Erven in Engeland; er is geen legitieme maar ‘there’s more than meets the eye…’ Wat een estate planner over Engeland moet weten… Mr. Brigitte F.P. Lhoëst
1
Als een estate planner zijn cliënt advies wil geven
1. Testamenten
over de vererving van vermogen in Engeland, is er 2
een viertal aandachtspunten.
In vergelijking met het Nederlandse recht behoeft
Allereerst moet de estate planner er op letten dat
het Engelse testament aan veel minder vorm-
Het testament mag in iedere
erflater zijn laatste wil kenbaar maakt in een testa-
vereisten te voldoen. In de Wills Act 1837 zoals
taal geschreven zijn
ment dat in Engeland naar de vorm erkend wordt.
sindsdien gewijzigd, zijn de vormvoorschriften met
Kan een verkreukeld papiertje dat opduikt uit een
betrekking tot testamenten opgenomen. Allereerst
vergeten bureaulaatje, waarop erflater gekrabbeld
moet het testament geschreven zijn. Het is niet ver-
heeft vanwege dierbare herinneringen alles na te
eist dat het testament door de testateur zélf
laten aan zijn oude kostschool, naar Engels recht
geschreven is, noch dat het testament handgeschre-
een rechtsgeldig testament zijn? Daartoe zullen we
ven zou moeten zijn (getypt mag ook). Er bestaat
bekijken op welke wijze in Engeland, dat geen
geen voorschrift over de taal waarin het testament
Latijns notariaat kent, een rechtsgeldig testament
gesteld dient te worden: het mag in iedere taal
tot stand komt en aan welke vereisten een buiten-
geschreven zijn. Ten tweede moet het testament
lands testament moet voldoen wil het in Engeland
door de testateur ondertekend zijn. De handteke-
erkend worden.
ning hoeft niet volledig te zijn. Het is voldoende als
Ten tweede moet worden bezien welk recht naar
alleen de initialen of een deel van de handtekening
1
Medewerkster Notarieel Juridisch Bureau/KNB.
In Groot-Brittannië gelden verschillende rechtstelsels. Zo wordt onderscheid gemaakt tussen het recht van Schotland en het recht van Engeland en Wales. Ervan uit2
3
Engels internationaal privaatrecht op de vererving
wordt geplaatst. Het gaat er om dat ‘the testator
van het vermogen in Engeland van toepassing is.
must put in the document some mark which he
Hierbij is het belangrijk om te beseffen dat
intends to be his signature.’ 3 Een stempel of ander
Engeland niet het principe van eenheid van de nala-
merkteken, zelfs de afdruk van een in inkt gedoop-
tenschap kent, maar dat roerende en onroerende
te duim van een testateur die niet kan schrijven is
zaken aan een ander erfrecht onderworpen kunnen
acceptabel. Ten derde moeten er getuigen bij
zijn.
betrokken zijn. De testateur dient het testament in
Ten derde is van belang hoe, indien aan de hand
het bijzijn van twee of meer getuigen te onderte-
van de Engelse verwijzingsregels is vastgesteld dat
kenen, of hij moet zijn handtekening al eerder
het Engelse recht van toepassing is, de voornaamste
gezet hebben en ten overstaan van de twee getui-
bepalingen met betrekking tot het versterf- en
gen verklaren dat de handtekening de zijne is
testamentaire erfrecht luiden. Is het waar dat er
(acknowledgement). Deze verklaring behoeft niet
geen legitieme is? Kan erflater daadwerkelijk alles
zelf in het testament te staan. Iedere getuige moet
aan zijn oude kostschool nalaten en zijn vrouw en
het testament vervolgens ondertekenen in het bij-
kroost onterven?
zijn van de testateur of moet ten overstaan van de
Ten vierde verdient het aanbeveling om na te den-
testateur verklaren dat de handtekening die hij eer-
ken over de wijze waarop de afwikkeling van de
der gezet had de zijne is. De getuigen hoeven de
gaande dat het vermogen van erflater in Engeland is gelegen, ga ik in dit artikel slechts in op
nalatenschap verloopt. Engeland kent geen saisine;
inhoud van het testament niet gezien te hebben.
voor de afwikkeling van nalatenschappen dient een
Een testament kan, maar hoeft niet, geregistreerd
het Engelse recht.
quasi-gerechtelijke procedure te worden door-
(te) worden bij de Principal Registry of the Family
lopen. Heeft het nut in het testament een execu-
Division in Londen.4 Erflater kan dus heel wel een
teur te benoemen?
papiertje, mits door hem en twee getuigen gete-
Mellows, The Law of Succession, 5e druk, 1993, p. 62-63. 4
Principal Registry of the Family Division, First Avenue House, 42-49 High Holborn, Londen WC1V6NP, tel: 00 44 20 7947 6000.
kend, thuis in zijn bureau bewaren en daarmee Het doel van dit artikel is de Nederlandse estate
naar de vorm een volkomen rechtsgeldig testament
planner inzicht te verschaffen in bovengenoemde
hebben gemaakt.
aspecten van het Engelse erfrecht.
november 2006 - ESTATE PLANNER
3
Standaardwerken ten aanzien van het Engelse internationaal privaatrecht; Dicey&Morris, The Conflict of Laws, 14e druk, 2006; Morris/McClean, The Conflict of Laws, 2005; Miller, International Aspects of Succession, 2000. Zie voor een handig algemeen overzicht van het internationale- en materiële erfrecht in de verschillende Europese landen Süss, Erbrecht in Europa, 2004. 5
Naar Engels recht zijn aandelen in een vennootschap naar hun aard roerend, ook indien het vermogen van deze vennootschap alleen uit onroerend goed bestaat. Land- en ook hypotheekschulden die op dat land drukken worden naar hun aard als onroerend beschouwd. 6
7
In het buitenland opgemaakte testamenten zullen
Ten aanzien van roerende goederen6 wordt het erf-
naar de vorm veelal probleemloos in Engeland
recht beheerst door de lex domicilii ten tijde van
geaccepteerd worden. Voor Groot-Brittannië is het
het overlijden van de erflater. Het Engelse
Haags Testamentsvormenverdrag op 5 januari 1964
domicilebegrip7 is een ander dan ons woonplaats-
in werking getreden. Het verdrag is in het Engelse
begrip. Met dit begrip wordt gedoeld op de beslis-
recht geïmplementeerd door de Wills Act 1963.
sende verbondenheid van een persoon met de
Deze wet geldt voor alle nalatenschappen die na
rechtsorde in een bepaalde staat. Iedereen kan
1 januari 1964 opengevallen zijn. Volgens de Wills
slechts op één bepaalde plaats zijn domicile heb-
Act 1963 is een testament naar de vorm rechts-
ben. Het begrip domicile komt voor in drie verschil-
geldig indien het is opgesteld conform de vorm-
lende vormen:
vereisten van het interne recht van:
1. de domicile of origin, die gelegen is in het land
1. de plaats waar de testateur beschikte;
waar de vader zijn domicile had ten tijde van
2. de staat waarvan de testateur de nationaliteit
geboorte van de erflater.8 In de Engelse litera-
bezat, hetzij op het tijdtstip waarop hij beschik-
tuur is dit ‘land van oorsprongbeginsel’ steeds
te, hetzij op het tijdstip van zijn overlijden;
meer aan kritiek onderhevig9 omdat dit concept
3. de plaats waar de testateur zijn gewone verblijf-
de toegenomen mobiliteit van personen mis-
plaats of domicile had, hetzij op het tijdstip
kent. Het kan in de praktijk er toe leiden dat aan
waarop hij beschikte, hetzij op het tijdstip van
de hand van dit aanknopingspunt het erfrecht
zijn overlijden.
van een land van toepassing is waar erflater nim-
Indien een nalatenschap open-
valt in Engeland, zal het begrip domicile door de rechter uitgelegd worden naar Engels recht.
Dit Indien de vader onbekend is wordt verwezen naar de woonplaats van de moeder van de betrokkene als aanknopingspunt. 8
Morris/McClean, a.w. in noot 4, p. 40; “Since the domicile of the child may be the father’s domicile of origin which itself may be derived from the father’s father, it follows that a domicile of origin may be transmitted through several generations no member of which has ever lived in the country of his or her domicile of origin, and during which time national borders may have changed.” 9
Als men eenmaal een domicile of choice heeft verkregen vervalt deze niet doordat de gewone verblijfplaats wordt verplaatst naar een ander land. Om een eenmaal verkregen domicile of choice te laten vervallen moeten zowel de gewone verblijfplaats- als de intentie om in dat land te verblijven opgegeven worden. 10
Logischerwijs dient de betrokkene handelingsbekwaam te zijn om een domicile of choice te kunnen hebben. 11
Ramsay v Liverpool Royal Infirmary, [1930], A.C. 588. zie ook recenter Anderson v I.R.C., [1998] S.T.C. 43, waarin een verblijf van acht jaar in het buitenland op zich zelf niet voldoende werd geacht om tot een domicile of choice te komen. 12
betekent
dat
een
testament
van
een
mer heeft gewoond;
Nederlander dat door een Nederlandse notaris is
2. de domicile of choice, die is gelegen in het land
opgesteld volgens de vormvereisten van het
waarin de erflater niet alleen zijn gewone ver-
Nederlandse interne recht, in Engeland naar de
blijfplaats had,10 maar waarvan hij tevens de
vorm erkend zal worden.
intentie had om daar altijd te blijven wonen (de animus semper manendi11); 3. de domicile of dependency, die een afhankelijke
2. Het Engelse internationaal privaatrecht5
domicile inhoudt voor minderjarige kinderen, die de domicile van hun vader volgen.
In Engeland wordt, evenals in de overige common law landen, met betrekking tot het op de vererving
In de Engelse erfrechtelijke praktijk werd tot voor
van de nalatenschap toepasselijke recht een split-
kort aangeknoopt bij de domicile of origin om het
sing gemaakt tussen roerende en onroerende goe-
toepasselijke erfrecht vast te stellen. Slechts in zeer
deren. Het erfrecht ten aanzien van onroerende
bijzondere omstandigheden werd in het verleden
goederen wordt beheerst door het recht van de
in het erfrecht afgeweken van de domicile of origin
staat waar het onroerend goed is gelegen, de lex
als aanknopingspunt ten gunste van de domicile of
rei sitae;
choice. Zo werd in het arrest Ramsay v Liverpool Royal Infirmary12 een verblijf van 35 jaar in het bui-
Voorbeeld 1
tenland op zichzelf niet voldoende geacht om te
Een Nederlander woont sedert zeven jaar in
komen tot het vaststellen van een domicile of choice.
Londen. Bij zijn overlijden laat hij een penthouse
Een wijziging van domicile of origin in een domi-
in Londen en een woonboerderij in Nederland na.
cile of choice moest aangetoond worden. Hiertoe
Hij heeft geen testament gemaakt. Naar Engels
moest onomstotelijk duidelijk worden dat de
internationaal privaatrecht geldt op grond van
betrokken persoon de intentie had permanent in
het lex rei sitae beginsel, ten aanzien van het pent-
het buitenland te blijven wonen en niet meer naar
house in Engeland het Engelse materiële erfrecht
het land van zijn domicile of origin wilde terug-
en ten aanzien van de woonboerderij in
keren. In de jongste uitspraken van de House of
Nederland, het Nederlandse materiële erfrecht.
Lords (fungerend als hoogste Engelse rechterlijke instantie), lijkt echter een kentering te komen in de
4
ESTATE PLANNER - november 2006
dominante positie van de domicile of origin als aan-
Indien wordt vastgesteld dat de erflater zijn domi-
knopingspunt voor het toepasselijke erfrecht. Zo
cile in Engeland had zal naar Engels internationaal
bepaalde de House of Lords in het in 2005 gewezen
privaatrecht het materiële Engelse recht van toe-
Mark v Mark arrest13 ten aanzien van illegalen die
passing zijn op het roerende vermogen van erflater.
voor onbepaalde tijd in Engeland woonden en
Indien echter wordt vastgesteld dat het domicile
werkten dat zij een domicile of choice in Engeland
van de erflater in het buitenland lag is de zaak
hadden gevestigd en aldus onder de werking van
gecompliceerder. Naar Engels internationaal pri-
het Engelse erfrecht vielen.14
vaatrecht houdt de verwijzing naar het recht van de domicile mede een verwijzing in naar het interna-
Een eenmaal gevestigde
“If a person has chosen to make his home in a new
tionaal privaatrecht van het aangewezen recht.
domicile of choice
country for an indefinite period of time, it is appropri-
Allereerst moet daarom worden bezien of het aan-
kan worden opgegeven
ate that he should be connected to that country’s system
gewezen buitenlandse recht renvoi (terug- of ver-
of law for the kind of purposes for which domicile is
derverwijzing) toepast. Indien het aangewezen
relevant. It would be absurd if the wife’s capacity to
recht geen renvoi toepast betekent dit dat het
make a will, succession to her moveable property, and
Engelse internationaal privaatrecht rechtstreeks
her children’s right to make a claim under the
verwijst naar het (materiële) aangewezen buiten-
Inheritance (Provision for Family and Dependants) Act
landse recht. Indien het aangewezen recht de ren-
1975 against her estate were not governed by the law
voi wel toepast zal daarmee door het Engelse
of this country.”
internationaal
privaatrecht
rekening
worden
gehouden zodat er terugverwijzing naar het Voor de praktijk verdient het vooralsnog aanbeve-
Engelse materiële recht dan wel doorverwijzing kan
ling om in een testament duidelijk aan te geven op
plaatsvinden naar een ander, derde, rechtsstelsel.
grond van welke omstandigheden men komt tot een domicile of choice dat afwijkt van de domicile
Voorbeeld 3
of origin.
Een Nederlander is uitgezonden voor zijn werk en
Een eenmaal gevestigde domicile of choice kan
woont sedert zes jaar in Londen. Hij is voornemens
worden opgegeven. Tengevolge daarvan kan een
om na het uitdienen van zijn contract weer naar
nieuwe domicile of choice worden verkregen. Bij
Nederland terug te keren. Tijdens zijn uitzending
gebrek aan een nieuwe domicile of choice is het
in Engeland overlijdt hij. De Nederlander laat een
mogelijk dat het domicile of origin herleeft.
gevulde bankrekening in Engeland na. Hij heeft geen testament gemaakt. Ten aanzien van het
13
Zie Mark v Mark [2005] UKHL42 en Witowska v Kaminsky [2006 EWCH 1940, in Noble, iIlegal cohabitants, Solicitors Journal 2006, vol.150, p. 1072].
Of onderstaande redenering ook omgekeerd wordt gevolgd ten aanzien van Engelsen die werken en wonen in het buitenland maar bij hun overlijden nog roerend vermogen in Engeland hebben, zodat ten aanzien van hun roerende vermogen in Engeland het recht van het desbetreffende buitenland van toepassing zou zijn, is echter nog maar de vraag. 14
Voorbeeld 2
roerende vermogen van erflater in Engeland zal
Een man heeft zijn domicile of origin in Engeland.
naar Engels internationaal privaatrecht gekeken
Hij emigreert naar Frankrijk. In 1970 wordt hij
worden waar de domicile van de man is gelegen.
genaturaliseerd tot Fransman en verkrijgt hij zijn
Tenzij er uitzonderlijke feiten aan het licht komen
domicile of choice in Frankrijk. In 1975 verhuist hij
zal hoogst waarschijnlijk, gelet op de intentie van
naar Duitsland, zonder in eerste instantie zijn
de man om na afloop van zijn contract weer in
domicile of choice in Frankrijk op te geven (hij ziet
Nederland te gaan wonen, aangeknoopt worden
zijn verblijf in Duitsland als tijdelijk en is van plan
bij de domicile of origin. Dit houdt in dat dan
uiteindelijk weer terug te gaan naar Frankrijk). In
naar Engels internationaal privaatrecht het
1985 besluit hij om toch weer permanent in
Nederlandse recht van toepassing is op de
Engeland te gaan wonen, maar dit voornemen
vererving van zijn nalatenschap. Naar Nederlands
verwezenlijkt hij pas in 1989. Hiermee heeft hij
internationaal privaatrecht wordt renvoi in
zijn domicile of choice dat in Frankrijk was gele-
beginsel niet geaccepteerd. Dit betekent dat
gen opgegeven (dat was immers afhankelijk van
naar Engels internationaal privaatrecht het
daadwerkelijk verblijf en intentie). Naar Engels
Nederlandse interne recht van toepassing is ten
internationaal privaatrecht is zijn Engelse domicile
aanzien van het roerende vermogen.
of origin herleefd in 1985.
november 2006 - ESTATE PLANNER
5
Actes et Documents de la Seizième session, Tome II, Successions - loi applicable, p. 86, Clarkson&Hill, Jaffey on the Conflict of Laws, 2002, p. 510. 15
Zie over het Engelse materiële erfrecht onder andere; Cretney/Masson, Principles of Family Law, 1997; Sherrin&Bonehill, The Law and Practice of Intestate Succession, 2004; Parry&Clark, The Law of Succession, 2002.
16
De facto samenlevers erven niet ab intestaat.
Helaas voor de estate planner is het niet mogelijk
de Civil Partnership Act 2004 per 5 december 2005
om van bovenstaande verwijzingsregels af te wij-
geregistreerde partners erfrechtelijk gelijk zijn
Een Nederlands Geregistreerd Partnerschap van twee mensen
ken door het uitbrengen van een rechtskeuze; naar
gesteld met gehuwden kan in het vervolg waar
Engelse internationaal privaatrecht is een testa-
wordt geschreven over ‘langstlevende echtgenoot’
mentaire rechtskeuze niet toegestaan.15
ook gelezen worden ‘langstlevende geregistreerde
17
18
van hetzelfde geslacht zal conform section 214-216 Civil Partnerships Act 2004 in Engeland erkend worden.
partner’. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat, anders dan in Nederland het geval is, slechts een
Wil de langstlevende echtgenoot als erfgenaam van erflater aangemerkt worden, dan moet hij erflater minimaal 28 dagen overleven (Section 46 sub 2A van de Administration of Estates Act). 19
Sinds de Family Law Reform Act 1987 die van toepassing is voor alle nalatenschappen die open zijn gevallen na 4 april 1988 wordt er geen onderscheid meer gemaakt tussen kinderen van erflater die binnen- en kinderen van erflater die buiten huwelijk zijn geboren. 20
21
Zie section 55 subsection 1 sub x van de Administration of Estates Act 1925.
3. Het Engelse materiële erfrecht
paar van hetzelfde geslacht een geregistreerd partnerschap kan aangaan.18
3.1. Ab intestaat erfrecht De belangrijkste regels betreffende het Engelse ab
In het Engelse versterf erfrecht neemt de langstle-
intestaat erfrecht zijn te vinden in de Administration
vende echtgenoot een bevoorrechte positie in.19
of Estates Act 1925, zoals herzien in de Intestates
Indien de langstlevende echtgenoot met afstamme-
Estates Act 1952, de Law Reform (Succession) Act
lingen20 van de erflater in diens nalatenschap
1995 en de Family Provisions (Intestate Succession)
opkomt, heeft hij recht op:
Order 1993.16
1. De personal chattels (persoonlijke bezittingen);21
In deze Acts worden vijf groepen van erfgerech-
de definitie van persoonlijke bezittingen moet
tigden onderscheiden: de echtgenoot17 of geregis-
ruim genomen worden. Hieronder vallen niet
treerd partner, de afstammelingen, de ouders, de
alleen kleren, juwelen en bepaalde tot de inboe-
volle broers en zusters en de verdere verwanten. Nu
del behorende zaken, maar bijna alle roerende
in het Engelse recht sinds de inwerkingtreding van
zaken van erflater zoals: de gehele inboedel
6
ESTATE PLANNER - november 2006
inclusief waardevolle postzegel-, juwelen- en
ouders, dan wel de broers en zussen (dan wel hun
klokkenverzamelingen, evenals bijvoorbeeld een
afstammelingen) van de erflater.
stal racepaarden, exclusieve auto’s, zeewaardige
Het Engelse recht kent een
jachten etc. Slechts roerende zaken die voor
Indien er geen afstammelingen, ouders, broers en
bedrijfsdoeleinden gebruikt worden, evenals
zusters of afstammelingen van de broers of zusters
gelden en aandelen vallen buiten de definitie
van erflater zijn, erft de langstlevende echtgenoot
van persoonlijke bezittingen.
de gehele nalatenschap.
zeer grote mate
2. De residuary interest (oftewel statutory legacy);
van testeervrijheid
een gefixeerde som van £ 125.000, vrij van
3.2. Testamentair erfrecht
belastingen, vermeerderd met een bepaald ren-
Het Engelse recht kent een zeer grote mate van
tepercentage per jaar.22 Deze rente bestrijkt de
testeervrijheid; het begrip legitieme portie is in dit
periode die aanvangt met het overlijden van de
recht onbekend. Dat wil echter niet zeggen dat de
erflater en die afgesloten wordt met de uitke-
erflater, die in zijn testament zijn gehele vermogen
ring van de residuary interest.
nalaat aan zijn oude kostschool, zijn echtgenoot of
3. Een life interest (vruchtgebruik); wanneer er nog
kinderen zonder een cent kan achterlaten. Het
een deel van de nalatenschap resteert van de
Engelse recht kent hen onder omstandigheden een
helft van het resterende deel van de nalaten-
(onderhouds)aanspraak (reasonable financial provi-
schap. Deze helft wordt in statutory trust gehou-
sion) jegens de nalatenschap toe, die er in de prak-
den en komt pas tot uitkering aan de kinderen
tijk op neer kan komen dat zij een substantieel deel
van erflater als de langstlevende echtgenoot is
van de erfenis kunnen opeisen. Dit is geregeld in de
overleden. De langstlevende echtgenoot kan
Inheritance (Provision for Family and Dependants)
ervoor opteren om de waarde van het vruchtge-
Act 1975 zoals herzien door de Law Reform
bruik te laten kapitaliseren en in één keer te
(Succession) Act 1995, die van toepassing is op alle
laten uitkeren.
nalatenschappen die zijn opengevallen na 1 januari
Het restant van de nalatenschap wordt eveneens
1996.
in statutory trust gehouden voor de kinderen en
Section 1 noemt als personen die een beroep kun-
uitgekeerd voor gelijke delen aan ieder van de
nen doen op deze Act: de langstlevende echtge-
kinderen bij het bereiken van de meerderjarig-
noot c.q. geregistreerde partner, de ex-echtgenoot
heid.
die niet hertrouwd is, de de facto partner,23 de kinderen van erflater, een ieder die binnen het
Ten aanzien van de echtelijke woning geldt dat,
huwelijk dan wel geregistreerd partnerschap van
indien de echtgenoten gezamenlijk eigenaar
erflater door erflater werd gezien als gezinslid en
waren, deze niet in de nalatenschap valt maar van
ieder ander die ten tijde van het overlijden van erf-
rechtswege, conform het jus accrecendi, aanwast bij
later geheel of gedeeltelijk door de erflater werd
de langstlevende. Indien de overleden echtgenoot
onderhouden.
alleen-eigenaar was van de echtelijke woning kan Deze som geldt voor alle nalatenschappen die zijn opengevallen na 1 december 1993, en kan periodiek aangepast worden. Het rentepercentage bedraagt momenteel 6% per jaar. 22
Wil een relatie als een de facto samenleving worden aangemerkt als bedoeld in voornoemde Act dan moet erflater zijn overleden na 1 januari 1996 en moeten partijen ten tijde van het overlijden van erflater minimaal twee jaar hebben samengeleefd als ‘man en vrouw’. Zie section 2 sub 3 van de Law Reform (Succession) Act 1995. 23
de langstlevende echtgenoot (niet-eigenaar) aan-
Door middel van een gerechtelijke procedure kan
spraak maken op toedeling van de echtelijke
de belanghebbende aan de rechtbank vragen voor-
woning tegen verrekening van de waarde.
zieningen te treffen ten laste van de nalatenschap indien erflater ten aanzien van hem geen ‘redelijke
Indien erflater geen afstammelingen heeft maar
financiële voorziening’ heeft getroffen. Deze voor-
wel een langstlevende echtgenoot en ouders, broers
ziening kan bestaan uit periodieke uitkeringen ten
of zussen (dan wel hun afstammelingen) erft de
laste van de nalatenschap, maar ook tot een som
langstlevende echtgenoot – naast de persoonlijke
ineens of uit de overdracht van roerende en onroe-
bezittingen van erflater – een residuary interest van
rende zaken uit de nalatenschap.
£ 200.000 en de helft van het restvermogen ter vrije
Voor de beoordeling of erflater redelijke financiële
beschikking (absolute interest). De andere helft van
voorzieningen ten aanzien van voornoemde groep
het restvermogen gaat successievelijk naar de
personen heeft getroffen wordt er een onderscheid
november 2006 - ESTATE PLANNER
7
gemaakt tussen de langstlevende echtgenoot en
lijden in zijn testament zeer bekaaid vanaf kwam,
de overige belanghebbenden. Ten aanzien van de
aanspraak kon maken op zo’n 43% van de nalaten-
overige belanghebbenden wordt gekeken of zij
schap. Dit ondanks de korte duur van het huwelijk.
middelen uit de nalatenschap nodig hebben om in
De Court of Appeal had hiervoor de volgende over-
hun levensonderhoud te voorzien. Zoals het in Re
weging.
28
Dennis24 wordt geformuleerd: “The first point to make is that although this is a short
24
“Maintenance connotes only payments which directly
marriage, Mrs. C entered into it on the basis that her
or indirectly, enable the applicant in future to discharge
obligations to her husband were of indefinite duration,
the cost of his daily living at whatever standard of living
and could take all manners of forms. He was considera-
is appropriate to him.”
bly older than she was. She might well have been expec-
Re Dennis, [1981] 2All E.R. 140.
ted to spend a number of years nursing an invalid. In
Zie Parry&Clark, The Law of Succession, 2002, p. 158 e.v.
Met een redelijke voorziening ten aanzien van de
short, I think it is right to approach the case on the basis
langstlevende echtgenoot wordt er sinds de herzie-
that in marrying the deceased, Mrs. C was entitled to
In een latere uitspraak werden ten behoeve van onderhoudsalimentatie (26 januari 2001) inzake N v N werd in a ‘big money case’
ning van de Act niet meer gekeken naar het (enge)
have a reasonable expectation that her life once again
criterium van datgene wat de langstlevende strikt
a single woman need not revert to what it was before
nodig zou hebben om in het levensonderhoud te
her marriage.”
25
26
section 25 (vooral) vier factoren in aanmerking genomen; assets, liabilities, income and earning capiaity.
voorzien, maar wordt er aangeknoopt bij de (veel ruimere) vermogensaanspraken van een echtgenoot na echtscheiding.25 Hoewel in Engeland het
4. Afwikkeling nalatenschap
wettelijke stelsel van uitsluiting van iedere gemeenTen aanzien van de vermogensverdeling na echtscheiding en de alimentatieaanspraken na echtscheiding heeft de House of Lords in White v White [2000] 2 FLR 981 baanbrekend werk verricht. In de White zaak kreeg de vrouw, die om verdeling bij helfte vroeg, 2/5 deel van het vermogen van de man toegewezen. 27
Zie Fielden and Graham v Cunliffe [2005] EWCA Civ, 1508 zoals besproken in Maguire/Frankland, ‘Til death do us part: inheritance claims and the short marriage’, Family Law 2006, vol 36, p. 374 e.v. 28
29 Zelfs indien naar Engels internationaal privaatrecht het Nederlandse recht van toepassing is op de vererving van de nalatenschap, zal een Nederlandse verklaring van erfrecht als instrument om de nalatenschap af te wikkelen in Engeland niet geaccepteerd worden.
schap geldt, kan de rechter bij de echtscheiding tot
Naar Engels internationaal privaatrecht wordt al
vermogensoverheveling overgaan. Uitgangspunt
het vermogen van de nalatenschap dat zich in
na echtscheiding is het bereiken van ‘fairness’ en
Engeland bevindt afgewikkeld naar Engels intern
‘equality’ bij de vermogensverdeling, maar een ver-
recht (als lex fori).29
deling bij helfte is niet het juridische uitgangspunt. De rechter zal aan de hand van de specifieke
Een belangrijk gegeven in het materiële Engelse
omstandigheden van het geval, zoals de inkomens-
erfrecht is dat er geen verkrijging onder algemene
positie van beide echtgenoten, de huidige en toe-
titel door de erfgenamen plaatsvindt. Het Engelse
komstige financiële behoeften en verplichtingen
erfrecht kent niet de saisine. Na het overlijden van
van de echtgenoten, de leeftijd van de echtgenoten
de erflater vormt zijn nalatenschap een afgescheiden
en de duur van hun huwelijk etc. tot een oordeel
vermogen dat – na een quasi-gerechtelijke proce-
moeten komen over de verdeling van de material
dure, de zogenaamde probate or administration
assets (alle zaken inclusief onroerend goed, die
procedure – door een door de rechter aangewezen
voor gezinsgebruik bestemd waren).26 Hierbij mag
personal representative (administrator) afgewik-
hij in aanmerking nemen wat een verdeling bij helf-
keld wordt.30 De erfgenamen en legatarissen heb-
te in het concrete geval zou betekenen. De beteke-
ben slechts een vorderingsrecht ten aanzien van de
nis van de waarde van de bijdrage van de
nalatenschap.
‘verzorgende echtgenoot’ is hiermee sterk toegenomen.27
Er bestaan, globaal gesproken, twee verschillende
Slechts indien de nalatenschap van de erflater zeer beperkt is en de uit te keren som niet meer dan 500 pond bedraagt, is een dergelijke procedure niet vereist.
Voor de erfrechtelijke aanspraken van de langstle-
procedures waarin een grant of probate or admi-
vende echtgenoot betekent dit in voorkomende
nistration kan worden verkregen. Indien de erflater
gevallen dat de onterfde langstlevende echtgenoot
in zijn testament een executor of trustee31 heeft
door middel van een gerechtelijke procedure uit-
benoemd kan deze een probate procedure bij het
De aanwijzing van een trustee in een testament wil overigens niet zeggen dat erflater een testamentaire trust heeft opgericht, de term trustee is hier te vergelijken met die van executeur/bewindvoerder.
eindelijk toch een aanzienlijk deel van de erfenis
Engelse gerecht voeren teneinde een grant of pro-
kan opeisen. Zo heeft de Court of Appeal (vgl.
bate te verkrijgen die aan de executor of trustee de
Engelse hoger beroepsinstantie) onlangs beslist dat
bevoegdheid geeft om de afwikkeling van de nala-
een vrouw van 48 jaar die één jaar gehuwd was
tenschap ter hand te nemen. Indien er een testa-
geweest met een man van 65 jaar en er bij zijn over-
ment is maar de erflater heeft geen executor of
30
31
8
ESTATE PLANNER - november 2006
Naar Engels internationaal
trustee benoemd of er is geen testament, kunnen
5. Conclusie
privaatrecht zal altijd het
belanghebbenden bij het gerecht een grant of
Engelse interne recht van
administration vragen die hen de bevoegdheid
In het voorgaande hebben wij gezien dat het
toepassing zijn op het
geeft om de nalatenschap af te wikkelen. In eerste
Engelse erfrecht erflater niet zo vrij laat als alge-
onroerend vermogen
instantie zal de rechter dan een grant of admi-
meen gedacht wordt. Het is waar dat een testament
van erflater in Engeland
nistration toekennen aan de langstlevende echtge-
aan weinig formaliteiten hoeft te voldoen wil het in
noot. Indien er geen langstlevende echtgenoot is
Engeland erkend worden. Indien het in Engeland is
wordt één van de kinderen van erflater benoemd
opgemaakt volstaat een geschreven testament,
tot personal representative, daarna komen de
getekend door erflater en twee getuigen. Het testa-
andere wettelijke erfgenamen conform het versterf-
ment hoeft niet ergens geregistreerd te worden.
erfrecht in aanmerking. Tot het moment dat de
Inhoudelijk belangrijker is echter dat ten aanzien
rechter een grant of administration heeft afgege-
van het toepasselijke erfrecht, de erflater niet de
ven wordt de nalatenschap beheerd door een
mogelijkheid heeft tot het uitbrengen van een
Public Trustee.
rechtskeuze. Naar Engels internationaal privaatrecht
32
zal altijd het Engelse interne recht van toepassing
Zie Parry&Clark, The Law of Succession, 2002, p. 427, sub 18-41. 32
33
Morris/McClean, The conflict of laws, 6e druk 2005, p. 443 e.v.
Een buitenlandse executeur moet, wil hij in Engeland kunnen optreden als executeur, een grant of probate, of een grant of administration van de Engelse rechter verkrijgen, Miller, a.w. in 34
noot 4, p. 61 e.v.
Indien de erflater ten tijde van zijn overlijden zijn
zijn op het onroerend vermogen van erflater in
domicile in het buitenland had zal de rechter in eer-
Engeland. Ten aanzien van het roerende vermogen
ste instantie een grant of administration toekennen
verwijst het Engelse internationaal privaatrecht
aan diegene die door het gerecht van het desbe-
naar het recht van de domicile van de erflater.
treffende buitenland die bevoegdheid heeft ver-
Zoals wij hebben gezien bestaan er tot op heden
kregen. Indien er in het desbetreffende buitenland
geen eenduidige regels met betrekking tot het
niet een soortgelijke gerechtelijke aanwijzing
Engelse domicilebegrip. De Engelse rechtspraak lijkt
bestaat zal de grant of administration worden ver-
momenteel een voorkeur uit te spreken voor aan-
leend aan diegene die naar het recht van de domi-
knoping bij een domicile of choice maar absolute
cile van erflater bevoegd is om de nalatenschap af
zekerheid hieromtrent kan niet gegeven worden. Er
te wikkelen. Dit is echter een discretionaire
zal dus onduidelijkheid blijven over het uiteindelijk
bevoegdheid, de Engelse rechter kan een ander
toepasselijke erfrecht ten aanzien van het roerende
persoon die hen op grond van de specifieke
vermogen van erflater in Engeland. Ten aanzien van
omstandigheden beter geschikt lijkt aanwijzen.33
materiële Engelse erfrecht is opvallend dat, hoewel
Wanneer de erflater in zijn testament een buiten-
er geen legitieme bestaat, erflater desondanks niet
landse executeur benoemt, wiens bevoegdheden
geheel vrij is over zijn vermogen te beschikken. In
overeenkomen met die van de executeur naar
zijn testament zal hij rekening moeten houden met
Engels recht kan deze ook een grant of probate van
de (onderhouds)aanspraken van de langstlevende
het Engelse gerecht krijgen.
echtgenoot en een beperkte groep personen die
34
van hem afhankelijk waren. Vooral de langstlevende De ‘grant of probate or administration’ verleent aan
echtgenoot kan een vrij substantieel deel van de
de personal represenative de bevoegdheid om de
nalatenschap opeisen. Tot slot zal de estate planner
nalatenschap af te wikkelen. De personal respresen-
er rekening mee moeten houden dat de afwikkeling
tative dient het vermogen/de bestanddelen van de
van de nalatenschap op geheel andere wijze ver-
nalatenschap te verzamelen, de schulden van de
loopt dan in Nederland. Er treedt geen saisine op.
nalatenschap alsmede de schulden van de erflater te
Er zal een quasi-gerechtelijke procedure moeten
vereffenen en het restant van de nalatenschap tus-
worden gevolgd, waarin een personal representative
sen de personen te verdelen en over te dragen die
wordt benoemd die de nalatenschap afwikkelt. Om
ingevolge een testament of het ab-intestaat erf-
dit proces te versoepelen verdient het aanbeveling
recht een vordering op de nalatenschap hebben. De
als de erflater in zijn testament al één of meerdere
taken en bevoegdheden van de personal represen-
personen aanwijst die als executor of trustee de
tative worden beheerst door de sections 25-31 van
nalatenschap kunnen afwikkelen, de rechter zal
de Administration of Estates Act 1925.
deze aanwijzing in beginsel volgen.
35
Een verzoek tot het verkrijgen van een grant kan persoonlijk worden ingediend bij de Principal Registry of the Family Division, Personal Applications Department, 4th Floor, Adelphi Building, John Adam Street, London WC2N 6BB of via een solicitor bij de Receiver’s Department, Somerset House, Strand, London WC2R 1LP, zie hierover Sherrin&Bonehill, The Law and Practice of Intestate Succession, 2004, p. 76 e.v. 35
november 2006 - ESTATE PLANNER
9
