EmotieMeetSysteem 1. Productomschrijving Aanleiding Siza (zie p. 5 voor een toelichting op de organisatie) biedt zorg aan mensen met een handicap. Eén groep cliënten waar Siza diensten aan verleent, zijn mensen met een verstandelijke handicap. Binnen Siza zijn er voor deze groep verschillende intramurale woonvormen. In deze woonvormen ondersteunen enkele begeleiders 10 à 12 cliënten. Deze zorgprofessionals zouden het liefst elke cliënt ‘in beeld’ willen hebben en direct willen ondersteunen in het geval van onrust. De reden van de onrust is niet altijd duidelijk en soms worden signalen van toenemende onrust ook niet opgemerkt doordat de aandacht van de zorgprofessional gericht is op andere taken of op andere cliënten in de woongroep. Om ‘goede’ zorg te kunnen bieden hebben de zorgprofessionals gevraagd om technologie die hen helpt de cliënt beter te begrijpen, onrust (vroeg)tijdig te signaleren en/of escalaties te voorkomen. Voor de betreffende cliënt kan een escalatie in het uiterste geval leiden tot het toepassen van bewegingsbeperkende middelen & maatregelen. Andere groepsbewoners en de begeleiders kunnen ook hinder ondervinden van de onrust doordat de huiselijke sfeer wordt verstoord, dan wel dat zij in gevaar kunnen worden gebracht door de cliënt. Escalaties hebben dus verregaande gevolgen voor zowel cliënten (onmacht, bedreiging, ontlading, middelen & maatregelen), als voor mensen in hun omgeving (angst, onrust, geweld). Als onrust kan worden gesignaleerd, kan ze mogelijk worden beïnvloed, zodat ongewenste situaties voor de cliënt zelf, andere bewoners en begeleiders zoveel mogelijk kunnen worden voorkomen en het gebruik van middelen & maatregelen kan worden teruggedrongen. Omschrijving van de innovatie: een EmotieMeetSysteem (EMS) Siza ontwikkelt een EmotieMeetSysteem voor VG-woonvormen. Het EMS is een domoticasysteem dat in staat is om (vroeg)tijdig opkomende onrust bij mensen met een verstandelijke beperking te detecteren en te beïnvloeden, zodat het gebruik van middelen & maatregelen kan worden teruggedrongen en gevaarlijke situaties voor andere bewoners en begeleiders zoveel mogelijk worden voorkomen. Het EMS bestaat uit drie delen: Het eerste onderdeel is een schil van verschillende sensorsystemen die stemgeluid, gelaatsuitdrukking en lichaamsparameters (activiteit, slaap-waak ritme, hartslag, huidspanning, e.d.) monitoren. Op basis van de gemeten fysiologische kenmerken en het gedrag rapporteert deze schil vervolgens de emotionele status. Het tweede onderdeel combineert de emotionele status met gegevens zoals locatie, tijd en beweegpatronen uit het persoonlijke signaleringsplan. Hiermee wordt bepaald of er daadwerkelijk sprake is van onrust en welke handelingen kunnen worden uitgevoerd om escalatie te voorkomen. Tot slot voorziet het derde onderdeel in twee soorten output: o Ten eerste wordt de gemeten onrust weergegeven aan de begeleider op de woongroep, die dan een actie kan gaan ondernemen. In de nachtsituatie gaat het signaal naar een begeleider op afstand – in een zorgcentrale - die de cliënt dan kan toespreken of een begeleider erheen kan dirigeren. o Ten tweede kan er een signaal worden gegeven aan een ander onderdeel van het domotica-systeem, zodanig dat de woonomgeving kan worden veranderd; bijvoorbeeld het starten van muziek, het tonen van favoriete foto’s of afbeeldingen, of het inschakelen van rustgevende verlichting. Op termijn is het wellicht mogelijk om zelfs de beleving van de kwaliteit van de geboden dienstverlening te bepalen of te meten aan de hand van de gesignaleerde emoties. Hiervoor is echter noodzakelijk dat ‘braincontrole’ als medische wetenschap een stap verder in de ontwikkeling is dan heden ten dage het geval is. 1
In hoofdstuk 2 wordt een meer gedetailleerde beschrijving van het EmotieMeetSysteem gegeven. Effecten Indien er meer inzicht is in de emoties c.q. opkomende onrust kan dat bijdragen aan het eerder en beter begrijpen van cliënten. Dit heeft onderstaande effecten voor cliënten zelf, begeleiders en de organisatie: Vanuit het perspectief van de cliënt – kwaliteit van leven: Vergroten van het welbevinden van de cliënt door het gericht kunnen begeleiden van cliënten met opkomende onrust. Nog verder terugdringen van het gebruik van middelen en maatregelen. Verhogen van de kwaliteit van leven van de cliënt, doordat hij/zij beter kan worden begrepen. Vanuit het perspectief van de begeleider: Door te weten wanneer men proactief kan/moet reageren, kunnen escalaties worden voorkomen en kan de aandacht en ondersteuning beter worden verdeeld. De zorgtaken worden lichter doordat een begeleider minder met escalaties te maken krijgt en de alertheid een andere focus kan krijgen. Vanuit het perspectief van de organisatie: Nog verder terugdringen van beperkende middelen en maatregelen. De mogelijkheid om flexibeler meer medewerkers op dit soort complexe groepen in te zetten wordt vergroot, doordat het gedrag van elke cliënt veel beter inzichtelijk is omdat alle kennis over deze groep cliënten veelal in de hoofden van de begeleiders zit. Door toepassing van het EmotieMeetSysteem ontstaat een duidelijke lijn in de handelingen die kunnen worden gebruikt bij situaties.
2. Beschrijving van het EmotieMeetSysteem Systeemcomponenten Bepaalde gedragingen worden door ons ervaren als emoties. Als iemand negatieve woorden schreeuwt ervaren we dit eerder als boosheid, dan wanneer iemand positieve woorden schreeuwt. Om emoties te kunnen bepalen, moeten dit soort gedragingen meetbaar worden gemaakt. Hierbij is niet van belang hoe een emotie is benoemd, maar wat er gedaan moet worden bij gedragingen die wijzen op deze emotie. Om emoties in kaart te kunnen brengen en te bepalen welke emoties er gemeten zouden kunnen of moeten worden, is het volgende model gebruikt.
2
Om een oordeel te kunnen geven over de emotionele staat van iemand, zijn met de huidige stand der techniek verschillende metingen nodig van verschillende sensorsystemen. Er is voorlopig gekozen voor het meten van ‘stemgeluid’, in combinatie met ‘gelaatsuitdrukkingsherkenning’ en lichaamsparameters. Door achtereenvolgens deze aspecten te meten, de metingen de annoteren, en de meting in het model te plaatsen, kan ‘een emotie’ worden gekwalificeerd en mogelijk ook gekwantificeerd en tot slot gepresenteerd. Hiernaast is voorlopig altijd menselijke verificatie nodig. Momenteel bestaan er geen meetsystemen in een bruikbare configuratie. Er is dus gezocht naar losse technologische systeemdelen die kunnen worden geïntegreerd en doorontwikkeld. Om onrust te meten in 'stemgeluid' wordt gebruik gemaakt van de Sigard-software van Sound Intelligence. Met deze software kan 'stressed voice' worden gemeten via microfoons, al dan niet gekoppeld aan camera's. Het huidige prototype geeft aan op welke locatie c.q. met welke microfoon een detectie plaatsvindt. Geluiden die als ‘ongewenst’ zijn bestempeld, worden uitgefilterd en niet weergegeven. Een detectie kan live worden beluisterd of kan worden terug geluisterd en bekeken tot een tijdstip kort voor de daadwerkelijke melding, zodat de oorzaak van de onrust kan worden achterhaald. Door deze software aan te passen, wordt het mogelijk om ook patronen in andere geluiden te herkennen. Ter bepaling van onrust door middel van 'lichaamsparameters' is gekeken naar het Vivagohorloge en de Q-sensor. De eerste is in staat om draadloos het activiteitsniveau en slaapwaak ritme te monitoren. De Q-sensor maakt het mogelijk om EDA (ElectroDermal Activity = huidspanning) en temperatuur te meten waarmee op verschillende manieren inzicht wordt verkregen in de mate van opwinding. Om ook nog andere parameters te kunnen meten, zoals hartslag en bloeddruk, moeten de reeds in gebruikzijnde apparaten worden doorontwikkeld. Daarnaast levert direct op het lichaam meten met horloges complicaties op. Systemen die de parameters op afstand kunnen meten, zouden hier uitkomst bieden. Ook is er behoefte aan een geavanceerde vorm van ‘gezichtsherkenning’, zodat specifieke gelaatsuitdrukkingen in een 3D omgeving worden herkend. Noldus IT heeft software ontwikkeld ten behoeve van marketingonderzoek, waarmee de beleving van mensen aan de hand van hun gefilmde gelaatsuitdrukking kan worden bepaald. In aangepaste vorm is dit wellicht bruikbaar voor het EMS. Plaatsbepaling hoeft geen aparte functionaliteit te zijn omdat middels de meting van het horloge, een camera, of een microfoon directe de ruimte kan worden bepaald waar de betreffende cliënt zich bevindt. Een uitdaging hierbij is nog wel dat dit alles nagenoeg ‘realtime’ moet verlopen; meten, analyseren en ‘melden’ aan de begeleider om tijdig te kunnen gaan handelen, of 'melden' aan het domotica-systeem om de omgeving te gaan beïnvloeden. Werking van het EMS Het EmotieMeetSysteem is zo opgebouwd dat op elke gewenste plek in de woongroep altijd meting van drie type gegevens mogelijk is: stemgeluid, gelaatsuitdrukking en lichaamsparameters. Als op een willekeurige plek in de woongroep bij een willekeurige cliënt bijvoorbeeld een toegenomen geluidsniveau wordt gemeten, verifiëren de gelaatsuitdrukkingsherkenning en/of de lichaamssensoren de melding en bepaalt het EMS of er bij de bewuste cliënt sprake is van toenemende onrust en welke mate van toename het betreft – van 'groen' naar 'oranje', van 'oranje' naar 'rood', of zelfs van 'groen' naar 'rood'. Dit gebeurt op identieke wijze als één van de andere twee meetsystemen het eerste signaal opvangt. Verificatie van de eerste meting door één van de twee andere systemen is cruciaal voor de nauwkeurigheid, maar ook voor het zelflerende vermogen van het systeem. Naarmate er meer meldingen worden opgeslagen in de database van het EMS, wordt het systeem nauwkeuriger.
3
Participatie van cliënten, verwanten en zorgverleners De proefopstelling binnen Siza wordt ontwikkeld voor een woongroep van negen cliënten. De cliënten worden begeleid door 14 zorgmedewerkers en één teamleider. Deze cliënten hebben een relatief laag niveau; van actieve participatie is dan ook geen sprake met uitzondering van onbewust deelnemer zijn. Om die reden is in een vroeg stadium contact gezocht met ouders/verwanten en met de ethische commissie van Siza en de landelijke Medisch Ethische Toetsingscommissie (METC). Zij zagen geen bezwaar in deze proefopstelling, mits de participanten op correcte wijze werden geïnformeerd en de privacy niet in het geding zou komen. Het privacy-aspect is gewaarborgd doordat er geen opnames worden gemaakt. Het EMS combineert patronen van data en verbindt daaraan een niveau. Meer patronen betekent een nauwkeurigere bepaling, maar om dit te doen is het dus niet noodzakelijk om beeldmateriaal op te slaan. Uitstraling van het systeem Het systeem wordt zo minimalistisch mogelijk opgebouwd in de proefwoning: kleine camera's, waterdicht, extra zware uitvoering, onopvallende kleur, in hoeken geplaatst, zo klein mogelijk horloge. De gebruiksvriendelijkheid moet erg hoog zijn; het systeem moet eenvoudig en snel te plaatsen zijn, instellen en onderhouden van het systeem moeten volledig op afstand kunnen plaatsvinden, uitlezen van de signalering/alarmering moet op marktconforme mobiele toepassing kunnen plaatsvinden (dus geen drie apparaten), voor centrale monitoring geldt hetzelfde. Uiteraard zal het systeem aan de veiligheids- en milieu vereisten voor domotica-systemen conform geldende richtlijnen van de IGZ dan wel NENnormen moeten voldoen. Marktpotentie In eerste instantie wordt het EMS ontwikkeld voor een selecte groep intramurale cliënten van Siza. Deze groep heeft een omvang van ongeveer 250 cliënten. In heel Nederland is deze doelgroep ongeveer 5.000 tot 7.500 cliënten groot. Als het EMS werkt zoals beoogd, dan wordt de toepasbaarheid van het systeem onderzocht voor andere doelgroepen binnen de gehandicaptenzorg. Daarnaast is toepassing binnen de psychogeriatrische ouderenzorg niet ondenkbaar. Ook is er mogelijk markt voor een dergelijk product in andere landen waar een redelijk hoge zorgstandaard geldt voor deze twee zorgvormen. De verwachting is verder dat EMS ook kan worden ingezet in de thuisomgeving, niet zo zeer om middelen en maatregelen af te bouwen of de inzet daarvan te voorkomen, maar vooral om gezinnen met een thuiswonend kind met een verstandelijke handicap te ondersteunen bij regelmatig terugkerende/opbouwende spanning.
3. Organisatiebeschrijving van Siza Visie Als mens maakt u onderdeel uit van de maatschappij. Binnen de maatschappij wordt bepaald hoe we met elkaar omgaan, waar u op kunt rekenen, wat er van u wordt verwacht en van welke voorzieningen u gebruik kunt maken. In het dagelijks leven komt u allerlei belemmeringen tegen die het moeilijk of zelfs onmogelijk maken om daadwerkelijk mee te doen aan het gewone leven van alledag. Soms kunt u die hobbels zelf nemen; soms niet en dan gaat u op zoek naar ondersteuning. Waar mensen door een handicap belemmeringen ondervinden, biedt Siza ondersteuning; met deskundigheid en ervaring. En voor wie het gewone van alledag niet aan de orde kan zijn, zoekt Siza op aangepaste wijze naar verbindingen met de maatschappij.
4
Mensen met een handicap die een beroep op Siza doen kunnen bewoner zijn, maar ook werknemer, vrijwilliger, student, cursist, patiënt, logé of vakantieganger. De rol van Siza is dan ook veelzijdig: van bemiddelaar, adviseur, behandelaar en werkgever tot verzorger, begeleider, belangenbehartiger, buddy of luisterend oor. Ik woon, ik werk, ik leer, ik ontspan … Mede mogelijk door Siza Over Siza Dagelijks zetten medewerkers van Siza hun energie, kennis en kunde in om mensen met een handicap zodanig te ondersteunen dat zij kunnen leven zoals ze zelf willen. Ruim 3.000 mensen met een lichamelijke, verstandelijke of meervoudige handicap, Niet Aangeboren Hersenletsel of een aan autisme verwante stoornis maken gebruik van deze ondersteuning. Kinderen, jongeren en volwassenen. De vragen lopen uiteen van ondersteuning thuis, logeren en bso tot 24-uurszorg in een huis van Siza. Van dagbesteding bij een activiteitencentrum tot arbeid en re-integratie. Ook is het mogelijk om bij Siza cursussen en trainingen te volgen en activiteiten op het gebied van ontspanning. Indien gewenst biedt Siza hulp bij de aanvraag van een indicatie door middel van diagnostisch onderzoek. Bij Siza werken zo’n 2.500 medewerkers vanuit 150 locaties verspreid over de provincie Gelderland. Van Arnhem tot Apeldoorn, van Ede tot Winterswijk. Siza en innovatie In een nauwe samenwerking tussen Siza en Revalidatie Medisch Centrum Groot Klimmendaal, hebben beide organisaties een innovatieteam gevormd. Dit team houdt zich bezig met experimenten, testen en het (door)ontwikkelen van technologie in de langdurige zorg. De oorsprong van de innovatieprojecten zijn altijd ‘vraagstukken’ vanuit het dagelijkse leven van een cliënt en of medewerker. Dit team heeft het EmotieMeetSysteem van een idee naar een concreet innovatieproject gebracht. De kracht van onze wijze van innovatie ligt in het feit dat cliënten samen met Siza en Groot Klimmendaal onderzoeken hoe technologie zo kan worden aangepast dat het ook te gebruiken is voor mensen met een handicap met als doel: Minder afhankelijkheid van zorg en vergroten van zelfregie.
5
