revisoren. Maar wat is een goede klant-revisor? Eerst moeten ze zich absoluut bewust zijn van deze belangenconflicten, in de Duitse zin en filosofische betekenis van het woord 'bewustzijn' (o), dat is kennis die al werkt aan de verbetering van fouten waar ze zich al bewust van is. Boven het te rechtvaardigen, zelfs al is het onvergeeflijk, narcisme van de auteur plaats de vertaler zijn verborgen tekst achter anderstalige zinnen. De revisor moet absoluut vermijden zelfs maar een schaduw van persoonlijke trots toe te voegen aan deze gebalanceerde taak. Om een perfecte definitieve revisor te zijn, moeten ze zelfs hun eigen redactionele 'zelf' haten. Vaak is dat niet het geval: deze revisoren ontdekken zichzelf als vertalers of zelfs als copywriters door een volledige herschrijving uit te voeren van de teksten die ze alleen maar moeten controleren. Door een concentratie van fouten toe te voegen, natuurlijk en niet ongewoon, het zal donkere humor zijn voor de betwiste vertalers: het is de hypercorrectie* van revisoren, vrijwel zinloos, waar vertalers op wachten om de impertinentie van hun herschrijvingen die vaak een soort van terrorisme zijn te demonstreren. Daarna moeten ze vermijden een geassocieerde vertaler (of beschikbaar 'gemonolokaliseerd' vertaalbureau) te hebben dat, gelukkig, bereid is een 'verbazingwekkende prestatie' te leveren met 'verschrikkelijke' vertalingen geleverd door het meertalige vertaalbureau van het moederbedrijf: "Dit vertaalbureau, dat buitenlands is, zelfs als het hier een kantoor heeft, begrijpt onze producten helemaal niet ..." En, ten slotte, moeten ze houden van hun bedrijf, internationale organisatie en – bovenal – management, dat aan een gigantisch project werkt: het proberen opbouwen, in een enkelvoudige strategische lijn van wereldwijde positionering, van een reeks geostilistische technolecten, met het gekozen meertalige vertaalbureau, om zoveel markten te kunnen benaderen als gedefinieerd in het geomarketingplan (inclusief hun eigen markt). (o)

Hegel bevorderde dit concept van identiteit tussen bewustzijn en zelf-correctie enorm.


www.eurologos.com

88/183


Het is in deze pure rol dat zijn hulp ingezet zou moeten worden: in het bijzonder op het geolinguïstische en technische niveau.


www.eurologos.com

89/183


8.5 - Het moderne beheer van meertalige communicatiekennis Zelfs kleine bedrijven, onvermijdelijk geglobaliseerd of globaliseerbaar, moeten zich – ten minste – neerleggen bij de structurering van een gecentraliseerde dienst voor het beheer van al hun multimarkt- en meertalige kennis. Oh, niets ingewikkelds of duurs, hoor. Een paar duizend euro's of dollars (ongeveer twaalf- of vijftienduizend!) is genoeg: een opslagsysteem en een meertalig vertaalgeheugen (misschien een eenvoudig beheersprogramma ...). En, bovenal, een moedige kennismanagement*manager: dezelfde aankoper (als je hem al niet ontslagen hebt) maar gemoderniseerd en gered van de mythologieën van de professionele misleiding van de jaren 60. Openbare instellingen zouden op deze manier de absurditeit kunnen vermijden van hun aanvragen van offertes die zowel psychologisch (de ineffectieve en ontoepasselijke zelfbescherming, volkomen verkeerd) als achterhaald (al meer dan twintig jaar) zijn, in welke tijd de allofonen de bedrijven hervormd hebben die ze zouden moeten beschermen en ontwikkelen. Ik kreeg de wrede verleiding om in het appendix van dit boek een aanvraag van offertes toe te voegen, waarop onze groep niet gereageerd heeft, die de voorbije dagen van bedrijven kwam die geacht worden meertalige diensten te leveren. De meest nutteloze en sadomasochistische bureaucratie, commerciële dwaasheid en professionele onwetendheid die er is, is zo schaamteloos wijdverspreid dat we de moed niet hadden een offerte in te dienen. In het volgende deel over correcte offertes zal ik hier meer over zeggen. De inzet op buitenlandse markten voor globalisatie is een uitdaging op lange termijn. Het zou beter zijn er onmiddellijk aan te beginnen. Eigenlijk is het de grote en enige marketinguitdaging van de moderne bedrijven. Omdat markten meer en meer meertalig worden: zelfs opkomende landen weten dat en bereiden er zich op voor (en hebben al zeer grote successen geboekt). Meertalige glossaria, technische fraseologie, multimarktdatabases, verkoopstatistieken, concurrenten etc., dat zijn – alles welbeschouwd – de kleine instrumenten waarover de aankoopmanager (die in de marketingafdeling geïntegreerd moet zijn) moet beschikken. Omdat elk bedrijf niet alle technische terminologie die op de wereld bestaat moet opslaan, maar alleen die met betrekking tot hun eigen productie, is de taak absoluut de job van elke moderne marketingwerknemer. Natuurlijk moet deze structurering verbonden zijn met die van hun eigen filialen en hun eigen meertalige communicatiedienstenbedrijf. Nieuwe CEOs, die van de eeuwige post-crisisperiode hebben beslissingen te nemen en werk te doen.


www.eurologos.com

90/183


Want dat is 'post-crisis'-modernisering. Het is de reconstructie van globalisatie en glokalisatie. En het is in deze richting dat aankopers hun knowhow en beslissingen moeten sturen. Ze moeten aandachtige bestuurders worden van het kennismanagement van hun bedrijf of instelling en hun achterhaalde praktijken eruit gooien, die, daarenboven, nooit echt effectief geweest zijn.


www.eurologos.com

91/183


9 - Correcte offertes: goede funderingen voor indieningen Aanvragen van offertes, van zowel openbare instellingen als private bedrijven, zetten het nogal miserabele niveau van professionele cultuur dat momenteel aanwezig is op de meertalige dienstverleningsmarkten in de verf. Praktijken die illegaal, onrechtmatig en, bovenal, gedicteerd zijn door de endemische angst voor diensten die weinig bekend zijn, zitten allemaal vervat in de specificaties voor het indienen van deze aanvragen van offertes.


www.eurologos.com

92/183


9.1 - Een activiteit die onnodig grenst aan of zich volkomen onbewust is van illegale handelingen Antwoorden op aanvragen van offertes van openbare instellingen of, meer en meer, private bedrijven bezorgt managers van meertalige dienstverleningsbedrijven vaak nachtmerries. Er zijn er velen die, nu al jarenlang, zelfs niet antwoorden. Het niveau van primitivisme en pretentie van de specificaties voor het indienen van deze aanvragen van offertes is zodanig, dat, heel vaak, zelfs de meest geglokaliseerde en ernstige bedrijven hun offertes niet indienen: al was het maar om te vermijden te moeten vechten tegen illegale, absurde of ongepaste verzoeken. Aan de andere kant antwoorden brievenbussen, die natuurlijk gemonolokaliseerd zijn, – die vaak kleine 'geesten' zijn – met dezelfde nonchalance als er getoond wordt in de aanvragen van deze aankopers, vooral wanneer ze van openbare instellingen komen. Daarom zijn de winnaars van deze openbare wedstrijden vaak paradoxaal de brievenbussen die volkomen ongeschikt zijn om te beantwoorden aan de meertalige en diverse vereisten die deze aanvragen van offertes bevatten. In de volgende hoofdstukken zal ik enkele van de surreële absurditeiten analyseren die – dankzij de geleidelijke interventie van private bedrijven – op een traag tempo aan het verbeteren zijn. Wat de managers van vertaalbureaus verbaast, is het niveau van onwetendheid over het gebrek aan professionele cultuur waar deze aanvragen van offertes bol van staan. Maar diezelfde managers, in plaats van de oorzaak van deze professionele onwetendheid van klanten op te lossen en antwoorden voor te bereiden, weigeren ofwel deel te nemen aan deze wedstrijden of leggen er zich passief bij neer, terwijl ze er nauwgezet voor zorgen dat ze aan bijna geen van de voorwaarden voldoen – vaak, zoals we zullen zien, leeuwachtig – die opgelijst zijn in de specificaties voor het indienen. Ik ken persoonlijk een concurrent (een brievenbus) die een grote openbare wedstrijd won door de curricula vitae toe te voegen van soldaten die al dood waren (onrechtmatig vereist in de aanvraag als trouwe technische vertalers). "Als antwoord op absurde pretentie", vertrouwde hij me toe, "kan je alleen absurde antwoorden geven": en voegde toe "illegaliteit vraagt om illegaliteit" ... Voor bewijs van de nutteloosheid en het gevaar van de voorzorgsmaatregelen die de specificaties voor het indienen van openbare en private offertes belasten, lees de volgende hoofdstukken. Ik heb een paar pareltjes van de meest voorkomende onder deze aanvragen van offertes verzameld: het zou bijna onmogelijk zijn ze allemaal op te noemen. Eens te meer nu nieuwe wetten zelfs voor kleine budgetten openbare procedures vereisen, wat hun triestige komedie in disproportie heeft gebracht.


www.eurologos.com

93/183


De meertalige dienstverleningsindustrie bestaat al meer dan een kwarteeuw op een hoogst gestructureerde en geëvolueerde manier. De aanvragen van offertes die nu gepubliceerd worden, zijn een professionele belediging voor de bestaande knowhow. Managers van klanten moeten dat weten.


www.eurologos.com

94/183


9.2 - Het flagrante voorbeeld: de vraag naar cv's van vertalers Waarom hebben openbare aankopers meer dan een kwarteeuw lang gevraagd naar de cv's van vertalers in hun aanvragen van offertes? Aangezien het huidige idee waar nu geloof aan gehecht wordt door de aanbodmarkt van meertalige diensten datgene is van een individuele vertaler die alles doet, inclusief de productie van technische taal voor het technolect in kwestie, denken aankopers in de openbare sectoren dat ze initiële controles kunnen uitvoeren op teksten zelfs voor ze vertaald werden door de kwaliteit te 'verzekeren' ... van de bovengenoemde vertaler. Hier volgen enkele onweerlegbare bezwaren tegen dit volledig ongegronde vooroordeel. Ten eerste. De bestellende partij moet weten dat zelfs de beste vertaler van de wereld – die natuurlijk een diploma en zelfs een masterdiploma heeft – ernstige fouten kan maken na en ondanks honderden kilometers vertalingen op hun naam. Ten tweede. Diezelfde contractuele partij moet weten dat een goede vertaling verschillende mensen vereist die eraan werken: vertaler, revisor, terminoloog, verantwoordelijken voor de homogeniteit en een verantwoordelijke voor de validatie (kwaliteit is het resultaat van controles). Ten derde. Ze moeten er ook notitie van nemen dat slavernij al meer dan tweehonderd jaar afgeschaft is en dat elke werknemer ten allen tijden ontslag kan nemen (of ontslagen kan worden). Freelancers worden zelfs meer en meer niet eens echt aangenomen. Ten vierde. De pretentie van het ontvangen van cv's is structureel illegaal of ongerechtvaardigd: de partij die het contract voor de aanvraag van offertes ondertekent, is de directeur of het hoofd van het meertalige dienstverleningsbedrijf en niet de vertaler die – bovendien – alleen maar een ondergeschikte van de indiener is. Ten vijfde. Het ontvangen van de cv's waar zo zinloos naar gezocht wordt dient alleen maar tot het verzwakken (of zelfs vernietigen) van de legale positie en macht van de enkel economisch en commercieel levensvatbare partij: de ondertekenaar van de offerte (de directeur of het hoofd): om een huis te bouwen, onderhandel je met een bedrijf, niet met zijn bouwers. Het is niet toevallig dat mijn concurrent en vertrouweling uit het vorige hoofdstuk cynisch, maar alleen in dezelfde mate als hun aankopers in de openbare sector, de nutteloze cv's van overleden 'specialisten' toevoegde. Om de kwaliteit van het solliciterende vertaalbureau te verzekeren moet je een andere methode gebruiken! Ik heb niet-geglokaliseerde concurrenten al hun professionele fouten al verweten, maar ze bevinden zich in een goede positie om toekomstige klanten te beginnen en te blijven uitnodigen om een professionele cultuur aan te leren die ten minste equivalent is aan degene die ze hebben om een goed paar schoenen te kopen (welk merk? handgemaakt? klaar om te dragen? en het leer? voor boswandelingen? als stadskledij?).


www.eurologos.com

95/183


Het moet toegegeven worden dat het idee om de aanvraag van offertes te overbeschermen voortkomt uit de zorg om de klant te beschermen. Maar, zoals ik zal analyseren in de volgende hoofdstukken, deze overbescherming die voortkomt uit professionele onwetendheid kan maar op twee manieren eindigen: het ontmoedigen van goede geglokaliseerde bedrijven om op deze aanvragen te antwoorden, en – natuurlijk – het aanmoedigen van solliciterende brievenbussen, die gemonolokaliseerd zijn, om vals te spelen bij de specificaties voor het indienen die ontworpen zijn om noodlottig ontoepasselijk te zijn (waarbij geschillen dreigen).


www.eurologos.com

96/183


9.3 - Specialisaties van teksten en de mystificatie van 'technische' vertalers In plaats van de krankzinnige beloftes van gemonolokaliseerde vertaalbureaus met betrekking tot hun zogenaamde gespecialiseerde vertalers – in elke talencombinatie! – op specifieke gebieden, inclusief openbare (of private) aankopers, te demystificeren, zou je moeten verzoeken of eerder eisen dat vertalers – let op, niet het bedrijf – gedocumenteerde specifieke ervaring hebben. Ze komen er niet spontaan achter, aangezien de talloze brievenbussen hen niet informeren over de technieken van de moderne vertaalwetenschap die al meer dan twintig jaar gevestigd zijn: vertaalgeheugens, voor verschillende merken, die gevuld moeten worden, bedrijf per bedrijf of instelling per instelling, om het speciale technolect van de klant te creëren. Nu, in de afschuwelijke arrogantie die typisch is voor een almachtige en megalomane werknemer in de openbare sector, eisen ze prestaties die simpelweg utopisch zijn in hun bovenmaatse specificaties voor het indienen. Bijvoorbeeld het toevoegen van het verzoek om de nutteloze en illegale cv, de onzinnige en zelfs onmogelijke gedocumenteerde ervaring: elke vertaling is uniek. Vanwaar deze nutteloze techno-wetenschappelijke losbandigheid? Het komt duidelijk doordat professionele onwetendheid deze aankoopmanagers in de situatie plaatst waar ze zelf, door improvisatie, de procedures en verplichtingen voor een beroep (dat ze denken te kennen) uitvinden. Maar ook, en bovenal, is het om zichzelf te beschermen tegen mogelijke klachten van hun bazen in het, heel waarschijnlijke, geval van fouten (vaak al ervaren in het beroemde draaihek dat nog altijd aan de gang is). In werkelijkheid kennen ze nog altijd dezelfde regels toe aan communicatieberoepen (die ze niet goed kennen, ik herhaal het) als ze toepassen op materiële en alleen technologische producten. Als de positie van leveranciers aangevallen moet worden – ik leefde mezelf uit door dat in dit boek te doen – moeten aankopers van klanten ook aan hun professionalisme herinnerd worden. Ze behoren, desondanks, ook tot de communicatiesectoren. Hun onwetendheid, ondanks dat die grotendeels gerechtvaardigd wordt door de oneerbare praktijken van leveranciers die hen verkeerd informeren en hen niet opleiden, blijft evenzo een absolute schande ten nadele van hun klanten, hun werknemers. Wie zal aan het management van klantenbedrijven uitleggen dat de voorbereiding en opbouw, taal per taal, van het technolect van hun producten alleen uitgevoerd kan worden met de hulp van vertaalgeheugens, en dit zonder enige miraculeuze methode zoals die van de onwaarschijnlijke of onbestaande 'technische vertaler'? Het internet toont uitgebreid, op dezelfde manier als vertaalgeheugens al lang de industrie gerevolutioneerd hebben, vertaaltechnieken die de ontelbare stommiteiten, die in vele aanvragen van offertes perfect gedemonstreerd worden, ontmaskeren. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

97/183


9.4 - De behoefte aan borgsommen en 'financiële garanties' Managers van vertaalbureaus ontvangen specificaties die vol staan met eisen die niet alleen illegaal zijn, maar ook nutteloos en duidelijk ondeskundig. Vaak zijn er, naast deze specificaties die over het algemeen ontoepasselijk zijn, ook extravagante verzoeken en verzoeken die zelfs ingaan tegen de goede werking van een klein bedrijf (niet alleen meertalige diensten). De zelfs nog meer abstracte en ongepaste interventie door advocaten kan gezien worden in de specificaties voor het indienen: ze introduceren clausules die typisch zijn voor grote contracten in de bovengenoemde aanvragen van offertes, die toekomstige klanten moeten ondertekenen bij leveranciers die helemaal niet betrokken zijn bij culturele activiteiten (men kan zich afvragen of zelfs voor dit type contracten relevantie een must is). Wat gerechtvaardigd kan zijn bij contractuele bedragen die in de miljoenen oplopen (euro, pond of dollar), wordt belachelijk wanneer het toegepast wordt op kleine bedrijven (soms minuscule bedrijven) die economisch gelimiteerde, heel gelimiteerde, diensten moeten leveren. Dat komt vooral voor in de openbare sector. Maar de advocaten, die zelfs nog meer onwetend zijn over onze markten dan de aankopers, passen standaard clausules toe (of zorgen dat ze toepasselijk zijn) die verkozen worden voor de zogenaamde belangenverdediging van de instelling of het bedrijf van de klant en die zelfs berekend worden als hun economische veiligheid en hun algemene (en generische) niveau overtreffend. Deze clausules – over het algemeen financiële waarborgen – zouden uiteindelijk ook ontoepasselijk of duidelijk leeuwachtig zijn (private bedrijven zien hier vanaf: ze weten dat vertaalbureaus niet over voldoende kapitaal beschikken, zoals alle kleine bedrijven). De meest surreële situatie gaat om waarborgen voor vertalingen die algemeen als gebrekkig afgekeurd worden. Het moet onder de aandacht gebracht worden dat geen enkel bedrijf in onze sector, zelfs in het geval dat ze foutieve vertaling erkennen, ooit meer dan het totaal van de betwiste factuur terugbetalen (ze kunnen niet anders, zonder failliet verklaard te worden). De introductie in niet-materiële, maar culturele, terugbetalingsactiviteiten die onmetelijk zijn in vergelijking met de relatief kleine bedragen waar het om gaat, verhoogt het nog altijd mogelijke en waarschijnlijke niveau van contractuele geschillen en maakt het in het algemeen vrijwel onmogelijk om dezelfde activiteit uit te voeren. De verplichting een verzekering te nemen die soms vereist is als 'dekking' voor mogelijke fouten, verhoogt in deze situatie overmatig de prijzen en degradeert de activiteit tot een professioneel niveau dat krankzinnig of onuitvoerbaar is.(o)

(o)

In mijn reeds vermelde boek, Traduction, adaptation et éditing multilingue, geschreven door mezelf en twee andere managers van mijn bedrijf in 1994, spraken we over een extreme en paradoxale situatie om dit punt te illustreren. In het geval van een vertaling van twee woorden, JA en NEE, die geplaatst moet worden op knoppen die ofwel een nucleaire bom lanceren of dat niet doen, kan een mogelijke vertaalfout niet de aanleiding geven tot terugbetaling van de schade veroorzaakt door een fout die veroorzaakt werd door een vertaalfout. Het wettelijke 'voorzichtigheidsprincipe' houdt mogelijke schade op het bedrag van de vertaalfactuur ...


www.eurologos.com

98/183


Je kan een symfonieorkest niet vragen te betalen voor een verzekeringspolis die de opvoering van een muziekstuk 'dekt' dat als onaangenaam beoordeeld werd – door wie is een andere vraag – om het publiek (dat, misschien, toch geapplaudisseerd heeft) terug te betalen.


www.eurologos.com

99/183


9.5 - De nutteloosheid van testvertalingen, de zelfverminking van 'divide et impera' en het taboe van referenties Er zijn drie andere anomalieën die vaak te zien zijn bij deze aanvragen van offertes. Ten eerste, de vluchtigheid van testvertalingen: al meer dan dertig jaar hebben testvertalingen, zo ver ik weet, niet kunnen helpen bij de keuze tussen de solliciterende kandidaten. De reden hiervoor is heel eenvoudig: als je akkoord gaat een testvertaling uit te voeren, is iedereen extra voorzichtig tot op het punt dat ze bijna altijd acceptabel of uitmuntend zijn. Het valt echter niet te zeggen dat de middelen en methoden die voor de test gebruikt werden dezelfde zullen zijn die gebruikt zullen worden voor de toekomstige levering. Daardoor zijn testvertalingen niet overtuigend bij de selectie. Integendeel, ze dienen enkel om experts bezet te houden voor de beslissende klant, om de nutteloze testvertalingen te controleren. En bovenal dienen ze om de sollicitanten te ergeren die dit ritueel, dat uiterst zinloos is, moeten ondergaan. Inderdaad, het is niet ongewoon dat deze testvertalingen lang zijn en zelfs bestaan uit verschillende bladzijden. En daarbovenop wordt er nooit voor betaald! Vervolgens moet het regelmatige verdeelgedrag van klanten onder contract opgemerkt worden dat er zich op richt ... “Controle te behouden over hun vertaalbudget” door bijna altijd de zeer oude Latijnse spreuk van het Romeinse Rijk toe te passen die in dit geval ongepast is, “divide et impera”. In werkelijkheid is er niets meer anti-economisch en minder strategisch dan het verdelen van je eigen budget: ten eerste omdat de vertalingen niet worden toegevoegd aan het vertaalgeheugen en het risico lopen niet homogeen te zijn (dat is zelfs zeker!); en ten tweede kunnen klanten door hun budget over verschillende leveranciers te verdelen geen grootschalige kortingen op hetzelfde algemene en cumulatieve budget verkrijgen. En met betrekking tot het imperium te bewaken, en controle te houden over de diensten die ze ontvangen, dat is een complete illusie: het is onmogelijk dat meertalige dienstverleners volgens deze methoden en argumenten gecontroleerd kunnen worden: geen enkele aankoper (in de openbare sector) heeft bijvoorbeeld ooit al het kantoor van een kandidaat bezocht! En ten slotte zullen we kort het taboe rond referenties onderzoeken. Heel vaak bevatten specificaties voor het indienen een verbod of aanzienlijke beperkingen op het gebruik van de naam van de klant – en hun merklogo – in reclame van de kandidaat en in hun rechtstreekse publicaties. Waarom? Om de waarheid te zeggen, ik heb dit nooit begrepen, zelfs niet vanuit het standpunt van vertrouwelijkheid dat altijd op inhoud gebaseerd is (en niet op de verpakking). Dit taboe is zelfs merkwaardiger en onbegrijpelijker als je in beschouwing neemt dat diezelfde klanten onder contract vaak degenen zijn die hoogst gedocumenteerde referenties opvragen van vroeger uitgevoerd werk van de kandidaten (of hun werknemers). Ten slotte onthullen de pogingen tot het controleren van de kandidaten (eerst en vooral!) – valselijk en corrupt – en tot het overbeschermen van hun eigen bedrijf of instelling onder contract een verontrustende operationele marginaliteit, een vreselijke professionele onbekwaamheid en een onmetelijke kost voor de klant. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

100/183


Niet te vermelden dat een communicatiegroep zoals die van mij, zich, om een offerte te kunnen indienen, moet onderwerpen aan de nutteloze vernedering – na meer dan dertig jaar ervaring – van nog steeds (gratis) testvertalingen te moeten uitvoeren!


www.eurologos.com

101/183


9.6 - Wanneer het primitivisme van de vraagmarkt de innovatie van glokalisatie vertraagt Zoals we gezien hebben, dienen al deze expediënten die de aanvraag van offertes vullen en hen primitief, pretentieus, ongerechtvaardigd en, bovenal, nutteloos moeilijk en extravagant maken, niet tot het selecteren van kandidaten.(o) Het is dus werk dat in feite nutteloos is en ervoor zorgt dat vele vertaalbureaus – waaronder de beste, vanzelfsprekend – weigeren er aan deel te nemen (de kosten om deel te nemen zijn niet verwaarloosbaar!). En ik praat niet over – dat wil ik zelfs niet – bedrieglijke aanvragen van offertes die georganiseerd worden om een al gemaakte beslissing te maskeren ... Daardoor komt de vraagmarkt, die nauwelijks bepaald wordt door de aanbodmarkt als gevolgd van de algemene didactische inactiviteit – zoals we gezien hebben – van de zee aan gemonolokaliseerde brievenbussen, in het spel, maar ontvangt op zijn beurt een rol die net zo negatief is als die van de meerderheid van de leveranciers. Maar de voorbije jaren zijn private bedrijven – en voor een deel zelfs openbare instellingen – begonnen met het uitgeven van aanvragen van offertes die consequent beter zijn dan die in het verleden. Er zijn twee redenen voor deze omkering van de trend, die nog altijd maar een eerste stap is. Ten eerste door de druk van meerdere en vaak voorkomende economische crisissen: klanten worden gedwongen op verschillende markten te communiceren om hen te veroveren of permanente relaties met hen aan te gaan. Ten tweede de noodzaak om zoveel mogelijk die activiteiten uit te besteden die geen deel uitmaken van hun kernactiviteiten*: moderne instellingen en bedrijven moeten zich concentreren op activiteiten die gecentreerd zijn rond hun specifieke knowhow en alle andere uitbesteden, de perifere en bijkomstige activiteiten. Wat moeten deze klanten dan doen in plaats van door te gaan met jaren- en decennialang uitgeven van aanvragen van offertes die bizar, eenzijdig en bovenal ineffectief zijn, wat alleen maar hun herhaaldelijke achteruitkijkende praktijken aantoont, tot op het punt dat ze praktisch eeuwigdurend lijken? Dit boek werd ook geschreven om die mogelijke vraag te beantwoorden. Ten eerste, als je richting de werkelijkheid beweegt – en daardoor naar haar waarheid – moet je beginnen bij het vermijden van fouten die duidelijk evident zijn. En daarna moet je gangbare methoden en anti-professionele gewoonten achter je laten. Hoe? Helaas, door jezelf te informeren. Bijvoorbeeld door een boek zoals het huidige kritisch te lezen en het ijverig te bestuderen (maar er zijn ook andere: zie de bibliografie).

(o)

Het spijt me dat ik nogmaals mijn bedrijf vermeld in een tekst die niet bedoeld is om reclame te maken. Maar de situatie is zo zeldzaam (zo niet uniek): al op de homepage van onze website staat er een link om door te klikken naar een diepgaande sectie die zovele jaren geleden geschreven werd met de titel 'Correcte offertes': nog steeds nutteloos in de woestijn prekend?


www.eurologos.com

102/183


Zo niet, dan kan je je alleen maar positioneren als een rem, een andere volgend op de remmen die al vermeld werden en zelfs verwijderd werden in dit essay. Wanneer de berg (meertalige dienstverleningsbedrijven) niet naar Mohammed komt, zal – zegt men – het Mohammed (in deze situatie de onwetende klant die cultuur naar zijn markt wenst te brengen) zijn die – snel zelfs – naar de berg van kennis en goed management gaat.


www.eurologos.com

103/183


10 - Het combineren van teksten en hun afbeeldingen: de voordelen van de integratie van grafische technieken en het web, en de directe lokalisatie van programma's

De trend van het integreren en samenbrengen van verschillende, maar verbonden, activiteiten is geen recent fenomeen. Al in de jaren 80, begonnen meertalige dienstverleningsbedrijven grafische technieken te integreren ... (prepress). Daarna was het de beurt aan lokalisatie van programma's en van het internet. Het is goedkoper, sneller en laat een betere kwaliteitscontrole toe.


www.eurologos.com

104/183


10.1 - De integratie van grafische en internetactiviteiten in het meertalige schrijven Nee, deze combinatie van grafische technieken en het web is geen recent fenomeen: voor de grafische technieken begon het midden jaren 80 (met de marktintrede van de eerste Macintoshcomputers) en voor websites iets minder dan een jaar later, met de massale verspreiding van het internet en meertalige websites. Waarom vonden deze huwelijken of samenkomsten plaats? Ten eerste dankzij lay-out- en illustratietechnologieën die het middelpunt van deze activiteiten van de drukkers, die exclusief leveranciers waren, heeft weggehaald (in het grafische tijdperk bekend als lijm en schaar).* En dan werd, dankzij het feit dat communicatie meer en meer meertalig werd, de meest complexe activiteit (die van onze sector) de prioriteit en het onvermijdelijke aanknopingspunt voor anderen (in het bijzonder softwarelokalisatie). Aangezien de kwestie van uitvoeringssnelheid – ondertussen – een nog grotere noodzakelijke prioriteit geworden is, stond het lot van integratie van deze activiteiten vast. Een andere reden, en niet de minste, was en blijft het feit dat er door het samenbrengen van grafische ontwerpactiviteiten en linguïstische diensten meer tijd beschikbaar is om kwaliteitscontroles uit te voeren, voor de definitieve validatie (meertalig en grafisch), praktisch tot aan de druk- of uploadfase (zelfs op het allerlaatste moment). De algemene productiekost wordt, duidelijk, ook verlaagd: er moet niet meer heen en weer gegaan worden tussen de ene kant, schrijvers en vertalers, en de andere kant, de fotografische zetafdeling van de drukkers. De bijna gelijktijdige voltooiing van het ontwerp en de editing, vertaling en illustratie met layouts, laat kostenverlagingen toe die, zelfs in de toekomst, deze integraties zullen bevorderen. Zoals we al meer dan een decennium kunnen waarnemen, zullen zelfs ontwerpactiviteiten (reclamebureaus) vaak geïntegreerd worden in meertalige, grafische ontwerpen webactiviteiten. Dit begint al vorm te krijgen bij nieuwe bedrijven – vooral met het oog op de eeuwige postcrisis en geglobaliseerde concurrentie – die in staat zijn reclameontwerp, meertaligheid en de definitieve drukwerk- en internetformaten te produceren. Toen ik gisteren met mijn vrouw naar de supermarkt ging, had ik de kans om in het café enkele woorden te wisselen met een Vietnamees koppel (de vrouw was een van de bootvluchelingen aan het einde van de jaren 70). De echtgenoot vertrouwde me – in perfect Frans – toe dat hij heel bezorgd was om het Westen: "Hier willen mensen niet meer dan vier uur per dag productief werken", zei hij me, "als de zaken niet veranderen, ligt de weg open voor Azië." De vermoeidheid van het Westerse volk is essentieel spiritueel, zoals we weten: ze geloven bijna allemaal dat ze productiever (en vermoeider) zijn dan ze in werkelijkheid zijn. Op het niveau van de productiemethoden, wordt dit vertaald – op z'n allerminst – in het overbruggen van specialiteiten en daardoor in een toename van hun rentabiliteit, om niet te vermelden een verlaging van de prijzen.


www.eurologos.com

105/183


10.2 - De beschaving van afbeeldingen en meertalige woorden Alle communicatie is de laatste vijfentwintig jaar radicaal veranderd. De beelden waarvan de boeken, televisies en kranten van de jaren 70 en 80 – ik herinner me ze – naïef voorspelden dat ze de woorden zouden vervangen (en zelfs de concepten), deden niet alleen de geschreven teksten niet uitsterven, maar vermenigvuldigden ze zelfs. Daardoor ontstond er een nieuwe gedrukte beschaving met elk azimut altijd rijkelijk geïllustreerd: de teksten zelf moesten hun lay-out perfectioneren tot op het punt dat ze, op een of andere manier, de connotatie van een block-image kregen. Wat voor de computerrevolutie de 'schaduw' van het drukwerk genoemd werd, de mix van zwart en wit die je leest, wordt nu de lay-out genoemd. Er was zelfs een periode van reclamecommunicatie die grotendeels gebaseerd was op de belettering van teksten als afbeeldingen en illustraties. Maar het is bovenal de meertaligheid en de geomarketing voor de export die wat gekend is als b2b-communicatie, business-to-business, doen toenemen hebben: de gedrukte en 'onzichtbare' reclame gekend als 'below the line'*, voor belangrijke producten voor massaconsumptie (b2c, business-to-consumer). Aangezien de hoeveelheid zogenaamde 'above the line'-reclameboodschappen, boven de lijn van de publieke zichtbaarheid, onvermijdelijk een niveau van verzadiging bereikt heeft aan de maximale drempel van het menselijke waarnemingsvermogen, is de communicatie die zich grenzeloos ontwikkeld die die gedrukt wordt en die via het internet. Televisie, film, dagbladen en tijdschriften, radio en posters kunnen alleen de geproduceerde communicatie overdragen aan vertalers en copywriters. En het is in het belang van deze communicatie dat ze rechtstreeks ontworpen en geïllustreerd wordt door dezelfde keten van schrijvers, vertalers, revisoren, terminologen en verantwoordelijken voor de homogeniteit. Grafische ontwerpers, webontwerpers, webontwikkelaars, webmasters en editing-managers zijn er dus toe gekomen zich aan te sluiten bij de panorama's van onze meertalige dienstverleningsbedrijven. Al bijna meer dan een kwarteeuw, en steeds vaker. Eerst waren het de nieuwe technologieën die dat toelieten en oplegden. Momenteel zijn het de uitvoeringssnelheid en de besparingen op de productiekosten die dat vereisen. Maar de toename in de opties voor kwaliteitscontrole zullen, in de toekomst (en vandaag echter ook al), ook de integratie van deze drie communicatieactiviteiten duidelijk maken. Zelfs in de reclamesector keren ze, na een goede vijftien jaar van verdeelde specialisaties en ondergang van de activiteiten, snel terug naar het hervormen van de beroepen. Dat is wat aankopers ook moeten ontdekken, door bijvoorbeeld kandidaatbedrijven met een offerte te bezoeken om ze echt te kunnen selecteren.


www.eurologos.com

106/183


10.3 - Copywriters, vertalers, grafische ontwerpers, webmasters en IT-engineers: zij aan zij Zoals we gezien hebben, zijn er in de linguïstische ketens verschillende specialisten van moderne grafische ontwikkeling betrokken – altijd in dezelfde teams – bij het creëren van websites, privékantoren voor e-marketing, softwarelokalisatie en, natuurlijk, bij het creëren van gevalideerde boekjes, catalogussen en folders. Van de definitieve drukproef en vergelijkende controle, door drukkers, tot de productie van handleidingen, affiches en andere brochures. Hoe vaak hebben onze meertalige dienstverleningsbedrijven ook afgewerkte en gedrukte documenten afgeleverd aan klanten (natuurlijk in verschillende talen) op paletten (klaar voor gebruik), door ze rechtstreeks te verschepen naar hun filialen of verdelers ...? De volledige A-tot-Z-dienstverlening kan alleen maar uitbreiden. Zelfs, en vooral, om kostenreducties en tijdbesparingen te realiseren die meer en meer vereist worden door de post-crisis wereld. Wanneer ik praat over een grondige herstructurering van de productiemiddelen achter de financiële recessie van onze activiteitensector, bedoel ik exact dit type integratie van geassocieerde en verbonden diensten onder hen, op een synergetische manier, door de moderne technologie. Inderdaad, de meest geavanceerde meertalige dienstverleningsbedrijven zijn voorzien van – naast het internet en vertaalgeheugensystemen in een netwerk – de meest krachtige Macintoschcomputers (de nieuwste 27'' iMac, bijvoorbeeld) en de hele reeks programma's voor grafische ontwikkeling (InDesign, QuarkXPress, Photoshop, Illustrator, PHPeclipse, Dreamweaver, PowerPoint etc.). Dit omvat ook programma's voor softwarelokalisatie (Corel Catalyst, HTML QA, Http QA etc.). Het lijkt duidelijk dat het in het belang is van elk modern bedrijf en degene die in de toekomst modern willen blijven om sterkere verbindingen aan te gaan met dit type partner: dat is het antwoord op de economische en technologische uitdagingen die de internationale industriële herstructurering al, genadeloos, is beginnen te organiseren. Ook dat is glokalisatie. Maar om dat te bereiken, is het essentieel dat meertalige communicatiebedrijven zichzelf kunnen positioneren voor de grootste verzoeken die gedaan kunnen worden door de uitbestedingen van klantenbedrijven. Ze moeten gespecialiseerd en glokaal zijn – of worden. Een syncretische beweging, die teruggaat naar een polyedrische eenheid en, laat het gezegd zijn, een hoogst gecultiveerde professionele nederigheid, kan onze bedrijven van de toekomst redden.


www.eurologos.com

107/183


Aankopers van klanten hebben ook hier veel werk te doen: ze moeten beter naar hun aanbodmarkten kijken en niet doorgaan met de achterhaalde oefening van het vissen in een eindeloos onbekende oceaan.


www.eurologos.com

108/183


10.4 - Geglokaliseerde meertalige lokalisatie: de synergie van editors, vertalers en grafische ontwerpers in samenwerking met de klant Het woord glokalisatie bevat natuurlijk de term lokalisatie, wat het doel aangeeft dat elk bedrijf (of instelling) zich stelt – impliciet – als een vereiste voor het ontwerp, de vertaling en de productie van definitieve formaten, om meertalige communicatie over te brengen. Ik praat in dit boek niet over tolkdiensten en conferenties met alles inbegrepen die in detail geanalyseerd worden, onder andere, op de website van mijn groep. Maar het woord glokalisatie geeft ook, meer en meer, aan hoe dit algemene doel bereikt moet worden. Beter nog, het geeft zelfs aan dat dit doel alleen bereikt kan worden als je zo veel actieve kantoren hebt, en je je over alle communicatieproductie uitstrekt, als er talen beloofd werden. Je moet dus een van de goed gestructureerde geglokaliseerde communicatiebedrijven op de markt kiezen. Je moet ze eerst vinden (ze zijn zeer zeldzaam) en ze dan uitnodigen om zichzelf voor te stellen. Maar vooraleer je beslist, moet je het dichtstbijzijnde kantoor bezoeken en terwijl – wanneer nodig – hun hoofdkantoor contacteren: als je tot een heilige moet bidden, kan je beter ook de chef en overste aanspreken. Alleen al uit veiligheid en respect voor de hiërarchie. En dan moet je gebruik maken van de opleidingsdiensten die ware geglokaliseerde bedrijven aanbieden aan toekomstige en huidige klanten. Men moet in gedachten houden: de essentie is de uitbreiding van hun klantenbedrijf op de wereldmarkten of hun eigen meertalige universum dat noodzakelijkerwijze gelimiteerd is. Om de waarheid te zeggen, de essentie draait ook en vooral om de overleving van je eigen bedrijf: mislukking is niet alleen de zorg van anderen. Er is geen oneindig aantal plaatsen: ze moeten in plaats daarvan genummerd worden en het aantal waardige kandidaten neemt elke dag toe. Zelfs voor openbare instellingen. Als je geen permanent partnerschap aangaat met een geglokaliseerd bedrijf – het wordt vereist door de onvermijdelijke noodzaak van uitbesteding en ze zijn niet duurder – neem je een groot risico. Samengevat is het essentieel dat editors, vertalers en grafische ontwikkelaars georganiseerd zijn, kantoor per kantoor over de hele wereld, zodat ze zij aan zij in synergie kunnen samenwerken. Natuurlijk is het altijd het dichtstbijzijnde kantoor, datgene dat een taal deelt met het klantenbedrijf, dat onderworpen is aan dezelfde jurisdictie en beheerd wordt door de algemene projectmanager van de uit te voeren opdracht dat het referentiekantoor wordt voor alle talen. Updates van het hoofdkantoor kunnen echter alleen maar de projectualiteit waar het om gaat versterken (bovendien verplicht het lokale kantoor van het geglokaliseerde vertaalbureau dat, ten minste voor grote projecten). Het lokale moet op alle niveaus omgaan met het globale. Kantoren van geglokaliseerde communicatiebedrijven, in hun drievoudige moderne structuur, beschikken al over deze toekomstige productie- en dienstverleningsmodellen.


www.eurologos.com

109/183


Maar het is bovenal essentieel dat zelfs de klant zijn grot kan verlaten waar professionalisme vaak nog altijd vasthoudt aan schokkende achterhaalde vormen van culturele activiteiten. Het streven naar uitmuntendheid in de totale kwaliteit wordt alleen mogelijk gemaakt door een sprong in de waarde van de culturen van spelers op onze markten. Dat is de hoofdreden voor de lengte van het volgende deel, nummer 11 over Betekenis, Schoonheid en het Kwade.


www.eurologos.com

110/183


10.5 - Softwarelokalisatie: IT-engineers en linguïsten (taal per taal en ter plaatse) Je moet software niet lokaliseren. Je moet software, eenvoudigweg, glokaliseren. Inderdaad, hoe kan een 'meertalig vertaalbureau' software, of teksten, lokaliseren, als ze zelf geen productieve organisatie hebben – onder hetzelfde merk – dat geglokaliseerd is? Dezelfde productieargumenten voor meertalige teksten zijn van toepassing, zelfs nog meer, op te lokaliseren software voor dezelfde markten (meervoud!). De definiëring van standaarden voor lokale markten, of het nu gaat om elektriciteit, IT, meetsystemen of gewoonweg over het geostilistische niveau, moet ter plaatse uitgevoerd worden. Of ten minste door een geglokaliseerd bedrijf dat een kantoor ter plaatse heeft: altijd onder hetzelfde merk. Dit laatste punt, zich onder hetzelfde merk bevinden, is centraal voor zowel a) het wettelijke perspectief, b) productietijd, en ten slotte c) controle van de productiekosten. a – Een glokale productiestructuur die geïntegreerd is onder een enkel contract en onderworpen is aan de wetgeving van het hoofdkantoor van de klant verzekert ook echte vertrouwelijkheid en een stevige contractuele basis (alle productie kan intra muros*uitgevoerd worden!). b – De productietijd wordt tot een minimum gereduceerd: iets heel kostbaars als je in aanmerking neemt dat de levensduur van software al heel kort is (soms kan hij niet gelokaliseerd worden vooraleer hij vervangen wordt). c – Reductie van de productiekosten is misschien het beste resultaat van glokalisatie: de integratie van constructie-, linguïstische en grafische ontwerpsactiviteiten laat besparingen toe die, toegevoegd aan de bespaarde tijd, lokalisatie toegankelijker en praktischer maken. Ingenieurs, lokalisatoren, vertalers, terminologen en project managers praten op deze manier met elkaar in kantoren van geglokaliseerde vertaalbureaus en belichamen het tijdperk van linguïstische constructie: ze praten over software, de software die voor de lokalisatie zelf gebruikt wordt, ze bespreken de planning, opspoorbaarheid, lokalisatie-instrumenten, online hulp, compilaties, herstellingen van defecten, testen etc. Kort gezegd, ze werken zij aan zij meer volgens de oude artisanale methode dan de futuristische technologische methode. En ook voordeliger. Het grote probleem van lokalisatie is, in feite, dat het te duur is voor klanten die het vermijden. Zelfs ten schade van hun concurrentiekracht en het marktaandeel van hun software. De kostenreductie is daardoor vereist. Hier zijn twee oplossingen voor: glokalisatie en geïntegreerde diensten. Dat betekent dat ze over zo veel kantoren moeten beschikken als talen en geostijlen waarin gelokaliseerd moet worden en de kantoren moeten ook operationeel zijn voor de drie activiteiten die nodig zijn voor softwarelokalisatie: IT-engineering, meertaligheid en (web)publicatie.


www.eurologos.com

111/183


11 - Zin*, noodzaak en schoonheid tegenover het eeuwige kwaad

De zoektocht naar de totale betekenis in het leven van de mens is niet alleen gerechtvaardigd, maar het is nog altijd het eerste en beslissende doel van eender welke echt professionele actie. Kan de metafysica van de zoektocht naar perfectie uitgesloten worden van de menselijke noodzaak en zelfs van onze eigen professionele activiteiten?


www.eurologos.com

112/183


11.1 – Hebben meertalige activiteiten een existentiële en metafysische betekenis voor ondernemers, werknemers, ambtenaars of freelancers? Vooral bij onze communicatieactiviteiten die gelijkaardig zijn – zelfs als ze geen verband lijken te houden – aan Logos*, ligt de betekenis van het leven binnen de muren van het meertalige huis. Iedereen leeft ervoor om naar betekenis te zoeken op dezelfde manier als ze ademen. Dit is hoe ze de dood begrijpen: de plaats waar de Betekenis verdwijnt en waar de leegte van de krankzinnigheid in haar plaats verschijnt. Vaak zijn de belangen, rechtstreeks en onmiddellijk (van facturatie, bijvoorbeeld), verenigd in dit nihilisme dat gecreëerd werd door de ondergang van de Betekenis door het totalitair worden en het overwinnen van elke andere liefde. We stoppen zelfs met praten over de betekenis die de rationaliteit van de werkelijkheid nochtans opdringt. Dit wordt technisch, en incorrect, 'opportunisme' genoemd. Wie geeft er in dit geval om de professionele en, wanneer 'noodzakelijk', existentiële waarheid. De categorische en leeghoofdige imperatief zou bestaan uit het alleen maar factureren, herhalen we. Zijn we bovendien niet gerechtvaardigd zo te handelen door de consensus en de vraag naar kortingen van klanten die "altijd gelijk hebben"? En nochtans hebben we gezien hoe het zelfs mogelijk is het concept van dienstverlening volledig te mystificeren tot "de klant heeft altijd gelijk". Het volstaat afstand te doen van de gekoesterde en vernieuwende roeping van het ondernemerschap. Wanneer ondernemers, en zelfs werknemers, volledig de liefde verliezen voor hun projectualiteit en professionalisme, wat nog altijd een van de noodzakelijke houdingen is voor eender welke marketingactiviteit, heeft het ideologische nihilisme zijn subtiele en stille oorlog al gewonnen. Daardoor riskeert Betekenis, met een hoofdletter B, het te verdwijnen. In deze situaties – wanneer ze voorkomen – praten we over metafysica met de verachting die oplichters als 'naïef' beoordelen. Denk aan Dostoyevsky’s De idioot,(o) de naïeve persoon die de komedie verlaat als de enige persoon met gezond verstand en redelijkheid. Nee, zoals dit en in deze pseudologica is er niets voorbij wat verkocht kan worden: voorbij het fysische, wat de Romeinen 'res' noemden, is er alleen dat wat gedefinieerd kan worden als 'illusies van onverbeterlijke idealisten en van nutteloze, achterhaalde religies'. En dat in alle economische sectoren. De weg ligt dus open voor de wet van de materialisering*, zelfs en voornamelijk in meertalige diensten. We riskeren ten minste te denken in termen van acties en operaties. Vergeet daarenboven niet al de voetpadfilosofen en 'toutologues' (specialisten in niets) die ons er voortdurend aan herinneren dat het leven betekenisloos is en zijn doel het niets is. Ze sporen ons ook aan om om te gaan met het feit dat "de waarheid niet bestaat" en dat alles relatief is ... Maar Betekenis is er altijd. Het is eeuwigdurend mogelijk, als je ernaar zoekt, als je jezelf de passie geeft van de zoekers naar de waarheid en het absolute.

(o)

Fyodor Dostoyevsky, De idioot, (eerste editie 1869), Actes Sud, Parijs, 2000.


www.eurologos.com

113/183


Het maakt niet uit of je een ondernemer of een werknemer bent: je bent eerst en vooral menselijk. Onze linguïstische communicatieactiviteiten dwingen ons vaak rechtstreeks na te denken over de betekenis van de dingen: we blijven altijd overbrengers, bemiddelaars en nooit lege sofisten*.


www.eurologos.com

114/183


11.2 - Communicatie als feitelijke noodzaak en schepper van Schoonheid De absolute essentie van het kapitalistische systeem is communicatie. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het zijn intrinsieke natuur is. Alle andere systemen, aan de andere kant, onthullen enkel hun gesloten ontwerp, zelfrefentie, totalitarisme en, uiteindelijk, pauperisme.(o) Het resultaat van al deze oncommunicatieve en antikapitalistische politiek-economische systemen is altijd een tekort geweest. De armoede in de landen die er min of meer aan toegewijd waren is daar een bewijs van. Het is, na de implosie van het communisme in 1989, niet nodig om te wachten op het (opnieuw) vestigen van de universele demonstratie van dit feit. Maar er kan meer gezegd worden. De ontologische wortel van het kapitalisme is eenvoudigweg religieus: in de Bijbel zelf bevindt zich het goddelijke gebod dat de mens het recht geeft bezit te nemen van de creatie en ze te perfectioneren.(oo) Samen met de schoonheid van de wereld gecreëerd door God, erfde de Mens de onherroepelijke taak zijn eigenschappen, charme en kennis te verbeteren. Waaraan zouden we anders ons leven wijden, dan aan het nog meer ontdekken over natuur en cultuur, door het ontwikkelen van veroveringen en het perfectioneren van alle diensten om het leven van de planetaire gemeenschap te vergemakkelijken (en ze tegelijkertijd spiritueler en trouwer te maken). Het is een elementaire eigenschap van de menselijke natuur om aangetrokken te worden door schoonheid, de kostbaarheid van authentieke dingen, cultuur en kunst. Dat zijn de vier factoren, de vier basisfactoren van communicatie. En dat is de basisreden voor het gebruik (dat vaak misbruikt wordt, bovendien, zoals we gezien hebben) van de term kwaliteit. Voor het ontelbare leger van gemonolokaliseerde vertaalbureaus is het woord kwaliteit alles waarover ze kunnen praten. Om de kwestie te vertroebelen en de klant voor de gek te houden, duidelijk. Maar ook door deze duistere en onherroepelijke neiging tot perfectie, eindeloos, van de eeuwige schoonheid die iedereen waardeert. Zelfs gemonolokaliseerde vertaalbureaus. Daardoor zou je op het eerste gezicht kunnen zeggen dat de communicatie van onze beroepen (reclame, meertaligheid en gedrukte/webformaten) gerechtvaardigd is door de feitelijke behoeften aan reputatie en verkoop. In werkelijkheid gaat het om veel meer: het is duidelijk de natuurlijke aantrekking naar alles wat mooi is dat de primitieve, antieke, klassieke, moderne en postmoderne mens tot actie dreef. Hoe kan je dan de creatie van Schoonheid, de toename van Vernieuwing en de productie van uitmuntendheid overal ontkennen? (o)

Denk bijvoorbeeld aan het centrale concept van vrijheid, onder woorden gebracht door Karl Popper in zijn boek The open society and its enemies, Éditions du Seuil, Parijs, 1979. (oo)

De Bijbel, Genesis 2-3. Paulus VI, schreef in zijn encycliek Populorum progression, Uitgeverij Vaticaan, Rome, 1967, “Elke werker is … een schepper,” 27: l.c. 271.


www.eurologos.com

115/183


Hoe kan je, daaraan toegevoegd, ontkennen dat Schoonheid het rijsmiddel van alle dingen in het leven is? Ondanks de traagheid van de transformatie en de actieve weerstand van vooral de vele brievenbussen bestaat de aantrekkingskracht van uitmuntendheid in onze meertalige activiteiten.


www.eurologos.com

116/183


11.3 - Waarom heeft God, in de Bijbel, de Toren van Babel en zijn unieke taal vernietigd? Iedereen kent het verhaal van de Toren van Babel, verteld in het boek Genesis van de Bijbel. (o) De meest voorkomende interpretatie is de volgende waarin de Mens een toren aan het bouwen was om, zoals een kleine god, de Hemel te kunnen bereiken: God strafte de mens door hun wolkenkrabber van ongepaste trots te 'vernietigen' ... Er is ten minste één andere verklaring die even belangrijk en essentieel religieus is en volkomen relevant is voor meertalige communicatie. In de spectaculaire toren, onsterfelijk gemaakt door bijvoorbeeld Pieter Bruegel de oude, spraken ze maar één taal in één enkele cultuur die onvermijdelijk 'incestueus' werd: het was essentieel – in het goddelijke project – om de aarde 'multicultureel te maken' door alle delen ervan te bevolken. In dit tweede kortverhaal zien we het teken van de luiheid van de Mens in het amper moeite doen om meester te worden van alle gebieden van de wereld. We zien ook de strategie om de Mens te stimuleren om zich cultureel te diversifiëren, we zien de intentie – uiteindelijk – van het vermenigvuldigen van talen in de toekomst en hebben verschillende expressieve vormen. Zoals altijd het geval is, kan een cultureel project alleen maar – om mee te beginnen – de vrucht zijn van een actie die natuurlijke neigingen onderdrukt, natuurlijk negatief, waaraan de Mens niet kan ontsnappen (hij kan ze alleen controleren). Om de natuur – die door de grootste moderne Italiaanse dichter, Leopardi een "wrede moeder" genoemd werd – te overwinnen, moet de cultuur haar plaats innemen, zoals gezegd wordt. Het goddelijke project eindigt echter niet met de 'vernietiging' van de luie en apathische toren, die de meest schaamteloze luiheid vereert. Dit is dan de transcendente en goddelijke rol van meertaligheid: de eenheid herontdekken en recreëren die, ondertussen, door de mensheid verrijkt werd met culturen. De verschillende beschavingen, in hun intrinsieke schoonheid, moeten nog meer contrasteren, hun producten uitwisselen, elkaar verrijken ... De hele Creatie doen communiceren door meertaligheid is het ware 'intelligente ontwerp' van de culturele en economische constructie van de mensheid. Een paar duizend jaar later lijkt het alsof we over hetzelfde onderwerp gelezen hebben in de brochure van UNIAPAC (International Christian Union of Business Executives, Frankrijk, 2008) (blz. 121). Op bladzijde 14 van dit kleine boek (de waarde der waarden), lezen we: "Dit is hoe de spirituele ervaring de drie P's van de corporatieve sociale verantwoordelijkheid belicht: 'Planet, Profit and People' (planeet, winst en volk)". De recreatie, in de vorm van Nemesis*, van de vernietiging van de Toren van Babel – volgend op de volledige verspreiding van de mensheid over de aarde – geldt als een van de meest sublieme en religieuze projecten die ingebeeld kunnen worden. Het is niet toevallig dat het intrinsiek arrogante, ongelukkige en artificiële project van Esperanto* smolt als sneeuw voor de zon. Nooit tevoren leek de waarde van elke taal zo uitvergroot: door de toepassing van meertaligheid, natuurlijk.

(o)

De Bijbel, Genesis 11:1-9.


www.eurologos.com

117/183


Waarom, daarenboven, zouden we denken dat het ontwerp van God een ontologisch doel van scheiding zou hebben en niet – altijd rijker en prachtiger – van gemeenschap? Denk aan het mirakel waarbij alle talen gesproken werden bij de liturgie van Pinksteren*.


www.eurologos.com

118/183


11.4 - De liefde voor de schepping en het wonder van de meertalige communicator De verschillende types Darwinisten werken er nog steeds hard aan om “wetenschappelijk te bewijzen”, zoals zij het stellen, dat God niet bestaat (o) (ondanks het feit dat Darwin zelf dat nooit heeft durven beweren). Ze zouden de origine, goddelijk en transfigurationeel, moeten zien van de passie in de creaties van – vaak in stilte – een groot aantal managers en werknemers in ons beroep. Het is een liefde voor de creatie die, hoe klein ze ook is, alleen gezien kan worden in de eenvoudige bewondering, altijd transcendent, die elke meertalige communicator in ons beroep toont voor het bestaan. Het is enkel de vrijwillige stompzinnigheid van immanente materialisten* die hen belet te buigen voor de kracht van vruchtbare verbazing, wanneer ze geconfronteerd worden met de oneindig kleine schoonheid van een bloemknop. Dit soort bewondering, onweerstaanbaar poëtisch, veroorzaakt door herhaling, al was het maar om de weerstand te verslappen tegen materialiserende, positivistische en materialistische tendensen die onze cultuur, die ernaar streeft te domineren, ons wil opdringen. Zegt men niet dat we, zelfs op de leeftijd van seniliteit, de ogen van kinderen moeten hebben, verbaasd over de betekenis van de dingen? De besten onder de creatieve mensen en scheppers zijn altijd eeuwige kinderen. Het is geen verrassing dat Finkielkraut, misschien de grootste levende Franse filosoof, bij het schrijven van zijn recentste boekNous autres, modernes,(oo) onmiddellijk toegeeft dat het doel van zijn lessen aan de prestigieuze École polytechnique de Paris bestaat uit "eerst en vooral de metafysica te ontwarren, wat de fundamentele relatie is tot het wezen dat zichzelf manifesteert ..." Het probleem van de moderniteit, het modernisme en de transcendentie zijn de kern van zijn 350 bladzijden lange werk dat een belangrijk en centraal punt in het intellectuele debat van onze tijd markeert . Finkielkraut deelt een fundamentele bekrachtiging in zijn analyse van 1977 door Roland Barthes, de gevierde modernistische auteur van Degré zéro de l’écriture, waarin hij schreef: "Opeens werd ik onverschillig over het feit dat ik niet modern ben." De modernist par excellence veranderde, net voor zijn accidentele dood, volledig van idee over zijn beeld van een grote communicator. Meertalige communicatoren, waaronder onze vertalers, moeten dus – als ze niet gedomineerd worden door nihilistische en opportunistische ideologieën – heel erg van hun beroep houden. Er zijn niet zo veel beroepen die zo volledig abstract en potentieel spiritueel zijn als onze activiteiten die wonderen verrichten in het produceren, geostijl per geostijl, van deze zelfde boodschap van schoonheid. In de menigte bestaat er geen expressie die magnifieker is dan de culturele expressie.

(o)

Net zoals we Gods bestaan niet kunnen bewijzen, kunnen we Zijn niet-bestaan ook nooit bewijzen. Vandaar de beroemde Gok van Pascal*. We kunnen alleen getuige zijn van zijn Macht en Schoonheid. Zegt men niet dat de muziek van Bach in elke noot over God spreekt? (oo)

Alain Finkielkraut, Nous autres, modernes, Ellipses, Parijs, 2005 (blz. 7-14).


www.eurologos.com

119/183


Maar om deze natuurlijke houding van verbazing en verwondering over het bestaan te behouden, is het essentieel om deze visie actief te cultiveren, die behoort tot de schoonheden van de armen van geest en liefhebbers van de moderniteit, niet het modernisme. Vertalers hebben de kans om hun hele leven te wijden aan het aldoor reproduceren, in stimulerende teksten die nooit repetitief zijn, van de kennis van diversiteit*.


www.eurologos.com

120/183


11.5 - De oneerlijke dictatuur van het marktopportunisme tegenover de professionele waarheid Het moderne afdrijven naar wat gekend is als “gelukkig opportunisme” (o) dat onze geseculariseerde* gemeenschappen overstroomt, helpt amper onze activiteiten te beschermen tegen nihilisme, zacht maar algemeen, dat de cultuur van de economische sectoren domineert – zelfs meer, ideologisch and extern. Om de professionele waarheid te bevorderen, heb je een compacte hoge idealiteit nodig die zich volledig onderscheidt van het relativisme*, wat als een van de grootste culturele problemen van onze tijd geïdentificeerd is. Daarenboven is het relativisme, door zijn tautologisch aard, zeer moeilijk op te lossen en te genezen: elke keer dat de geesten van de goede wil en inclinatie, die naar conceptuele eenheid zoeken (kenmerkend voor elk bestaan), hun handen vuil maken, eindigen ze tegenover eindeloze en nutteloze parasitische en uitgedroogde discussies. Deze zijn gecentreerd rond de eeuwige terugkeer naar het boosaardige concept dat alle posities even vergelijkbaar en gegrond zijn ... en dus relatief. Dus wat zou er makkelijker en logischer zijn dan het idee te steunen dat elk meertalig dienstverleningsbedrijf zijn eigen individuele methode kan nastreven om, bijvoorbeeld, de zogenaamde uitmuntendheid in kwaliteit* te verzekeren. Terwijl ze simpelweg de methodologische gelijkwaardigheid voorstellen van de zogenaamde kwaliteit in vergelijking met de kwaliteit die objectief is en door glokalisten verdedigd en gevestigd wordt! Zelfs nog meer wanneer dit oneerlijke dictatorschap op het theoretische niveau toegevoegd wordt aan het genadeloze dat de mensen de wet van de markt noemen (en de misleiding van "de klant heeft altijd gelijk"). Het debat binnen het beroep is dus een thematische oppervlakkigheid en marginalisering, waarvoor relativisme een ideale dekmantel is, dat nooit de echte kwesties van het basisonderzoek op de agenda zet. Het feit dat, daar aan toegevoegd, de reactie van de markt fout werd ingeschat, dankzij de misleidende praktijken van publicitaire overclaim en het radicale tekort aan echte vertaalwetenschappelijke informatie, staat ver buiten het debat. De meest ontmoedigende mechanismen van het commerciële opportunisme zijn nog altijd dezelfde.Hoe kunnen we dan uit deze helse blokkade raken zodat de dialogische en rationele hoop opnieuw de bovenhand kan halen? Een verzwarende factor vormt het feit dat het uitvoeren van verheven intellectuele beroepen je dichter zou moeten brengen, en je niet distantiëren, van de mysteries* van logos. (o)

De grootste pedagoog van de twintigste eeuw, Monsignor Luigi Giussani (Desio 1922,  Milaan 2005, Italië), stichter van de katholieke beweging Communion et Libération, wellicht de meest gecultiveerde op de wereld (aangezien het de meest actieve is) met een aanwezigheid in meer dan 70 landen op elk continent, sprak over “vrolijk nihilisme”. Hij herhaalde vaak een analyse van de uitmuntende Franse theoloog Teilhard de Chardin (1881 -  1955), die onder de aandacht bracht hoe het nihilisme zelfs “de wil om te leven” van de moderne mens had afgenomen (www.clonline.org, in het Engels, Spaans en Italiaans).


www.eurologos.com

121/183


11.6 - Legitieme bedrijfsethiek in meertalige dienstverlening. Zijn principes en winst verenigbaar? Gedurende de voorbije tien jaar hebben we discreet gepraat over bedrijfsethiek* en economische moralen. Parallel daaraan verspreidde zich de notie van bedrijfscultuur in al zijn vormen en in grote proportie, in het bijzonder met betrekking tot meertalige bedrijven, die specifieke applicaties ontwikkeld hebben voor hun eigen activiteiten. Zou het kunnen dat de moralen terugkeren naar de bedrijven? De vorige economische crisissen, de financiële die de grootste recessie veroorzaakte die we ons kunnen herinneren en die nog altijd alle activiteiten ruïneert, en die van de vrolijk verkwistende staten, vooral in het zuiden van Europa, vinden hun oorzaken en operationele gevolgen in immorele bankoperaties en hardnekkige schulden (welvaartsovervloed). Daardoor werden alle media ertoe gedwongen om vaker dan gewoonlijk te praten over ethiek in de economie. Vaak zelfs op de voorpagina's van zowel kranten als nieuwsmagazines. Paus Benedictus XVI zelf heeft verschillende keren over het onderwerp gesproken en, in het bijzonder, in de verheven encycliek Caritas in veritate, waarin hij de sociale doctrine van de Kerk herinnert en ontwikkeld. Die veroordeelt, natuurlijk, duidelijk de parasitische en speculatieve (en zelfs schurkachtige, vanzelfsprekend) praktijken. Het koortsachtige zoeken naar makkelijke winst en de te hoge staatsuitgaven leiden altijd tot onrechtvaardigheden, en heel vaak zelfs tot monsterlijke economische crisissen (risicovolle hypotheken, in dit geval). Het probleem dat verschijnt – en al beginnen verschijnen is in de internationale publieke opinie – is dat van de compatibiliteit tussen moralen en winst. Aangezien het toevoegen van waarde aan de schepping de roeping is van eender welke activiteit. Het maken van winst zou dus het materiële en goddelijke doel van de activiteiten moeten zijn. Maar deze activiteiten moeten echt de waarden verhogen in de wereld en hem niet verarmen door beroerde speculaties. Het feit dat bijvoorbeeld geen enkele bankmanager, in Europa of in de meest vooruitstrevende landen, of bestuurder of financieel adviseur in de gevangenis geëindigd is (ze niet het onderwerp waren van het onderzoek of lastig gevallen werden), moedigt dit ethische optimisme niet echt aan. En toch werden al deze financiers verantwoordelijk gehouden – vox populi, van de eenvoudigste burger tot de grootste expert – voor de economische catastrofe die zich nog altijd verder ontplooit. Politici hebben zich in 2008-2009 heel genereus getoond (met toekomstige bijdragen van de belastingbetaler natuurlijk) in het overeind houden van 'failliete' banken. De relatie tussen moralen en winst is dus niet echt opgelost als je in aanmerking neemt dat de compatibiliteit tussen ethische principes en de rentabiliteit van bedrijven niet echt en waarachtig een actueel onderwerp is. Inderdaad, politici zijn er, duidelijk zeer naïef, niet in geslaagd de enorme subsidiepaketten te recupereren ondanks de aanzienlijke winsten die in 2009 nog steeds aangekondigd werden door deze uiterst oneerlijke financiële instellingen, maar die behandeld werden alsof ze werkloos en dakloos waren. En toch is er nog steeds hoop op waarheid en gerechtigheid. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

122/183


11.7 - Waarom schreef Paus Benedictus XVI - in klaarblijkelijke absurditeit - dat werk alleen gratis kan zijn Net zoals het gezegde, oorlog is te belangrijk om alleen aan generaals over te laten, zou je kunnen zeggen dat managers niet de exclusiviteit mogen krijgen over het majestueuze thema van het werkkapitaal. In het bijzonder voor beslissende vragen is het essentieel te luisteren naar wat de grote theologen zeiden (zelfs nog meer naar de filosofen die altijd ondergeschikt blijven aan en dienaars zijn van de theologie: philosophia ancilla theologiae, zeiden de Romeinen zeer juist: De filosofie is de dienares van de theologie!). Benedictus XVI is, meer dan eenvoudigweg de Plaatsvervanger van Christus en de Opperpriester van onze moderne tijd (we zijn niet verplicht dat de erkennen, in feite ...), ook een grote filosoof en theoloog: over dit tweede punt, aan de andere kant, heerst er quasi-unanimiteit. Wat schreef hij, onze paus, in deze laatste encycliek, een bestseller over de hele wereld, Caritas in veritate, over werk? Heel eenvoudig dat het gratis zou moeten zijn!(o) Is hij gek geworden? Doorgaans werkt men om geld te verdienen. Nee, het voor de hand liggende zeggen dat al volledig geaccepteerd is door iedereen om gewoon het volk te behagen is niet de eerste zorg van de paus. Hij gaat ver om concepten – inclusief rechtvaardigheid in economie en werk – en filosofische formuleringen af te leiden. Hij legt er de nadruk op dat de diepgaande eschatologische* verbintenis van de mens die zijn hele wezen uitvindt in professionele activiteiten niet materieel kan worden beloond. Zeker, de mens moet economisch beloond worden en dat op een rechtvaardige manier, natuurlijk, maar de essentie van hun verbintenis – hoe klein of bescheiden ook – kan niet materieel gekwantificeerd worden. Inderdaad, hoe kan je de absolute waarde berekenen van het nederigste van alle beroepen dat uitgevoerd wordt met de wezen-achtige gratie van een dienst aan de liefde en aan de gemeenschap (sociaal)? Dit alles staat in verband met de heiligheid en de kosteloosheid van de volledige vrijheid. Dat is het christelijke concept van werk dat alle talenten creëert en waardeert, op alle niveaus. En die enige parasitaire exploitatie door het uitvergroten van de eerlijke en vrijgevige toewijding van de werker veroordeelt. Wie wordt, op deze manier, zelfs enkel objectief, de bijbelse werker in de wijngaard? Het is de Westerse cultuur die moet herstellen van het idee van projectuele kosteloosheid die alleen en origineel, in zijn genetische aard, de bron van het werk creëert. Aan de andere kant zien we een Westen dat meer consumeert dan het produceert door het opeenstapelen van zeeën van staatsschulden. De eer van elke mens bestaat er in plaats daarvan in om altijd meer te produceren dan hij consumeert: en wie zou er, anders, de toekomst van zijn eigen kinderen financieren? Wanneer we het goddelijke 'reclamebericht' lezen op de noodlottige grot in Bethlehem dat verschijnt aan mensen van goede wil, worden we met hetzelfde idee geconfronteerd. (o)

Benedictus XVI, Caritas in veritate, Uitgeverij Vaticaan, Rome, 2009, (34, 35, 36).


www.eurologos.com

123/183


Het nihilistische en wetenschappelijke idee streeft ernaar dit grandioze idee van werk compleet te elimineren uit het leven van de mensen, die onderworpen zijn aan de pneumatische drainering van hun wil om te leven. Werk wordt geboren vanuit dit originele en onverzettelijke verlangen.


www.eurologos.com

124/183


11.8 - Het subsidiariteitprincipe, geen primitief en nihilistisch liberalisme Nu, het is essentieel om te verklaren wat het economische concept is waaraan de voorbestemde mensen van goede wil al hun dagelijkse werkinspanningen moeten wijden, of dat nu in onze activiteitensector is of meer algemeen in eender welk ander gebied. Vooral vandaag, waar het communisme vrijwel verdwenen is (o). Inderdaad, liberalisme, dat aan terrein wint in de sociaal-communistische visies die geïmplodeerd zijn en zichzelf als min of meer totalitair onthuld hebben, heeft bijvoorbeeld net de huidige financiële recessie gecreëerd met kolossale gevolgen (om zeer kwaadaardige redenen – zoals we gezien hebben). Al in 1931 schreef Pius XI over het concept van het subsidiariteitprincipe in zijn encycliek Quadragesimo anno. Het is een zeer oude economische en politieke visie uit de middeleeuwen, met name uit de tijden van het kloosterwezen dat de economie introduceerde in de Europese renaissance. We praten vaak over de culturele (en religieuze) rol van de talloze kloosters die de antieke beschaving redden door de transcripties en vertalingen van alle teksten van de Griekse en Hebreeuwse cultuur naast de Romeinse literatuur en literatuur in vele andere geschreven talen. Aan de andere kant verzuimen we het te praten over de meer dan 10.000 Toscaanse (en, meer algemeen, Italiaanse) bedrijven (!) die, aan het einde van de middeleeuwen en het begin van de renaissance geëxporteerd en opgericht werden in het Noorden van Europa en Engeland. Over dit onderwerp handelt een opmerkelijk werkstuk van meer dan 500 bladzijden, geschreven door een Nederlandstalige uit Antwerpen, Anne-Marie Van Passen, een professor aan het prestigieuze Hoger Institut voor Vertalers en Tolken, die in haar boek L’ore di ricreazione (Leuven University Press, België, and Bulzoni Editore, Italië, 1990), tot in het uiterste detail de chronologie beschrijft van deze grote economische, en culturele, beweging van Europese eenmaking en integratie. Deze economische en technologische beweging was, naast de artistieke beweging, heel belangrijk, zelfs op zijn kwantitieve schaal. De monniken maakten deel uit van de zeldzame en grote reizigers van die periode die reisden om religieuze en economische redenen: inderdaad, de kloosters zonden hun 'boodschappers' van het ene eind van het continent naar het andere om te coördineren met andere kloosterordes, maar ook om hun economische ervaring uit te wisselen, op het technische en het ondernemingsniveau. Kloosters werden de centra waar het subsidiariteitprincipe vaste voet kreeg en waren de basis voor de vroegindustriële ontwikkeling, die een sterk gemeenschaps- en sociaal karakter heeft.

(o)

Socialisme, wat alleen maar – zelfs historisch – verdund communisme is, sterk verdund liberalisme, kan alleen maar hetzelfde lot ondergaan op een gelijkwaardig verdunde termijn …


www.eurologos.com

125/183


Het subsidiariteitprincipe, aanvankelijk zelfs geïntegreerd in de EU, stimuleert de oprichting van bedrijven en verbiedt de staats- en gemeenschapslichamen tussen te komen en hun ontwikkeling – zoals gedaan wordt bij modern interventionistisch staatssocialisme – te belemmeren. Johannes Paulus II en Benedictus XVI hebben met hun recente encyclieken dit subsidiariteitprincipe teruggebracht en bevorderd door het, zelfs nog meer, te integreren in de sociale leer van de Kerk.(oo)

(oo)

De katholieke Kerk publiceerde een werk: Compendium van de sociale leer van de Kerk. Het is een kolossale referentie van meer dan 500 bladzijden, met een christelijke visie op het sociale plan (Uitgeverij Vaticaan, Rome, 2004).


www.eurologos.com

126/183


11.9 - Het eeuwige kwaad in zaken doen: het vurig bestrijden en zich er terwijl van bewust zijn dat het niet totaal geëlimineerd kan worden Zogenaamd moderne (modernistische) culturen volharden er in de eerste waarheid te betwisten waaraan de mensheid, ontologisch, onderworpen is, wat de joods-christelijke traditie de 'erfzonde' noemt. De idiosyncrasie van de hedendaagse mens tegenover het woord 'zonde', waarvan hij het bestaan graag zou beëindigen, met name door psychologisme en algemeen relativisme, geeft niet toe – of probeert niet toe te geven – aan het bestaan van het kwade. We verkiezen het 'externe' rechtvaardigingen te vinden, zoals, bijvoorbeeld, die die van de psyche of de gemeenschap komen. Rousseau, de filosoof van Genève, beweerde al in de achttiende eeuw, en zei ook hetzelfde in Émile, dat de mens, in zijn 'natuurlijke toestand' volmaakt goed zou zijn, maar dat het de beschaving van de gemeenschap is die hem slecht maakt ... (o) Met deze bewering uit het midden van de achttiende eeuw, kunnen we de geboorte van het moderne sociologistische* en geseculariseerde concept aanwijzen en dateren dat de hedendaagse cultuur blijkt te domineren. In realiteit heeft het kwade altijd bestaan. Het is de vrijheid, intelligentie en genade van de mens die het permanente bestaan ervan vestigen. Het is hun rationele verlangen dat het beoordeelt door nauwgezette analyse, terwijl ze zichzelf geven aan de redenering van logos en de discretie van de Heilige Geest. En, uiteindelijk, is het liefdadigheid dat het eeuwigdurend bestrijdt in de zekerheid er tegen te vechten, zo ver mogelijk, zonder ooit te doen alsof het geëlimineerd is: zijn wortels groeien altijd terug in de geest, in de 'demonische' kant van elke mens. Verbeelding, menselijke gedachten, zijn genie en zijn talent – alles dat de mens groot maakt – is vaak, altijd, doordrongen van het kwade. Daarom is het essentieel het op te sporen en voortdurend te rapporteren over de oorlog ertegen en terwijl diegenen te vergeven die er door bezeten zijn of er aan toegegeven hebben: wij allemaal (min of meer)! Kierkegaard, de Deense schrijver die nu bekend is als 'existentialist' alvorens de beweging ontstond, sprak tijdens zijn korte leven in de negentiende eeuw over de 'duivel' die diep genesteld zat in wat hij de moderne 'mondaine mens' noemde, actief nagestreefd – zelfs in het pre-televisietijdperk – door de reeds modernistische 'massa-mens'. In de zakenwereld, in het volbrengen van onze professionele activiteiten, kunnen we dus niet zomaar de controle en overhand over ons gedrag overdragen aan de inerte krachten van de dingen die ons onvermijdelijk naar het kwade dat al in ons zit proberen te leiden. Maar deze koppigheid van het meedogenloos betwisten van religieuze ideeën, inclusief de erfzonde, onthult – paradoxaal – een onderliggende tendens in ons tijdperk van zoeken naar het terugwinnen van een diepe religieuze levensopvatting: dit toont de etymologie van religare,* het verbinden van het bestaan en dat wat bestaat in een individuele, unitaire visie. (o)

Jean-Jacques Rousseau, Du contrat social (eerste editie 1762), Le Livre de poche, Parijs, 1996.


www.eurologos.com

127/183


In ons universum van ideeën die verward raken en elkaar tegenspreken, kunnen we nog steeds een houding van grote terugkeer – op een antinomische manier – naar de eschatologische traditie waarnemen.


www.eurologos.com

128/183


11.10 - De waarheid en de eeuwigheid van de persoon als het centrum van leven en werk Paus Paulus VI, die nauwkeurig geciteerd werd door Benedictus XVI in Caritas in veritate (op. cit.), zei dat “de mens de bron, het centrum en het einde van al het economische en sociale leven is.” Het idee dat activiteiten met als doel – voor al het andere – economische winst, die we gewoonlijk denken en uitvoeren, overtroffen worden door deze kleine opmerking die betekenis geeft aan de centrale focus van zijn plan. De antropocentrische visie van het leven, in de chaos van de techno-wetenschappelijke ideologie die in de mode is, kan alleen maar authentiek herinnerd worden door de Kerk, nog altijd Mater et Magistra, en door zijn diepgaand rationele en humanistische cultuur, omdat het grenzen transcendeert! Alle andere ideeën, die de mens aan de bron, in het centrum en aan het einde van het economische en sociale leven zouden kunnen vervangen, kunnen alleen maar leiden tot vernietigende resultaten. Bijvoorbeeld de tegenzin tegen de overgang, zelfs progressief, naar het glokalisme toont, in onze activiteitensector, dat we onszelf radicaal gedistantieerd hebben van de centraliteit van de mens, niet alleen bij onze meertalige diensten, maar bij de gehele betekenis van het leven. De enige twee afbeeldingen van dit boek, de omslag met de vier aapjes (waarvan de eerste de meest emblematische is) en het varken dat twee kleine vleugels gekregen heeft (dat ten minste toch een beetje probeert te vliegen), tonen de grenzen en verlangens die de zwakheid en, tegelijkertijd, de grandeur van de menselijke aard uitdrukken. Dat kan alleen toegewijd worden aan de Waarheid en de Eeuwigheid. Inderdaad, het is de persoon en geen andere ideologie of pseudo-economische entiteit zoals winst ten koste van alles, zoals sociale klasse, of zelfs ondernemingen, het is altijd en alleen de persoon die het centrum van enige activiteit is: dat betekent niet – vanzelfsprekend – dat de persoon of het bedrijf geen eerlijke inkomsten mag vergaren. Daarom is liberalisme op zichzelf niet volledig acceptabel (zonder de fascistische of sociaalcommunistische concepten te vermelden die beweren – in onze tijd – 'liberaal' te zijn). De enige bescherming tegen de anarcho-liberalistische strekking en tegen het interventionistisch staatssocialisme is de sociale en christelijke leer van het subsidiariteitprincipe. Vooral tegen tendensen van het staatscollectivisme, valselijk de 'welvaartsstaat' genoemd, die zich verspreiden – onopvallend – in de meerderheid van de Europese landen. Er bestaat een andere naam – misschien meer verspreid – die van het sociale liberalisme, die misschien in aanmerking zou kunnen komen ware het niet dat hij te veel besmet is door het adjectief 'sociaal' dat de laatste veertig jaar te pas en te onpas besproken werd op het staatsniveau in Europa. Het individu, vrij en verantwoordelijk, kan door deze samenleving begrepen worden als menselijk en transnationaal (universeel). Het individu dat handelt volgens het subsidiariteitprincipe kan alleen werken voor zijn eigen goed en het succes van de algemene belangen, het gemeenschappelijke goed: de algemene toename van het vermogen. Zelfs en vooral in communicatie- en meertalige activiteiten zoals de onze. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

129/183


11.11 - De advocaat van de duivel verdedigt de praktijken van gemonolokaliseerde bureaus: het probleem van het enige merk In dit laatste stadium zullen we proberen de vraag te stellen, op de klassieke manier van de advocaat van de duivel, die de volledige conceptuele, logische en marketingstructuur van het glokalisme als eervolle bolwerken van de antieke taalindustrie op het spel kan zetten. Waarom zouden gemonolokaliseerde vertaalbureaus (de eeuwige brievenbussen) niet kunnen blijven meertalige diensten verlenen op een nieuw uitmuntendheidsniveau? Waarom zouden ze hun krachten niet kunnen verenigen (aangezien hier al internationale voorbeelden van bestaan) om hun nationale talen te verschaffen aan het meertalige netwerk dat zo gecreëerd zou worden? Waarom zouden deze gemonolokaliseerde vertaalbureaus, zelfs de eerlijke en gewillige, niet van positie kunnen veranderen naar één enkel merk om hun klanten meertalige diensten van echte kwaliteit te bieden? Alle argumenten in dit boek (elk ervan) geven uitgebreid, en soms zelfs op een herhaaldelijke manier, antwoord op deze drie uiteraard onderling verbonden vragen. Het sleutelwoord voor het beantwoorden van deze drie sluwe (en duivelse, zoals altijd) vragen en, bovenal, om het te vermijden een nieuw boek te moeten schrijven, is het woord 'merk'. Hetzelfde en individuele merk, dat is de fundamentele basis voor alle moderne, verleden en toekomstige marketing. Dat woord bevat alle connotaties: wettelijke, professionele, knowhow, organisatie, economische ontwikkeling, noodzakelijke en duurzame ontwikkeling, wettelijke kwaliteitsgarantie, individuele commerciële gesprekspartner, homogeniteit in de productiemiddelen, hulpmiddelen en territorialiteit in partnerschap, concurrentie, productieve verantwoordelijkheid etc.: reeds een dozijn van deze connotaties zitten onvermijdelijk vervat in het marketingwoord 'merk', dat onmisbaar en noodzakelijk is voor alle commerciële activiteiten. Kennelijk zou je het, oppervlakkig en frauduleus, kunnen stellen zonder merken: de advocaat van de duivel zou, op een moderne sofistische en listige manier, kunnen pleiten in het voordeel van deze productieve optie, die een onderwerp en kwaliteitsgecontroleerde inhoud ontbreekt en die, natuurlijk, hoogst betwistbaar is. Ik zou minstens nog een dozijn titels kunnen toevoegen aan het dozijn bezwaren dat ik hierboven opgelijst heb (ik zal je de relatieve argumenten besparen) en die al gerechtvaardigd werden in de meer dan zestig hoofdstukken van dit essay. Daarenboven volstaat het na te denken, zelfs snel, over het onaanvaardbare idee om een voorname en heel belangrijke geschreven tekst voor eender welke linguïstische levering toe te vertrouwen aan een concurrent. Aangezien de enige en alleenstaande eigenschap die het feit dat we niet openlijk concurreren – in onze sector – vestigt, het feit is dat we hetzelfde merk hebben.


www.eurologos.com

130/183


Zo eenvoudig is het. Daarenboven heeft de praktische ervaring van de laatste vijfentwintig jaar overvloedig aangetoond, zowel op het niveau van de EU (met het EESV, Europees Economisch Samenwerkingsverband) als op het niveau van deze brievenbusgenootschappen, dat deze pogingen om verschillende meertalige dienstverleningsbedrijven te hergroeperen een eerder wankel, zo niet negatief, verslag hebben: deze Europese groepen kunnen niet alleen de last dragen van de initiële tekortkomingen van hun ongelijkwaardige leden! En toch is de EESV nog altijd een nieuw bedrijf, en dus een nieuw merk, zelfs als dat tijdelijk is met de taak de meertalige diensten aan zich te onderwerpen.


www.eurologos.com

131/183


12. Nawoord De definitieve proeflezing van een boek dat net geschreven werd, creëert onvermijdelijk het verlangen om er de laatste hand aan te leggen, het beter te contextualiseren, te verklaren en het vorm te geven om herhalingen te vermijden. Kort gezegd, om het te herschrijven … : een privilege dat kleine ondernemers die altijd overwerkt zijn niet is gegund. Mijn concurrenten weten dit. Ze hebben, ondanks alles, mijn respect, omdat ze ten minste herkenbaar zijn in dezelfde extreme en bewegende gelijktijdigheid. Misschien zo ver als de ernstige kwestie van het secularisme.


www.eurologos.com

132/183


12.1 - Wat je niet kan helpen te denken over je eigen concurrenten Wat moet je zeggen tegen je concurrenten waarmee je, desondanks, doorheen decennia van nauwkeurig dagelijks leven gegaan bent, altijd dicht bij hetzelfde werk en hetzelfde essentiële mysterie? Ten eerste is er de vrijelijk aangenomen eenheid die behoort tot het ondernemerschap, en op een schaal die zelden meer nobel is: die van een modelmens in actie gekarakteriseerd door een complete en uiterst projectuele verantwoordelijkheid die vaak, heel vaak, een passie is. Wie anders kan er waarachtig zo veel zeggen dan kleine ondernemers, authentieke helden van ons tijdperk, zelfs nog meer wanneer ze onderworpen zijn aan dezelfde fiscale onderdrukkingen die monsterlijk geworden zijn, die uitgebuit worden en die bijna nooit gevierd worden? Hun positie blijft over het algemeen onderkend, onvermoeibare creatieve mieren in onze moderne gemeenschap (die de krantenkoppen en andere media voorbehoudt om nutteloze en marginale marionetten af te schilderen); we benaderen het objectief in een zeldzame culturele dichtheid. Zelfs zonder elkaar rechtstreeks te zien of vaak zonder elkaar persoonlijk te kennen, de relatie die de openlijke en vrije markt vormt over lange concurrentieperiodes – vaak ook onzichtbaar – creëert onvermoede identificatieverbanden. De positionering die we met ons eigen bedrijf aannemen op de markt kan nooit de ondernemingsinhoud verkleinen die alleen de grenzen definieert van het lot van de vrijheid van de moderne mens: dat van het ondergeschikt zijn aan niemand! Mannen en vrouwen die alleen God als hun meester hebben of zouden moeten hebben. Ze zouden – desondanks – niemand slaafs moeten bedanken: hun waardigheid als waarachtig onafhankelijke mensen maakt hen heersers over hun, klaarblijkelijk, kleine voldoening. Voldoening is, inderdaad, nooit klein. Alleen achteraf kunnen andere waardeoordelen toegevoegd worden volgens de professionele keuze die deze concurrenten gemaakt hebben (vaak ook veroorzaakt door de markten). Het is, daar aan toegevoegd, niet zeldzaam dat ze tijd en energie, die moeilijk te berekenen is, moeten wijden – die die ze nog hebben – aan de opleiding, en niet alleen professionele opleiding, van jonge werknemers. En hoeveel offers moeten ze brengen – helemaal alleen, meestal – voor het creëren en volgen van de carrières van managers en zelfs intrapreneurs.(o) Het is dankzij al dit ondernemersengagement met risico's die alleen op hun eigen inspanningen gebaseerd zijn, dat een groot deel van de strijd tegen het nihilisme objectief gewonnen wordt. Ten minste op het economische niveau van onze kleine bedrijven. De appreciatie is zeer groot. (o)

Eind jaren 70, vond een duo Britse onderzoekers – Gifford en Elizabeth Pinchot – dit neologisme (intrapreneur) uit dat zo belangrijk geworden is in ons tijdperk. Diezelfde Gifford Pinchot publiceerde in 1985 een bestseller in het Verenigd Koninkrijk, waarin deze term, die historisch werd als zijn centrale thema, gebruikt werd. Mensen die absoluut geen aanleg hadden om ondernemer te worden, werden, en worden dat meer en meer, betrokken en onderwezen zichzelf als intrapreneurs in een carrière die, na verloop van tijd, onvermijdelijk tot het ondernemerschap leidt.


www.eurologos.com

133/183


12.2 - De wolf onder de mantel van het professionele associationisme Ik kan de definitieve bespreking van mijn concurrenten (over de hele wereld, trouwens) niet beëindigen zonder te praten over de professionele associaties die de belangen van onze activiteiten behartigen. Er doet zich een gebeurtenis voor in Parallelle levens van Plutarchus,(o) in het hoofdstuk over Lycurgus, waarbij het tragische verhaal van een jonge Spartaan verteld wordt, die, omdat hij een kleine wolf (of een vos, als ik me niet vergis) verstopt had onder zijn mantel, heldhaftig lijdt in stilte, voor de ogen van iedereen, terwijl het dier hem volledig opat. Dit kortverhaal is voor mij een metafoor voor de deelname van vele kantoren van mijn groep, geglokaliseerd in verschillende landen, aan onze Europese associatie (maar ook overzees): inderdaad, verschillende gemultinationaliseerde meertalige dienstverleningsbedrijven die bij deze professionele verenigingen ingeschreven zijn, weigeren nog steeds de bijna perfecte nutteloosheid van hun deelname in het leven van de genoemde verenigingen toe te geven. In die associaties zijn gemultinationaliseerde en geglokaliseerde vertaalbureaus onder dezelfde mantel ondergebracht die de 'wolf' van de gemonolokaliseerde brievenbussen bedekt. Het oprichten van nationale en internationale associaties die bestaan uit zowel geglokaliseerde vertaalbureaus (of die die multinationaal aan het worden zijn) als gemonolokaliseerde bedrijven, is net zoals de zee proberen te mengen met olie. Je moet altijd rekening houden met problemen met de zee als eeuwige punten op de agenda die alle andere mogelijke besprekingen overschaduwen. Als je het samenstellingsniveau van een associatie naar beneden haalt, kan je alleen maar in stilte verslonden worden door de meest algemeen gevonden en vraatzuchtige wolf, die listig verstopt zit (listig volgens hun normen) en in contact komt met het levende vlees van de activiteiten. Maar wat zelfs nog erger is, is het feit dat op het marketingniveau deze masochistische strategie van het zich mengen met brievenbussen leidt tot het definitieve opgeven om echt de glokale (en gemultinationaliseerde) positie op de markten te presenteren en te cultiveren. Integendeel, de geglokaliseerde bedrijven of die die multinationaal aan het worden zijn transformeren zichzelf uiteindelijk paradoxaal in de ondersteuners (vaak vrijwillig) van de gemonolokaliseerde bedrijven. Ze verstoppen, in werkelijkheid, hun moedige en eerlijke glokale of geglokaliseerde toekomstige positioneringen onder dezelfde mythische mantel: en zo valt alles uit elkaar en wordt het paradoxaal. Het gebrek aan een eschatologische en een vertaalwetenschappelijke cultuur leidt noodlottig tot het misplaatste 'heroïsme', 'nutteloos en masochistisch', dat beschreven wordt door Lycurgus, de grote Spartaanse moralist. De ware oplossing voor het probleem van het moderne associationisme zou dus bestaan uit het oprichten van de enige professionele associatie die nog niet bestaat, tegenoverstaand aan die van de freelancers en de gemonolokaliseerde brievenbussen op het Europese en extra-Europese niveau. Dat zijn associaties die gelijkaardig en talrijk zijn in dezelfde vervalste positie. Wanneer zal er een exclusieve associatie bestaan voor globale en geglokaliseerde bedrijven? (o)

Plutarchus, Parallelle levens, (geschreven rond 100 n.C.), C.U.F., Belles Lettres, Parijs, 1999.


www.eurologos.com

134/183


12.3 - De grote fout van politiek correct te zijn: je mag er nooit over praten Alvorens mijn pen neer te leggen, moet ik even stilstaan bij de enige kritiek die ik kreeg bij het uitbrengen van mijn eerste boek, dat ik samen met twee andere managers van mijn bedrijf schreef,(o) meer dan vijftien jaar geleden. Na een lange reeks loftuitingen over het boek eindigde onze universiteitsprofessor zijn ondubbelzinnige kritiek over een hoofdstuk (het zevende) met de uitspraak dat we het, eenvoudigweg, "niet hadden mogen schrijven". In mijn nawoord van 2007 voor de geüpdatete uitgave van het boek voor de dertigste verjaardag van mijn groep, besloot ik dit hoofdstuk over 'de culturele en politieke omgeving', dat niet zou mogen geschreven zijn, volledig te herpubliceren. Waarover ging het? Het hoofdstuk was gewijd aan de culturele en politieke aspecten van onze activiteitensector. We waagden het in ons boek, dat zich, naar de mening van onze hoogst gerespecteerde criticus, "zou moeten" beperkt hebben tot een "handleiding voor linguïstische en multimediadiensten", te spreken over extra-professionele thema's waar technische en professionele boeken "niet over zouden mogen praten". "Dat is niet de manier waarop de zaken verlopen." Dit gaat over de subjectiviteit van de auteur. Zijn persoonlijke en zelfs intieme meningen die absoluut niet mogen verschijnen in een professioneel essay dat een bepaalde toon moet aanhouden en moet grenzen binnen de "totale objectiviteit". Kort gezegd, het is niet 'politiek correct' om de 'wetenschap' van een analyse en een 'nauwgezette' beschrijving te besmetten met meningen die niet zouden mogen gaan over het publieke debat op een specifiek gebied. Dit is een samenvatting van de expliciete en impliciete motivaties van onze professor en criticus die behoren tot de galoppade van het 'groepsdenken'. Ik vraag me af wat dit type kritische lezer zou denken over een boek over glokalisme of een deel (het 11de) dat vergelijkbaar is met het hoofdstuk dat hij als irrelevant beoordeelde dat herhaaldelijk voorafgegaan en gevolgd wordt door beschouwingen die 'politiek incorrect' zijn en zelfs theologisch extern aan enige rationele 'relevantie'. "Dat is niet de manier waarop de zaken verlopen." Waarom mag de Mens, die natuurlijk menselijk is alvorens loodgieter of vertaler te zijn, niet praten over deze ultieme en essentiële kwesties? En waarom mag de Mens deze dimensies niet verbinden (religare!) die ook een sleutel zijn tot de kwestie van de praktijk in deze activiteiten? En nog eens, waarom mag de Mens in een vrije discussie niet vragen – zoals elk menselijk, levend wezen – naar deze thema's op het publieke podium? En ten slotte, waarom mag een boek – het maakt niet uit dat het in de eerste plaats professioneel is – niet handelen over de geest (onze geest) en het Opperwezen (het Opperwezen van ons allemaal) en moet het enkel gaan over vertaalgeheugens? De kritiek van mijn waardige professor, die ik als ongegrond beschouwde, die vijftien jaar lang door mijn hoofd gespookt heeft, is, uiteindelijk, dezelfde die me aangezet heeft – als ik dat mag zeggen – om dit kleine boek te schrijven. Wat vrees ik – momenteel – het meest? Zoals je kan zien, jij die dit aan het lezen bent, dacht ik te eindigen met een kleine opmerking op een A4-bladzijde: het lijkt niettemin zo dat ik er nog een moet schrijven. (o)

J. Permentiers, E. Springael en F. Troiano, Traduction, adaptation et éditing multilingue, op.cit.


www.eurologos.com

135/183


Ik moet absoluut praten over wat ik beschouw als de culturele en spirituele afwijking die waarschijnlijk de ernstigste van onze tijd is: die van het secularisme gekoppeld aan het relativisme: de basis van onze cultuur die in verval aan het raken is. En dan zal ik mijn werk echt voltooid hebben.


www.eurologos.com

136/183


12.4 - Secularisme als het meest ernstige en kwaadaardige probleem van onze tijd Momenteel maak ik me zorgen over hetzelfde bezwaar dat in 1994 aangehaald werd door deze techno-wetenschappelijke professor. De ideologie van het groepsdenken, dit politiek correcte idee dat aan de basis lag voor deze enige negatieve kritiek, kan zich alleen maar verder – niet alleen in Europa – ontwikkelen en uitdiepen. Het is zelfs een keerpunt geworden voor alle meest masochistische en anti-liberale ideeën – ik weeg mijn woorden – van onze tijd. Het is veranderd van een taboe van niet alleen over culturele politiek te praten naar een taboe van niet te praten, publiekelijk vanzelfsprekend, over ideeën en concepten die alle andere ideeën en concepten creëren. We moeten ons beperken tot techniek of industrieel management – beweert deze eigenaardig totalitaire ideologie – en moeten de filosofische en theologische 'tussenkomst' voorkomen, die daarentegen 'bedoeld' is voor de persoonlijke sfeer (van de professionele). De publieke sfeer moet voorbehouden worden, gesteriliseerd van enige besmetting, vooral door religie: de eschatologische beschouwingen zijn zelfs niet relevant voor de bedrijfsethiek. Hier in België, is het te bespreken thema – bijvoorbeeld – dat van de eliminatie van de letter K uit alle namen van historische instellingen: de K van Katholiek, natuurlijk. Die moet verdwijnen. Oh, niet dat de K nutteloos is: ze heeft eenvoudigweg niet het recht vermeld te worden in iets openbaars. Ze moet gesloten en stil blijven binnen het bewustzijn van de mensen en binnen de muren van de kerken (of ook de synagogen, moskeeën, tempels etc.). Binnen de autoriteit van de menselijke polis, waar je moet 'omgaan met zaken', mag men zelfs geen eschatologische of metafysische thema's introduceren. "Dat is niet de manier waarop de zaken verlopen" ... Deze ideologie waarin primaire en ultieme ideeën verboden zijn en onderworpen zijn aan het ostracisme genaamd secularisme: "Aangezien we seculair zijn (en geen toegewijde religieuze mensen), kan je, wanneer je een boek over een beroep schrijft, ons beter niet lastigvallen met immateriële principes. We praten alleen over de techno-wetenschap, het concrete en het tastbare ... In geseculariseerde autoriteiten praten we over niets anders dan, zeer terecht, dingen: eender welke andere boodschap, over verlossing of transcendentie, moet strikt binnen de private omgeven van het individu blijven: met andere woorden, je mag denken wat je wilt, zolang je het maar niet in de publieke sfeer brengt." Secularisme – en niet het seculaire – toont zichzelf dus als de meest vrijheidsbeteugelende gedachte van onze tijd: het ontzenuwt alles en smoort alle mogelijkheden in de kiem. Om een meer algemene en hedendaagse vergelijking te maken, zou je het voorbeeld kunnen geven van de laatste benoeming tot Belgische Aartsbisschop, die van Monseigneur Léonard, die Kardinaal Daneels vervangt. De media van het land stond heel vijandig tegenover deze keuze. De redenen voor deze tegenstand, die terugging tot de jaren 90, kunnen gevonden worden in de heel Ratzinger-achtige opvattingen van de nieuwe primaat van België over veel thema's: in plaats van zich te verheugen om deze eschatologische eenheid (met wie anders moet een aartsbisschop akkoord gaan dan met zijn paus?), apprecieerde de media, bijvoorbeeld, nauwelijks zijn consequente houding in de deelname aan publieke debatten (met geen directe macht, natuurlijk, behalve dan die van zijn eenvoudige en goddelijke mening). Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

137/183


Het secularistische idee is hier tamelijk politiek relevant: ze verkiezen de posities die beoordeeld worden als heel, overdreven afstandelijk en 'ambtenaar-achtig' van de vorige kardinaal, zelfs als die theoretisch onbuigzaam zijn. Waarom zouden we in een vrij debat niet mogen kijken naar en geen vragen mogen stellen over de verbanden tussen de dingen en het absolute? Tussen creaties, glokalisatie en meertalige kwaliteit?


www.eurologos.com

138/183


13. Professioneel, filosofisch en theologisch glossarium

Het is het waard onze woorden te wegen, vooral die over de metataal van meertalige diensten. Die woorden die secularistische ideologieën verbannen hebben uit het publieke debat, moeten het gezonde verstand en de cultuur re-integreren. Dat zijn de woorden die gekend moeten zijn en herwonnen moeten worden zelfs in termen van de duidelijkheid van hun betekenissen Onze algemene vrijheid hangt van hen af, alsook onze professionele onafhankelijkheid.


www.eurologos.com

139/183


Aa Aanbeveling Marketing- en creatief advies dat gegeven wordt door het reclame- of 'direct marketing'-bureau aan de adverteerder alvorens de eigenlijke campagne begint. Aanbeveling verwijst ook naar het advies dat gegeven wordt door het vertaalbureau aan zijn klant (of vice versa) alvorens het meertalige project opgestart wordt. Aankoper-klanten In nieuwe vormen van de industriële organisatie zijn de aankopers de aankoopmanagers – in hun verschillende marketingdenominaties – van de nieuwste bedrijven in dit huidige tijdperk van globalisatie. Aanpassing Het overbrengen van een tekst, of meer algemeen een werk, naar een andere taal, en er op letten dat de sociostijl, grafische presentatie en de inhoud van de boodschap overeenkomen met de kenmerken van het doelpubliek in de brontekst. Deze overeenstemming is alleen mogelijk als ze gemaakt wordt door vertalers, copywriters en grafische ontwerpers om voldoende gewicht te geven aan alle elementen in de doeltaal die origineel gevestigd waren in de brontaal. Aanpassingskwaliteit verschilt van vertaalkwaliteit en publishing-kwaliteit. (Zie Vertaling, Editing en Publishing) Aanvaardbaarheid In de linguïstiek is aanvaardbaarheid een concept dat uit verschillende factoren voortkomt, waarvan de belangrijkste de grammatica is. Er zijn verschillende niveaus van aanvaardbaarheid voor een tekst of een uiting. Bij vertalingen wordt de aanvaardbaarheid van een tekst bepaald door de mate aan grammaticale correctheid en, op het semantische niveau, door het feit of er een volledige reproductie van de betekenis is in de doeltaal. Voor het socio-stilistische aspect wordt de aanvaardbaarheid bepaald door de esthetische begrijpelijkheid die in de tekst ontwikkeld is, die zo ver gaat te beweren, en dus te betalen voor, een stilistisch niveau van aanpassingskwalitiet of 'nulfout' editing-kwaliteit, i.e. ver voorbij alleen maar vertaalkwaliteit. Terminologische aanvaardbaarheid wordt gedefinieerd door de relevantie en precisie van de technische fraseologie van de tekst (zie Techneem, Technolect and Terminologie). Above-the-line Letterlijk: boven de lijn van de zichtbaarheid en hoorbaarheid van reclame. Reeks reclameactiviteiten die de publieke media (krant, radio, tv, bioscoop en posters) voor hun rekening nemen. Algemene reclame, het beeld en de algemene bekendheid, zijn – hoofdzakelijk zo niet exclusief voor grote merken – 'above-the-line'-media. De nieuwe internetmedia bevinden zich zowel above- als below-the-line (zie Below-the-line). Acme Het toppunt in de melodische lijn van een zin. Acrostichon Versvorm waarbij de beginletters van elke lijn een woord vormen. Over het algemeen worden die letters in kapitalen gedrukt om de stijlfiguur onder de aandacht te brengen. Advertorial Informatieve reclametekst in de vorm van een editoriaal. Ook publicatieverslag genoemd.


www.eurologos.com

140/183


Afaeresis Weglating van één of meerdere fonemen aan het begin van een syntagma: 't voor het, 's nachts voor des nachts. Allegorie Een verpersoonlijking, een concrete of persoonlijke representatie om ideeën of concepten weer te geven door middel van symboliek (bv. `de rechtspraak` voorgesteld door middel van een weegschaal). Alliteratie Herhaling van dezelfde medeklinker in een opeenvolging van woorden. Guido Gezelle schreef de allitererende zin: Stafrijmen zijn stapstenen waarop men steunt met de stemme. Een alliteratie creëert doorgaans een onaangenaam effect wanneer ze niet bedoeld was. Wanneer ze slim toegepast wordt, bijvoorbeeld in reclame, is ze heel aantrekkelijk. Allofoon Een persoon van wie de (moeder) taal verschilt van die die gesproken wordt in een land. De positie van buitenlanders is de voorbije veertig jaar heel actueel geworden in alle ontwikkelde landen. Allusie Een stijlfiguur die polysemie introduceert, waardoor er een andere betekenis gesuggereerd kan worden. Een allusie kan de vorm aannemen van ambiguïteit, een woordspeling of een anachronisme. Bijvoorbeeld: zijn handen in onschuld wassen. Alteriteit Filosofisch concept dat 'het anders zijn' definieert. Sinds het taboe van incest en de vernietiging van de Toren van Babel werden de open gemeenschap en meertaligheid gecreëerd. Amfibolie Syntactische ambiguïteit, over het algemeen onbedoeld, die een polysemie creëert die heel lastig te vertalen is. Bijvoorbeeld: Hij nam een trein naar het zuiden van het land, en verwonderde zich over het landschap, wat hij lange tijd niet gedaan had. Anachronisme Chronologische fout in een zin. Een anachronisme kan opzettelijk zijn als stijlfiguur, zoals bij een allusie. Anafoor Een stijlfiguur die bestaat uit het herhalen van een woord of woordgroep aan het begin van een zin: Niemand die het weet, niemand die wat doet, niemand die het wat kan schelen ... Anakoloet Een zin die twee opeenvolgende zinsdelen bevat die geen logisch verband lijken te hebben. De eerste constructie wordt plots verlaten om een tweede te beginnen. Deze stijlfiguur wordt bijzonder veracht door vertalers wanneer ze onbedoeld is of het zinsdeel onduidelijk maakt. Anomaal Een uiting die alleen geïnterpreteerd kan worden in de context van een semantische of poëtische code waar ze mee in verband staat.


www.eurologos.com

141/183


Antifrase Stijlfiguur waarbij een term of een uitdrukking vervangen wordt door het tegendeel ervan, vaak met een ironische bedoeling: Natuurlijk begreep ze altijd alles (= Ze begreep niets). Antithese Een uiting die een tegenstelling aangeeft. Bijvoorbeeld: een uitspraak die een antithese bevat, begint met maar, niettegenstaande dat, zelfs als, desondanks. Antonomasia Het gebruik van een eigennaam of verzamelnaam om een algemeen idee uit te drukken (Bv. "Hij is een ware Harpagon." (Harpagon is de vrek in L'Avare van Molière)). Apocope Weglating van één of meerdere fonemen aan het einde van een woord: eind voor einde. Appositie Grammaticale constructie waarbij twee gewoonlijk naast elkaar staande naamwoorden dezelfde referent hebben en in dezelfde syntactisch relatie staan tot de rest van de zin (bv. de dichter en Gezelle in een "biografie van de dichter Gezelle"). Art Director Hoofd van de lay-out, het grafische ontwerp en het algemene ontwerp van een reclamedocument (afgekort tot AD). Bij de editing van audio, i.e. de opnamefase, is de art director het hoofd van de artistieke interpretatie van de dubbing gecreëerd door de sprekers of acteurs. Ze worden bijgestaan door een moedertaalspreker-vertaler die een goede uitspraak, coherentie van de elocutie en een perfecte naleving van de tekst verzekert.

Bb Barbarisme Een vaak voorkomende fout in vertalingen. Er door de invloed van de brontekst toe geleid worden woorden te gebruiken zonder het te beseffen en ook de morfologie van de vreemde woorden te verstoren. Soms ontsnappen barbarismen zelfs aan verschillende proeflezingen en revisies. Bijvoorbeeld het gebruik van 'hoogspanning' voor 'hoge spanning' (naar het Duitse Hochspannung). Of het gebruik van 'administratie' in de betekenis van 'bestuur' (naar het Engelse administration). Base line Afsluitende headline aan het einde van een reclamebericht of een onderdeel van een brochure die de reclamestrategie van het bedrijf samenvat. Basisvertaling (machinevertaling) Een vertaling die volledig uitgevoerd werd door een softwareprogramma zonder enige menselijke tussenkomst. Vaak is het niveau van begrijpelijkheid van zo'n vertaling te laag, zodat dit type vertaling (automatische) onbruikbaar is. Dat hangt natuurlijk af van de (bron- en doel-) talen en vooral van het gebruikte 'machinevertaling'systeem. Meertalige vertaalbureaus gebruiken over het algemeen Systran, de wereldleider op het vlak van automatische vertaling. Hun vertalers en terminologen werken aan de teksten om ze begrijpelijk en van hoge kwaliteit te maken (Zie Machinevertaling).


www.eurologos.com

142/183


Bedrijfscultuur Verzameling van connotaties met betrekking tot de marketingpositie, productieorganisatie, nationaal en internationaal bereik, gedragsprincipes en, meer algemeen, de morele visie van het management en het personeel van een bedrijf. Bedrijfsethiek Alle morele regels die van toepassing zijn op de activiteiten van openbare intsellingen, bedrijven, sectoren of indieningen van aanvragen van offertes. Below-the-line Reeks promotie-acties uitgevoerd onder de lijn (van de reclamezichtbaarheid en hoorbaarheid). Die acties worden dus uitgevoerd 'buiten' de publieke media: krant, radio, tv, bioscoop en posters (Zie Above-the-line). Betekenis De dominante ideologie, of ideologie die ons tijdperk wil domineren, die bepleit, verscholen zo niet openlijk, dat het leven geen betekenis heeft. Er zijn maar een paar 'filosofen' die expliciet het idee van nihilisme of de afgezwakte versie ervan ondersteunen: 'zwak denken'. Aan de andere kant spreken we er in het algemeen niet over: dat wordt niet gedaan. Modern nihilisme bespreekt de betekenis niet. Het is zelfs heel vocaal en discussieert over alles en wat dan ook, op voorwaarde dat het niet buiten de grenzen van wat 'politiek correct' is gaat; de 'fatsoenlijkheid' zoekt niet naar de ultieme betekenis van het leven. Meestal vermijden ze zelfs het woord 'betekenis'. We leven, zoals de theoloog Theillard de Chardin zei in 'vrolijk nihilisme'. Bijlage Folder dat in een magazine bijgevoegd is. Losse bijlage: een stijf papieren reclamebericht dat niet vastgemaakt is aan de bladzijden van een magazine. Body copy De hoofdtekst van een reclamebericht of folder (Zie Base line en Headline). Brand activation De komst van het internet, met de sociale netwerken en mix van verschillende communicatiekanalen om nieuwe klanten aan te trekken (die steeds moeilijker te vinden zijn) heeft geleid tot de aanpassing van vroegere 'belowthe-line'-technieken: ze zijn meer en meer de meest voorkomende route voor brand (en product) activation. We praten niet langer, eenvoudigweg, over below-the-line, maar in plaats daarvan over 360°-communicatie met gebruik van verschillende types media. Bijvoorbeeld, naast de traditionele krant, radio, tv en posters, maken we gebruik van combinaties – vaak verrassende – met het internet, mobiele telefoons, websites voor het delen van filmpjes, online spelletjes, e-mail, evenementen, public relations etc. Reclame is sinds de jaren 90 aanzienlijk veranderd (Zie Below-the-line en Publishing). Briefing Reeks instructies en aanbevelingen die naar de editor, vertalers en publishing-manager gestuurd worden door de klant zodat ze de opdracht correct kunnen uitvoeren.


www.eurologos.com

143/183


Brievenbus Verwijst naar een vertaalbureau dat gemonolokaliseerd is in één enkel land en dat teksten uitbesteedt aan freelancers, die ze dan leveren aan hun klanten, zonder ze te kunnen lezen of verbeteren. Ze beschikken – vanzelfsprekend – niet over interne revisoren die hun meertalige productie zouden kunnen controleren en valideren (Zie Vertaalbureau). Business-to-business Rechtstreekse communicatie van het ene bedrijf naar het andere. Een rechtstreekse reclametechniek hoofdzakelijk voor producten en diensten die niet voor het gewone publiek bedoeld zijn. De techniek is complex en gebruikt een mix van below- en 'above-the-line'-reclame waarbij direct mail en telemarketing een belangrijke rol spelen. De rol van teksten in 'business-to-business'- communicatie is essentieel. Afgekort wordt het geschreven als 'b2b' of 'b2c' voor business-to-consumer (voor massaconsumptie).

Cc Circumlocutie Een perifrastische uiting die iets uitdrukt dat je verborgen wenst te houden. Bijvoorbeeld: Hij stierf na een lange en pijnlijke ziekte. Climax en anticlimax Stijlfiguren waarbij de elementen geschikt worden in een stijgende (climax) of dalende (anticlimax) opeenvolging. Colofon Lijst van namen van de uitgever, directeur, hoofd-editor, drukker en informatie over copyright, editie etc. van een publicatie. Over het algemeen wordt de colofon aan het begin of het einde van een document gedrukt (meestal een magazine). Communicatieterritorium Relationele dimensies en velden die een specifieke communicatietechniek toepassen. Een marktbevolking, gedefinieerd op een subjectieve manier, waarbij – over het algemeen – reclame werkt voor het imago van een merk en direct marketing gebruikt wordt voor de promotie ervan. Computer-grafisch ontwerper De vroegere grafische ontwerper die zijn broomzilverpapier aan elkaar lijmde en belettering voor titels produceerde is getransformeerd in een computer-grafisch ontwerper met een computermuis in de hand. Sinds midden jaren 80 wordt de lay-out van pagina's alleen nog op een scherm gecreëerd. Concept Algemene en abstracte representatie van een product of een dienst. De creatie van een concept voor een merk (of product/dienst) bestaat uit het vormen van de strategische identiteit ervan. Copy Meer algemene benaming voor body copy. De getypte tekst van een reclamebericht of folder (Zie Body copy).


www.eurologos.com

144/183


Copyright De rechten van de auteur en dus het verbod op reproductie zonder voorafgaande toelating. Niet te verwarren met copywriting. Copy strategy Document dat het concept, de focus en verkoopargumentaria van een reclame- of 'direct marketing'-campagne definieert. Copywriting Ontwerp en editing van reclame- of marketingteksten volgens de regels van het vak, de marketingdoelen en de van tevoren bepaalde positionering van het product/de dienst. Bij vertalingen vereist de copywritingkwaliteit dat de tekst een hoge vertaalbaarheid heeft. Copywriters zijn soms ook vertalers (Zie Editing, Herschrijving en Vertaalbaarheid). Corporate image Verzameling van conceptuele, visuele, stilistische en referentiële kenmerken van een bedrijf. Als uitbreiding van de definitie van een merkimago van een bedrijf of product, de kenmerken die aan een bedrijf toegedicht worden door consumenten, klanten, leveranciers en de omgeving (bedrijfsidentiteit). Correcte offertes Openbare instellingen en private bedrijven publiceren vaak aanvragen van offertes om één of meerdere kandidaten op de markt te selecteren. Het adjectief 'correct' wijst op de kwestie van legaliteit, eerlijkheid en professioneel niveau van deze aanvragen van offertes: gewoonlijk worden ze als onacceptabel beoordeeld. Creativiteit Aanleg voor de geest van uitvinding, innovatie en introductie van nieuwe en originele ideeën. In de Klassieke Oudheid werd dit onderverdeeld bij het deel van de retorica dat 'inventio' genoemd werd. Schrijven en vertalen zijn, natuurlijk, belangrijke factoren van de editing-creativiteit.

Dd Deadline Uiterste datum en tijd voor de productie van een editing-activiteit (Zie Ter perse gaan). Dealer imprint Het gebied, vaak uitgelijnd, voorbestemd voor het adres van de handelaar of merkvertegenwoordiger op een gedrukte folder. DE Acroniem voor Designer-Editor (Zie Copy en Copywriting). Definitief Document (cameraklaar) klaar om gescand te worden.


www.eurologos.com

145/183


Delokalisatie De delokalisatie van een linguïstisch product komt voort uit het feit dat je een tekst schrijft of vertaalt in een andere taal dan de taal die gesproken wordt in dat specifieke land, waarin de schrijver of vertaler van de tekst leeft. Als je bijvoorbeeld schrijft (vertaalt) in het Italiaans of in het Japans buiten Italië of Japan, veroorzaak je de delokalisatie van linguïstische producten. Het nadelige gevolg van deze delokalisatie wordt aangetoond door de talrijke lexicale, idiomatische of conceptuele aanpassingen die de vertaler of revisor ongewild in de tekst introduceert. Dezelfde vertaler of revisor, die in het buitenland woont, maar blijft vertalen in zijn of haar moedertaal, wordt beïnvloed door de taal die dagelijks in dat land gebruikt wordt. Als gevolg daarvan hervertalen ze onbewust buitenlandse uitdrukkingen in hun moedertaal. Bovendien evolueert elke taal, meer dan je zou geloven. Na verloop van tijd verliezen vertalers die geëmigreerd zijn onvermijdelijk hun grip op de terminologie en zelfs de stijl van hun moedertaal. Dat is de voornaamste reden die gemonolokaliseerde vertaalbureaus, die innovatief worden, ertoe drijft hun strategie te baseren op de 'relokalisatie' van hun linguïstische productie door de oprichting van kantoren in doeltaallanden (waar de talen gesproken worden). Op die manier kunnen ze de linguïstische kwaliteit van hun teksten verzekeren! (Zie Glokalisatie en Relokalisatie). Design In marketing: een creatief proces dat erop gericht is visuele werken (vorm, kleur, materiaal, lettertype, grafisch ontwerp etc.) te bestuderen en te creëren met als doel de esthetische en functionele identiteit van een product of zijn verpakking te definiëren. Deverbatief Een zelfstandig naamwoord afgeleid van een werkwoord. Ontslag (van ontslaan). Dialect Zelfs een homogene taal verandert na verloop van tijd, waardoor er divergente vormen ontstaan als gevolg van socio-culturele variaties en spraakgemeenschappen. Deze variëteiten van de taal worden dialecten genoemd. Die kunnen, op hun beurt, – als een omgekeerd proces – de status van een taal bereiken. Direct mail Rechtstreekse reclame via de post die er, voor de reclamemaker, uit bestaat de reclame en de redactionele documenten rechtstreeks naar potentiële klanten die ze geïdentificeerd hebben te sturen. Dispatching Inzamelings- en verdelingsdienst van een bedrijf. Een gemonolokaliseerd vertaalbureau doet aan dispatching wanneer ze niet over interne vertalers beschikken en alleen maar alle teksten naar freelancers sturen en doorgeven aan klanten, zonder een linguïstische interventie uit te voeren. Doel Groep fysische of legale personen (consumenten, bedrijven) die het doel vormen van een campagne of een actie. Doxologie Volgens de classificatie van Ad Hermans, in zijn Dictionnaire de sociologie (op. cit.),is doxologie de discipline die het algemene (generische) culturele niveau van de moderne mens – dus copywriters en vertalers – zonder speciale opleiding of specialisatie bestudeert. Drukfout Typografische fout waarbij een letter vervangen werd door een andere (in de ouderwetse handgeschreven vorm).


www.eurologos.com

146/183


Drukproef Afdruk of fotokopie van tekst dat aan de klant of productieleider voorgelegd wordt vóór de definitieve versie (Zie Proef). Dubbing Tekst opnemen die toegevoegd zal worden aan een audiovisueel werk (film, animatie, slideshow etc.) in één of meerdere talen. De vertaaltechniek varieert volgens het tekstype: er wordt rekening gehouden met de duur van scénes (commentaarstem), het melodische ritme (liedjes) en lipbewegingen (lipsynchronisatie). Duplicaat Ook 'letterlijke' vertaling genoemd, die de structuur van de brontaal reproduceert in de doeltaal. Het is een 'woord-voor-woord'-vertaling die gevreesd wordt door een klant die, vaak met reden, bezorgd is dat de tekst niet door een amateur mag overgebracht worden, die kiest voor het eerste equivalent dat in het woordenboek gevonden wordt. Daarenboven is het goed geweten dat natuurlijke taal en 'woord-voor-woord'-vertalingen incompatibel zijn. (Zie Letterlijkheid en Letterlijke vertaling) Dysgrafie Het onvermogen te schrijven, over het algemeen veroorzaakt door een mentale stoornis. Niet te verwarren met een algemene en relatieve dysgrafie van onze tijd die veroorzaakt wordt door een zeker verlies van de gewoonte van en vertrouwdheid met het schrijven: we bellen of sturen sms'en naar elkaar.

Ee Editing In een industriële cultuur staat editing voor alle handelingen die nodig zijn voor de publicatie van een commerciële boodschap (informatief, reclame of, in het algemeen, marketing). Op het redactionele gebied bestaat editing uit het herschrijven – de opdracht van een vakkundige schrijver (de editor) – van een tekst bedoeld voor publicatie. Zelfs de auteur van de tekst kan deelnemen aan de verbetering van de definitieve versie. Meertalige editing bestaat uit alle handelingen die nodig zijn voor het produceren van een document in verschillende talen. De term editing wordt vaak gebruikt als een synoniem voor publishing. Maar de term publishing staat voor de grafische, typografische (productie van drukwerk) of, algemeen gesproken, de masteringactiviteiten (audio-/video-opnames) die uitgevoerd worden om cd's te produceren (Zie Publishing). Editor Schrijver verantwoordelijk voor de editing (Zie Copywriting en Editing). Eschatologie Een discipline die tegenwoordig niet erg populair is, nu mensen – over het algemeen – voor het heden wensen te leven. De eschatologie behandelt het ultieme doel, de oorsprong en de mysteries van de mens. Kort gezegd gaat het over God en de rol van de eeuwigheid in ons leven. Of nog beter, over ons leven, zelfs het dagelijkse leven, in relatie tot God, Zijn wetten, dood en onze vrijheid ... In feite leidt alles naar de eschatologie en is de eschatologie gelinkt aan alle aspecten van ons leven. Als we er maar zouden over nadenken.


www.eurologos.com

147/183


Esperanto Een kunstmatige taal die ernaar streeft alle andere talen te vervangen in een universele tweetalige utopie. Het werd in de vorige eeuw gecreëerd op basis van een combinatie van bijna alle belangrijke talen over de hele wereld. Het idee waarop het gebaseerd is, is natuurlijk techno-wetenschappelijk (of beter, techno-wetenschap) en het is een typisch voorbeeld van de mislukking van een modernistisch utilitarisme dat gedurende de twintigste eeuw dominant was. Momenteel is het bestaan van Esperanto volledig vergeten. Ethiek Moreel concept dat bestaat uit gedragsprincipes en regels die bedoeld zijn om het interpersoonlijke leven eerlijk en beschaafd te maken. Ethiek is, natuurlijk, ook van toepassing op economische activiteiten (Zie Bedrijfsethiek). Etymologie Studie van het proces waarmee talen en woorden doorheen de tijd en overheen de culturen veranderen. Eufemisme Stijlfiguur dat bedoeld is om het venijn uit een begrip te halen. Understatement, circumlocutie en allusie zijn de meest gebruikte vormen. Bijvoorbeeld: Jouw tekst van 95 bladzijden vertalen op één dag? Dat lijkt me moeilijk.

Ff Financiële garantie Een verzekeringspolis die sommige openbare instellingen of private bedrijven (heel zelden) vereisen in hun specificaties voor het indienen van openbare offertes of wedstrijden. Flat file Miniatuurpresentatie van alle bladzijden van een afdruk op een plaat, ze zijn vaak gerangschikt in een boek. Huidige lay-out- en positioneringsprogramma's creëren automatisch flat files. Flyer Folder of niet-gevouwen en onafhankelijk blad dat uitgedeeld wordt. Folder Reclamedocument dat bestaat uit één enkele pagina die meestal gevouwen is. Freelancer Onafhankelijke professional die voor bedrijven aan een opdracht werkt op basis van een vast contract. Meertalige dienstverleningsbedrjiven en reclamebureaus doen bijvoorbeeld vaak een beroep op freelancers. Gemonolokaliseerde vertaalbureaus scheppen op dat ze duizenden freelancers 'beschikbaar' hebben (die ook 'beschikbaar' zijn voor andere brievenbussen). FTP Acroniem voor File Transfer Protocol. Protocol voor het verzenden van bestanden via het internet met een toegangscode.


www.eurologos.com

148/183


Full-bleed 'Full-bleed'-afdrukken betekent dat de hele nuttige oppervlakte van een bladzijde (of van een deel van een bladzijde) benut wordt. In feite is het het afknippen na het afdrukken wat betekent dat de marges (afgedrukt) behouden kunnen worden die anders verloren waren wanneer ze afgeknipt werden.

Gg Gebruik Ondanks woordenboeken en door grammatici vastgelegde regels blijft de taal die in het dagelijkse leven gebruikt wordt de belangrijkste referentie voor alle schrijvers. Geïnternationaliseerd bureau Reclamebureaus, vertaalbureaus of bureaus voor grafisch ontwerp (drukwerk en websites) die al geïnternationaliseerd zijn of aan het internationaliseren zijn. Vaak is de positionering van zulke bureaus die van het glokalisme (Zie Vertaalbureau en Glokaal). Geostijl De geostijl van een taal bestaat uit de eigenschappen specifiek voor een bepaald land (of geografische regio). Bijvoorbeeld: er bestaat Brits Engels en Amerikaans Engels, Castiliaans en Argentijns Spaans, Lusitaans en Braziliaans Portugees. Zelfs wanneer het gaat over 'Nederlands', is er een verschil tussen Nederlands en Vlaams (zoals het geschreven en gesproken wordt in België), terwijl die plaatsen zich minder dan 100 km van elkaar bevinden. Het proces van globalisatie lijkt het te verkiezen, op een klaarblijkelijk paradoxale manier, de talen te karakteriseren en het lijkt de strategische divergentie van linguïstische geostijlen (Tsjechisch, Slovaaks, Servisch, Kroatisch etc.) meer bevorderlijk te maken. Aangezien taal meer en meer een waardevolle factor is voor de kwaliteit en de concurrentiële geomarketingsector, is het noodzakelijk het vermogen te hebben om ze te produceren (en te controleren) "Waar ze gesproken wordt". Dat is een andere reden die aan de basis ligt van de relokalisatiestrategie van linguïstische productie, die de groeiende multinationalisatie van geglokaliseerde meertalige dienstverleningsbedrijven mogelijk gemaakt heeft. Glokaal Dit neologisme komt voort uit de woorden 'globaal' en 'lokaal'. Dit nieuwe adjectief combineert de tegengestelde betekenaars van de twee woorden: het concept van he globale en dat van het lokale. Eigenlijk komt 'glokaal' voort uit het Engelse woord 'glokalisatie', dat in de marketingtaal verscheen aan het einde van de jaren 90 in de Verenigde Staten. 'Glokalisatie' beschrijft de creatie van diensten die gericht zijn op internationale markten, maar die ontwikkeld zijn om aanpasbaar te zijn aan elke lokale cultuur. Het concept van de relokalisatie van de taalproductie (Ze produceren waar ze gesproken worden), dat aan de basis ligt van de strategische positionering van de activiteiten van meertalige bedrijven, is niets minder dan de 'glokalisatie' van de linguïstische diensten. Na twintig jaar van globalisatie in de wereldeconomie, kan de 'Think Global, Act Local'-strategie van de jaren 70 alleen een nieuw productieconcept bereiken dat specifiek is voor globale en, tegelijkertijd, heel lokale activiteiten: het glokale aspect van communicatietalen, bijvoorbeeld.


www.eurologos.com

149/183


Gok van Pascal Blaise Pascal (1623 Clermont-Ferrand,  1662 Parijs), de grote Franse wetenschapper, theoloog en filosoof vond een gok uit (die beroemd geworden is) waarbij hij verdedigde dat het redelijk en veel aanlokkelijker was om je leven te baseren op de gok dat God bestaat in plaats van op het tegendeel. Aangezien we ten eerste niet weten hoe we moeten bewijzen dat de Schepper bestaat (of niet bestaat); is het verkieslijk te gokken op de positieve hypothese. Ten tweede is het beter om te leven met het idee dat God bestaat, zoals elke religieuze traditie duizenden jaren lang (en op elk gebied) de goede culturele basis van transcendentie aangetoond heeft. En daarbij nog, wat als hij wel bestaat? Gradatie Stijlfiguur die bestaat uit de voorstelling van de elementen die een accumulatie vormen volgens een progressieve of degressieve hiërarchie. Grafisch tijdperk (dat van lijm en schaar) Midden jaren 80 veranderde door de uitvinding van DTP (Desktop Publishing) de productiemethode voor grafisch ontwerp, illustratie en fototypografie radicaal: deze drie activiteiten werden geïntegreerd op computers. Dat betekende het einde van de fototypografie door middel van het knippen en plakken van afbeeldingen en foto's die ook op een opmaakmodel geknipt en geplakt werden. Grijze terminologie Termen of idiomatische uitdrukkingen die tot de fraseologie – vaak specifiek voor de zakenwereld – behoren die nog niet gepubliceerd werden. Groepsdenken Over groepsdenken werd vooral in kranten gepraat (door journalisten en heel zelden door echte en pseudofilosofen), gedurende ongeveer twintig jaar. Er worden twee basisbetekenissen geassocieerd met dit woord. Ten eerste, het idee van een conformistisch, reducerend en simplistisch ontwerp dat over het algemeen niet gespecificeerd is maar occasioneel gedefinieerd wordt door kritische gebruikers die tegengestelde standpunten willen stigmatiseren. Iedereen wil dus iedereen aanvallen met de beschuldiging van groepsdenken in de mooiere en minst onbuigzame van de relativismen. En dan is er nog een andere definitie – minder verspreid – die gaat over de heel algemene ideologie van secularisme en politieke correctheid, wat het voorbeeld van groepsdenken geworden is (Zie Secularisme).

Hh Header Tekst die een artikel introduceert, meestal in het vet geschreven. Headline Titel bovenaan een reclamebericht of artikel. Herontwikkeling Technologische reorganisatie van het productieproces en de human resources met het oog op het bedrijf concurrentiekrachtig te maken op zijn markten.


www.eurologos.com

150/183


Herschrijving Het herschrijven van een tekst door een copywriter die schrijft volgens de regels van het vakgebied. Deze activiteit zou veel vaker uitgevoerd moeten worden dan dat momenteel gedaan wordt. Door hun grondige kennis van specifieke relevante onderwerpen, zijn technici vaak betrokken bij het opstellen van teksten. Technische teksten die duidelijk uitgelegd zijn en voldoende bewerkt zijn vanuit een adverteerdersstandpunt zijn echter nog steeds heel moeilijk te vinden. Als we in beschouwing nemen dat deze teksten bijna altijd vertaald en aangepast zijn in andere talen, is het niet moeilijk het strategische belang van een goede herschrijving voor het merkimago van een bedrijf in te schatten. (Zie Copywriting, Schrift en Vertaalbaarheid). Hiaat Het voorkomen van twee klinkergeluiden zonder pauze of tussenkomend medeklinkergeluid in twee verschillende woorden (of in hetzelfde woord), waardoor de spreker gedwongen wordt ze met de mond open uit te spreken. Homoniem Een enkel woord dat twee dingen kan betekenen of naar verschillende mensen kan verwijzen, of zelfs een 'virtueel synoniem'. Het zijn vaak synoniemen; hun semantische equivalentie is zelden perfect. Houding Algemene instelling van een persoon tegenover een product, dienst of merk. Houdingtype: verzameling van publieke houdingen die, door een vereenvoudigingsproces, samengebracht worden in een standaard en betekenisvol model (socio-culturele categorieën of marktsegmenten). House organ Een voltooide bedrijfspublicatie voor interne en, voornamelijk, externe communicatie (klanten, studies, aankoopadviseurs, professionele omgevingen, public relations etc.). Bedrijfstijdschriften, die verschillende vormen kunnen hebben, vestigen meer en meer de aandacht op de convergentie van de typische interne menselijke relatiefuncties en de typische externe voorbije beelden positioneringsfunctie. House organs worden meer en meer online gepubliceerd. HTML Acroniem voor Hyper Text Markup Language. Code die gebruikt wordt om hypertekst-links te creëren op het internet. Huisstijl Stijlgids gekozen door een bedrijf en, meer specifiek, de typografische en grafische stijl voor bedrijfsteksten. Hyperbool Stijlfiguur die opzettelijk overdreven uitdrukkingen gebruikt: Het heeft eeuwen geduurd.. Hyperbool gebruikt in reclame: de prijzen zijn schandalig laag (= uitzonderlijk laag); spotprijzen. Hypercorrectie Het feit dat teksten nooit perfect zijn kan ervoor zorgen dat de schrijver of proeflezer steeds opnieuw aanpassingen maakt, buiten de grammaticale, terminologische of stilistische behoefte daaraan. Deze overmatige correctie is bij linguïsten gekend als hypercorrectie. Het kan, niet ongewoon, als gevolgd hebben dat de tekst paradoxaal slechter gemaakt wordt door het introduceren van bijvoorbeeld grammaticale varianten of het verlies van de exacte betekenis van het origineel.


www.eurologos.com

151/183


Hypertekst Tekst opgeslagen in een computerformaat dat – door het gebruik van een tekstverwerkingsprogramma – de lezer van het ene woord naar het andere kan doorverwijzen. Door op een onderlijnd woord te klikken, word je rechtstreeks doorgestuurd naar het deel van de tekst dat overeenkomt met het woord dat speciaal opgemaakt was. Vooral gebruikt op websites. Hypocoristicon Het gebruik van 'troetelnamen': Lieverd, Mammie. Een Hypocoristicon kan ook gebruikt worden met een ironisch, sarcastisch, paternalistisch of agressief doel.

Ii Ideogram Gestileerde tekening van een idee of een object. Vaak gebruikt voor het ontwerpen van logo's. Idiolect De specifieke fraseologie van een individu in een gegeven situatie. Idiolect komt voort uit het woord technolect en bepaald de specifieke stijl van een persoon. Idiotisme Uitdrukking van een idioom. Het idioom is een verzameling van ontelbare (idiomatische) uitdrukkingen die behoren tot een specifieke gemeenschap die niet woord-voor-woord in een andere taal vertaald kunnen worden. Bijvoorbeeld: Het regent oude wijven. IFT International Federation of Translators. Wereldwijde associatie hoofdzakelijk voor freelancevertalers. Imago Reeks waargenomen en geprojecteerde representaties volgens dewelke het bedrijf, merk of product geïdentificeerd wordt door het publiek. Immanent materialisme Filosofisch concept volgens hetwelke niets bestaat behalve wat rechtstreeks en materieel geobserveerd kan worden. Al wat abstract is, wat niet door de zintuigen kan worden waargenomen en wat niet positivistisch en fenomenologisch is, bestaat niet (of zou niet mogen bestaan). In-house Interne medewerkers binnen een bedrijf. Interne vertalers, grafische ontwerpers, schrijvers, art directors etc. Initiaal Eerste letter van een bladzijde, hoofdstuk of paragraaf die veel groter (en vetgedrukt) geschreven is dan de tekst om de bladzijde typografisch te illustreren. Het werd aangetoond dat het gebruik van een initiaal het aantal keer dat een bladzijde gelezen werd tot 15% verhoogde. Monniken die in de middeleeuwen teksten overschreven, waren zich al bewust van dit principe. Zij creëerden ook de mooist versierde letters ooit getekend (miniaturen).


www.eurologos.com

152/183


Inside back De binnenkant van het achterste deel van de omslag van een publicatie (inside front: de binnenkant van het voorste deel van de omslag). Institutionele reclame Reclame die bedoeld is om het imago van een bedrijf te creëren of te ontwikkelen, en niet echt om de verkoop van reclameproducten of -diensten te stimuleren. Interferentie Wanneer twee of meer talen vaak samen gebruikt worden, komt er vaak lexicale of syntactische interferentie voor. Dit fenomeen, dat de fouten beschrijft die veroorzaakt worden door de invloed van de ene taal op de andere, is een klassiek probleem bij vertalingen en kan opgelost worden door de tekst verschillende keren te herlezen en te reviseren. Een slechte vertaling van het Engels naar het Nederlands kan ervoor zorgen dat het Engelse woord eventually vertaald wordt als eventueel terwijl het eigenlijk uiteindelijk betekent, dat is het resultaat van een lexicale interferentie tussen de twee talen. De essentiële oplossing voor dit probleem is een geglokaliseerde productie. Interpolatie Een tussenvoeging die een zinsdeel opsplitst en geen grammaticaal verband heeft met dat zinsdeel: “Ik ga weg” – zei hij – en hij vertrok. Intra muros Letterlijk 'binnen de muren' in het Latijn. Activiteiten, met name de productie van teksten, die uitgevoerd worden binnen geglokaliseerde kantoren, die dus niet uitbesteed worden aan freelancers, wat de confidentialiteit garandeert. De enige methode om te verzekeren dat teksten echt confidentieel zijn is door ze binnen het bedrijf zelf, binnen de muren, te houden en te verwerken. ISBN Acroniem voor Internationaal Standaard Boeknummer (standaard internationale code voor boeken). Het ISBNnummer, dat aan elke editor toegekend wordt, moet op elk gepubliceerd werk gedrukt worden. (Zie ISSN). ISO Acroniem voor International Standard Organisation (Internationale Organisatie voor Standaardisatie.) De term 'ISO 9000' verwijst naar vijf internationale standaarden. De standaard ISO 9000-1 verschaft richtlijnen voor kwaliteitsgaranties: de drie andere (ISO 9001, ISO 9002 en ISO 9003) zijn de referenties voor het garanderen van bedrijfskwaliteitssystemen en worden toegekend door middel van een certificaat dat geleverd wordt door geregistreerde organisaties. Terwijl de 'ISO 9004'-standaard gebruikt wordt voor interne kwaliteitscontrole, verwijzen ISO 9001, 9002 en 9003 naar externe kwaliteitscontrole in contractuele situaties (klantleverancierrelaties). In de Verenigde Staten wordt de 'ISO 9001'-standaard ANSI/ASQC 91-1987 genoemd; in Spanje UNE 66901; in Zweden SS-ISO 9001; in Italië UNI EN 29001. ISSN Acroniem voor Internationaal Standaard Serienummer (standaard internationale code voor magazines en tijdschriften). Het ISSN-nummer, dat aan elke editor toegekend wordt, moet op elk gepubliceerd werk gedrukt worden. (Zie ISBN).


www.eurologos.com

153/183


Kk Kader Typografie, vaak omlijst, klaar om geïntegreerd te worden in de lay-out van een pagina. Kennismanagement Meertalige communicatie maakt hier deel van uit. Die wordt beheerd op basis van vertaalgeheugens en digitale terminologische databases voor elke taal. Het hoofdkantoor van de klant, filialen in het buitenland en geglokaliseerde vertaalbureaukantoren moeten in harmonie werken om het kennismanagement te beheren en te ontwikkelen. Kernactiviteit De specifieke activiteit van een bedrijf. Sinds de jaren 90 moet elke openbare instelling en elk privaat bedrijf zijn activiteiten concentreren op hun kernactiviteit, i.e. de specialisaties van hun activiteiten. Natuurlijk moeten ze alle andere activiteiten extern laten uitvoeren (Zie Uitbesteding). Kerndoelpubliek Een groep van toekomstige klanten binnen een doelpubliek, die meer geneigd zijn positief te reageren op een aanbod. Knowhow Kan zowel professionele expertise in het algemeen als de technieken en technologische systemen van een bedrijf betekenen. Koppen Alle titels, tussentitels en tussengevoegde titels van een tekst. Kwaliteit Reeks hooggeprezen eigenschappen van een product of dienst die momenteel verkocht wordt. Om de beschrijving 'kwaliteit' te verdienen moet er een overeenkomst zijn tussen de verkoopsbeloften en de realiteit van het aangekochte product. Een kleine zuinige auto kan van hoge kwaliteit zijn als de beweerde eigenschappen overeenkomen met zijn effectieve prestatie, terwijl een limousine, ondanks de extreem hoge prijs, niet van 'hoge kwaliteit' kan zijn als zijn prestatie niet overeenkomt met wat er bijvoorbeeld in het reclamebericht beweerd werd. Bij vertalingen wordt linguïstische kwaliteit geassocieerd met verschillende niveaus van aanvaardbaarheid die overeengekomen werden tussen de klant en de leverancier van linguïstische diensten wanneer de bestelling ervan gedaan werd. (Zie Uitmuntendheid, ISO, Overclaim en Totale kwaliteit). Kwaliteitslus Kwaliteitsverzekering, zoals voorgeschreven door de ISO 9000, beschrijft de kwaliteitscontroleactiviteiten die zullen leiden tot de verbeterende acties die ondernomen zullen worden om enige fouten te elimineren die gevonden werden bij de vervaardiging van producten. Al deze activiteiten, 'Controle, correctie en validatie', zijn samen bekend als de 'kwaliteitslus'. Elke 'Totale Kwaliteit'-management is gebaseerd op het principe van de kwaliteitslus.


www.eurologos.com

154/183


Ll Lalofobie Angst om te spreken voor een publiek. Een typische reden waarom een potentiële tolk zich zou richten op het vertalen. Lay-out Geïllustreerde concepttekst, meestal met gebruik van markeringen, en meer algemeen, de grafische rangschikking van verschillende elementen (titels, tekst, afbeeldingen etc.) van een brochure, poster, logo etc. (Zie Opmaakmodel en Rough) Lead Inleidende tekst van een artikel, meestal vetgedrukt. Leenvertaling Gebruik van een woord uit een vreemde taal zonder de originele spelling aan te passen (bv. maestro, art nouveau, chauffeur). Letterlijke vertaling Een reproductie in een andere taal die stap voor stap gecreëerd wordt vanuit een woordenboek, woord per woord, wordt gewoonlijk een letterlijke vertaling genoemd. Klanten vragen naar niet-letterlijke vertalingen omdat ze, natuurlijk, heel bezorgd zijn om letterlijke vertalingen. In feite is het negatief praten over letterlijke vertalingen alsof ze een of ander vulgair duplicaat zijn inaccuraat en incorrect: eigenlijk is de letterlijke vertaling een deel van de grote vertaalwetenschappelijke traditie, dat wilt dat een vertaling trouw is en zelfs morfologisch dicht aanleunt bij de brontekst. De definitie van 'letterlijke vertaling' werd uitgevonden om de tendens te stigmatiseren van beroemde 'mooie en ontrouwe' vertalingen te produceren. De moderne vertaalwetenschap beschouwt letterlijkheid in een vertaling als het beste voor de meertaligheid van technische teksten (Zie Duplicaat en Letterlijkheid). Letterljikheid Vorm van vertaling die bestaat uit het produceren van een versie die heel dicht bij de morfologie en structuur van de brontaal ligt. Niet te verwarren met een 'woord-voor-woord'-vertaling of een duplicaat. Een letterlijke vertaling is, in feite, een reproductie die zowel accuraat blijft in vergelijking met de originele tekst als stilistisch onberispelijk met betrekking tot de doeltaal. Ondanks de algemene visie dat het een slechte vertaling is, is een letterlijke vertaling de best gepaste voor technische en commerciële teksten (en niet alleen deze). Een vertaling die niet trouw is, is geen vertaling (Zie Duplicaat en Letterlijke vertaling). Lezen op meerdere niveaus Het gedetailleerd lezen op meerdere verschillende niveaus (semantisch, stilistisch, morfologisch en lexicaal) waaraan elke goede vertaler zich wijdt om de verticale en horizontale dimensies van een tekst te leren kennen. Diepgaand lezen is altijd de initiële fase van een vertaling. Lijncliché Document dat bestaat bestaat uit lijnen of vaste delen zonder enige gradatie in tinten, dat daardoor gereproduceerd kan worden zonder screening.


www.eurologos.com

155/183


Lingua franca Een tamelijk rudimentaire gemengde taal die opgebouwd is uit de grammatica en woordenschat van een aantal verschillende talen. Vaak gevonden in meertalige gemeenschappen in havensteden. Ook pidgin genoemd. Linguïstische constructie De moderne vertaalwetenschap richtte zich, vooral in de jaren 90, meer en meer op de informatietechnologie en de telematica om nieuwe meertalige productietechnieken te ontwikkelen. De succesvolste resultaten van linguïstische constructie zijn lokalisatie en vertaalgeheugens (Zie Lokalisatie en Vertaalgeheugensysteem). Linguïstische controle Een linguïstische controle is de initiële fase van de 'kwaliteitslus' die uit minsten twee andere handelingen bestaat: de verbetering van geïdentificeerde fouten en een definitieve validatie van de tekst. De linguïstische controle van meertalige teksten wordt uitgevoerd door met verschillende parameters te werken, die natuurlijk in een contract vastgelegd moeten worden (als je er zeker van wilt zijn dat je goed bediend wordt). In feite is een linguïstische controle, of vaker linguïstische controles in het meervoud, de hoeksteen van de linguïstische kwaliteit (en van de eventuele lay-out). Een eenvoudige orthosyntactische controle kan even makkelijk toegepast worden als een relevantiecontrole (tijdens het schrijven), semantische accuratesse (tijdens het vertalen), controle van de terminologie en idiomatische bewoording, controle van geografische en sociale stijlen, tekstuele gepastheid met betrekking tot de lay-out van de tekst etc. Dit kan geïmpliceerd zijn in een contract, maar het is beter om het te specificeren. (Zie Lezen op meerdere niveaus en Kwaliteitslus). Lipsynchronisatie Gesynchroniseerde dubbing van films waarbij het geluid van de woorden getimed wordt om overeen te komen met de lipbewegingen. De vertaling van teksten voor lipsynchronisatie verschilt van die voor ondertiteling. Ondertiteling heeft meer betrekking op de segmentering van visuele scènes dan met articulatie van de lippen. Litotes Stijlfiguur, een vorm van allusie gebaseerd op negatie van het omgekeerde van wat je wilt zeggen: "Geen slechte zanger" of "Niet ongelukkig". Logo Afkorting van logotype. Handelsmerk, symbool etc. (van een bedrijf of instelling) dat vaak de afgekorte of verlengde naam van het merk in zijn ontwerp bevat. Voorbeeld: de appel van Apple of het IBM-logo in horizontale lijnen. Logos Logos is het woord, de reden en het mysterie van het leven van waaruit alles voortkomt: Het christendom legt uit hoe de Schepper het Woord belichaamde door Jezus Christus in menselijke gedaante. Meertaligheid heeft Logos in zijn afkomst en oorsprong. Maar ook aan zijn einde en uiteindelijke doel. Logosfeer Een neologisme dat in de jaren 80 uitgevonden werd door de Franse schrijver Michel Tournier. De betekenis die hij eraan gaf was het universum van woorden en concepten specifiek voor dichters en romanschrijvers. Lokalisatie Proces van het aanpassen van software met het oog op die te verhandelen op een specifieke internationale markt. Dit proces, eenvoudig en toch complex, bestaat uit het vertalen van de gebruikersinterface, het aanpassen van dialoogvensters, het integreren van specifieke nationale kenmerken (wanneer nodig) en het controleren van het resultaat om te verzekeren of het programma nog altijd perfect werkt.


www.eurologos.com

156/183


Ludditisme Een werknemersvereniging in Groot-Brittannië aan het begin van de negentiende eeuw die tegenstand bood tegen de introductie van machines, waarvan gedacht werd dat ze werkloosheid zouden veroorzaken. De naam Ludditisme is afgeleid van Ned Ludd, een werknemer die een textielmachine vernietigde in 1779. De initiële tegenstand van Europese ambtenaren tegen machinevertaling herinnert aan deze beweging (Zie Machinevertaling).

Mm Machinevertaling Een computersysteem gecreëerd voor automatische vertaling (Zie Basisvertaling en Vertaalgeheugensysteem). Marketing Coördinatie van activiteiten en studies die erop gericht zijn de behoeften van consumenten te identificeren, te anticiperen en te vervullen om zo de hoogst mogelijke winst behalen op het bedrijfskapitaal en dus de beste producten aan de beste consumentenprijs aan te bieden. Het concept van marketing omvat talrijke activiteiten, van het idee voor een product tot de dienst-na-verkoop. Marketingmix: een combinatie van zakelijke activiteiten die betrokken zijn bij de marketing van een product (prijs, verpakking, reclame, verdeling, promotie, DM, PR, internet etc.). Marktsegment Deel of sector van de markt dat, om technologische of commerciële redenen, openstaat voor nieuwe oplossingen. De segmentering van de markt verandert dus voortdurend. Mastering Alle technische activiteiten die de opname van de matrix (analoog of digitaal) van een mastertape mogelijk maken en die gebruik maken van akoestisch en/of videomateriaal dat gemixt wordt in de studio. Na de montage en de dubbing wordt de master gebruikt voor het publiceren van cd's of (publishing) dvd's. (Zie Editing, Dubbing, Lipsynchronisatie en Publishing). Materialisering Etymologisch stamt het af van 'materiaal': 'ding', 'object'. Het is het proces van 'objectivering' dat ervoor zorgt dat materialistische en positivistische mensen de realiteit omzetten naar 'dingen'. Tot op het punt dat ze zelf dingen worden met een lotsbestemming van nietigheid, aangezien iedereen nog altijd zal sterven. Aangezien transcendentie ontkend wordt, is materialisering onvermijdelijk: daardoor worden meertalige activiteiten, via een roekeloze besparing, behandeld als spijkers die per kilo verkocht moeten worden. Meertaligheid Meertalige diensten zijn de activiteiten van geglokaliseerde vertaalbureaus die leveren aan bedrijven die deze diensten moeten uitbesteden om zich te kunnen concentreren op hun eigen kernactiviteiten (Zie Uitbesteding en Kernactiviteit).


www.eurologos.com

157/183


Meervoudig auteurschap Eigenschap van een tekst waarvan het schrijven en vertalen door meerdere mensen uitgevoerd werd. Naast de schepper en schrijver zijn er de vertalers, revisoren, terminologen, verantwoordelijken voor de homogeniteit en verantwoordelijken voor de validatie. Het idee dat een pragmatische (industriële) tekst geschreven of vertaald kan worden door één enkele persoon komt voort uit een achterhaald concept en organisatie en is, in ieder geval, vandaag onrealistisch. Metafoor Stijlfiguur waarbij twee objecten vergeleken worden door middel van analogie: Deze wet effent het pad voor misbruik. Metataal Technische taal of systeem gebruikt om over een andere taal of systeem te praten. Het is niet mogelijk de kwaliteit van een tekst te beoordelen zonder metataal of een gespecialiseerd glossarium, dat de structuur, morfologie en geanalyseerde termen precies definieert. De creatie van dit interdisciplinair glossarium is bedoeld om een professionele, filosofische en theologische metataal te verschaffen. Metonymie Stijlfiguur waarbij een woord dat naar een voorwerp refereert de zaak vervangt die bedoeld wordt (waarbij de oorzaak het effect vervangt, de houder de inhoud etc.): Hij dronk een glas. Modernisme Het streven naar moderniteit is ingeschreven in de genetische code van de mens: het eerste antropomorfe wezen dat op twee voeten staat, keek, verrast en verwonderd, naar de lucht en begon richting moderniteit te wandelen. Later werd de tweevoeter een techno-wetenschapper en, bovenal, verloor zijn verwondering voor de natuurlijke wereld en raakte overtuigd van het positivistisch materialisme; ze werden modernistisch, niet modern. Met andere woorden, ze bleven nieuwsgierig en bleven zelfs dingen scheppen, maar vergaten dat ze een schepsel waren. Monolokalisme Ondanks de toenemende globalisering van de wereldeconomie zijn er veel bedrijven die gemonolokaliseerd blijven. Daar is niets mis mee: je móet niet multinationaliseren. Tenzij de aard van de productie van jouw activiteiten vereist wat, sinds de jaren 90, gekend is als geglokaliseerde multinationalisatie. Het voorbeeld van meertalige communicatieactiviteiten is, in dit geval, duidelijk: aangezien talen alleen geproduceerd en gevalideerd kunnen worden in kantoren die gelokaliseerd zijn in de doeltaallanden, moet je zo veel geglokaliseerde kantoren hebben als er talen beloofd werden aan de klanten. Monolokalisme is dus antagonistisch aan de productie van meertalige diensten. Monosemie Uitdrukking of woord dat maar één betekenis heeft. Tegengestelde van Polysemie (Zie Polysemie). Motivaties Psychologische redenen die individuen ertoe drijven te reageren of niet te reageren (verlangen, prestige, angst etc.) op een reclamebericht.


www.eurologos.com

158/183


Multinationalisatie Handeling die een bedrijf toelaat verschillende andere actieve kantoren op te richten in andere landen dan waar het bedrijf gelokaliseerd is. Omdat globalisatie een onomkeerbaar fenomeen is, kan een groot aantal bedrijven, zelfs de kleinste, het niet helpen internationale dimensies aan te nemen, ofwel door het exporteren van hun producten of diensten, of door hun aantal internationale kantoren te verhogen. Bedrijven die meertalige diensten produceren, hebben, per definitie, een multinationale roeping. Ze riskeren het echter op de zijlijn te blijven staan door hun intrinsieke en achterhaalde onaanpasbaarheid aan de vereisten: er is niets absurder dan het produceren van een folder in het Chinees of in het Spaans in Berlijn. De multinationalisatie van de linguïstische dienstenproductie wordt daardoor onmisbaar en onvermijdelijk (Zie Monolokalisme en Glokaal). Mysterie Dit woord is zeldzaam geworden. Het wordt gebruikt in de situatie waar er aangenomen wordt dat er een mysterie is tot op het moment dat mensen de 'waarheid van de feiten' ontdekken (bijvoorbeeld bij een onopgeloste moord). In principe zouden mysteries, in onze positivistische en materialistische cultuur, niet mogen bestaan: al wat de metafysica betreft, buiten wat tastbaar is, bestaat niet. De mens zou alles moeten en kunnen weten, zonder grenzen, beweren wetenschappers. Het hangt allemaal van het individu af, van hun eigen ongelimiteerde wil. Geen enkele realiteit controleert hen of kan hen controleren etc. Het is ook eigenaardig (maar begrijpelijk en consistent) dat het woord mysterie hooggeprijsd geworden is in de zogenaamde esoterische cultuur van obscure en geheime enigma's die nog steeds veel gebruikt worden in een zeker soort van film en horrorliteratuur (literatuur die een goedkope toe-eigening van de onweerstaanbare drang naar transcendentie representeert).

Nn Naamsbekendheid Het vermogen van een merk om door het publiek herkend te worden. Geassisteerde naamsbekendheid: herkenning van het merk in een lijst dat het merk bevat. Spontane naamsbekendheid: spontane vermelding van het merk wanneer het producttype in kwestie vermeld wordt. Nemesis In de Griekse mythologie was Nemesis, dochter van de Nacht, een personificatie van de gerechtigheid en de orde in het universum. Ze sloeg genadeloos diegenen die hun natuurlijke en ontologische status te boven gingen neer met haar wraak. Het woord nemesis kreeg dan de betekenis van het onvermijdelijke van je eigen lot dat zich tragisch zal keren als je het probeert te bedriegen. Neografisme Vervormde spelling van een woord dat de manier waarop het uitgesproken wordt niet beïnvloedt: Een kado voor jouw verjaardag.

Neologisme Verschillende duizenden woorden die dezelfde achting krijgen in alle talen. In mindere mate is het ook mogelijk om de verdwijning van het gebruik van de woorden te zien. Taal evolueert meer dan je misschien denkt. Neologisme is dus de kunst van het uitvinden van nieuwe woorden. Aangezien je geen nieuwe uitdrukkingen kan creëren zonder enige filosofische regels, moeten specialisten de creatie van nieuwe technisch-idiomatische woorden uitvoeren, in het bijzonder als de woorden in kwestie meertalige woorden zijn die aangewend worden voor technologisch gebruik of voor internationale producent of bedrijfsmerken (industrieel neologisme). Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

159/183


Nihilisme Filosofie die enige absolute waarde in het leven ontkent: het gebrek, voor hen, aan een fundament in het bestaan van transcendentie is de basis ervan. Friedrich Nietzsche, de grote Duitse filosoof van de negentiende eeuw nam deze theorie (die al terrorisme veroorzaakt had in Rusland) op en ontwikkelde ze aanzienlijk. Het bracht hem tot zijn beroemde uitspraak "God is dood". In realiteit stierf de grote Duitse filosoof, die als de belichaming van het nihilisme beschouwd werd, in Weimar op 25 augustus 1900, terwijl God nog altijd in leven was, en blijft. Emblematisch stierf de denker volledig krankzinnig, na filosofisch een paard omhelst te hebben in Turijn. Hoewel hij gezegend was met een verbijsterende intelligentie en indrukwekkende cultuur, is het door opzettelijk het bestaan van de Schepper te ontkennen onvermijdelijk geweest dat zijn grootse verstand alle zin voor rede verloor. Momenteel is nihilisme een banale kwestie geworden voor winkelassistentes. Het werd getransformeerd tot de smakeloosheid van al het filosofische discours. De moderne concepten van politieke correctheid, de vrolijke oppervlakkigheid van de televisie en de onbevredigende theorieën van het secularisme hebben het overgenomen op het niveau van de massale nihilistische cultuur (Zie Secularisme). Nulfout Niveau van uitmuntendheid specifiek voor het editing-kwaliteitsniveau: niet alleen werden de teksten vertaald en gereviseerd tot in het kleinste detail, maar de terminologie werd ook gevalideerd om de tekst geo- en sociostilistisch geschikt te maken, alvorens de meertalige homogenisatie uitgevoerd wordt en voor de definitieve controle voor hun conformiteit aan de lay-out en illustraties. Het 'akkoord-voor-drukken' kan alleen ondertekend worden met de zekerheid dat de beslissende 'nulfout'-editing-kwaliteit bereikt werd. Wat de garantie van 'nulfout' met betrekking tot publishing aangaat, is het mogelijk die te bereiken door het controleren en valideren van de definitieve prepress-handelingen en die betreffende het drukken, tot en met het voltooien en het binden. In het geval van audiovisuele publicaties, wordt de 'nulfout' bereikt na het controleren van de master (opname-, dubbing- en postproductiecontroles). In feite is de definitie van 'nulfout' meer een metafoor voor het streven naar uitmuntendheid: als eenvoudige stervelingen weten we dat absolute perfectie niet bestaat.

Oo Omkadering Tekst geformateerd om de uitlijning van een afbeelding te volgen. Omnibuswoord Woord dat alles kan betekenen en dus alleen vanuit de context begrepen kan worden: Geef dat ding eens door, alsjeblieft. Ongelijke rand Tekst met uitlijning aan de linker- of rechterkant. Onomatopee Schrijfwijze van woorden waarvan het geluid de imitatie is van het geluid of de actie die bedoeld wordt: koekoek, knots, oehoe. Merk op dat zo'n woord heel vaak vertaald moet worden: KUKELEKU wordt COCK-A-DOODLE-DOO in het Engels, COCORICO in het Frans, CHICCHIRICHI in het Italiaans, QUIQUIRIQUI in het Spaans en KIKERIKI in het Duits.


www.eurologos.com

160/183


Ontologie Filosofische studie van het Wezen zelf. Aristoteles (en de scholastiek) definieerden het, met de naam transcendentia, door het aangeven van zijn aard, “het ding in zichzelf”, als wezen voorbij zijn verschijning en kenmerken. Oor Ruimte rechts en links op de voorpagina van een publicatie (krant, tijdschrift, house organ etc.) waarin de titels gedrukt worden van de artikels die in de publicatie verschijnen . Opeenvolging van tijden Grammaticale regel die stelt dat de tijd van werkwoorden en ondergeschikte zinsdelen bepaald wordt volgens de hoofdzin: Bijvoorbeeld: Ik deed wat gedaan moest worden. Ik ga doen wat noodzakelijk is gedaan te worden. Opmaakmodel Gedrukt plan klaar om gereproduceerd te worden (lichtdruk door camera of scanner) en gecreëerd tijdens het samen zetten van de fotografisch gezette tekst, foto's en illustraties. (Zie Definitief en Lay-out). Opschrift Eerste zin waarmee een artikel, reclamebericht of tekst begint. Moderner gebruik dan 'incipit'. Ook de verklarende tekst die aan een afbeelding toegevoegd wordt. Overclaim Wanneer reclame te veel belooft. De systematische overclaim van 'brievenbus'-vertaalbureaus heeft veel schade toegebracht – en blijft dat doen – aan het imago van vertaalbureaus. Oxymoron Stijlfiguur waarbij twee tegengestelde of incongruente termen samengezet worden: Een zwakke tiran; wrede vriendelijkheid.

Pp Pagina-opmaak Stilistische positionering en proportionaliteit van grafische elementen, foto's en tekst op een pagina. (Zie Lay-out en Voorkeursplaats). Papierloos Begin jaren 80 vond er een uitzonderlijke versnelling in de computerdigitalisatie plaats die de globale productie op vijfentwintig jaar gerevolutioneerd heeft. En dat gaat zo door. Futurologen van die tijd wijdden al hun tijd aan zowel enthousiaste als leeghoofdige voorspellingen. Eén daarvan was dat er kantoren zonder papier zouden zijn. We weten wat er gebeurd is: we hebben nog nooit zo veel gedrukt papier gezien ... Paralogisme Drogreden, hoewel ter goeder trouw.


www.eurologos.com

161/183


Paroniem Woord of opeenvolging van woorden die een gelijkaardige spelling, maar verschillende betekenis hebben: Onderwijs en Onderwijl. Besteedbaar en Bekleedbaar. Pay-off Korte afsluitende zin in een filmpje of op een afgedrukt reclamebericht dat ofwel boven het handelsmerk geplaatst wordt, of eronder. Vaak bestaat de pay-off uit de opvolging van het logo en vat het de activiteit of de positionering van het bedrijf samen). Pictogram Gestileerde tekening die een boodschap voorstelt zonder het gebruik van woorden. Pidgin Zie Lingua franca. Pinksteren (spreken in tongen) In Handelingen der Apostelen (2:1-11) wordt de miraculeuze gebeurtenis (festival – als je dat kan zeggen – tweeduizend jaar sedert Pinksteren) beschreven waarbij Jezus' volgelingen plotseling alle talen begonnen te spreken die in die tijd bestonden. Het katholieke idee van de universele aard van de boodschap van de christelijke verlossing werd afgebeeld door het overwinnen van het Hebreeuwse religieuze concept van die tijd, dat de boodschap enkel voor het 'uitverkoren volk' (de Joden) bestemd was. Polysemie Woord of uitdrukking met meerdere betekenissen. (ZieMonosemie). Positionering Beeld of waarneming van een merk, product of zelfs bedrijf in vergelijking met andere merken/producten in hetzelfde vakgebied of een concurrent. Presentatief (aankondiging (voor)naamwoordelijke groep) Een grammaticale vorm die ervoor zorgt dat een deel van een zin onder de aandacht gebracht wordt: Hier is het document waar ik gisteren over praatte. Er zit een vlieg in mijn soep. Productieleider Specialist in prepress en expert in procedures voor afdrukken en doorsturen. In feite zijn zij de cruciale schakel tussen het ontwerp en de productie van een afdruk. Ze kunnen dus werken – vanaf de projectfase – van doorsturen tot ontwerp en verschaffen hun kostbare knowhow, gebaseerd op ervaring. Daarnaast controleren ze de 'prijs-kwaliteit'-verhouding door het ontwerp te beïnvloeden en te verzekeren dat elke productiefase van een afdruk perfect voltooid wordt. In België worden ze chef van de productie genoemd. Let op, een productieleider – zoals grafische ontwerpers – worden verwacht zich enkel bezig te houden met de tekst vanuit een grafisch standpunt. Proef Definitieve versie die door de klant voor akkoord ondertekend moet worden alvorens ze afgedrukt of online gezet kan worden. Waar nodig kan het vertaalbureau ook de verantwoordelijkheid nemen voor het ondertekenen van ontwerpen die klaar zijn om af te drukken.


www.eurologos.com

162/183


Proeflezing Revisieproces van controle en verbetering dat een vertaler uitvoert op een tekst die al vertaald werd door iemand anders. Het moet opgemerkt worden dat de doeltaal de moedertaal van beide vertalers moet zijn. Het is ook noodzakelijk dat de eerste vertaler het laatste woord heeft over het al dan niet toepassen van zijn collega's verbeteringen op de tekst. Hij zal ze alleen introduceren na de precisie en relevantie van de verbeteringen van de revisor gecontroleerd te hebben. Want uiteindelijk kan ook de proeflezer fouten maken! Het wordt erkend dat deze dubbele controle over het algemeen ondersteund wordt door de natuurlijke en welbekende jaloezie van de eerste vertaler, die de verbeteringen alleen zal toepassen als ze systematisch gepast, terminologisch precies en stilistisch gerechtvaardigd zijn. Teksten die bedoeld zijn voor publicatie worden vaak verschillende keren gereviseerd: door een technische expert voor de terminologie, door de copywriter die tenminste tweetalig is (om de getrouwheid van de reproductie van betekenis en stijl te verzekeren) en door een taalcoördinator (om de homogeniteit te verzekeren). Psychografie Beschrijving en analyse van het psychologische en gedragsprofiel van een individu of een groep consumenten. Psychologisme Het psychologisme, dat een massafenomeen geworden is, lijkt onze moderne cultuur te willen domineren. De absurditeit van sommige verdicten (zoals de vrijspraak in moordprocessen door 'tijdelijke ontoerekeningsvatbaarheid' of de veroordeling van inbraakslachtoffers voor het 'pronken met hun weelde') reduceren radicaal de ostentativiteit van de media en, bovenal, de namiddagtelevisie. De psychoanalyse van Freud, die zelden gelezen wordt en slecht geïnterpreteerd wordt, is een de facto vervanging geworden voor het idee van de zonde: mensen gaan veel meer naar de psychologen, liggend op een sofa, in plaats van te biechten op hun knieën. Zoals altijd is psychologie in orde (het heeft altijd bestaan), maar niet de gedegenereerde versie van het moderne psychologisme. Publiek Groep van mensen die, over een vaste periode, blootgesteld worden aan een reclameboodschap. Cumulatief publiek: gewonnen publiek door herhaling van de boodschap. Potentieel publiek: groep van mensen die bereikt zouden kunnen worden door een format tijdens een campagne. Eigenlijk publiek: deel van het publiek dat ook echt bereikt wordt in de doelgroep. Effectief publiek: deel van het publiek dat de typologische eigenschappen heeft van de doelgroep. Publiek heeft ook betrekking op lezerspubliek. Publishing Alle activiteiten verbonden met de publicatie van reclamemateriaal, uitgevoerd door ofwel een bedrijf of een instelling met gebruik van verschillende formaten (papier, cassettes, cd, dvd, websites etc.). Multimedia-publishing verwijst naar publicaties die geïntegreerd zijn of in verschillende formaten beschikbaar zijn. Publishing bestaat dus uit mastering (de audiovisuele opname waarvan cd's gekopieerd kunnen worden), prepress (van de illustraties en pagina-lay-out bij DTP tot en met de productie van films) en editing, met andere woorden, alle schrijfactiviteiten (copywriting, herschrijven, schrijven van scripts) die vooraf gaan aan de lay-out, beelden geluidopname. De term publishing wordt vaak als een synoniem voor editing gebruikt, zelfs als deze laatste een meer beperkte betekenis heeft. (Zie Editing).


www.eurologos.com

163/183


Rr Recto De oneven bladzijde (rechterkant) van een publicatie (geprezen door adverteerdes door de hogere zichtbaarheid in vergelijking met de even bladzijde). Redactionele reclame Informatieve reclame die lijkt op een redactioneel artikel van het medium. Ook reclamereportage genoemd. Relativisme Aangezien de waarheid niet bestaat voor ongelovigen en aangezien, voor hen, het leven geen betekenis heeft, worden alle ideeën en acties als gelijkwaardig gewaardeerd. Alles is dus relatief in de onbeduidendheid van vergelijkingen waarbij elke projectualiteit altijd gelijk is aan de andere, zelfs als ze verschillend is: hoe dan ook, we verkeren in nietigheid en we bewegen allemaal richting nietigheid, is de stelling van dit relativistische idee dat ellendig tegenover het leven staat. Religare De etymologische wortel van religie: in feite is de religieuze houding die van het permanente en eindeloze zoeken naar het verband met alles en het andere. Religiositeit is in geen geval een 'godvruchtige' en terugdeinzende houding, maar een permanent zoeken naar de absolute waarheid en gerechtigheid. Helemaal het tegenovergestelde van relativisme, bijvoorbeeld. Relokalisatie In de linguïstiek betekent relokalisatie het terugbrengen van een activiteit naar de oorspronkelijke locatie van waar het gedelokaliseerd werd (of die gebaseerd is op delokalisatie). Taalproductie kan idealiter, en met het hoogste niveau van accuratesse, alleen uitgevoerd worden in het land of de landen waar de taal (talen) gesproken wordt (worden). Ze onbezonnen in het buitenland (of in een andere geostilistische regio) produceren, is onzin. Dat is de basisreden voor het uitvoeren van de glokalisatie van productie en validatie bij meertalige diensten. Rem Negatieve motivatie die een individu ertoe drijft iets niet te doen. Bijvoorbeeld, de voorbereiding van verkoopargumentaria of het schrijven van mailing-brieven moet rekening houden met remmen en ze snel ontkrachten. Retorica Logische en esthetische structurering van taal. De klassieke retorica bestond uit drie hoofdonderdelen: inventio (stofvinding), dispositio (schema van de rede) en elocutio (stijlleer). De kunst van het schrijven, ondanks de bijna totale verwaarlozing van de eerste twee onderdelen, blijft het doel van al het linguïstische onderwijs. Vandaag beschouwen we de retorica als alleen betrekking hebbend op de stijl. Ritmische aanpassing Een vertaling – in zeer vrije zin – die geproduceerd wordt waarbij het ritme van een lied of muzikale basis waarbij de basis niet veranderd kan worden, gerespecteerd wordt. Ritmische aanpassing wordt bediscussieerd in audiovisuele editing. Rough Voorbereidende ruwe schets van een document met illustraties, titels en tekst om aan een klant te tonen om hun voorlopige goedkeuring te verzekeren.


www.eurologos.com

164/183


Ss Sabir (mediterrane lingua franca) Pidgin. Zie Lingua franca. Schrift Moderne communicatie, zelfs mondelinge communicatie, is altijd verschuldigd aan haar geschreven voorbereiding. Vaak wordt het gedefinieerd door de uitdrukking 'conceptschrijven', wat de twee belangrijkste functies van schrijven aangeeft, ideeënvorming en compositie. Het schrijven wordt vaak uitgevoerd op basis van een briefing met de klant om een brochure, folder, artikel of zakenkrant voor te bereiden. De teksten worden, eens ze geproduceerd zijn, vertaald door vertalers, terminologen en revisoren en worden vaak gelay-out en geïllustreerd door grafische ontwerpers die instaan voor zowel het drukken als het vormgeven. Het is niet ongewoon dat het schrijven (of zelfs het herschrijven) tijdens de voorbereiding van een website gefinaliseerd wordt door de webontwerpers en webmasters die het uploaden naar het internet. (Zie Copywriting en Herschrijving). Sciëntisme Zoals gezien kan worden in de adjectieven die voor de suffix 'isme' gevoegd worden (zoals sociologisme, psychologisme, secularisme etc.), is sciëntisme de ongecontroleerde en ontrouwe verduistering van de betekenis van wetenschap (science). Het is het idee dat alle waarheid, kennis en moraliteit (tot het beste waarop ze gefundeerd kunnen worden) alleen kunnen voortkomen uit de resultaten van experimenten. Metafysica, transcendentie en het absolute bestaan niet, volgens sciëntisme, of moeten verbannen worden: in deze gevallen zou alleen logica pretenderen rationaliteit en rede te vervangen. Secularisatie Oorspronkelijk was het een beweging waarbij de 'seculaire' staat bezit nam van de rijkdom en het bezit van de Kerk. Sinds de Franse revolutie veranderden deze confiscaties geleidelijk in ten eerste de complete scheiding van Kerk en staat en dan in de pretentie van het uitsluiten van de kerkelijke gedachte uit de volledige samenleving. Moderne secularisatie wordt ook secularisme genoemd (Zie Secularisme). Secularisme Een beweging die niet alleen de scheiding van de machten tussen Kerk en staat bepleit, maar ook – meer en meer – de uitsluiting van de kerkelijke gedachte uit enige 'openbare ruimte'. Secularisme heeft dus als doel – vaak zonder het te vermelden – acceptatie te bereiken voor 'seculariteit' als een nieuwe religie, meer politiek totalitair, volgens dewelke het bestaan van enige andere religie zich beperkt tot de intieme of private sfeer: De kerkelijke gedachte zou zich – daar aan toegevoegd – moeten beperken tot de 'grenzen' van de Kerk zelf. De burgerlijke samenleving behoort tot het niet-religieuze en het feit dat er veel niet-religieuze mensen zijn die geloven (natuurlijk, ze vormen de overgrote meerderheid), is van geen belang: ze moeten zich maar tevreden stellen met het beleven van hun religie in hun Kerk alsof het een onbelangrijk bijgeloof is. Secularisme beweert ook de dominante ideologie van onze tijd te zijn. Segmentering Scheiding van een bevolking of een index volgens bepaalde criteria (over het algemeen sociocultureel en economisch). Semantiek In de linguïstiek, de studie van de betekenis binnen een zin en in zijn context. Semantische verwantschap in een vertaling bestaat uit de totale reconstructie (niet meer, niet minder) van de connotaties van de brontekst in de doeltekst. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

165/183


Semiologie Wetenschap die de betekenis en codificatie van tekens bestudeerd. Bij reclame en marketing, bijvoorbeeld, kijkt het naar het vermogen van een boodschap of actie om iets uit te drukken of te betekenen. Semiometrie Marktonderzoek met als doel de culturele en semiotische verbanden tussen producten en hun klanten te analyseren. Slagzin Laatste, culminerende zin van een artikel of een tekst die de pointe creëert (Zie Base line). Slotzin Laatste zin van een artikel of copy. Snijtekens Ook snijlijnen genoemd. Ze worden toegevoegd aan een document tijdens de kopieerfase om aan te geven waar het papier na het afdrukken gesneden moet worden Sociologie De zogenaamd moderne cultuur maakt niet langer een onderscheid tussen het echte en het rationele. De sociologie doe zich voor als hoogst rationeel door het te laten lijken dat zijn bevindingen (wanneer ze werkelijk realistisch en goed onderzocht zijn) niet lijden onder een kort of overgankelijk kenmerk van de tijd of van een visie. Het adjectief sociologistisch verschilt dus van sociologie aangezien het zijn vluchtige en ideologische betekenis onder de aandacht brengt. Bijvoorbeeld: een bedrijf als marktleider beschouwen door naar maar één parameter te kijken, de omzet. Het moet opgemerkt worden dat deze neiging om de tijdelijke en op voorkomen gebaseerde kwestie te laten samenvallen met de resulterende grondgedachte van een wereldvisie waar zin, de ultieme betekenis, voortdurend ontzegt wordt. Sofist In Griekenland, tussen de vijfde en de vierde eeuw v.C., waren de Sofisten van filosofisch belang, vooral met betrekking tot speculatie: ze amuseerden zich met het om de beurt verdedigen van de meest tegengestelde posities en ontwikkelden op die manier de retorica van het tijdperk, de taal van de overtuiging en het zuivere argument. Hun leus was dat geen bewijs mogelijk is: het bewijs dat ze beiden konden 'bewijzen' en waarvan ze de betekenisloosheid konden aantonen. Ze zijn de voorvaderen van de nihilisten en relativisten van onze tijd en zijn ongewild de stichters van het huidige modernisme waar het winnende resultaat de enige geprezen waarde is. De Sofisten waren niet echt geïnteresseerd in de moderniteit (hun ideologie werd door de Peloponnesische Oorlog opzijgeschoven), maar in modernisme en zijn methoden. Als ze in onze tijd zouden leven, zouden ze reclamemakers zijn in de stijl van de jaren 80 en 90, heel 'hip' maar in crisis. Soloecisme Een grammaticale fout die verschilt van een barbarisme (een fout die over het algemeen door een buitenlander gemaakt wordt) waarbij het lijkt alsof de grammaticale regels gerespecteerd worden: Hun zeggen dat er een aantal leerlingen op tijd waren. Sterke taal De definities van sterke en zwakke talen houden verband met economische en demografische parameters. Chinees is een sterke taal (1,6 miljard sprekers) en Estisch een zwakke (1,35 miljoen sprekers). Elke taal is relatief gezien belangrijk vanuit een cultureel standpunt (onafhankelijk van zijn historische traditie). Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

166/183


Stratificatie Onderzoekstechniek waarbij de bevolking in een reeks opvolgende lagen onderverdeeld wordt die gedefinieerd worden volgens sociologische, economische, culturele etc. factoren. Studie Handeling gericht op de observatie van individuen en feiten. Consumentenonderzoek: onderzoek naar consumentengedrag. Marktonderzoek: onderzoek, verzameling en analyse van kwantitatieve en kwalitatieve informatie over de echte en potentiële markt van een bedrijf. Motivatieonderzoek: onderzoek naar de bewuste en onbewuste motivaties van mensen met betrekking tot een product. Omnibusstudie: collectieve studie waarbij verschillende klanten de optie hebben om specifieke zelfgekozen vragen voor te leggen aan een gedeelde steekproefgewijs samengestelde groep. Kwalitatieve studie: studie met een beperkt aantal mensen die ondervraagd worden met open vragen met als doel de onderliggende redenen te definiëren voor gedragingen, zonder zich zorgen te maken over de kwantificering en categorisering van de verkregen antwoorden. Stylesheet Bladzijde waarop de basiskenmerken van de typografie en de grafische stijl van een publicatie gedefinieerd zijn. Het stylesheet maakt het mogelijk dat alle publicaties de specifieke huisstijl van een bedrijf of een instelling bevatten. Synoniem Term die gegeven wordt aan een zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, bijwoord, werkwoord of enige andere uitdrukking, die hetzelfde betekent als een andere en dus, wanneer ze omgewisseld worden, de betekenis van de uitspraak niet beïnvloeden. Het kan ook verwijzen naar twee uitspraken, die als synoniem beschouwd worden. Syntagma (meervoud syntagmata) Term die verwijst naar de reeks van twee of meer linguïstische elementen. Hier volgt een voorbeeld waarbij de vorige zin verdeeld werd in syntactische units: Term die verwijst naar/de reeks van/twee of meer linguïstische elementen.

Tt Taalindustrie De toenemende globalisatie in de wereldeconomieën versnelde aanzienlijk vanaf de jaren 80 dankzij de komst van de digitalisering en het internet. De resulterende ontwikkeling in het gebruik van talen creëerde een industrie die zowel linguïstische diensten als software (vertalingen met gebruik van vertaalgeheugens) produceert. Teaser Reclameslogan of grafische kunstgreep speciaal ontworpen om de lezer te intrigeren, die dan later gevolgd wordt door een tweede tekst of opvolgend reclamebericht dat het eerste verklaart en zo de opgewekte nieuwsgierigheid van de lezer vervult. Techneem Minimaal uitdrukkingselement dat tot een technische woordenschat (het technolect) behoort.


www.eurologos.com

167/183


Technische vertalers Een zogenaamde technische vertaler die meer vanuit de praktische behoeften van de klanten en brievenbussen gecreëerd wordt dan vanuit de realiteit in de wereld van het vertalen. De twee hoofdredenen hiervoor zijn eenvoudig. Al meer dan een kwarteeuw reisden en leefden vertalers met diploma's (vaak Masters in hun vakgebied), die bedreven waren in vreemde talen, in het buitenland (zowel om familiale redenen als om studies en professionele posities). Na het behalen van hun diploma's beginnen ze hun carrière als vertalers met vrijwel geen andere professionele of technische ervaring. Ten tweede is het aantal technische specialisaties – duidelijk – te groot om nog te tellen geworden: hoe kunnen deze vertalers zich daarin specialiseren? Dat is simpelweg onmogelijk. Hoe kunnen vertalers in realiteit hun terminologische en fraseologische problemen bij technische vertalingen oplossen? Dat hangt af van de geglokaliseerde vertaalbureaus aan de ene kant en alle gemonolokaliseerde vertaalbureaus aan de andere kant. En van de klanten, natuurlijk. De oplossing van waarachtig moderne vertaalbureaus is het voorbereiden van terminologie met gebruik van vertaalgeheugens. Vertaalbureaus die aan de andere kant technische vertalers blijven beloven die klaar staan om te werken, blijven de klanten bedriegen door de ontvangen teksten door te sturen naar hun pseudo-technische freelancers. Dat is hoe de wereld werkt in 2010. Technolect Het technolect behoort – als een onderverdeling – tot de sociostijl (de taal en terminologie van een activiteit of een bedrijf). Professioneel jargon gekarakteriseerd door wetenschappelijke of technische lexicale uitdrukkingen. Teken Kleinste compositie-eenheid die overeenkomt met de representatie van een typografische spatie. Het teken is voornamelijk belangrijk als een basiselement voor het berekenen van de prijs voor het creëren van een tekst, wat berekend wordt per duizend woorden. Tekstverwerking Gecomputeriseerd typsysteem ontwikkeld in de jaren 80 dat nu wijdverspreid is. Het is gebaseerd op het principe van gedifferentieerd drukken van het type toetsenbord op het scherm. Het kan codering genoemd worden, omdat alle gecomputeriseerde grafische en tekstuele informatie opgeslagen wordt in een geheugen. Teleologie De wereld, ons persoonlijke leven en alle relaties in onze wereld houden verband met de enkelvoudige en toch meervoudige doelen. Dat is exact wat de Hebreeërs gezien en begrepen hebben, die dus het monotheïsme ontdekten dat hen groot maakte (zelfs in de slavernij onder het zeer tijdelijke juk van de Egyptenaren, die polytheïsten waren). De etymologie van teleologie stamt van het Griekse woord telos, wat doel of einddoel betekent: zelfs polytheïsten zoeken naar een enkel punt van waaruit alles ontstaat en waarnaar alles convergeert (alfa en omga). De teleologie is dus, aantoonbaar, het lot geworden van elke positionering geschreven in zijn genetische code. Terminologie Technische woorden die tot een bepaald domein behoren. Deze woordenlijst vormt het technolect van een sector of een bedrijf en wordt digitaal verwerkt door vertaalgeheugens (Zie Techneem, Technolect en Vertaalgeheugens). Ter perse gaan Het 'ter perse gaan' is de uiterste deadline vooraleer de bestanden naar de drukkers gestuurd worden (Zie Deadline).


www.eurologos.com

168/183


Titel Naast koppen en tussentitels, kunnen de splitsende kop, de headline, de lopende hoofdregel en de lopende voetregel ook toegevoegd worden. De splitsende kop verdeelt de kolommen transversaal door hen horizontaal te scheiden. De lopende hoofdregel is de titel die op elke bladzijde van de publicatie herhaald wordt. De lopende hoofdregel en de lopende voetregel beschrijven de titels van de delen of hoofdstukken waar de bladzijden toe behoren. (Zie Koppen). Tolkwerk Tolkwerk wordt gedefinieerd als eender welke mondelinge vertaling van de ene taal naar de andere, die gericht is naar een publiek. Vertalen, aan de andere kant, is eender welke schriftelijke overbrenging naar een andere taal. Er bestaan acht types toklwerk: simultaan, fluistertolken, consecutief, liaison, van het blad, teleconferentie, gemengd en beëdigd tolken. (Zie Vertalen). Totale kwaliteit Algemene definitie van de productiekwaliteit en, bovenal, regels die gevolgd moeten worden om het beste resultaat te bereiken. Kwaliteit wordt dus gezien als een proces waarbij alle partijen betrokken zijn die bijdragen leveren om ze 'Totaal' te maken (Zie Kwaliteit). Troop Van het Griekse woord tropos (stijl),een woord of uitdrukking gebruikt in figuurlijke zin: stijlfiguur. Alle stijlfiguren zijn tropen. Tussentitel Kleine, tussenliggende koppen in een artikel of reclamebericht. Typograficus Neologisme afgeleid uit de samenstelling van typograaf en grafisch ontwerper. Naam die in het bijzonder gegeven wordt aan vakkundige DTP-operatoren. Typometer Samen met de draadteller was dit instrument onontbeerlijk voor de typograficus. Het wordt gebruikt om gegoten letters te meten voor het bepalen van het letterkorps, de interlinie en de regellengtes alsook voor de overbrenging van de ene schaal naar de andere (didot of pica, het decimale stelsel en de Engelse maateenheden). Het werd niet overbodig gemaakt door DTP.

Uu Uitbesteding Het extern laten uitvoeren van diensten. Moderne bedrijven moeten zich concentreren op de activiteiten die tot hun kernactiviteit behoren en op het activiteitengebied waar hun knowhow het toelaat hoge winstmarges te behalen (Zie Kernactiviteit). Uitbreiding (coëfficiënt) De toename (of afname) van het aantal woorden veroorzaakt door de vertalingsactiviteit. De coëfficiënt van de uitbreiding is de verhouding tussen het aantal woorden in de brontaal en het aantal woorden in de doeltaal.


www.eurologos.com

169/183


Uitmuntendheid (Publishing) Terwijl kwaliteit altijd relatief is (het wordt gedefinieerd door het vergelijken van het beloofde en het eigenlijke product), wordt de uitmuntendheid van een product altijd met absolute woorden uitgedrukt: de beste kaviaar in de wereld (of één van de beste), de snelste PC met de hoogste prestatietechnologie, een meertalige dienst van het hoogste niveau ('nulfout'), etc. Uitmuntendheid van vertalingen en multimedia-publishing kan alleen bereikt worden door internationale en geglokaliseerde vertaalbureaus die actieve filialen hebben die in staat zijn een interne linguïstische controle te verzekeren met gebruik van geavanceerd technisch materiaal voor prepress en mastering (Zie ISO, Overclaim en Kwaliteit). Universelen In alle natuurlijke talen is het mogelijk gemeenschappelijke uitdrukkingen te vinden met vergelijkbare betekenissen, zelfs als hun morfologie erg verschillend is. Linguïsten hebben deze gelijkenissen 'universelen' genoemd.

Vv Value Marketing Eind jaren 80, eerst in de Verenigde Staten, dan ook snel in Europa, won het concept van value marketing meer en meer aan terrein in reclame- en commerciële strategieën. De massamerketing en zogenaamde imagomarketing van de jaren 70 en 80 is verdwenen, ze zijn nu vervangen door geïndividualiseerde en Value Marketing. Consumenten blijven echt dromen, met de rekenmachine in hun hand en hun ogen wijd open, ze zijn zich meer dan ooit bewust van de echte waarde van producten. Vóór al het andere zijn consumenten vastbesloten om 'waar voor hun geld te krijgen' en worden ze geslepen kopers. Ze blijven plezier hebben bij reclame die ontworpen is om hen te laten dromen, maar alleen op voorwaarde dat die informatief is en vergezeld wordt ... van aantrekkelijke aanbiedingen. Maar bovenal houden ze van de juiste prijs. Ze kunnen niet langer bedot worden met pseudowaardes: ze eisen garanties op reducties en getrouwheidskaarten! Value Marketing zou zelfs toegevoegdewaardemarketing genoemd kunnen worden: het is moeilijk om de consument meer te doen betalen en de consument verkrijgt meer waarde dan ooit als hij een product koopt. Verbatim Geschreven verslag met iemands exacte uitspraken. Verbeterde errata (gewoonlijk afgekort tot 'errata') Latijnse uitdrukking die letterlijk 'correctie van fouten' betekent. Lijst van correcties die uitgevoerd moeten worden op een publicatie. Verkoopargumentarium Een reeks praatjes bedoeld om iets verkocht te krijgen. Ze worden opgesteld overeenstemmend met de persoon die ze gebruikt en de persoon die het doel vormt. Het wordt dus geredigeerd, geïllustreerd en afgedrukt voor verdelers, verkoopteams en aankoopadviseurs voor een product of een merk.


www.eurologos.com

170/183


Vertaalbaarheid Eender welke tekst kan vertaald worden naar eender welke taal. Het universele principe heeft dat steeds toegelaten. In de meertalige publishing definieert de vertaalbaarheid echter de mate waarin een tekst makkelijk vertaald kan worden naar verschillende talen dankzij zijn perfecte begrijpelijkheid in termen van retorische inhoud en het kosmopolitische karakter (inderdaad universeel) van zijn tropen: metaforen zijn niet de vriend van de vertaalbaarheid. Vertaalbureau Bedrijf waarvan de activiteiten gericht zijn op vertaling. Er zijn verschillende types vertaalbureaus, die elk een ander segment van de markt bedienen. Ten eerste, de meertalige en geglokaliseerde vertaalbureaus, die filialen hebben in verschillende landen en een groot aantal human resources die een tekstcontrole van hoge kwaliteit kunnen garanderen (vertalers, revisoren, editors en terminologen). Deze bedrijven zijn nogal zeldzaam. In feite is de meerderheid van de vertaalbureaus die de brede, algemene sector van de markt bezetten gekend als 'brievenbussen'. Die bestaan uit exclusief lokale, gemonolokaliseerde bedrijven die al of bijna al hun productie uitbesteden aan freelancevertalers. Daardoor kunnen ze zelfs geen interne revisie garanderen van vertalingen of talen die niet lokaal gesproken worden. De derde sector van de markt bestaat uit tweetalige of drietalige vertaalbureaus. Deze bedrijven bieden enkel hun moedertalen als doeltalen aan. Hun kwaliteitsniveau, ondanks goedkoper te zijn, is over het algemeen gelijk aan of beter dan dat van brievenbussen. Inderdaad, vertalers die in deze kantoren werken, werken heel vaak tegelijkertijd voor hun eigen klanten en voor andere vertaalbureaus van de tussenklasse (Zie Geïnternationaliseerd bureau, Vertaalbureau en Glokaal). Vertaalgeheugens (Zie Vertaalgeheugensysteem). Vertaalgeheugensysteem De samenstelling van een sector- of bedrijfstechnolect vereist het gebruik van moderne software voor terminologie en fraseologie genaamd 'vertaalgeheugensysteem'. Met deze software kunnen ook glossaria van klanten, die idealiter gecontroleerd en goedgekeurd werden door de klant, opgeslagen worden en een maximaal aantal aan meertalige teksten opgeslagen worden. Inderdaad, alle teksten die gebruikt werden voor een doeltaal worden gearchiveerd en onderverdeeld in segmenten die verzamelt worden in een soort van reusachtig woordenboek. Vanuit een terminologische en fraseologisch standpunt laten deze programma's een voortdurende integratie van deze woordenboeken toe, want hoe meer er voor een klant vertaald wordt, hoe meer de vertaalgeheugens gevuld worden met specifieke linguïstische knowhow. Iedereen haalt dus voordeel uit tijd, precisie en, natuurlijk, financiële besparingen (Zie Basisvertaling). Vertaalwetenschap Vertaalwetenschap wordt door professor en linguïst Antoine Berman gedefinieerd als "de reflectie van de vertaling over zichzelf vanuit zijn ervaring". De aanzienlijke investeringen die geglokaliseerde vertaalbureaus elk jaar doen in vertaalwetenschap (terminologie, publicaties, professionele boeken en handleidingen) zijn meer geconcentreerd op de toegepaste vertaalwetenschap. In feite is het onderzoek van de fundamentele vertaalwetenschap al zeer geavanceerd. Ze is zeer zelfverzekerd sinds ongeveer de jaren 50 dankzij talrijke universiteitsprofessoren, vaak emeritus.


www.eurologos.com

171/183


Vertaling Geschreven overbrenging van een tekst van de ene taal naar een andere. Het hoofddoel van vertaling is het herstellen van de semantiek, de morfologische en de stilistische elementen van de brontaal in de doeltaal. Vertaling verschilt daarom aanzienlijk van een duplicaat ('woord-voor-woord'-vertaling) en van tolkwerk (mondelinge vertaling). Terwijl het duplicaat waarschijnlijk resulteert in een onaannemelijke morfologische accuratesse, zonder stijl en met semantische onzekerheid (onacceptabel), is het doel van tolkwerk het produceren van een globale reconstructie, die gebalanceerd is en onmiddellijk effectief en specifiek is voor de gesproken taal. Vertaling verschilt ook van de aanpassing van reclame (ook geschreven), die totale resultaten vereist met betrekking tot stijl, voornamelijk geo- en sociostijl, zelfs als de morfologische verschillen ook heel significant blijken. Het risico bestaat erin dat het verschil in stijl ook een ietwat gemarkeerd verschil produceert met betrekking tot de semantiek en dus met betrekking tot de focus en het concept van het aan te passen reclamebericht (Zie Aanvaardbaarheid, Aanpassing, Duplicaat, Tolkwerk en Letterlijkheid). Vertaling van het blad Mondelinge vertaling geproduceerd door het lezen van een tekst en die rechtstreeks te vertalen in een andere taal. Vertalingen van het blad worden meestal uitgevoerd door tolken op meertalige vergaderingen. Vervolg Deel van een artikel op de voorpagina – op de rechterkant en/of onderkant – van een krant of bedrijfstijdschrift dat verder gaat binnenin de publicatie. Voorkeursplaats Het deel van een bladzijde dat het eerste de aandacht trekt. Tijdens de voorbereiding van de lay-out is de voorkeursplaats waar rekening mee moet worden gehouden meestal bovenaan link van de bladzijde te vinden.

Ww Webmaster Een grafisch ontwerper die gespecialiseerd is in computerontwikkelingen voor het creëren van website- en communicatiesystemen op het internet. Website Publishing Het ontwerp, de productie en de levering van een geïllustreerde website klaar om op het internet te plaatsen. Websites zijn meer en meer de reclamemiddelen die de industrie en de handel nodig hebben. Het internet is zelfs een familie van nieuwe media geworden die de reclamewereld niet over het hoofd kan zien; soms is die zelfs belangrijker dan andere traditionele formaten. Alleen een modern meertalig en multimediaal publishing-bedrijf (vooral wanneer het multinationaal is) kan de taak van websiteproductie aan. (Zie HTML en WWW). Weduweregel Laatste regel van een paragraaf die verschijnt aan het begin van een bladzijde (kolom), waarvoor een aanpassing van de fototypografie van de tekst nodig is. Weesregel (of asymmetrische of holle) Eerste regel van een paragraaf die verschijnt aan het einde van een bladzijde (kolom), waarvoor een aanpassing van de fototypografie van de tekst nodig is.


www.eurologos.com

172/183


Weltanschauung Letterlijk 'wereldbeeld' in het Duits. Duitse filosofen, waaronder de meest vermaarde, hebben dit woord altijd gecultiveerd door het in het centrum van alle onderzoek te plaatsen. Het is misschien om deze reden dat Duitse filosofen een grote reputatie hebben van systematisch te zijn en diepgaand naar de zaken te kijken. En toch was een van deze grote denkers – misschien de meest representatieve onder hen (vooral in het nihilisme) – van dit zogenaamd 'filosofische' land, Friedrich Nietzsche, onverzoenlijk 'fragmentarisch' en anti-methodologisch. WWW Acroniem voor World wide web (zie Website Publishing).

Zz Zeugma Stijlfiguur waarbij een of twee termen samen gezet of vergeleken worden: De vertaling staat vol fouten en de originele tekst vol paralogismen.


www.eurologos.com

173/183


14. Index van namen

Wees nederig en dankbaar tegenover de mensen die ons voorgingen in de vermoeidheid en de vreugde van het leven. Zij verlichten voortdurend ons dagelijkse pad naar de waarheid. En naar de professionele waarheid.


www.eurologos.com

174/183


Alexander de Grote Aristoteles Roland Barthes Ludwig von Beethoven Benedictus XVI Antoine Berman Sir Timothy (Tim) Berners-Lee Pieter Bruegel de Oude Teilhard de Chardin Gilbert Keith Chesterton Emil Cioran Pierre Corneille Martina Csolàny Paus Damascus Godfried Danneels Fyodor Dostoyevsky Alain Finkielkraut Sigmund Freud Johann Wolfgang von Goethe Luigi Giussani Johannes Gutenberg René Haeseryn Georg Wilhelm Friedrich Hegel Ad Hermans Victor Hugo Johannes Paulus II Søren Kierkegaard Edgar Lee Masters André-Mutien Léonard Giacomo Leopardi Mohammed Nemesis Friedrich Nietzsche Sandrine Olejnik Blaise Pascal Paulus VI Jacques Permentiers Pius XI Elizabeth Pinchot Gifford Pinchot Plutarchus (Ploutarkhos) Karl Popper Mary Quant Raymond Queneau Edmond Rostand Jean-Jacques Rousseau Sint Ambrosius Sint Augustinus Sint Hiëronymus Sint Lucas Sint Marcus Sint Mattheus William Shakespeare Erik Spingael Michel Tournier Franco Troiano Europese Unie Anne-Marie Van Passen


1.1 1.6 11.4 1.7 11.6 – 11.7 – 11.10 13 0 11.3 11.5 3.5 3.4 13 5.2 7.5 12.4 11.1 11.4 13 1.7 11.5 0 4.6 8.4 5.7 – 13 6.5 11.8 11.9 0 12.4 11.3 9.6 13 5.3 – 13 7.3 1.4 – 13 11.2 – 11.10 7.3 – 9.4 – 12.3 11.8 12.1 12.1 12.2 11.2 3.2 13 14 11.9 7.5 7.5 0 – 7.5 4.6 4.6 4.6 13 7.3 – 9.4 – 12.3 13 7.3 – 9.4 – 12.3 5.3 – 11.8 11.8

www.eurologos.com

175/183


Marguerite Yourcenar


8.1

www.eurologos.com

176/183


15. Bibliografie

Onze culturele activiteiten worden mogelijk gemaakt dankzij de ideeën die terug te vinden zijn in publicaties. Van graffiti tot het laagste van de gedrukte artikels in onze kranten. En in elk boek zoals deze hieronder opgelijst.


www.eurologos.com

177/183


. Jörn Albrecht, Linguistik und Übersetzung, Niemeyer, Tübingen, 1973, DE. . Emmanuel Alexandre, Créez vos publications d’entreprise, Armand Colin, Parijs, 1991, FR. . Friedmar Apel, Il manuale del traduttore letterario, a cura di Emilio Mattioli e Gabriella Rovagnati, Guerini e associati, Milaan, 1993, IT. . Friedmar Apel, Sprachbewegung, Carl Winter Universitätsverlag, Heidelberg, 1982, DE. . Enrico Arcaini, Analisi linguistica e traduzione, Pàtron ed., Bologna, 1986, IT. . Massimo Baldini, Manuale del perfetto scrittore, Oscar Mondadori, Milaan, 1996, IT. . Prof. mr J.P. Balkema, Mr G.R. de Groot, Recht en vertalen, Deventer, Kluwer, 1987, BE. . Michel Ballard, Europe et traduction, Artois Presse Université, Arras, 1998, FR. . Michel Ballard, La traduction à l’université, P.U. Lille, 1993, FR. . Michel Ballard, La traduction de l’anglais au français, Nathan Université, Parijs, 1987, FR. . Michel Ballard, De Cicéron à Benjamin. Traducteurs, traductions, réflexions, P.U. Lille, 1992, FR. . Roland Barthes, Le degré zéro de l'écriture, Seuil, Parijs, 1953, FR. . Susan Bassnett-McGuire, La traduzione, teorie e pratica, Bompiani, Milaan, 1993, IT. . Georges L. Bastin, Traducir o adaptar, Universidad Central de Venezuela, 1998, VE. . Roger Bell, Translation and Translating : Theory and Practice, Longman, Harlow, 1991, UK. . Karl Heinz Bender, Klaus Berger, Mario Wandruszka, Imago Linguae. Beiträge zu Sprache, Deutung und Übersetzen, Wilhelm Fink Verlag, München, 1977, DE. . Vidal Beneyto J. (dir), Las industrias de la lengua, Madrid, Fundación Germán Sánchez Puipérez, 1991, ES. . Benedictus XVI, Encycliek Caritas in veritate, Uitgeverij Vaticaan, Rome, 2009, IT. . Alain Berenboom, Le droit d’auteur, Maison Larcier, Brussel, 1984, BE. . Antoine Berman, Les Tours de Babel, T.E.R. Editions, Parijs, 1985, FR. . Antoine Berman, La traduction et la lettre ou l’auberge du lointain, in : Les Tours de Babel, T.E.R Éditions, Parijs, 1985, FR. . Vijay Bhatia, Analysing Genre : Language Use in Professional Settings, Longman, Harlow, 1993, UK. . Daniel Blampain, André Goosse, Le français en Belgique, Duculot, Louvain-la-Neuve, 1997, BE. . H. Bloemen, E. Hertog & W. Segers, Letterlijkheid, woordelijkheid = literality, verbality, Fantom, Antwerpen/Harmelen, 1995, BE. . Dominique Boullier and Marc Legrand, Les mots pour le faire, Éd. Descartes, Parijs, 1990, FR. . Pierre Bourdieu, Ce que parler veut dire, Fayard, Parijs, 1982, FR. . Bettina Bovinelli e Serena Gallini, Il doppiaggio. Trasposizioni linguistiche e culturali, CLUEB ed., Bologna, 1994, IT. . Jean Brauns, Comprendre pour traduire, Maison du Dictionnaire, Parijs, 1981, FR. . Erik Brissot, Les métiers de l’image, Bayard Ed., Parijs, 1990, FR. . Cyril Brun, Pour une spiritualité sociale chrétienne. Réflexions chrétiennes sur l’actualité, Éditions Tempora, Perpignan, 2007, FR. . V.Rajaud, M.Brunetti, Traducir, Dunod, Parijs, 1992, FR. . Judith Butcher, Copy-éditing, Cambridge University Press, 1994, UK. . María Teresa Cabré, La terminología. Teoría, metodología, aplicaciones, Barcelona, Antártida, 1993, ES. . Louis-Jean Calvet, L’Europe et ses langues, Essai Plon, Brussel, 1993, BE. . Edmond Cary, Comment faut-il traduire ?, P.U. Lille, 1985, FR. . Edmond Cary, Les grands traducteurs français, Librairie de l’Université Georg, Genève, 1963, CH. . Enrico Catani, Teoria e pratica della traduzione, Edizioni Quatro Venti, Urbino, 1983, IT. . Bernard Cathelat, Sociostyle-système, Les Éditions d’Organisation, Parijs, 1990, FR. . Paul Chavy, Traducteurs d’autrefois, Champion-Slatkine, Parijs-Genève, 1988, FR-CH. . Hélène Chuquet, Pratique de la traduction, Ophrys, Gap, 1990, FR. . Nicolas Cirier, Un correcteur fou à l’imprimerie royale, Éditions des Cendres, Parijs, 1987, FR. . M.J.G. de Jong, Vadertaal en moederland. Over het Nederlands in de Lage Landen en Europa, Davidsfonds/Clauwaert, Leuven, 1996, BE. . Jean de la Guérivière, Belgique : La revanche des langues, Seuil, Parijs, 1994, FR. . D. Delabastia, Theo Hermans, Vertalen historisch bezien. Tekst, metatekst, theorie, Stichting Bibliographia Neerlandica, Den Haag, 1995, NL. . Maurice Delcroix, Fernand Hallyn, Introduction aux études littéraires, Duculot, Parijs, 1987, FR. . Jean Delisle, L’Analyse du discours comme méthode de traduction, Editions de l’Université d’Ottawa, 1981, CA. . Jean Delisle y Georges L. Bastin, Iniciación a la traducción, Enfoque Interpretativo, Teoría y Práctica, Universidad Central de Venezuela, VE. . Jean Delisle, Judith Woodsworth, Les traducteurs dans l’histoire, Les Presses de l’Université d’Ottawa, Editions Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

178/183


Unesco, 1995, CA. . Claude Demanuelli, Jean Demanuelli, Lire et traduire, Masson, Parijs, 1991, FR. . Jacques Deschepper, Savoir communiquer avec les journalistes, Éditions Eyrolles, Parijs, 1990, FR. . Philippe Devisme, Packaging, mode d’emploi, Dunod, Parijs, 1991, FR. . Philippe d’Iribarne, La logique de l’honneur. Gestion des entreprises et traditions nationales, Seuil, Parijs, 1989, FR. . John Dodds, La traduzione, Instituto Poligrafico e Zecca dello Stato, Rome, 1993, IT. . Fédor Dostoïevski, L’Idiot, (eerste editie in Rusland, 1869), Actes Sud, Parijs, 2000, FR. . Jean-Marie Douchy, Vers le “zéro défaut” dans l’entreprise, Dunod, Parijs, 1986, FR. . Johann Drumbl, Die Verantwortung für das Wort, in : Atti del convegno internazionale. Tradurre : Teoria e esperienze, Provincia autonoma di Bolzano, 1987, IT. . Alain Duchesne, Thierry Leguay, Petite fabrique de littérature, Éditions Magnard, Parijs, 1985, FR. . Christine Durieux, Fondement didactique de la traduction technique, Didier Érudition, Parijs, 1988, FR. . Bernal Enjuto, Jorge, et al., Tres conferencias sobre la traducción/Three Lectures on Translation, Río Piedras, Escuela Profesional de Traductores, 1971, ES. . Alain Etchegoyen, Le capital lettres, Éd. F. Bourin, Parijs, 1990, FR. . Jean-Christian Fauvet, Jean-René Fourton, La passion d’entreprendre, Les Éditions d’Organisation, Parijs, 1985, FR. . Alain Finkielkraut, Nous autres, modernes, Ellipses, Parijs, 2005, FR. . Philippe Gaillard, Techniques du journalisme, PUF, Parijs, 1985, FR. . François Gallix, Walsh Michael, Pratique de la traduction, Hachette-Classiques, Parijs, 1991, FR. . Pierre Ganz, Le reportage radio & télé, Presse et formation, Parijs, 1988, FR. . Georges Garnier, Linguistique et traduction, Paradigme, Caen, 1985, FR. . Jean Georges, L’écriture mémoire des hommes, Découvertes Gallimard, Parijs, 1987, FR. . Gietz, R. : Terminología científico-técnica y traducción automática : el punto de vista del traductor, Buenos Aires, SIIT, 1991, AR. . Benoît Girard, La communication écrite dans l’entreprise, De Boeck Université, Parijs – Brussel, 1997, FR – BE. . Italo Girardi, Le professioni linguistiche, Sovera Multimedia, Rome, 1992, IT. . Luigi Giussani, Le sens religieux, Fayard, Parijs, 1988, FR. . Luigi Giussani, Perché la chiesa, Rizzoli, Milaan, 2003, IT. . Luigi Giussani, Uomini senza patria (1982-1983), BUR, Rizzoli, Milaan, 2008, IT. . Daniel Gouadec, Le traducteur, la traduction et l’entreprise, Afnor Gestion, Rennes, 1989, FR. . Laura Gran, John Dodds, The theoretical and practical aspects of teaching conference interpretation, Campanotto Editore, Udine, 1989, IT. . Françoise Grellet, Apprendre à traduire, Presses Universitaires de Nancy, 1991, FR. . Blanche Grunig, Les mots de la publicité, Presses du CNRS, Parijs, 1990, FR. . Mathieu Guidère, Publicité et traduction, L’Harmattan, Parijs, 2000, FR. . Claude Hagège, L’homme de paroles, Fayard, Parijs, 1985, FR. . Claude Hagège, Le français et les siècles, Odile Jacob, Parijs, 1987, FR. . Evelyne Hatch, Discourse and Language Education, Cambridge Language Teaching Library, Cambridge University Press, 1992, UK. . Basil Hatim, Ian Mason, Discourse and Translator, Longman, Harlow, 1990, UK. . Thomas Heller, La communication audiovisuelle d’entreprise, Les Éditions d'Organisation, Parijs, 1990, FR. . Jean Herbert, Manuel de l’interprète, Librairie de l’Université Georg, Genève, 1952, CH. . Ad Hermans, Dictionnaire des termes de la sociologie, Éd. Marabout, Brussel, 1993, BE. . J. Hermans, P. Simoens, P. Jansen (reds.), Taal, vertaling, management. Verkenning in een economisch niemandsland, The CERA Chair of Translation, Leuven, 1994, BE. . Michael Hoey, Patterns of Lexis in Text, Oxford University Press, 1991, UK. . Hans G. Hönig, Strategie der Übersetzung, Gunter Narr Verlag, Tübingen, 1996, DE. . H. W. Hollander, Vertalen. Een eerste kennismaking, Het Spectrum, Utrecht, 1988, NL. . Juliane House, Translation Quality Assessment, Gunter Narr Verlag, Tübingen, 1997, DE. . Michel Huguier, Hervé Maisonneuve, La rédaction médicale, Doin, Parijs, 1992, FR. . Amparo Hurtado Albir, La notion de fidélité en traduction, Didier Érudition, Parijs, 1990, FR. . Marie-José Jaubert, Slogan mon amour, Barrault, 1985, FR. . Férid Jemaa, Dictionnaire bilingue de l’infographie, Editions Eyrolles, Parijs, 1992, FR. . Volker Kapp, Übersetzer und Dolmetscher, Francke Verlag Tübingen, 1991, DE. . Hans P. Krings, Was in den Köpfen von Übersetzern vorgeht, Gunter Narr Verlag, Tübingen, 1986, DE. . Michel Krzak, Terminologie et traduction, in : La traduction : de la théorie à la didactique, P.U. Lille, 1986, FR. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

179/183


. Jean-René Ladmiral, Traduire : théorèmes pour la traduction, Payot, Parijs, 1989, FR. . Pierre Lambert, Le secret professionnel, Larcier, Brussel, 1985, BE. . Arthur Langeveld, Vertalen wat er staat, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1986, NL. . Valéry Larbaud, Sous l’invocation de saint Jérôme, Gallimard, Parijs, 1946, FR. . A. Lefevere, R. Vanderauwera, Vertaalwetenschap : literatuur, wetenschap, vertaling & vertalen, ACCO, Leuven, 1979, BE. . Marcel Levy, Guide pratique pour réaliser son journal, Chotard Éditeurs, Parijs, 1989, FR. . Anne-Marie Loffler-Laurian, La traduction automatique, Septentrion, Parijs, 1996, FR. . Marella Magris, Polisemia ed omonimia, in : Traduzione, Società e Cultura, Campanotto Editore, Udine, 1992, IT. . Jean-Luc Martin-Lagardette, Les secrets de l’écriture journalistique, Syros, 1987, FR. . Jean-Louis Lodomez, Les groupements d’intérêt économique européens, français et belges, De Boeck Professional Publishing, Brussel, 1989, BE. . André Martinet, Eléments de linguistique générale, Armand Colin, Parijs, 1991, FR. . Françoise Massart-Piérard, La langue : vecteur d’organisation internationale, Éditions d’Acadie, Louvain-la-Neuve, 1993, BE. . Jean Mazaleyrat, Georges Molinié, Vocabulaire de la stylistique, PUF, Parijs, 1989, FR. . Michael Mc Carthy, Discourse Analysis for Language Teachers, Cambridge University Press, 1991, UK. . Daniel Mc Donald, Dottrina sociale della chiesa: alcune sfide globali, Il pozzo di Giacobbe, Trapani, 2010, IT. . Henry Morier, Dictionnaire de la poétique et de la rhétorique, PUF, Parijs, 1981, FR. . Georges Molinié, Eléments de stylistique française, PUF, Parijs, 1986, FR. . Georges Mounin, Histoire de la linguistique, PUF, Parijs, 1985, FR. . Georges Mounin, Les problèmes théoriques de la traduction, Gallimard, 1963, FR. . Georges Mounin, Dictionnaire de la linguistique, PUF, Parijs, 1974, FR. . Georges Mounin, Teoria e storia della traduzione, Piccola, Turijn, 1965, IT. . A. Neijt, V. Fromkin, R. Rodman, Universele taalkunde. Een inleiding in de algemene taalwetenschap. ICG Publications, 6de druk, Dordrecht, 1994, NL. . Siri Nergaard, La teoria della traduzione nella storia, Strumenti Bompiani, Milaan, 1993, IT. . Peter Newmark, Approaches to Translation, Pergamon Press, Hemel Hempsead, 1982, UK. . Peter Newmark, Paragraphs on Translation, Multilingual Matters Ltd., Clevedon, Philadelphia, Adelaide, 1993, UK-AUS. . Peter Newmark, La traduzione: problemi e metodi, Garzanti, Milaan, 1988, IT. . Peter Newmark, About Translation, Multilingual Matters Ltd., Clevedon, Philadelphia, Adelaide, 1991, UK-AUS. . Peter Newmark, A Textbook of Translation, Phoenix Elt, Hemel Hempstead, 1995, UK . Christiane Nord, Einführung in das funktionale Übersetzen, Francke Verlag Tübingen en Basel, 1993, DE-CH. . Michael Novak, L’impresa come vocazione, Rubbettino, 2000, IT. . Sandrine Olejnik, Traductique Eurologos (Technolectes, Terminologie et Traduction assistée par ordinateur), Uitg. TCG, Brussel, 1999, BE. . José Ortega y Gasset, Miseria e splendore della traduzione, Sugarco Edizioni, Milaan, 1937, IT. . Inês Oseki-Dépré, Théories et pratiques de la traduction littéraire, Armand Colin, Parijs, 1999, FR. . Bruno Osimo, Manuale del traduttore, Éd. Hoepli, Milaan, 1998, IT. . Bruno Osimo, Traduzione e nuove tecnologie, Éd. Hoepli, Milaan, 2000, IT. . Bruno Osimo, Traduzione e qualità, Éd. Hoepli, Milaan, 2004, IT. . François Ost, Traduire, défense et illustration du multilinguisme, Fayard, Parijs, 2009, FR. . Pascaline Oury, Rédiger pour être lu, De Boeck, Brussel, 1990 and 2006, BE. . Michaël Oustinoff, Que sais-je : la traduction, PUF, Parijs, 2003, FR. . Fritz Paepcke, Im Übersetzen leben. Übersetzen und Textvergleich, Gunter Narr Verlag Tübingen, 1986, DE. . Paulus VI, Populorum progressio, Uitgeverij Vaticaan, Rome, 1967, IT. . John Peacock, Multilingual Dictionary of Printing and Publishing Terms, Blueprint, 1992, UK. . Jean Peeters, La traduction, de la théorie à la pratique et retour, Presse Universitaire de Rennes, Rennes, 2006, FR. . W. Penninckx, Paul Buyse, Vertaalgids, Zesde herziene en vermeerderde druk, UGA, Kortrijk, 1996, BE. . Jacques Permentiers, Erik Spingael and Franco Troiano, Traduction, adaptation et éditing multilingue, Uitg. TCG, Brussel, 1994 (in six languages), BE. . Elena García Pilar, Aspectos teóricos y prácticos de la traducción, Salamanca, Ediciones Universidad de Salamanca, 1990, ES. Eurologos Group Wanneer lokalisatie 'glokalisatie' wordt

www.eurologos.com

180/183


. Gifford Pinchot, Why you don’t have to leave to corporation to become an entrepreneur, Berrett-Koehler Publishers, 1985, UK. . Yves Plasseraud, Choisir, protéger et gérer vos marques, Les Editions d’Organisation, Parijs, 1977, FR. . Plutarque, Vies parallèles, (geschreven in ongeveer het jaar 100, eerste editie in Frankrijk 1517), C.U.F., Belles Lettres, Parijs, 1999, FR. . Josiane Podeur, La pratica della traduzione, Liguori Editore, Napels, 1993, IT. . Karl Popper, La société ouverte, Ed. du Seuil, Parijs, 1979, FR. . Joseph Ratzinger Benedictus XVI, Gesù di Nazaret, Rizzoli, Milaan, 2007, IT. . Katharina Reiß, H.L. Vermeer, Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie, Max Niemayer Verlag, 1991, DE. . Jacques Richez, Textes et prétextes, Ed. du P.S., Brussel, 1980, BE. . Paul Ricoeur, Sur la traduction, Bayard, Parijs, 2004, FR. . Jean-Jacques Robrieux, Eléments de rhétorique et d’argumentation, Dunod, Parijs, 1993, FR. . Jean-Jacques Rousseau, Du contrat social (première édition 1762), Le livre de poche, Parijs, 1996, FR. . Jean-François Rozan, La prise de notes en interprétation consécutive, Librairie de l’Université Georg, Genève, 1974, CH. . Geoffrey Samuelson-Brown, A Practical Guide for Translators, Multilingual Matters LTD, Clevedon, 1995, UK. . Federica Scarpa, La traduzione della metafora, Bulzoni Editore, Rome, 1989, IT. . Federica Scarpa, Studi sulla traduzione tecnica e letteraria, Edizioni Lint, Trieste, 1990, IT. . Federica Scarpa, La traduzione specializzata, Ed. Hoepli, Milaan, 2001, IT. . Angelo Scola, Una nuova laicità, Marisilio, Venetië, 2007, IT. . Danica Seleskovitch, Marianne Lederer, Interpréter pour traduire, Didier Érudition, Parijs, 1993, FR. . Danica Seleskovitch, L’interprète dans les conférences internationales, Lettres Modernes, Parijs, 1968, FR. . Michel Serres, La traduction, Les Éditions de Minuit, Parijs, 1974, FR. . David Snelling, Strategies for Simultaneous Interpreting, Campanotto Editore, Udine, 1992, IT. . George Steiner, Après Babel, Albin Michel, Parijs, 1978 . Alain Strowel, Droit d’auteur et copyright, Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Katholieke Universiteit Leuven, 1993, BE. . Christopher Taylor, Language to Language, Cambridge University Press, Cambridge, 1998, EN. . Mario Toso, Democrazia e libertà. Laicità oltre il neoilluminismo postmoderno, LAS, Rome, 2006, IT. . Eliad Tudor, Les secrets de l’adaptation, Éditions Dujarric, Parijs, 1981, FR. . Raymond van den Broeck, Inleiding tot de vertaalwetenschap, ACCO, Leuven, 1972, BE. . Raymond van den Broeck, Erik Hertog, Mens en machine in de vertaalopleiding, Fantom, Antwerpen/Harmelen, 1992,BE. . Anne-Marie Van Passen, L’ore di ricreazione, Leuven University Press and Bulzoni Editore, 1990, BE and IT. . Henri Van Hoof, Histoire de la traduction en Occident, Duculot, Parijs, 1991, FR. . Henri Van Hoof, Précis pratique de traduction médicale, Maloine, Parijs, 1986, FR. . K. van Leuven-Zwart, Vertaalwetenschap : ontwikkelingen en perspectieven, Coutinho, Muiderberg, 1992, NL. . G. Vazquez-Ayora, Introduccíon a la traductologia : Curso básico de la traducción, Washington, D.C., Georgetown University Press, USA. . Peter Verstegen, Vertaalkunde versus vertaalwetenschap, Thesis Publishers, Amsterdam, 1993, NL. . Raffaello Vignali, Eppur si muove, Innovazione e piccola impresa, Guerini e associati, Milaan, 2006, IT. . Jean-Pierre Vitrac, Le design industriel, Éditions du Moniteur, Parijs, 1984, FR. . Giorgio Vittadini (a cura di), Liberi di scegliere, dal welfare state alla welfare society, Etas, Parma, 2002, IT. . Voltaire, Lettres philosophiques, Larousse, Parijs, 1972, FR. . Henriette Walter, L’aventure des langues en Occident, Robert Laffont, Parijs, 1994, FR. . A. Weijnen, De kunst van het vertalen. Beginselleer, W. Bergmans, Tilburg, 1946, DE. . Valentín Garciá Yebra, Teoría y práctica de la traducción, Madrid, Editorial Gredos, 1982, ES. . Valentín García Yebra, En torno a la traducción : teoría, crítica, historia, Grebos, Madrid, 1989, ES. . Valentín García Yebra, Traducción : historia y teoría, Gredos, Madrid, 1994, ES. . Zierer, Ernesto, Algunos conceptos básicos de la ciencia de la traducción, Trujillo, Perú, Universidad Nacional de Trujillo, 1979, PE.


www.eurologos.com

181/183


Allerlei: publicaties en andere auteurs . Bibliografía básica sobre traducción y terminología. Mexico, El Colegio de México, 1986, ME. . Kosmos Groot Citatenboek, Utrecht/Antwerpen, Kosmos-Z&K Uitgevers, 14de druk, 1997, NL-BE. . Actas del Coloquio Iberoamericano sobre enseñanza de la terminología, Granada : Publicaciones de la Universidad de Granada, 1992, ES. . Actes des neuvièmes assises de la traduction littéraire (Arles 1992), Actes Sud, Parijs, 1993, FR. . Atti del convegno internazionale Trieste, (Claudio Magris, Umberto Eco), Campanotto Editore Udine, 1993, IT. . Dictionnaire des termes de la sociologie, Flash marabout, Alleur, 1991, BE. . FEDERLINGUA NEWS n° 3 (Tijdschrift van de Association professionnelle de la traduction, de l’interprétation et des services linguistiques), Brussel, 1990, BE. . Introduction aux études littéraires, sous la direction de Maurice Delcroix et Fernand Hallyn, Duculot, 1987, FR. . L’ABC du droit d’auteur, Les Presses de l’Unesco, Parijs, 1982, FR. . La liberté en traduction, Reports from the International conference held by the E.S.I.T. 7, 8 and 9 June 1990, réunis par Marianne Lederer and Fortunato Israël, Didier Érudition, Parijs, 1991, FR. . Terminologie diachronique, Verslagen van de conferrentie georganiseerd door het Centre de Terminologie de Bruxelles, Institut Libre Marie Haps, edited by Caroline de Schaetzen, 1988, BE. . The Interpreter’s newsletter, tijdschrift van de universiteit van Trieste (S.S.L.M.I.T.), IT. . Idioma, Linguistic and translatology review, Institut Cooremans, Brussel, 1995, BE. . Terminologie et traduction, CEE, Brussel-Luxemburg, 1994, BE-LU. . La traduction littéraire, pratique et perspective, Rondetafelconferentie georganiseerd door het FIT, Parijs, 1986, FR. . La traduction au coeur de la communication, Verslagen van de FIT-conferentie in Brighton, 1993, UK. . La traduction. De la théorie à la didactique, Studies verzameld door Michel Ballard, Presses Universitaires de Lille, 1986, FR. . La traduction plurielle. Teksten verzameld en gepresenteerd door Michel Ballard, Presses Universitaires de Lille, 1990, FR. . Le linguiste (Tijdschrift van de CBTIP), Brussel, 1986/1-2, 1987/3, BE. . Les Tours de Babel, Essays over vertaling, Editions Trans-Europ-Repress, Parijs, 1985, FR. . Technologie au service des langues, Conferentie van de Bourse des langues de Bruxelles, Centre d’animation en langues, 1987, BE. . Terminologies nouvelles, Wekelijkse review van het Agence de coopération culturelle et technique de la Communauté française de Belgique, n° 6, 1991, BE. . Le concept de clarté dans les langues et particulièrement en français, Review van het Institut de Sociologie, Colloque de l’Institut des Hautes Etudes de Belgique, Brussel, 1988, BE. . Répertoire des produits et services de traitement automatique de la langue française, Controlecentrum van de Taalindustrie onder leiding van André Abbou, Editions Daicadif, Parijs, 1989, FR. . Traduction assistée par ordinateur, Controlecentrum van de Taalindustrie onder leiding van André Abbou,Éditions Daicadif, Parijs, 1988, FR. . Target (International Journal of Translation Studies), tijdschrift, John Benjamins Publishing, Amsterdam Philadelphia, NL. . Le langage et l’homme, Institut Libre Marie Haps, Driemaandelijkse review, Brussel, BE. . Le concept de clarté dans les langues et particulièrement en français, Review door het Institut de sociologie, Vrije Universiteit Brussel, 1989, BE. . Babel, Internationale review over vertaling, driemaandelijks, John Benjamins Publishing, Amsterdam-Philadelphia, NL. . Newsletter FIT, Driemaandelijkse publicatie door de Fédération Internationale des Traducteurs, Parijs, FR. . Multilinguismo e traduzione, Vertaaldienst van de Europese Commissie, Brussel – Luxemburg, 1995, BE – LX. . Umbero Eco, Claudio Magris, Autori e traduttori a confronto, Campanotto Editore Udine, 1993, IT. . Imprimeur au cœur de la France de Louis XII à la Révolution industrielle, Gérard Payen at the Syndicat des Maîtres imprimeurs de Loir-et-Cher, 1987, FR. . La traduction, notre avenir, XIe Wereldconferentie van het FIT, Euroterm, Maastricht, 1988, NL.


www.eurologos.com

182/183


e

. Translation – the vital link, La traduction au cœur de la communication, XIII FIT-Wereldcongres, Londen, 1993, EN. . Neuvièmes assises de la traduction littéraire, Actes Sud, Arles, 1993, FR. . Traduzione, società e cultura, publicaties van het Hoger Instituut voor Moderne Talen voor Tolken en Vertalers aan de Universiteit van Trieste, IT. . Sussidiarietà ed educazione, Rapporto sulla sussidiarietà 2006, Mondadori Università, Milaan, 2007, IT. . La ragione esigenza di infinito, a cura di Giorgio Vittadini, Mondadori Università, Milaan, 2007, IT. . Language International, maadelijks tijdschrift van Translation, Localisation, Interpreting and Global Communication, John Benjamin Publishing, Amsterdam, NL. . Voice over, narration et commentaire, Karina Pönniö, toespraak op het Internationale Forum in Straatsburg op 22-24 juni 1994 georganiseerd door het FIT (Fédération Internationale des Traducteurs) getiteld Communication audiovisuelle et transferts linguistiques, FR. . María Teresa Cabré, La enseñanza de la terminología : uniformización y diversidad, in : Actas del Coloquio Iberoamericano sobre enseñanza de la terminología, Granada : Publicaciones de la Universidad de Granada, 1992, ES. . Jean-Claude Corbeil, Quinze ans de politique terminologique au Québec, in Terminologie diachronique, Verslagen van de conferentie georganiseerd door het Centre de Terminologie de Bruxelles Institut Libre Marie Haps, geredigeerd door Caroline de Schaetzen, 1988, BE. . Franco Crevatin, in : First International Symposium of Conference Interpreting at the University of Trieste, Campanotto ed., Udine, 1989, IT. . Jean-Marie Fortin, L'apport de la terminologie dans la promotion d'une langue, in : Terminologies nouvelles, n°6, 1991, BE. . Jean-René Ladmiral, Pour la traduction dans l'enseignement des langues, in : La traduction : de la théorie à la didactique, FR. . Cuadernos de traducción e interpretación/Quaderns de traducció i interpretació, Escuela Universitaria de Traductores e Intépretes, Universitad Autónoma de Barcelona, 1982, ES. . Website www.clonline.org (in het Engels, Spaans en Italiaans), bevat de boeken van Monseigneur Giussani en de publicaties van zijn ‘Communion et Libération’-beweging. . UNIAPAC (International Christian Union of Business Executives), La valeur des valeurs, 2008, FR. . Compendium van de sociale leer, Uitgeverij Vaticaan, Rome, 2004, IT.

We moeten in het bijzonder een heel belangrijk biografisch werk (Engels-Frans) melden dat gecreëerd werd door een 'groep' professoren aan de School voor Vertalen en Tolken van de Universiteit van Ottawa, onder leiding van Roda P. Roberts: Bibliographie du traducteur (Translator's Bibliography), Ottawa University Press, 1987. Dit werk bevat de reeds gepubliceerde bibliografie door Jean Delisle en Albert Lorraine en bestaat uit meer dan 2000 titels van boeken en artikels over de kwestie van vertaling, terminologie, tolkwerk en meertalig schrijven.


www.eurologos.com

183/183

Franco Troiano. Meertalige diensten verraden door het monolokalisme. De eer van de taalindustrie gered door het 'glokalisme' Uitg. T.C.G

Recommend Documents