Energiestrijd Zorghuizen Actieplan 2013/2014 Doelstelling Samen aan de slag met energiebesparing! Zorghuizen strijden drie wintermaanden lang tegen elkaar met als doel zoveel mogelijk te besparen op het gebruik van gas en elektriciteit. Na de eerste succesvolle energiestrijd afgelopen winter, hebben Habion, Urgenda en Meneer De Leeuw het initiatief genomen de strijd flink op te schalen. Wij nodigen 40 zorghuizen uit om in de 90 winterdagen met elkaar de strijd aan te gaan. Op 10 oktober 2013, de Dag van de Duurzaamheid, wordt het startschot gegeven voor de nieuwe energiestrijd. Alle voorbereidingen die nodig zijn worden getroffen om op 21 december 2013 officieel van start te gaan. De collectieve resultaten zullen op 21 maart 2014, de eerste lentedag van het jaar, uitbundig worden gevierd en de winnaars zullen daarbij in het zonnetje worden gezet.
Missie Woningen, kantoren, scholen, ziekenhuizen, zorgcentra en andere gebouwen (de ‘gebouwde omgeving’) dragen een grote verantwoordelijkheid als het gaat om het terugbrengen van de Co2 uitstoot. Samen zijn zij verantwoordelijk voor 30% van het totale energieverbruik in Nederland en veroorzaken zij 20% van het totaal aan CO2uitstoot. De gebouwde omgeving vormt met andere woorden een enorm besparingspotentieel. Wanneer we er in slagen om in al deze gebouwen de Co2uitstoot met 10 tot 20% te verlagen, dragen we fors bij aan het landelijke streven naar Co2-reductie.
Succesvolle pilot 2012/2013 In de winter van 2012/2013 is de eerste energiestrijd gevoerd tussen 4 zorghuizen; De Gouden Leeuw in Zelhem, Arcadia in Rotterdam, De Linde in Dordrecht en De Kuijer in Nederhorst den Berg. Samen met de zorgpartners (respectievelijk De Gouden Leeuw Groep, Laurens, Leger des Heils en Amaris Zorggroep), het personeel en de bewoners zijn in de wintermaanden tal van activiteiten ontplooid om het collectieve bewustzijn rondom energiegebruik te activeren. Alle deelnemende zorghuizen zijn uiteindelijk winnaars gebleken, want allemaal hebben zij duidelijke stappen gezet richting energiebesparing en daarmee kostenbesparing. Succesvolle maatregelen waren o.a.: nachtverlaging toepassen op collectieve verwarmingsinstallaties; beperking van de verlichting in de algemene ruimten; afzonderlijke dag- en nachtinstellingen voor luchtbehandeling en luchtbevochtiging; nalopen van het gebruik van alle individuele radiatoren alsmede de collectieve instellingen voor een optimaal gebruik van de cv-installatie.
Foto: ‘Mobiele naaiatelier op bezoek bij de Linde’
Resultaten De uiteindelijke resultaten waren boven verwachting. De zorghuizen wisten hun eigen doelstellingen wat betreft energiebesparing te overtreffen. De Gouden Leeuw bleek de grote winnaar en bespaarde - gecorrigeerd naar graaddagen - maar liefst 16% op gas en verbruikte nog geen 5% meer elektriciteit, wat een geweldige prestatie is gezien het feit dat in de winter standaard meer verlichting nodig is, de pompen harder moeten werken en ook de lucht meer verwarmd moet worden. De Linde deed het wat elektriciteit zelfs nog beter, want wist daadwerkelijk 3% minder te verbruiken. De nummer twee, Arcadia – tevens het oudste en minst modern geïsoleerde gebouw, scoorde ronduit geweldig op haar gasverbruik door weer gecorrigeerd naar graaddagen - maar liefst 23% te besparen. Overall een geweldig resultaat, dat voor Habion en Urgenda aanleiding was om medio mei een rapport uit te brengen waarin op basis van de behaalde resultaten de potentiële besparingen voor alle circa 1900 zorghuizen zijn doorgerekend. Dit laat zien dat bij een besparing van slechts 10% een collectieve verlaging van de energiekosten met € 20.000.000 bereikt kan worden. Resultaten in breder perspectief Naast de feitelijke energiebesparing, heeft de energiestrijd nog veel meer opgeleverd:
Saamhorigheid onder bewoners en personeel om collectief aan de slag te gaan met energiebesparing met als ultiem doel het winnen van de energiestrijd Enthousiasme en bewustwording voor energiebesparende maatregelen, zodat de besparingen niet eenmalig zijn, maar in eigen beheer de komende jaren verder kunnen worden uitgebouwd. Met het oog op de actuele ontwikkelingen rondom het scheiden van wonen en zorg is beperken van de energielasten van essentieel belang voor de zorginstelling, maar zeker ook voor de bewoners. Op dit moment bedragen de energielasten zo’n 25% van de totale woonlasten. Gemiddeld ongeveer 150 euro per maand. De energielast terugbrengen met 10 tot 20% betekent al gauw zo’n 30 euro per maand. Kritisch omgaan met energie legt ook de mogelijkheden bloot om meer aandacht te besteden aan de kwaliteit van het binnenmilieu. Dit betekent onder andere een gezonde kwaliteit van de binnenlucht, geen onnodige temperatuuroverschrijdingen en het optimaliseren van het comfort. En passant werkt men zo mee aan de uitdaging om het vastgoed zo lang mogelijk op een verantwoorde, duurzame manier te exploiteren.
Hoe werkt het? WERVING EN AANMELDING De zorghuizen melden zich uiterlijk voor 15 september aan. Al bij de aanmeldingen vragen we zorghuizen naar het inleveren van energiestanden en energierekeningen. Als alle zorghuizen zich hebben aangemeld maken we clusters van 5 a 10 zorghuizen die tegen elkaar strijden. De zorghuizen moeten regionaal enige binding hebben, net zoals voetbalclubs dit hebben, zodat het leuk is om tegen een ander zorghuis uit de buurt te strijden. DE STRIJD De strijd start bij het opnemen van de eerste energiestand op 21 december en loopt vervolgens tot 21 maart. Tussendoor organiseert de ambassadeur in samenwerking met de strijdleider per zorghuis twee energiestrijdbijeenkomsten, waarin ruimte is voor een schouw, een technische expertmeeting en naar eigen inzicht ludieke acties om medewerkers en bewoners betrokken te krijgen bij de strijd. De 40 zorghuizen worden geclusterd in 4 aparte regionale strijden. ENERGIE AMBASSADEURS Elk zorghuis levert een enthousiaste energie ambassadeur. De ambassadeur is drie maanden lang de aanvoerder van de strijd. De captain besteedt per week 2 a 3 uur aan verzamelen van data, inspireren andere medewerkers en bewoners, inwinnen van technische kennis en organisatie van de Energiestrijd. Naast deze uren krijgt de ambassadeur in oktober/november een training van 1 dag. Hij of zij organiseert op 21 december een feestelijke kick off voor bewoners en medewerkers en sluit de strijd af met gebakjes voor alle bewoners. Het winnende zorghuis krijgt een lentebal aangeboden. Het ligt aan het enthousiasme en fanatisme van de ambassadeur hoe ver hij of zij gaat met het organiseren van allerlei ludieke acties. STRIJDLEIDERS Om de energiestrijden goed te laten verlopen werken we met strijdleiders. Deze leiders hebben ieder 10 zorghuizen onder hun hoede afhankelijk van hoeveel zorghuizen zich aanmelden en hoe we regionaal logische clusters kunnen maken. De strijdleiders ondersteunen de energieambassadeurs, verzamelen en analyseren data, sturen bij waar nodig, inspireren de energiestrijders en organiseren het afsluitende Lente Bal. Tijdens de training helpen ze de ambassadeurs bij het opzetten van een strijdplan en na afloop ondersteunen ze de ambassadeurs bij het maken van een Energieverbeterplan.
TRAININGEN EN INSPIRATIE SESSIES In oktober/november worden 4 trainingsdagen georganiseerd waar 10 ambassadeurs aan deel kunnen nemen. De energieambassadeurs krijgen tijdens de training de opdracht voor hun eigen zorghuis een strijdplan op te stellen en zij krijgen allerlei tips om hun strijd tot een succes te brengen. ONLINE COMMUNITY EN DATA GEDIGITALISEERD Om de energiestrijd goed te kunnen voeren wordt een online omgeving gemaakt waar gegevens makkelijk kunnen worden ingevoerd, waar graaddagen ingevoerd zijn en correcties makkelijk kunnen worden afgelezen. Ook ontwikkelen we een online platform en voegen we online strijd elementen toe met quizvragen. De ambassadeurs kunnen online experts raadplegen en met elkaar tips uitwisselen. De community manager zorgt voor leuke berichtjes en nieuwtjes uit de verschillende zorghuizen zodat voor iedereen de strijd leeft en media en anderen die geinteresseerd zijn de strijd goed kunnen volgen. De community manager geeft de ambassadeurs wekelijks tips, content voor de strijd of roept op tot het inleveren van data. ENERGIESTANDEN Op elk zorghuis worden de energiestanden anders doorgegeven. Terugkoppelen van hoe er bespaard wordt in bijvoorbeeld euro’s of procenten of makkelijk te lezen grafieken is heel belangrijk voor de bewoners en medewerkers van de zorghuizen. Op basis van het huidige model zal hierin een verbeterslag worden gemaakt door dit te digitaliseren en te werken met duidelijke infographics. Leuke weetjes zullen worden gekoppeld aan bijv een strenge winterweek of specifieke situaties in zorghuizen of bijvoorbeeld het verbruik landelijk. DATABASE TECHNISCHE EXPERTS EN LUDIEKE ACTS De ambassadeurs van de zorghuizen zijn vrij hoe ze hun eigen Energiestrijd vormgeven. Ze mogen twee keer een technisch expert langs laten komen en kunnen kiezen uit verschillende ludieke acts voor de kick off. Denk aan het Mobiele Naaiatelier waar je moet fietsen om te kunnen naaien of het Danspaleis; een collectief van DJ’s die muziek van toen draaien en de zorghuizen ombouwen tot een feestzaal. Wij zullen zorgen voor een online database waar experts en leuke acts te vinden zijn. Per zorghuis weten we hoeveel experts en acts er ingezet mogen worden, we maken landelijk prijsafspraken met leveranciers. LENTEBAL Absoluut hoogtepunt van de Energiestrijd is het Lentebal wat eind maart wordt georganiseerd bij het het winnende zorghuis. Aangezien er 4 strijden tegelijk plaats vinden zal er 4 keer een bal georganiseerd worden. Media, directie, bestuurders van
de zorghuizen, medewerkers, ambassadeurs van de andere zorghuizen en bewoners komen samen op het Lente Bal. Er wordt gedanst en gefeest op de lievelingsmuziek van de bewoners. Voorstel is om niet alle 4 Lentebals tegelijk te organiseren zodat we met een team entertainers alle zorghuizen af kunnen, dit scheelt aan inhuren van spullen en mensen.
Kwantitatieve resultaten
40 zorghuizen die laten zien hoe en hoeveel energie je kunt besparen 4 regionale energiestrijden georganiseerd 4 keer een lentebal bij de winnaar elk zorghuis heeft 2 energiestrijdbijeenkomsten gehad tot 25% energie besparen per zorghuis
Kwalitatieve resultaten
gedragen Energieverbeterplan per zorghuis voor de korte- en lange termijn gedragsverandering, enthousiasme en bewustwording onder medewerkers zorghuizen over energiebesparing in tijden van crisis zonder grote investeringen toch besparen levert een positief imago op alle deelnemende zorghuizen positieve media aandacht voor de zorgsector
Wat
vraagt het? Om de energiestrijd succesvol te maken is het in de eerste plaats belangrijk dat de leiding van het zorghuis het project enthousiast uitdraagt. Binnen elke zorghuis zal gezocht moeten worden naar de hij of zij die het meest geschikt is om als energieambassadeur dit project op te pakken. Het project heeft een kop en een staart en er kan gewonnen worden, wat in de praktijk heeft bewezen dat de energieambassadeurs fanatiek met de rest van de organisatie en de bewoners aan de slag zijn gegaan. Hoe meer tijd en energie erin gestoken wordt, des te beter de resultaten. Indicatief is een effectieve tijdsinvestering van 2 a 3 uur per week. Daarnaast is er een voorinvestering nodig van 7000 euro per zorghuis. De resultaten in de vorm van % energiebesparing per zorghuis hebben laten zien dat de voorinvestering eind maart al is terugverdiend. Sterker nog dat er een besparing overblijft die ingezet kan worden voor verdere voorinvesteringen in energiebesparing. Zo heeft één zorghuis inmiddels besloten om het huis volledig uit te laten voeren met LED-verlichting.
Foto: ‘Op het Lentebal bij het winnende zorghuis De Gouden Leeuw in Zelhem’
Planning Juli-aug-sept
werving zorghuizen werving strijdleiders opzetten projectorganisatie
september
opzetten poule van experts en acts trainen strijdleiders online community inrichten clusteren zorghuizen, 4 energiestrijden inplannen werven en informeren energieambassadeurs
oktober
voorbereiden voor lancering 10 oktober lancering Energiestrijd op markante plek en in media 4 kick-off trainingsdagen met 10 ambassadeurs en strijdleiders, pitches strijdplannen
november
strijdleiders en ambassadeurs bereiden energiestrijd voor technisch voorbereiden aflezen energiemeter en doorgeven energiestanden
december
eerste meting 1 december doorgeven strijdleiders en ambassadeurs bereiden energiestrijd voor wekelijks energiestanden verzamelen zorghuizen 21 december kick-off energiestrijden
januari, februari
strijdleiders en ambassadeurs organiseren twee energiestrijdbijeenkomsten (ludieke acts, technische experts, schouw aangevuld met eigen acties) wekelijks energiestanden verzamelen zorghuizen voorbereiden Lentebal
maart
1 maart doorgeven laatste meting opstellen Energieverbeterplan per zorghuis
21 maart Lente bal bij de 4 winnaars, in alle andere centra Energiestrijd gebakjes voor de bewoners
april
april, landelijke terugkomdag energieambassadeurs presenteren korte en lange termijn Energieverbeterplan op basis van bevindingen
Over de initiatiefnemers Habion Habion’s missie is om alle kwetsbare ouderen een veilig en comfortabel thuis te bieden. We zijn een maatschappelijke belegger in duurzame huisvesting voor kwetsbare ouderen met een laag inkomen. Door het actief managen van onze vastgoedportefeuille zorgen we voor een optimaal rendement, waarmee we de kwaliteit, leefbaarheid en betaalbaarheid van ons vastgoed kunnen garanderen. Onze missie en visie zijn gestoeld op de volgende belangrijke pijlers: solide ondernemer (renderend, effectief, ervaren, expertise en een hoge kwaliteit), solidair met ouderen (betrokken, aandacht, respect, veiligheid en comfort, thuis voelen) en creatief en verbindend (verrassend en vindingrijk in het verbinden van mensen, partijen en ideeën). Urgenda Urgenda is de actie-organisatie voor duurzaamheid en innovatie die Nederland, samen met bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren, sneller duurzaam wil maken. Dat doet Urgenda aan de hand van een langetermijnvisie, een concreet actieplan tot en met 2050 en icoonprojecten (voorbeeldprojecten). Initiatieven als de Dag van de Duurzaamheid en de Regiotouren laten zien hoeveel partijen er op het gebied van duurzaamheid al actief zijn. Urgenda brengt organisaties en initiatieven die zich bezighouden met duurzaamheid in kaart en verbindt ze met elkaar waar dat zinnig is. Urgenda helpt hen om projecten te verwezenlijken en motiveert anderen aan te haken bij deze snel groeiende beweging. Meneer de Leeuw Meneer de Leeuw faciliteert tijdelijke vernieuwingsnetwerken voor overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Meneer de Leeuw is expert in open innovatie- en transitieprocessen.
Samen met pioniers, vernieuwende beleidsmakers, inspirerende ondernemers en bijzondere burgers zet het bedrijf zich in voor de transitie naar een duurzame samenleving. Meneer de Leeuw ontwikkelt hiervoor nieuwe concepten, visie, beleid en strategie. Meneer de Leeuw ontwikkelde het concept van de Energiestrijd en leidde verschillende strijden de afgelopen jaren. Kijk op www.energiestrijd.nl
