gsc011dfvrb.qxd
Geschiedenis en staatsinrichting
■■■■
14-11-00
16:20
Pagina 1
Examen VBO-MAVO-C Voorbereidend Beroeps Onderwijs Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs
20
01
Tijdvak 1 Woensdag 23 mei 9.00 – 11.00 uur
Vragenboekje
Als bij een open vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
Voor dit examen zijn maximaal 86 punten te behalen; het examen bestaat uit 37 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.
100017
11
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.
Begin
gsc011dfvrb.qxd
14-11-00
16:20
Pagina 2
Let op! Bij vraag 8 moet je een stukje tekst schrijven. Zorg dat je voldoende tijd hebt voor deze vraag.
■■■■
2p
2p
2p
1 ■
2 ■
3 ■ A B C
2p
4 ■
2p
5 ■
2p
6 ■ A B C D
2p
7 ■ A B C
100017
11
Duitsland en Europa, 1945 – 2000 Kort nadat Duitsland de Tweede Wereldoorlog had verloren was de Duitse bevolking nauwelijks geïnteresseerd in politiek. Geef één reden waarom.
Hieronder staan vier gebeurtenissen: 1 het houden van schijnverkiezingen in Oost-Europa 2 het instellen van de Blokkade van Berlijn 3 het invoeren van de geldhervorming 4 het verstrekken van Marshallhulp Door welke twee gebeurtenissen ging de Sovjetunie de Verenigde Staten in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog meer wantrouwen? Schrijf alleen de nummers op. Hieronder staan twee beweringen over de gevolgen van de Blokkade van Berlijn: 1 De stad Berlijn kwam onder toezicht te staan van de Verenigde Staten. 2 De Westerse geallieerden gingen nauwer samenwerken. Welke bewering(en) is/zijn juist? alleen bewering 1 alleen bewering 2 beide beweringen Gebruik bron 1. Welk onderschrift zal in een West-Duits boek gestaan hebben? Verklaar je keuze. Doe het zo: Het onderschrift van onderdeel ... (schrijf nummer op) stond in een West-Duits boek, omdat ... (schrijf verklaring op). Gebruik bron 2. Hieronder staan twee doelen van de politiek van Westbindung: 1 zorgen dat de Bondsrepubliek (BRD) een democratisch land wordt 2 zorgen dat de veiligheid van de Bondsrepubliek groter wordt Welk doel van de politiek van Westbindung is te herkennen in onderdeel 1 en welk doel in onderdeel 2? Doe het zo: in onderdeel 1: ... (schrijf nummer op) in onderdeel 2: ... (schrijf nummer op) Wat wordt er bedoeld met ’Wiedervereinigung’? het samengaan van de NAVO en het Warschaupact het samengaan van de politieke partijen in de DDR het samengaan van de westelijke bezettingszones het samengaan van Oost- en West-Duitsland Hoe dacht Adenauer over de toekomst van de Duitse staat? Hij wilde een communistische Duitse eenheidsstaat. Hij wilde een eenheidsstaat gericht op het Westen. Hij wilde een neutrale eenheidsstaat.
2
Lees verder
gsc011dfvrb.qxd
4p
14-11-00
8 ■
• •
16:20
Pagina 3
Stel je voor, het is augustus 1961. Jij bent de negentienjarige Maria Mensch. Je woont in Oost-Berlijn, 30 meter van de grens. Je ziet de Muur hoger worden. Je vriend Willy wil, nu het nog kan, naar het Westen vluchten. Hij vraagt jou om mee te gaan. Je hebt niet veel tijd om te beslissen. Je liefde voor Willy is net zo groot als die voor je ouders. Daarom denk je na over je toekomst: in Oost-Berlijn bij je ouders of in het Westen bij Willy. Je schrijft een brief óf naar je ouders óf naar Willy, waarin je jouw besluit om wel of niet te vluchten toelicht. Je geeft twee politieke en/of economische argumenten die je keuze ondersteunen. De argumenten moeten passen in de tijd kort na de bouw van de muur. Jouw deel van de brief bevat tussen de 30 en 70 woorden. Schrijf alleen het middendeel van de brief. Doe het zo (kies één van onderstaande brieven): 18 augustus 1961 Lieve ouders, Wanneer jullie deze brief lezen, ben ik met Willy naar het Westen gevlucht. Schrijf nu het middendeel van de brief waarbij je twee verschillende politieke en/of economische argumenten geeft die je besluit om te vertrekken ondersteunen. Ik hou van jullie en ik zal jullie ontzettend missen! Maria 18 augustus 1961 Lieve Willy, Ik heb besloten bij mijn ouders in Oost-Berlijn te blijven. Schrijf nu het middendeel van de brief waarbij je twee verschillende politieke en/of economische argumenten geeft die je besluit om te blijven ondersteunen. Ik hou van je en ik zal je ontzettend missen! Maria
2p
9 ■
100017
11
Gebruik bron 3. In augustus 1961 stond deze foto zowel in een Oost- als in een West-Duitse krant. Hieronder staan vier onderschriften die bij de foto passen: 1 arbeiders bouwen een anti-fascistische muur 2 bouw van de Muur: noodzakelijk om de vrede te handhaven 3 de bouw van de Muur: symbool van onderdrukking 4 Muur van de schande Welke twee onderschriften zouden in een Oost-Duitse krant hebben gestaan? Schrijf alleen de nummers op.
3
Lees verder
gsc011dfvrb.qxd
2p
10 ■
2p
11 ■
2p
12 ■ A B C D
3p
13 ■
4p
14 ■
2p
15 ■ A B C
3p
16 ■
100017
11
14-11-00
16:20
Pagina 4
President Kennedy kreeg te maken met twee conflicten. 1 de aanleg van raketbases op Cuba 2 de bouw van de Berlijnse Muur Hij reageerde hierop verschillend. a Hij legde zich neer bij de ontstane situatie. b Hij dreigde met een blokkade en met militair ingrijpen. Welke reactie hoort bij welk conflict? Doe het zo: reactie a hoort bij conflict ... (schrijf nummer op) reactie b hoort bij conflict ... (schrijf nummer op) Gebruik bron 4. In de jaren zestig waren vele jongeren in de Bondsrepubliek op politiek gebied erg kritisch. Leg met behulp van beide onderdelen uit waarom jongeren kritiek hadden. Doe het zo: onderdeel 1: ze hadden kritiek omdat ... onderdeel 2: ze hadden kritiek omdat ... Zou de Praagse Lente van 1968 volgens de DDR-regering positieve of negatieve gevolgen hebben voor de DDR? negatieve gevolgen, want het zou kunnen leiden tot een massale vlucht van communisten negatieve gevolgen, want het zou kunnen leiden tot een roep om meer vrijheid in de DDR positieve gevolgen, want het zou kunnen leiden tot een Oost-Duits Wirtschaftswunder positieve gevolgen, want het zou kunnen leiden tot meer politieke vrijheid in de DDR Gebruik bron 5. Brandt zette de buitenlandse politiek van Adenauer voort, maar bracht er ook een verandering in aan. a. Welk onderdeel van de buitenlandse politiek van Brandt is anders dan de buitenlandse politiek van Adenauer: zijn West-politiek of zijn Oost-politiek? b. Welke voorkeur heeft Brandt zelf volgens de bron? c. Verklaar waarom Brandt daarvoor kiest. Doe het zo: a. bij Brandt is anders: West-politiek/Oost-politiek (maak een keuze) b. voorkeur van Brandt zelf: West-politiek/Oost-politiek (maak een keuze) c. Brandt kiest daarvoor, omdat ... (schrijf je verklaring op) Gebruik bron 6. In de jaren zeventig waren er in de Bondsrepubliek acties van de RAF. De regering trad hiertegen op. Veel burgers vonden de acties van de RAF ondemocratisch; andere burgers vonden het optreden van de regering in strijd met de democratische grondrechten. Schrijf per onderdeel op wat burgers hieraan ondemocratisch zouden kunnen vinden. Doe het zo: onderdeel 1: ... (schrijf je uitleg op) (enz. tot en met 4) In welk Oost-Europees land werd rond 1980 openlijk het communistische beleid bekritiseerd? in de DDR in de Sovjetunie in Polen Gebruik bron 7. Geef per onderdeel aan of de gebeurtenis plaatsvond vóór of ná 9 november 1989. Doe het zo: vóór 9 november 1989: ... (schrijf alleen de nummers van de onderdelen op) ná 9 november 1989: (enz.)
4
Lees verder
gsc011dfvrb.qxd
2p
3p
17 ■
18 ■
■■■■
2p
19 ■
2p
20 ■
2p
21 ■ A B C
100017
11
14-11-00
16:20
Pagina 5
Enkele West-Europese staten waren in 1990 bezorgd over de Duitse eenwording. Geef één reden voor deze bezorgdheid.
Hieronder staan zes gebeurtenissen en/of ontwikkelingen uit de periode 1945 – 1990: 1 opdracht tot de bouw van de Muur 2 oprichting NAVO 3 oprichting SED 4 optreden RAF 5 optreden Stasi 6 Politik der Stärke Welke drie gebeurtenissen en/of ontwikkelingen horen bij de DDR? Schrijf alleen de nummers op.
Nederland en Indonesië. Vier eeuwen contact en beïnvloeding Hieronder staan vier beweringen over de VOC in Nederlands-Indië: 1 De letters VOC betekenen ’Verenigde Oostindische Compagnie’. 2 De VOC handelde in slaven. 3 De VOC had het recht verdragen te sluiten en oorlog te voeren. 4 De VOC streefde er naar zoveel mogelijk gebied te veroveren. Welke twee beweringen over de VOC zijn juist? Schrijf alleen de nummers op. Hieronder staan twee uitspraken over de onderlinge beïnvloeding tussen Nederland en Indonesië in de tijd van de VOC: 1 De Indische mengcultuur vertoonde zowel Europese als Aziatische kenmerken op het gebied van taal, kleding en voedsel. 2 Door de talrijke relaties tussen Nederlandse vrouwen en Indonesische mannen vond een wederzijdse culturele beïnvloeding plaats. Geef per uitspraak aan of deze juist of onjuist is. Doe het zo: uitspraak 1 is ... (juist/onjuist) uitspraak 2 is ... (juist/onjuist) Wat wordt bedoeld met het ’contingentenstelsel’? De VOC kreeg van de inheemse vorsten grond om zelf winstgevende producten te verbouwen. De VOC kreeg van de inheemse vorsten handelsproducten in ruil voor steun tegen hun vijanden. De VOC kreeg van de inheemse vorsten strijders die als soldaat dienden.
5
Lees verder
gsc011dfvrb.qxd
14-11-00
16:20
Pagina 6
Hieronder staan drie bestuursfuncties: 1 gouverneur-generaal 2 regent 3 resident In dit schema staat het koloniale bestuur over Indonesië. Algemene leiding in handen van: ...(a)...
Binnenlands Bestuur:
Inlands Bestuur:
vorst: ...(c)...
provincie bestuurder: ...(b)...
2p
22 ■
2p
23 ■ A B C D
3p
24 ■
2p
25 ■ A B C
100017
11
Geef met een nummer aan op welke plaats de verschillende bestuursfuncties horen te staan. Doe het zo: a = ... (schrijf nummer op) (enz. tot en met c) Gebruik bron 8. Past de opvatting van de oud-bestuurder bij de mening van de meeste Nederlanders tussen 1830 en 1850 over het cultuurstelsel? Ja, want als oud-bestuurder was hij goed op de hoogte van het cultuurstelsel. Ja, want vanwege de kritiek is toen besloten tot afschaffing van het cultuurstelsel. Nee, want bij het cultuurstelsel ging het niet om geld verdienen, maar om missie en zending. Nee, want toen vonden de meeste Nederlanders het normaal dat een kolonie geld opleverde.
Hieronder staan vier begrippen: 1 cultures 2 de Nederlandse Handel-Maatschappij 3 het gouvernement 4 plantloon Invulopdracht over het cultuurstelsel: De Javaanse boeren werden omstreeks 1830 verplicht een deel van hun landbouwgrond te bebouwen met door het gouvernement vastgestelde ..(a)... De producten mochten uitsluitend aan ..(b).. worden geleverd in ruil voor ..(c)... Na vervoer en verkoop van de producten door ..(d).. werd de opbrengst gestort in de Nederlandse schatkist. Zet de nummers van de begrippen op de juiste plaats in de invulopdracht. Let op! Je mag ieder begrip maar één keer gebruiken. Doe het zo: a = ... (schrijf nummer op) (enz. tot en met d) Welke uitspraak over wederzijdse culturele beïnvloeding omstreeks 1850 is juist? De Indische keuken maakte vooral gebruik van uit Nederland ingevoerde ingrediënten. De Indische levensstijl werd steeds meer overheersend ten opzichte van de Europese levensstijl. Veel Nederlanders in Indonesië kleedden zich in huiselijke kring naar Indonesisch voorbeeld.
6
Lees verder
gsc011dfvrb.qxd
2p
26 ■ A B C
2p
27 ■ A B C
2p
28 ■ A B C
3p
3p
29 ■
30 ■
14-11-00
16:20
Pagina 7
Wat was een belangrijke oorzaak van de Atjeh-oorlog? de ’pacificatie’ van Atjeh door gouverneur-generaal van Heutsz de verovering van de kraton Kotaradja, de regeringszetel van de sultan van Atjeh de wens van de Nederlandse overheid om de Straat van Malakka te beheersen
Hieronder staan twee beweringen over de Ethische Politiek: 1 Nederland voelde zich verplicht om de koloniale relatie zo snel mogelijk te verbreken. 2 Nederland voelde zich verplicht om missie en zending meer kansen te bieden. Welke van de bovenstaande bewering(en) is/zijn juist? alleen bewering 1 alleen bewering 2 beide beweringen Waarom wordt het jaar 1901 vaak beschouwd als een keerpunt in de Nederlandse koloniale politiek? De Indonesiërs kregen meer invloed op de Nederlandse koloniale politiek door de installatie van de Volksraad. De regering Kuyper maakte ethische principes uitgangspunt van de Nederlandse koloniale politiek. Er werd toen voor het eerst openlijk kritiek geleverd op de Nederlandse koloniale politiek in Indonesië. Gebruik bron 9. Stel je voor, jij gaat een deel van een tentoonstelling inrichten over het onderwerp ’Contacten tussen Nederland en Indonesië’. Je moet een aantal afbeeldingen over prikborden verdelen. Je krijgt daarvoor drie prikborden. Op ieder bord is al een periode aangegeven. De periodes zijn: a de periode van de Ethische Politiek b de periode van de VOC c de periode van het cultuurstelsel Zet eerst de prikborden in de goede volgorde. Je begint bij de periode die het langst geleden is. Verdeel dan de drie onderdelen uit de bron over de prikborden. Doe het zo: Voor de eerste periode neem ik prikbord ... (schrijf letter op), hierbij hoort onderdeel ... (schrijf nummer op) Voor de tweede periode (enz.) Voor de derde periode (enz.)
Hieronder staan drie omschrijvingen en drie namen van nationalistische bewegingen: omschrijvingen: 1 Deze in 1908 opgerichte beweging wilde de Javaanse bevolking ontwikkelen door een verbeterde toegang tot en uitbreiding van het westers onderwijs. 2 Deze in 1911 opgerichte beweging groeide snel en kwam op voor de economische belangen van de Indonesische bevolking. 3 Deze in 1920 opgerichte beweging streefde naar onafhankelijkheid, maar na een mislukte opstand werd ze verboden. namen: a Boedi Oetomo b Partai Komunis Indonesia c Sarekat Islam Welke omschrijving past bij welke naam? Doe het zo: omschrijving 1 past bij naam ... (schrijf letter op) omschrijving 2 (enz.) omschrijving 3 (enz.)
Let op: de laatste vragen van dit examen staan op de volgende pagina.
100017
11
7
Lees verder
gsc011dfvrb.qxd
2p
31 ■
2p
32 ■
2p
33 ■ A B C
2p
34 ■ A B C D
2p
4p
2p
35 ■
36 ■
37 ■
14-11-00
16:20
Pagina 8
Gebruik bron 10. Je wilt een onderzoek doen naar de Nederlandse reacties op het opkomend Indonesisch nationalisme tussen 1930 en 1945. Voor dit onderzoek heb je deze bron gevonden. Bedenk bij ieder onderdeel van de bron een onderzoeksvraag die je zou kunnen gebruiken bij je onderzoek. Doe het zo: onderzoeksvraag bij onderdeel 1: ... onderzoeksvraag bij onderdeel 2: ... Gebruik bron 11. a. Welk bedoeld gevolg van de Ethische Politiek blijkt uit de bron? b. De bron geeft een ontwikkeling weer. Deze ontwikkeling had een onbedoeld gevolg voor het Nederlandse gezag. Leg uit welk onbedoeld gevolg deze ontwikkeling had.
Hieronder staan drie mogelijke situaties beschreven in Indonesië ten tijde van de bezetting door Japan: 1 Er was dwangarbeid voor hele dorpen. 2 Het beleid werd uitgevoerd met behulp van de nationalistische leiders. 3 Indonesië kon niet zelf bepalen hoe het werd bestuurd. Welke situatie bestond ook al vóór de Japanse bezetting? situatie 1 situatie 2 situatie 3 Hoe reageerde de Nederlandse regering in 1945 op de Onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië? De Nederlandse regering ging: akkoord en droeg het gezag aan de Republiek over. akkoord en stelde een overgangsregering in. niet akkoord, maar wilde wel de Republiek helpen. niet akkoord, want zij wilde het koloniale gezag herstellen. Gebruik bron 12. Geef per onderdeel aan waarom veel Nederlanders in 1946 moeite hadden met het onafhankelijk worden van Indonesië. Doe het zo: onderdeel 1: omdat ... onderdeel 2: omdat ... Gebruik bron 13. Over Soekarno zijn de meningen verdeeld. De één ziet hem als landverrader, een ’Jappenknecht’. De ander ziet hem als een vrijheidsstrijder. Welke onderdelen ondersteunen de mening dat Soekarno een landverrader is en welke onderdelen ondersteunen de mening dat Soekarno een vrijheidsstrijder is? Doe het zo: onderdeel 1: ... (vul in: landverrader of vrijheidsstrijder) (enz. tot en met onderdeel 4) Gebruik bron 14. Op de kaartjes zijn gebieden in Indonesië aangegeven waar Nederland gezag uitoefende. Deze kaartjes geven de situatie weer omstreeks 1700, 1860 en 1920. Ze staan in willekeurige volgorde. Zet de drie kaartjes in de juiste tijdvolgorde. Schrijf alleen de nummers op.
Einde
100017
11
8
