Aardrijkskunde
■■■■
Examen VBO-MAVO-D Voorbereidend Beroeps Onderwijs Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs
20
00
Tijdvak 1 Donderdag 25 mei 9.00 – 11.00 uur
Als bij een open vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt.
Dit examen bestaat uit 46 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.
000010
12
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.
Begin
■■■■
De Nederlanders en hun vakantiebestemmingen
kaart 1
De Waddenzee
Schiermonnikoog 3
Ameland
Terschelling Lauwersoog 4
Holwerd
Vlieland 2
Harlingen
Texel
1
Den Helder Legenda: Wad, bij eb droogvallend
agrarisch gebied
water
veerverbinding
0
10
20 km
zand/duingebied
Droogvallen op de Waddenzee
foto 1
000010
12
2
Lees verder
Jaarlijks melden duizenden toeristen zich aan voor een uniek en spannend evenement: droogvallen op de Waddenzee. Droogvallen houdt in dat een boot de eerste dag met vloed naar een wad vaart, daar met eb droog komt te liggen en de volgende dag met vloed weer vertrekt. Vanuit de haven van Harlingen vertrekt om de dag een grote zeilboot voor zo’n excursie van twee dagen. De grote zeilboot heeft een diepgang van 1,10 meter.
2p
1 ■ A B C D
Deze keer vaart de boot uit de haven van Harlingen naar de locatie in noordoostelijke richting. Op kaart 1 staan vier mogelijke locaties aangegeven met de cijfers 1, 2, 3 en 4, waar deze boot kan droogvallen op de Waddenzee. Welke locatie om droog te vallen is juist? locatie 1 locatie 2 locatie 3 locatie 4
Droogvallen op de Waddenzee
tekst 1
De familie Blijenberg verblijft tijdens de zomervakantie twee weken op Texel en één week op Terschelling. Zij wil tijdens deze vakantie een excursie „droogvallen op de Waddenzee” boeken in Harlingen. De familie Blijenberg reist met het openbaar vervoer. De eerste dag vertrekt de boot naar het Waddengebied. Bij eb ligt de boot vast op het wad. Dan kan men wandelen over het wad en diertjes en schelpen zoeken. De volgende dag gaat men terug naar Harlingen. Voor veel toeristen vormt deze excursie een bijzondere vakantiebesteding voor twee dagen met een overnachting. Prijsindicatie: ƒ 195,– (P 88,49) per persoon. 2p
2 ■ A B C D
2p
3 ■
000010
12
Bij deze excursiemogelijkheid is sprake van georganiseerd toerisme – actief toerisme georganiseerd toerisme – passief toerisme ongeorganiseerd toerisme – actief toerisme ongeorganiseerd toerisme – passief toerisme Bij de familie Blijenberg is er een meningsverschil over het meest geschikte tijdstip om de excursie te maken. Vader vindt dat de excursie het best gemaakt kan worden tijdens het verblijf op Terschelling. Otto, de zoon van 17 jaar, vindt dat juist tijdens het verblijf op Texel de excursie het beste kan worden gemaakt. Schrijf op wie er volgens jou gelijk heeft, vader of zoon. Geef daarvoor een reden. Je kunt hierbij gebruik maken van kaart 1.
3
Lees verder
Een bord op Vlieland
foto 2
2p
4 ■ A B C D E F
000010
12
Het bord op foto 2 bevindt zich op Vlieland aan de rand van een waterwingebied. Het bord is geplaatst door Staatsbosbeheer en het waterleidingbedrijf Friesland. Het bord heeft betrekking op de beschikbaarheid van zoet grondwater. Het is voor Vlieland van groot belang dat de hoeveelheid zoet grondwater op peil blijft. Hieronder staan vier mogelijke redenen waarom een te kleine hoeveelheid zoet grondwater problemen veroorzaakt. 1 Het zoute zeewater kan ondergronds het eiland binnendringen. 2 Te weinig grondwater verzwakt de dijken. 3 Behalve de Vlielanders maken ook toeristen gebruik van het zoete grondwater. 4 Wanneer het grondwater daalt kan de veerboot het eiland niet meer bereiken. Welke redenen zijn juist? 1 en 2 1 en 3 1 en 4 2 en 3 2 en 4 3 en 4
4
Lees verder
foto 3
De pijlerdam
kaart 2
Zeeland M
L
N
K
0
2p
5 ■ A B C D
2p
6 ■
000010
12
10
20 km
Op foto 3 staat de pijlerdam in Zeeland afgebeeld. Ook de pijlerdam dient om Zeeland te beschermen tegen hoog water. Jaarlijks zijn er vele duizenden toeristen die deze pijlerdam bezichtigen. Op kaart 2 staan vier mogelijke locaties aangegeven met de letters K, L, M en N. De juiste locatie van de pijlerdam op foto 3, staat op kaart 2 aangegeven met de letter K. L. M. N. De bezoekers kunnen in de pijlerdam en het bezoekerscentrum goed zien op welke manier de dam tot stand is gekomen. Ook kunnen ze uitleg krijgen over de functie van de pijlerdam. Leg uit op welke manier het bouwwerk een groot deel van de provincie Zeeland beschermt tegen hoog water.
5
Lees verder
Concentratiegetallen activiteiten Zeeland, 1995 – 1997
grafiek 1
0
50
100
150
200
250
300
350
strand X rondvaartboot zonnebaden folklore vissen oude steden autorit zwemmen fietsen bus, trein café, dancing musea Y uit eten recreatiepark tennis, squash zeilen, kanoen theater, bioscoop Z
2p
7 ■
A B C D E F
In grafiek 1 is voor de periode 1995 – 1997 aangegeven de verhouding tussen deelname aan toeristische activiteiten in Zeeland in vergelijking met Nederland als geheel (Nederland is 100). Je kunt zien dat het strandbezoek als toeristische activiteit in Zeeland hoog scoort. Als je het aandeel strandbezoek als toeristische activiteit in Nederland op 100 stelt, steekt Zeeland er ver bovenuit. Het strandbezoek is in Zeeland dus een heel belangrijke toeristische activiteit. Op de plaatsen X, Y en Z zijn drie andere toeristische activiteiten weggelaten. Dat zijn – in willekeurige volgorde – surfen, wandelen en bezoek dierenpark. Wat moet op deze plaatsen worden ingevuld? X
Y
Z
bezoek dierenpark bezoek dierenpark surfen surfen wandelen wandelen
surfen wandelen bezoek dierenpark wandelen bezoek dierenpark surfen
wandelen surfen wandelen bezoek dierenpark surfen bezoek dierenpark
Hieronder staan enkele klimaatgegevens van een gebied, zoals je die zou kunnen aantreffen in een reisgids. Enkele klimaatgegevens van ... Gemiddelde temperatuur in januari: 7 graden Celsius Gemiddelde temperatuur in juli: 28 graden Celsius Jaarlijkse neerslag: 693 mm Gemiddelde temperatuur zeewater in januari: 15 graden Celsius Gemiddelde temperatuur zeewater in juli: 27 graden Celsius Gemiddeld aantal zonuren in januari: 7 uur Gemiddeld aantal zonuren in juli: 12 uur
2p
8 ■ A B C D
000010
12
In de titel ontbreekt de naam van het gebied, waar deze klimaatgegevens bij horen. Welke naam van het gebied is juist? De Nederlandse Antillen Jawa (Indonesië) Turkse westkust Zeeland
6
Lees verder
Belangrijke autoverbindingen in de Alpen
kaart 3
Nürnberg
Stuttgart
A
Wenen
München Memmingen Füssen
B
Fernpas Landeck
C
Salzburg Kufstein Innsbruck Innsbrusk
Graz
Sölden
1
2
3
Legenda: landsgrens
2p
9 ■
A B C D E F
2p
10 ■
000010
12
autosnelweg
verbindingsweg
0
100
200 km
De cijfers 1, 2 en 3 in de kaart staan voor drie bekende Alpenlanden. Welke combinatie van landen en nummers is juist? 1
2
3
Italië Italië Slovenië Slovenië Zwitserland Zwitserland
Slovenië Zwitserland Italië Zwitserland Italië Slovenië
Zwitserland Slovenië Zwitserland Italië Slovenië Italië
De familie Gondelaar gaat in de krokusvakantie met de auto op wintersport naar de plaats Sölden. Ze komt vanuit Nederland via Stuttgart en gaat via Memmingen en Füssen naar Sölden. De letters A, B en C bij de routes geven aan waar deze familie mogelijk files kan verwachten. Bij welke letter op kaart 3 kan de familie Gondelaar vrijwel zeker een file verwachten en waarom juist daar?
7
Lees verder
Skiliften en skipistes in het Grödnerdal bij Wolkenstein in de Alpen
kaart 4
2p
11 ■ A B C
000010
12
Kaart 4 geeft een overzicht van de skipistes en skiliften in de omgeving van het plaatsje Wolkenstein. De dunne lijnen op de kaart zijn hoogtelijnen. Op de kaart staan drie verschillende pistes aangegeven met de letters X, Y en Z. De skipistes worden verdeeld naar moeilijkheidsgraad. Men gebruikt kleuren om de moeilijkheidsgraad van de pistes aan te geven. Er zijn steile (zwarte pistes), minder steile (rode pistes) en bijna vlakke pistes (groene/blauwe pistes). De steile pistes zijn het moeilijkst. Gerard en Ruud zijn twee ervaren skiërs, die de moeilijkste piste willen nemen. Welke piste zullen Gerard en Ruud kiezen? piste X piste Y piste Z
8
Lees verder
foto 4
foto 5
foto 6
foto 7
Turkije
kaart 5
0
2p
12 ■ A B C D
2p
13 ■ A B C D
000010
12
200
400 km
Tijdens een rondreis door Turkije maakte de familie Oosterlaan een aantal foto’s. Na hun thuiskomst in Nederland zoeken zij uit waar elke foto is gemaakt. Op kaart 5 staat de route weergegeven die de familie Oosterlaan heeft gevolgd. Wat is de juiste volgorde van de foto’s volgens de route op kaart 5? 4–5–6–7 4–6–7–5 6–4–5–7 6–7–5–4 Bij welke foto is sprake van georganiseerd elitetoerisme? bij foto 4 bij foto 5 bij foto 6 bij foto 7
9
Lees verder
De Griekse koning Eumenes II van Pergamon verbleef in 190 voor Christus al graag bij de warme bronnen en spectaculaire kalkterrassen van Pamukkale. Tegenwoordig wordt toeristen verzocht de schoenen uit te trekken, want het ooit zo witte Pamukkale wordt grijzer.
tekst 2
2p
14 ■ A B C D
Bovenstaand gebied wordt onder andere bedreigd door een hotel dat bij de terrassen staat. Hieronder staan twee uitspraken met betrekking tot dat hotel. 1 Het hotel tapt water af voor eigen gebruik, waardoor een aantal terrassen minder water krijgt. 2 Het hotel produceert heel veel afvalwater, waardoor de terrassen vervuilen en hun witte kleur verliezen. Welke uitspraak is of welke uitspraken zijn juist? alleen 1 alleen 2 1 en 2 geen van beide
Reizen; het gaat wel eens mis!
tekst 3
De geschillencommissie ’Reizen’ kreeg in 1997 maar liefst 2800 klachten te verwerken. Dat was een recordaantal. Het gaat bij deze klachten altijd om meningsverschillen tussen reisorganisaties en toeristen, die een reis bij een reisorganisatie geboekt hadden. Een voorbeeld hiervan was een reis van Oscar Witte met zijn gezin naar Cuba tijdens de zomervakantie in 1997. Voor een aantrekkelijke prijs had Oscar Witte naast een verblijf van een week in een vakantiecomplex, een rondreis geboekt van acht dagen op Cuba. Maar tijdens de rondreis kreeg het gezin Witte een groot aantal bezienswaardigheden niet te zien, die wel vermeld waren in de brochure. Bovendien maakte de bus allerlei omwegen om Cubanen van en naar plaatselijke markten te vervoeren. Opmerkingen daarover werden door de hostess (reisleidster) weggewuifd. Op Cuba kun je nu eenmaal eerder wijzigingen in het programma verwachten. Ondanks de uitspraak een deel van de reissom van de rondreis te moeten terug betalen aan de familie Witte, stelde de geschillencommissie ’Reizen’ de reisorganisatie wel gedeeltelijk in het gelijk.
2p
15 ■
000010
12
De geschillencommissie ’Reizen’ stelde de reisorganisatie gedeeltelijk in het gelijk. Noem eerst een argument dat de geschillencommissie gebruikt zal hebben om de reisorganisatie gedeeltelijk in het gelijk te stellen en daarna een argument dat de familie Witte gebruikt zal hebben om haar standpunt te motiveren.
10
Lees verder
foto 8
Nieuwe attractie op Cuba: afgezonken Russische oorlogsschepen
kaart 6
Cuba M
Legenda: dieptecijfers van het zeewater 0 tot -200 m
N
-200 tot -2000 m -2000 tot -4000 m -4000 tot -6000 m havenstad
K L
Q
P 0
2p
16 ■ A B C D E F
000010
12
100
200 km
Vanuit een Cubaanse havenstad vertrekken iedere dag kleine zeewaardige schepen met buitenlandse toeristen aan boord voor een dagexcursie om de afgezonken Russische oorlogsschepen te bezichtigen (zie foto 8). Op kaart 6 staan zes mogelijke locaties en routes aangegeven, waar je deze oorlogsschepen kunt aantreffen. De schepen met toeristen varen met een gemiddelde snelheid van 45 km per uur en de reis er naar toe duurt ongeveer 2 uur. Welke route is de juiste? K L M N P Q
11
Lees verder
Vakantiebestemmingen in Noord- en Latijns-Amerika
tabel 1
Land
Aantal toeristen x 1000 1996
Rangnummer wat betreft aantal toeristen
1985
1996
Land
Ontvangsten uit buitenlands toerisme in miljoenen dollars 1996
Rangnummer wat betreft ontvangsten uit buitenlands toerisme
1985
1996
U.S.A.
44.791
1
1
U.S.A.
64.373
1
1
Mexico
21.428
3
2
Canada
8.813
2
2
Canada
17.386
2
3
Mexico
6.894
3
3
4.286
6
4
Argentinië
4.572
5
4
Argentinië Puerto Rico
3.065
5
5
Brazilië
2.273
4
5
Brazilië
2.210
4
6
Puerto Rico
1.898
7
6
Uruguay
2.153
8
7
Dom. Republiek
1.747
11
7
Dom. Republiek
1.185
10
8
Bahamas
1.378
6
8
Bahamas
1.669
7
9
Cuba
1.350
24
9
Chili
1.450
9
10
Jamaica
1.128
10
10
Colombia
1.450
12
10
Chili
889
22
11
Jamaica
1.162
11
12
Colombia
864
14
12
Cuba
999
24
13
Venezuela
846
9
13
Costa Rica
781
21
14
Maagden Eilanden
811
8
14
Aruba
641
26
15
Barbados
712
13
15
Guadeloupe
625
22
16
Costa Rica
654
23
16
Venezuela
621
19
17
Aruba
606
21
17
Guatamala
520
23
18
Uruguay
599
15
18
Peru
515
18
19
Peru
535
17
19
Equador
500
24
20
Bermuda
505
12
20
Totaal beide Amerikas
107.437
Totaal beide Amerikas
101.447
Uit tabel 1 kun je met behulp van de rangnummers betreffende het aantal toeristen en de ontvangsten uit buitenlands toerisme voor de genoemde landen een vergelijking maken tussen 1985 en 1996. Sommige landen stijgen in rangorde, andere dalen. Eén land vertoont zowel op het gebied van aantallen toeristen als ontvangsten uit buitenlands toerisme de sterkste stijging naar rangnummer. 1p
2p
17 ■
Welk land is dat?
18 ■
Volgens tabel 1 neemt Aruba in 1996 plaats 15 op de ranglijst in wat betreft het aantal toeristen in Noord- en Latijns-Amerika. Leg uit waarom dit een buitengewoon hoge positie is voor Aruba.
000010
12
12
Lees verder
2p
19 ■ A B C D
kaarten 7, 8, 9 en 10
Veel toeristen levert ook veel inkomsten op. Toeristen besteden tenslotte geld op hun vakantieadres. Hoe meer geld toeristen per hoofd besteden, des te gunstiger is dit voor het gastland. Door de ontvangsten uit het toerisme te delen door het aantal toeristen verkrijgt men de gemiddelde besteding per toerist. Met behulp van tabel 1 is deze gemiddelde besteding voor een aantal landen uit te rekenen. In welk van de volgende landen is die verhouding tussen aantal toeristen en bestedingen het gunstigst? Aruba Bahama’s Cuba Dominicaanse Republiek Zuidoost-Azië en Australië
7
8
0
1000 2000 km
9
20 ■ A B C D
000010
12
1000 2000 km
0
1000 2000 km
10
0
2p
0
1000 2000 km
Hierboven staan vier kaarten van Zuidoost-Azië en Australië afgebeeld. Bij één kaart is de ligging van de verschillende eilanden van Indonesië juist weergegeven. Welke kaart geeft de juiste ligging van de eilanden van Indonesië weer? kaart 7 kaart 8 kaart 9 kaart 10
13
Lees verder
Temperatuur en neerslag in Jakarta
klimaatdiagram 1
˚C
mm
30
300
20
200
10
100
0
1p 1p
21 ■ 22 ■
J F MAM J J A S O N D
0
Vakanties naar Indonesië zijn voor Nederlanders lange vakanties. Dit soort vakanties worden door veel Nederlanders in de zomermaanden geboekt. Klimaatdiagram 1 laat echter zien dat je op Jawa niet van een zomer- of winterseizoen kunt spreken. Waarom kun je op Jawa niet spreken van een zomer- of winterseizoen? Met welk gegeven uit het diagram kun je aantonen dat de Nederlandse zomervakantie toch de gunstigste periode is voor een vakantie op Jawa? Hieronder staan drie beschrijvingen van mogelijke vakantiebestemmingen in Indonesië. De beschrijvingen betreffen twee eilanden en een eilandengroep. Beschrijving 1 Op dit eiland kun je nog lange tochten maken door het tropisch regenwoud, want de natuur is hier voor een groot deel nog ongerept. Hoge bomen met een dik bladerdek en een overweldigende flora en fauna in combinatie met een bezoek aan de Dayaks (een volk met een eigen cultuur: taal, kleding, gewoonten en huizenbouw) zorgen ervoor dat het eiland een onvergetelijke indruk op de toerist achterlaat. Er zijn geen grote steden op dit eiland en het is één van de grootste eilanden van het Indonesische eilandenrijk. Een deel van het grondgebied van dit eiland behoort tot Maleisië. Beschrijving 2 Op dit schitterende eiland tref je een rijke cultuur aan. Het eiland wijkt nogal af ten opzichte van de andere eilanden van Indonesië wat betreft de cultuur, want de meeste inwoners van het eiland hebben de hindoeïstische godsdienst. Bij woonhuizen staan in de tuin kleine altaren, waar de bewoners offers brengen aan voorouders en goden. De toestroom van toeristen heeft nauwelijks geleid tot de afbrokkeling van de eigen cultuur. Beschrijving 3 De 1000 eilanden van deze groep worden ook wel „de vergeten eilanden” genoemd. Ze liggen ver van het centrum van Indonesië, waardoor maar weinig toeristen op het idee komen om ze te bezoeken. Jammer, want op deze eilanden vindt de toerist alles wat hij zich maar wensen kan. De mooiste stranden van de wereld, kristalhelder water met daarin schitterende koralen, zeldzame vissen (ideaal om te snorkelen), indrukwekkende bomen en vulkanen. Als Nederlandse toerist kan het je zelfs overkomen dat je door oudere eilandbewoners in het Nederlands wordt aangesproken.
2p
23 ■
A B C D E F
000010
12
Welke combinatie van beschrijving en eiland/eilandengroep is juist? beschrijving 1
beschrijving 2
beschrijving 3
Irian Jaya Irian Jaya Kalimantan Kalimantan Sumatera Sumatera
Bali Jawa Bali Jawa Bali Jawa
Maluku Kleine Sunda-eilanden Maluku Kleine Sunda-eilanden Maluku Kleine Sunda-eilanden
14
Lees verder
Een crematieceremonie op Bali
foto 9
Foto 9 toont een crematieceremonie op Bali. Het lichaam van de overledene bevindt zich in de stier. Voor de Balinezen is de crematieceremonie de belangrijkste ceremonie. Men gelooft dat wanneer de geest van de overledene niet op de juiste wijze wordt vrijgelaten, deze kan terugkomen om zijn familieleden te pesten. Aan dit soort ceremonies wordt door de Balinezen dan ook veel tijd, energie en geld besteed. Omdat zo’n crematie een ’spectaculair schouwspel’ is, proberen toeristen bij deze evenementen aanwezig te zijn. Om die reden organiseren toeristische organisaties excursies naar deze crematies.
2p
24 ■
000010
12
Over de aanwezigheid van westerse toeristen bij deze belangrijke ceremonies wordt positief en negatief gedacht. Schrijf op of jij positief of negatief denkt over de aanwezigheid van westerse toeristen bij Balinese crematies en geef een argument voor je standpunt.
15
Lees verder
■■■■
Spanje
kaart 11
Spanje Frankrijk
X
Y
Portugal
Z
0
klimaatdiagram 2
klimaatdiagrammen 2, 3 en 4
25 ■
A B C D E F
000010
12
250 km
klimaatdiagram 3
klimaatdiagram 4
˚C
mm
˚C
mm ˚C
mm
30
300
30
300
30
300
20
200
20
200
20
200
10
100
10
100
10
100
0
2p
125
J F MAM J J A S O N D
0
0
J F MAM J J A S O N D
0
0
J F MAM J J A S O N D
0
Op kaart 11 staan de gebieden X, Y en Z aangegeven. Bij deze gebieden horen de klimaatdiagrammen 2, 3 en 4. Welke combinatie van gebied en klimaatdiagram is juist? X
Y
Z
2 2 3 3 4 4
3 4 2 4 2 3
4 3 4 2 3 2
16
Lees verder
Spanje: de grens tussen ...
kaart 12
Legenda: Spanje: de grens tussen
0
2p
26 ■ A B C D
000010
12
125
250 km
De titel bij kaart 12 is niet volledig. Wat is de titel van kaart 12? Spanje: de grens tussen de meseta en de kustvlakte Spanje: de grens tussen de sierra en de kustvlakte Spanje: de grens tussen de westelijke en de oostelijke stroomgebieden Spanje: de grens tussen het Middellandse Zeeklimaat en het landklimaat
17
Lees verder
foto 10
Een stuwmeer in Spanje
foto 11
Een rivier treedt buiten haar oevers
Ook in Spanje kan de natuur heel grillig zijn. Stuwmeren staan een deel van het jaar bijna droog (foto 10). Rivieren in Spanje kunnen soms zomaar in een woeste stroom veranderen (foto 11). 2p
27 ■
Noem twee oorzaken van het waterprobleem zoals afgebeeld op foto 10.
2p
28 ■
Eén van de oorzaken van het waterprobleem, zoals afgebeeld op foto 11, is ontbossing. Leg uit hoe ontbossing het waterprobleem, zoals afgebeeld op foto 11, kan veroorzaken.
000010
12
18
Lees verder
Drie mogelijke trajecten van de spoorlijn Madrid –Valladolid
kaart 13
Legenda: provinciegrens
Torre Val de San Pedro X Ceguilla
Pelayos del Arroyo
Y
stad station tunnel
a r a m Aldehuela a r d Navarredonda Torrecaballeros a IA V zoya GO RID Lo SE AD n M a v
spoorlijn
G
u
Valladolid
Estation de Espirdo Tizneros
La Salceda Navafria Collado Hermoso Sotosalbos
dorp met station dorp
Y Z
nieuw alternatief traject
X
nieuw alternatief traject
a
Z
Rascafria
ligging kaartfragment
D
La Granja
S i e r r a
l
d e
Segovia
weg bestaand aangepast traject
Valladolid
Guadalix de la Sierra
Miraflores de la Sierra
Madrid
Soto del Real Madrid 0
3
0
250
500 km
6 km
In Spanje wordt hard gewerkt aan de verbetering van het spoorwegnet. Ook voor het gebied ten noorden van Madrid bestaan plannen om de spoorwegverbinding Madrid –Valladolid te verbeteren. Op kaart 13 staan drie mogelijke trajecten afgebeeld. Hieronder volgen de opvattingen van drie personen, een inwoner van Sotosalbos, een forens uit Segovia en de directeur VVV in La Granja, die zich in de discussie hebben gemengd met hun opvatting over de drie mogelijke trajecten. Opvatting 1 De Sierra de Guadarrama en het Dal van Lozoya zijn waardevolle natuurgebieden. Deze gebieden worden druk bezocht, daarom ben ik voorstander van traject Y. Opvatting 2 Velen van ons hebben een baan in Madrid of Valladolid. Mijn voorkeur gaat uit naar traject Z. Opvatting 3 In ons dorp staan veel kwetsbare middeleeuwse gebouwen. De huidige spoorlijn komt er vlak langs en er is nu al veel schade veroorzaakt. Ik vind traject X de beste oplossing. 2p
29 ■
A B C D E F
000010
12
Welke combinatie van persoon en opvatting is juist? inwoner van Sotosalbos
forens uit Segovia
directeur VVV in La Granja
1 1 2 2 3 3
2 3 1 3 1 2
3 2 3 1 2 1
19
Lees verder
2p
30 ■ A B C D
De teelt van zonnebloemen in Spanje is vanaf de jaren 80 sterk toegenomen. Was het met zonnebloemen bebouwde oppervlak in het begin van de jaren 80 nog 500.000 ha, in 1997 was dit oppervlak meer dan verdubbeld tot 1.100.000 ha. Wat is de voornaamste verklaring voor de grote toename van de zonnebloementeelt in Spanje? beschikbaar komen van EU-subsidies beschikbaar komen van zaaigoed voor niet-geïrrigeerde teelt toegenomen exportmogelijkheden naar bloemenveilingen in EU-landen verbeterde irrigatiemogelijkheden in droge gebieden Drie Spaanse provincies
kaart 14
Barcelona
Almería Málaga
0
X Y Z
31 ■
A B C D E F
000010
250 km
Verdeling van de beroepsbevolking in drie Spaanse provincies in procenten, 1991
tabel 2
2p
125
12
primaire sector
secundaire sector
tertiaire sector
0,8 6,7 28,1
45,9 24,8 21,4
53,3 68,5 50,5
Op kaart 14 zijn de provincies Barcelona, Almería en Málaga aangegeven. Tabel 2 geeft de verdeling van de beroepsbevolking van deze drie provincies. Welke combinatie van letters en namen van deze provincies is juist? X
Y
Z
Almería Almería Barcelona Barcelona Málaga Málaga
Barcelona Málaga Almería Málaga Almería Barcelona
Málaga Barcelona Málaga Almería Barcelona Almería
20
Lees verder
Spanje, zeventien steden
kaart 15
1
Frankrijk
2
Portugal
3
4
0
2p
32 ■ A B C D
3p
33 ■
125
250 km
Op kaart 15 zijn zeventien steden aangegeven. Naast verschillen bestaan er ook overeenkomsten tussen deze steden. Welke overeenkomst bestaat er tussen deze zeventien steden? Deze steden zijn de belangrijkste toeristencentra. de hoofdsteden van autonome regio’s. de steden met EU-steun voor herstructurering van de industrie. de steden met meer dan 1 miljoen inwoners. Op kaart 15 zijn vier van de zeventien steden genummerd met de cijfers 1, 2, 3 en 4. Neem de cijfers 1, 2, 3 en 4 over op je antwoordblad en zet achter elk cijfer de naam van de betreffende stad.
Een rondleiding
tekst 4
Een gids, die in 1998 een rondleiding voor toeristen door een van de Spaanse steden geeft, vertelt: „Langs deze rivieroever was het in de jaren 60 een drukte van belang. Duizenden mensen werkten hier in de ijzer- en staalindustrie. Ook scheepsbouw was hier heel belangrijk. Zoals U ziet zijn veel van deze industrieën verdwenen en heeft de grond een nieuwe bestemming gekregen. Eén van ’s werelds meest beroemde architecten bouwde hier een schitterend museum, dat we nu gaan bezoeken...” 2p
34 ■ A B C D
2p
35 ■
2p
36 ■
000010
12
In welke stad is deze rondleiding? Barcelona Bilbao Madrid Sevilla Eind jaren 70 vestigden zich in Spanje een groot aantal buitenlandse autofabrikanten. In het begin van de jaren 90 werd een aantal van deze autofabrieken weer gesloten. Noem een reden waarom deze autofabrikanten Spanje verlieten in het begin van de jaren 90. Noem twee belangrijke economische gevolgen van het wegtrekken van deze industrie voor Spanje.
21
Lees verder
kaarten 16, 17, 18 en 19
Suburbanisatie in Catalonië, 1998
16
17 Legenda: Barcelona verhuisstroom stad grens
0
50
100 km
18
0
50
100 km
0
50
100 km
19
0
50
100 km
ligging kaartfragment
Catalonië
0
125 250 km
Sinds 1980 neemt het inwoneraantal van Barcelona af. Dat gebeurt bij alle grote steden in Spanje. Deze bevolkingsafname wordt onder andere door suburbanisatie veroorzaakt. Op de kaarten 16, 17, 18 en 19 staan vier mogelijke patronen van de suburbanisatie afgebeeld. 2p
37 ■ A B C D
000010
12
Welke kaart geeft het juiste patroon van suburbanisatie bij Barcelona weer? kaart 16 kaart 17 kaart 18 kaart 19
22
Lees verder
Migratie van en naar Barcelona, 1970 – 1992
grafiek 2
45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 1970
1980
Legenda: vestiging
1988 1989 1990 19911992
vertrek
Groei/afname inwonertal van Barcelona 1960 – 1996
tabel 3
periode
groei/afname
1960 – 1970 1970 – 1975 1975 – 1981 1981 – 1986 1986 – 1991 1991 – 1996
+ 215.429 + 9.157 + 1.491 – 50.815 – 58.270 – 134.737
Uit tabel 3 kunnen groei en afname van de bevolking van Barcelona worden afgelezen. Niet alleen de migratie (zie grafiek 2) is van invloed op groei of afname van het aantal inwoners. Ook de natuurlijke groei of afname van de bevolking is van invloed.
2p
38 ■ A B C
2p
39 ■
000010
12
Uit de gegevens van grafiek 2 en tabel 3 kan een uitspraak worden gedaan over de natuurlijke groei van Barcelona in de periode 1975 tot 1981. Deze bedroeg minder dan 1491. 1491. meer dan 1491. De bevolking van Barcelona is sinds 1800 snel gegroeid. Deze snelle groei is vooral veroorzaakt door migratie vanuit andere Spaanse regio’s. De groei van de bevolking van Barcelona wordt niet alleen door migratie veroorzaakt maar ook door een hoog geboorte-overschot. Verklaar waarom deze migratie naar Barcelona tot een hoog geboortecijfer heeft geleid.
23
Lees verder
Barcelona
kaart 20
2p
40 ■ A B C D
2p
41 ■
42 ■ A B C D
000010
Noem twee redenen, die je uit de tekst of de kaart kunt halen, waarom dit een geschikt gebied is voor woningbouw in Barcelona. In maart 1998 protesteerden Spaanse boeren in Madrid massaal tegen voorstellen van de Europese Commissie. De Europese Commissie wilde een nieuwe subsidieregeling invoeren. Deze subsidieregeling zou veel minder aantrekkelijk zijn voor de olijventelers. Een hoog percentage demonstrerende olijventelers was afkomstig uit één gebied.
tekst 5
2p
Eén van de grote nieuwbouwprojecten van het gemeentebestuur van Barcelona is de verlenging van één van de hoofdwegen – de Diagonal – tot aan de zee. In het gebied van deze wegverlenging zijn onder andere 2500 woningen, kantoren, winkels en recreatieve voorzieningen gepland. Dit gebied was een industriegebied. Een deel van het plan wordt in zee gebouwd. Bij welke letter op kaart 20 is dit project gepland? K L M N
12
Deze olijventelers waren vooral afkomstig uit Andalusië. Baskenland. Cantabrië. Catalonië.
24
Lees verder
Aandeel van ... in procenten van het totaal van de EU-landen
diagram 1
Oostenrijk 1,03% Finland 1,08% België 1,37% Nederland 1,84% Ierland 3,99%
Zweden 0,90% Denemarken 0,55% Luxemburg 0,07%
Spanje 22,51%
Ver. Koninkrijk 8,60% Frankrijk 9,76%
Duitsland 14,20% Portugal 9,83% Italië 14,14%
2p
43 ■ A B C D
Griekenland 9,89%
Binnen de Europese Unie bestaan grote verschillen tussen de lidstaten. Er is verschil in inwonertal, oppervlakte, ontvangen steun van de EU en bijdragen aan de EU. In diagram 1 is de titel niet volledig. Deze titel betreft één van de hierboven genoemde verschillen. Welk verschil wordt bedoeld? aantal inwoners in 1996 bijdrage aan de EU (periode 1994 –1999) oppervlakte toegekende steun van de EU (periode 1994 – 1999) Hotelaccommodatie in Spanje, 1991
kaart 21
Legenda: hotelaccommodatie (aantal bedden) minder dan 10.000 10.000 - 60.000 meer dan 60.000
0
2p
44 ■ A B C D
125
250 km
De spreiding over het land van hotelaccommodaties kent grote verschillen. In het binnenland van Spanje is één gebied dat ook veel hotelaccommodatie heeft (zie kaart 21). Wat is de belangrijkste verklaring van de vele hotelaccommodaties in dit gebied? de grote afwisseling in landschappen de vele bezienswaardigheden en activiteiten dit is het industriële zwaartepunt van Spanje het aangename klimaat
Let op: de laatste vragen van dit examen staan op de volgende pagina.
000010
12
25
Lees verder
Toerisme in Spanje
kaart 22
Legenda: Frankrijk
P
aandeel Spaanse vakantiegangers aandeel buitenlandse vakantiegangers
Q
Portugal
R
Canarische Eilanden
0
125
250 km
S 2p
45 ■ A B C D
2p
46 ■
In welk van de vier op kaart 22 aangegeven gebieden is het percentage Spaanse vakantiegangers in vergelijking met buitenlanders het grootst? gebied P gebied Q gebied R gebied S Buitenlandse toeristen vinden het bij vraag 45 bedoelde gebied minder aantrekkelijk als vakantiebestemming dan de Spanjaarden. Geef hiervoor twee redenen.
Einde
000010
12
26
