EDUCATIEF PAKKET HET VERENIGD KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. WILLEM I & BELGIE

EDUCATIEF PAKKET ‘HET VERENIGD KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. WILLEM I & BELGIE’

Beste leerkracht

De STAMexpo ‘Het verloren koninkrijk. Willem I & België’ geeft voeling met de tijdsgeest van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) en de aanloop naar het onafhankelijke België en doet dit aan de hand van sprekende citaten, rake spotprenten, historische objecten en interactieve multimedia. Op heel wat punten sluit de tentoonstelling aan bij leerplannen en handboeken geschiedenis. Daarom hebben wij dit educatieve pakket ontwikkeld dat kan dienen bij de voor- of naverwerking van een bezoek aan de expo. U vindt er een overzicht van de eindtermen en doelen geschiedenis die hierbij behandeld worden, een inleiding van het onderwerp vanuit actuele invalshoek en een overzicht van de thema’s en hoofdstukken die in chronologische volgorde behandeld worden in onze tentoonstelling, met daarbij telkens een algemene tekst en een benadering van het onderwerp op basis van een kaart, citaat, afbeelding of spotprent. Dit is aangevuld met vragen en bijhorende antwoorden die u kunt gebruiken in de klas. Contacteer ons voor meer informatie, een programma op maat of een verkennend bezoek. Alvast bedankt voor uw interesse in onze tentoonstelling.

Vriendelijke STAMgroeten Greet De Lathauwer educatie [email protected] T +32 (0)9 267 14 64

EINDTERMEN

A) LEERPLAN GO! - 2014/012 3. De leerlingen vergelijken vanuit de socialiteitsdimensie: ontwikkelingsfasen van de westerse samenleving onderling, ontwikkelingsfasen van de westerse samenleving en andere samenlevingen 6. De leerlingen kennen fundamentele conflicten en breuklijnen in moderne samenlevingen 7. De leerlingen kunnen de breuklijnen in de evoluerende Belgische samenleving analyseren 9. De leerlingen duiden de rol van onze gewesten als medespeler in Europese en mondiale context 16. De leerlingen kunnen bij de studie van een historische probleemstelling: zelfstandig gegevens verzamelen uit gediversifieerd historisch bronnenmateriaal en elementen van een antwoord formuleren 27. De leerlingen zijn bereid de maatschappelijke dynamiek te erkennen van de spanning tussen het blijvende en het veranderende

B) LEERPLAN VVKSO - 2001/006 + 2003/0 5. De leerlingen omschrijven de breuklijnen in de evoluerende Belgische samenleving vanaf 1830 7. De leerlingen situeren de rol van onze gewesten als medespeler in Europese en mondiale context 11. De leerlingen kunnen doeltreffend informatie selecteren uit gevarieerd informatiemateriaal omtrent een historische of actuele probleemstelling 13. De leerlingen kunnen zelfstandig de nodige gegevens voor het beantwoorden van een beperkte historische probleemstelling halen uit het historisch informatiemateriaal 24. De leerlingen erkennen de maatschappelijke dynamiek van de spanning tussen het blijvende en het veranderende

2

DOELEN

A) KENNIS & INZICHT 1. De leerlingen weten dat het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden tot stand kwam tijdens het Congres van Wenen door de vereniging van de Zuidelijke Nederlanden en de Verenigde Provinciën 2. De leerlingen kunnen uitleggen welke staatsvorm en bewind het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden kende 3. De leerlingen kunnen aantonen waarom Willem I regeerde als een verlicht despoot 4. De leerlingen weten dat taalkundige en godsdienstige verschillen tussen noord en zuid de eenwording bemoeilijkte 5. De leerlingen kunnen verwoorden hoe de ontevredenheid over de politieke, sociaaleconomische en culturele situatie in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden aan de basis lag van de Belgische revolutie 6. De leerlingen weten dat katholieken en liberalen uit het zuiden zich verenigden in een monsterverbond tegen koning Willem I 7. De leerlingen weten dat er in het zuiden in 1830 in opstand kwam tegen Willem I 8. De leerlingen weten dat op 4 oktober 1830 een Voorlopig Bewind de onafhankelijkheid van België uitriep 9. De leerlingen kunnen de stappen in het verloop van de Belgische revolutie aangeven

B) VAARDIGHEDEN 1. De leerlingen kunnen m.b.v. een kaart de grenzen van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden aangeven 2. De leerlingen kunnen m.b.v. een kaart de huidige grenzen van België, Nederland en Luxemburg aangeven 3. De leerlingen kunnen informatie uit spotprenten afleiden en analyseren

C) ATTITUDES 1. De leerlingen trachten zich in te leven in het gedachtegoed van de 19de-eeuwse liberalen en katholieken uit het zuiden

3

REFERENTIEKADER

A) TIJD & RUIMTE Europa, 19de eeuw 1815: Slag bij Waterloo - nederlaag Napoleon & Franse keizerrijk 1815: Congres van Wenen (Oostenrijk, Pruisen, Rusland & Groot-Brittannië) 1815-1830: Republiek der Verenigde Provincies & Zuidelijke Nederlanden worden samen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden 1830: onafhankelijkheid van België

B) SOCIALITEIT -

Politiek: amalgaampolitiek van Willem I, verlicht despotisme, infrastructuur (wegen & waterwegen) en onderwijs (rijksuniversiteiten en rijksnormaalschool) Cultuur: taal (Nederland, Frans, Vlaams & Hollands), godsdienst (katholicisme versus calvinisme), persvrijheid wordt ingeperkt Economie: ondersteuning van handel & industrie, na 1820 extra belastingen op graan Sociaal: verzet van katholieken (onderwijs) en liberalen (persvrijheid)

4

1. INLEIDING Wanneer iemand je (vb. op reis of in het buitenland) vraagt waar je vandaan komt, wat geef je dan als antwoord? Voel jij je vooral Vlaming, Belg of Europeaan? Wat zou je ervan vinden als België en Nederland tot één land verenigd worden? Wat zijn de eventuele voordelen en/of nadelen van zo een samenvoeging? Wat vinden Belgen en Nederlanders van dit idee? https://www.youtube.com/watch?v=AdyrGGEFFwA&feature=player_embedded#! Uitzending van Editie over het onderwerp “Nederland moet samengaan met België” n.a.v. de moeizame regeringsformatie in België in 2007. In het filmpje wordt ook vermeld dat Nederland en België vroeger nog één staat vormden.

5

2. WATERLOO Op 18 juni 1815 vond de slag bij Waterloo plaats. De Franse troepen onder Napoleon werden er verslagen door de Britten, Pruisen en Nederlanders. Voor veel Nederlanders was kroonprins Willem (de latere Willem II) de held van Waterloo. Hij kwam onder vijandelijk vuur en kreeg een kogel door de linker bovenarm. Op de plek waar dit gebeurde werd in 1826 door Willem I het monument ‘de Leeuw van Waterloo’ opgericht. -

-

-

Wie kent dit monument? Waar staat het? Leeuw van Waterloo (Waals-Brabant) Waarom werd het monument opgericht? Herdenkingsmonument van koning Willem I op de plek waar zijn zoon tijdens de slag een kogel door zijn linkerarm kreeg Waarvoor staat het symbool? Nationaal symbool op symbool waar de kroonprins zijn bloed vergoot voor de natie, het benadrukt een ongedeeld vaderland onder standvastige leiding van het Huis van Oranje De oriëntatie van het monument is niet willekeurig. Naar waar zou de blik en de muil van de Hollandse Leeuw gericht zijn? En waarom? De leeuw kijkt richting Parijs en toont zich als een verdediger tegen het imperialistische Frankrijk

© Michiel Hendryckx

Fotograaf Michiel Hendryckx legt in de tentoonstelling de link met vandaag. In een nieuwe reeks van 26 foto’s brengt hij hedendaagse sporen in beeld van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, in België en in Nederland. Geniet van de knappe beelden en lees zeker ook de leuke bijschriften van de fotograaf.

6

3. DE KAART VAN EUROPA

Met de slag bij Waterloo kwam er een einde aan een zeer woelige periode in de Europese geschiedenis, die was begonnen met de Franse revolutie in 1789. Oostenrijk, Pruisen, Rusland en Groot-Brittannië streefden op het Congres van Wenen naar een evenwicht tussen de verschillende mogendheden. De kaart van Europa werd hertekend en Frankrijk werd omringd door bufferstaten. De Republiek der Verenigde Provincies werd met de Zuidelijke Nederlanden verenigd in één staat: het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. -

Bekijk de kaart. Door welke bufferstaten werd Frankrijk omringd in 1815? Verenigd Koninkrijk der Nederlanden & Sardinië Waarom werd Frankrijk omringd door bufferstaten? Om de Franse expansiedrang en de verspreiding van revolutionaire ideeën tegen te houden

Laat de leerlingen aan de hand van onze multimedia-applicatie in de expo zelf ontdekken hoe de kaart van Europa verandert van 1789 tot 1830. Verschuif de knop over de jaartallen 1879, 1795, 1810, 1813, 1815 en 1830 en ontdek hoe de landsgrenzen wijzigen.

7

4. WILLEM I Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden was een diplomatieke constructie, die zonder raadpleging van de betrokken inwoners tot stand was gekomen. Op 16 maart 1815 werd Willem Frederik ingehuldigd als koning Willem I. Willem I had grote ambities voor zijn Koninkrijk. Hij voerde maatregelen in ter ondersteuning van industrie, infrastructuur en onderwijs. Zijn propagandacampagne moet burgers in het zuiden doordringen van hun gedeelde geschiedenis met het noorden. In het zuiden werd verdeeld gereageerd op zijn beleid en zijn regeerstijl. Hier kende men een heel andere dynastieke en politieke traditie. Willem I onderschat de verschillen tussen de noordelijke en zuidelijke mentaliteit en religieuze identiteit. Met de Belgische opstand in 1830 liep het definitief mis. Voor Willem was de opstand een pijnlijke persoonlijke nederlaag. Hij had geprobeerd om de cohesie in zijn rijk te versterken, maar heel wat maatregelen wakkerden juist de verdeeldheid aan. -

-

-

-

-

Naar welke gedeelde geschiedenis zou Willem I verwijzen in zijn campagne? Citaat Franstalige katholieke Gentenaar Joseph Nève de Mévergnies: “Comment les Belges pouvaient-ils oublier que c’étaient les Provinces Unies quie avaient obtenu à Munster en 1648 la fermeture de l’Escaut, cause de la ruine de notre commerce et de notre industrie. […] Et puis c’étaient des protestants profondément anticatholiques […] cerveaux étroits cultivant la jalousie et meme la haine de leurs voisains du Sud plus industrieux, plus instruits qu’eux.” Referentiekader: wanneer waren noord en zuid nog verenigd? 17 Provinciën – Habsburgse Nederlanden 1543-1585 Waarom wil Willem I een eenheidsstaat? Belangrijk voor de mogendheden, een eenheidsstaat is stabieler dan een losse(re) federatie. Als verre nazaat van Willem van Oranje (1533-1584) droomde hij al langer van een hereniging van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Wat is het verschil in religieuze identiteit tussen noord en zuid? Calvinistisch versus katholiek Welke dynastieke en politieke traditie kende het zuiden? De Zuidelijke Nederlanden waren sinds de late 16de eeuw altijd een deel van een Europese mogendheid gebleven (achtereenvolgens Spaanse & Oostenrijkse Habsburgers en Frankrijk). Sinds 1795 waren deze gebieden een deel van de Franse Republiek en later van het Franse Keizerrijk. Welke dynastieke en politieke traditie kende het noorden? De Noordelijke Nederlanden waren feitelijk onafhankelijk sinds de late 16de eeuw en groeide tijdens de Gouden Eeuw uit tot een Europese mogendheid. In de 19de eeuw werd Nederland algemeen erkend als een ‘historische natiestaat’. Willem I liet koperen penningen I rondstrooien bij zijn inhuldiging. Het leverde hem in het zuiden een spotnaam op, welke? “koperen koning” - de bevolking verkoos gouden & zilveren penningen

Welke familiale band hebben Willem I en Willem van Oranje met elkaar? Bekijk aandachtig de stamboom in onze expo en leid eruit af hoe beide personen aan elkaar gelinkt zijn.

8

5. GRONDWET De grondwet van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden was conservatief met een zeer dominant staatshoofd. Er was geen scheiding der machten. De Staten-Generaal bestond uit de Eerste en de Tweede Kamer. Leden van de Eerste Kamer werden door de koning voor het leven benoemd. Deze autoritaire grondwet stuitte vooral in de zuidelijke Nederlanden op verzet. De inwoners voelden zich politiek onvoldoende vertegenwoordigd. Beide gebieden stuurden 55 afgevaardigden naar de Staten Generaal. De 55 zuidelijken vertegenwoordigden 3,5 miljoen burgers, de 55 noordelijken slechts 2 miljoen. Ook de staatsschuld werd gelijk verdeeld, wat betekent dat het zuiden de helft van de noordelijke schuld moet betalen. De katholieken reageerden het felst tegen deze grondwet: gelijkstelling van de godsdiensten en de Kerk ondergeschikt maken aan de staat was voor hen onaanvaardbaar. -

-

Wat wordt bedoeld met de ‘scheiding der machten’? Verlichtingsfilosofie: scheiding van uitvoerende, rechterlijke en wetgevende macht Waaruit blijkt dat er in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden geen scheiding van machten was? Leden van de Eerste Kamer werden door de koning benoemd, niet door verkiezingen. (Bovendien blijft er de mogelijkheid om de Staten-Generaal te omzeilen door zaken te regelen bij Besluit in stand.) De grondwet bepaalt een gelijkstelling van de godsdiensten en de Kerk werd ondergeschikt gemaakt aan de staat. Leid uit bovenstaande tekst 3 zaken af voor die tot ontevredenheid kunnen leiden in de Zuidelijke Nederlanden. Oneerlijke verdeling Staten-Generaal; oneerlijke verdeling staatsschuld; beknotting van macht van katholieken.

In de tentoonstelling zijn uitzonderlijke objecten, documenten, schilderijen en prenten te zien uit de eigen collectie van het STAM en uit binnen- en buitenlandse musea en erfgoedinstellingen. Leg vb. het ontwerp van de grondwet uit 1815 naast het manuscript met de memoires van bisschop Maurice de Broglie. Zijn dit primaire of secundaire bronnen? Objectieve of subjectieve?

9

6. INDUSTRIE Vanaf 1820 neemt Willem maatregelen om de industrie in het Koninkrijk te helpen. De jonge nijverheid in het zuiden heeft het moeilijk vanwege de invoer van goedkope Britse producten en het wegvallen van de Franse afzetmarkt. Er worden een succesvolle Nijverheidstentoonstellingen georganiseerd, nieuwe instellingen zoals het Nijverheidsfonds en de ‘Société Générale’ investeren in verschillende bedrijven. De katoenindustrie bloeit op als de nieuwe Handelsmaatschappij de uitvoer naar de koloniën ondersteunt. In 1829 is 90% van het katoen dat naar Nederlands-Indië wordt verscheept afkomstig uit Gent. Door het opstuwen van de industrie verwerft Willem I de onvoorwaardelijke steun van de elite uit industrie en handel. Ontmoeting tussen de industrieel John Cockerill en Willem I in 1824. Het onderschrift bij deze prent luidt: ‘Ga zonder vrees door met uw grootse ondernemingen en weet dat de koning der Nederlanden altijd geld heeft ten dienste van de industrie’. - Leg uit waarom dit een propagandaprent is. De goede verstandhouding tussen de koning en de industrieel staat duidelijk centraal. Het gebaar van Willem I moet de samenwerking bekrachtigen. Willem I maakt duidelijk aan de ondernemende burgerij dat hij bereid is om de industriële ontwikkeling krachtig te steunen. ‘Koning Willem I ontmoet de industrieel Cockerill’, J.-L. Van Hemelryck, 1829, Rijksmuseum Amsterdam

- Wat zie je op deze afbeelding? Een gulzig zeemonster slokt schepen op en grijpt andere boten met zijn klauwen. - Waarop vormt deze prent een karikatuur? Op de oprichting van de Nederlandsche HandelMaatschappij, die de handel met het buitenland en de kolonies moet stimuleren. Sommigen zagen in deze maatschappij een concurrent voor kleinere rederijen.

Spotprent op de oprichting van de Nederlandse Handelsmaatschappij, 1824, Rijksmuseum Amsterdam

10

7. KANALENKONING Willem maakt onmiddellijk na zijn aantreden werk van de verbetering van de infrastructuur in zijn nieuwe koninkrijk. Tussen 1815 en 1832 laat hij honderden kilometers aan nieuwe kanalen aanleggen. Bestaande waterwegen en de verbinding van de havensteden Gent, Amsterdam en Rotterdam met de zee worden verbeterd.

-

-

Bekijk de kaart. Heeft Gent een doorgang naar zee? Welke? Kanaal Gent- Terneuzen Wanneer kwam dit kanaal er? Tijdens de regering van Willem I (opening in 1827) Tussen 1815 en 1832 werd in totaal voor 481 km nieuwe kanalen aangelegd. Dit leverde Willem I een nieuwe bijnaam op. Welke zou dat zijn? Kanalenkoning Hoe lang schat je dat het in 1815-1830 duurde om een boodschap van Amsterdam naar Gent te brengen? De Koninklijke postwagen reed in 24u van Amsterdam naar Gent. Schaalmodel van de postwagen Amsterdam-Gent, Rijksmuseum Amsterdam

Hoeveel waterwegen en kanalen liet Willem I bouwen of verbouwen? In de expo geeft een animatie een mooi chronologisch overzicht van het totale aantal kilometer.

11

8. GROEIENDE ONTEVREDENHEID Rond 1825 neemt de ontevredenheid in het zuiden snel toe. Over sommige fiscale maatregelen, zoals de belasting op het malen van graan, was sinds 1821 fel gedebatteerd in de Staten-Generaal. De pogingen om het Hollands als enige bestuurstaal op te leggen veroorzaakten groot ongenoegen, zowel bij de Frans sprekenden in Brussel en omgeving als bij sommige Vlamingen. Ook de beperkingen van de persvrijheid leidden tot fel protest. En in 1816 kwam de organisatie van het onderwijs in handen van de overheid. Willem wilde niet alleen het niveau verbeteren (hij zorgde voor een inhaalbeweging van het lager en middelbaar onderwijs, de universiteiten van Leiden, Utrecht, Groningen en Leuven werden opnieuw opgericht en Gent en Luik kregen een nieuwe universiteit), hij wilde vooral een einde maken aan de almachtige positie van de Kerk. De oprichting van het Filosofisch College te Leuven, een verplichte vooropleiding tot priester onder staatstoezicht, wakkerde het ongenoegen verder aan. -

-

-

-

Op welke punten van Willems beleid had men in het zuiden kritiek? Fragment met kritiek op het beleid van Willem I Uit: De Oostenrijkse gezant, graaf Mier, 1830, Historia 5 “Zo is het studeren in het buitenland vervolgd geworden en dan toegelaten. Zo is een vermeende nationale taal opgelegd geworden, die de grote helft van het land niet begrijpt […] Zo is de pers toegelaten en later weer bij de kraag gegrepen.” Verklaar waarom liberalen aanvankelijk aanhangers van Willem waren (1815-1820). De liberalen waren voorstander van een gecentraliseerd seculier bestuur, waarbij de burgerlijke staat de kerk overheerste. Zij hadden geen moeite met Willems onderwijspolitiek en waren zeer te spreken over zijn gulle steun aan de industriële ontwikkeling. Verklaar waarom een groep jonge liberalen naderhand minder enthousiast waren over het beleid van Willem I. Bij deze overwegend Franstaligen was het enthousiasme over zijn taalpolitiek minder groot Ze hadden het moeilijk met Willems autoritaire regeerstijl. Zij hechtten groot belang aan liberale vrijheden zoals persvrijheid en vrijheid van vereniging. Zij gaven de voorkeur aan een scheiding der machten. Bekijk de afbeelding. Wat klaagt deze spotprent aan? Beperking van de persvrijheid: anoniem publiceren werd verboden, auteurs en drukkers van ‘aanstootgevende’ publicaties werden vervolgd. Spotprent op de beteugeling van de ‘losbandigheid’ en kwaadwilligheid van de Belgische journalisten, A. Verhoesen, 1829, Rijksmuseum Amsterdam

Waarom vind je een narwaltand, een gordeldier en een beeld van de hindoegod Ganesha in een tentoonstelling over Willem I? Ontdek de variatie aan objecten en hun verband met Willem in de exporuimte over onderwijs en universiteit.

12

9. MONSTERVERBOND Het autoritaire regime van Willem zorgt er aan het eind van de jaren 1820 voor dat jongere liberalen zich fel tegen hem kanten. Vooral advocaten en journalisten uit Brussel en Luik verdedigen liberale vrijheden zoals persvrijheid en vrijheid van vereniging. Zij verzetten zich niet tegen vrijheid van godsdienst en van onderwijs, waardoor de weg naar samenwerking met de katholieken open ligt. In 1828 organiseren Luikse liberalen een volkspetitie, die alle zuidelijke grieven bundelt. 70.000 burgers ondertekenen de petitie. Een geschrokken Willem doet enkele toegevingen, zo wordt het Filosofisch College niet langer verplicht.

Spotprent op het ‘monsterverbond’ tussen katholieken en liberalen tegen Willem I, naar een anonieme lithografie, Atlas van Stolk, Rotterdam

-

-

-

Bekijk de afbeelding. Welke groep vertegenwoordigen deze twee personages? De katholieke clerus en de liberalen. Leid uit de prent af wat ‘La Sainte Ménace’ betekent. Tijdens het ‘heilige huwelijk’ of de ‘heilige alliantie’ komen liberalen en katholieken goed overeen en werken ze samen. Waarom zouden de liberalen en katholieken zich verenigen? Samen staan ze sterker tegen Willem I. De katholieken wensten vooral vrijheid van onderwijs en een einde van de inmenging van de koning op dat vlak. De liberalen wilden een grotere persvrijheid en vrijheid van vereniging. Wat toont de prent over de relatie tussen katholieken en liberalen voordien en nadien? De tekenaar heeft duidelijk geen goed oog in het samengaan tussen beide groepen. Alleen tijdens de zogenaamde ‘Heilige Alliantie’ (La Sainte Alliance) is er verstandhouding. Dat blijkt echter maar schijn te zijn, want nadien gaat het er nog vijandelijker aan toe (twee vechtersbazen) dan voordien (twee discussiërenden).

Er zijn heel wat rake spotprenten verweven doorheen de tentoonstelling. Bekijk deze cartoons van vroeger, probeer te achterhalen wat ze aankaarten, waarop ze kritiek uiten en vanuit welk landsdeel van het Verenigd Koninkrijk (noord of zuid) ze afkomstig zijn.

13

10. BEGIN VAN DE OPSTAND In 1830 wordt de sociale onrust nog versterkt door de slechte economie. De graanprijzen stijgen sterk in augustus. Komt daarbij dat de Julirevolutie in Parijs de autoritaire koning Karel X verjaagt. In Brussel verscheen de bekende slogan ‘Wij willen Willem weg, wil Willem wijzer worden, wij willen Willem weer’ op de muren. In de Muntschouwburg te Brussel wordt in augustus ‘De stomme van Portici’ hernomen, een opera van Daniel Auber over een Napolitaanse opstand tegen de Spaanse overheersing. Vooral de aria ‘Amour sacré de la Patrie’ lokt zeer rumoerige reacties uit. Op 25 augustus breekt een waar tumult los in de zaal en vanaf het Muntplein trekken de mensen de stad in. Diezelfde nacht worden de huizen van enkele prominenten geplunderd en vernield. Ook het huis van de minister van Justitie van Maanen moet eraan geloven.

- In welk deel van het Verenigd Koninkrijk verscheen deze leuze in de straten? In het zuiden - Is het zuiden bereid om Willem nog een kans te geven? Wanneer wel/niet? Ja, als Willem ‘wijzer’ wordt en een aantal grieven inwilligt, dan willen zij Willem ‘weer’.

In de expo zijn talrijke citaten verwerkt. Laat je onderdompelen in de tijdsgeest van toen, ontdek van wie de uitspraken zijn, interpreteer het toenmalig taalgebruik en de boodschap die erin vervat zit.

14

11. STADSOORLOG IN BRUSSEL De Brusselse opstand van augustus 1830 krijgt al snel steun in verschillende steden, zij sluiten zich aan bij de opstandelingen. Begin september arriveren de eerste Luikse vrijwilligers in Brussel. Dan trekt prins Frederik van Oranje-Nassau, de tweede zoon van Willem, de stad binnen met 12.000 troepen. In en rond het Warandepark wordt eind september een echte stadsoorlog uitgevochten. Er vallen meer dan 750 doden en 250 gewonden. Nog tijdens de gevechten nemen de voorstanders voor de scheiding tussen noord en zuid de bovenhand. Op 4 oktober roept het Voorlopig Bewind de onafhankelijkheid uit.

Entrée du parc du côté de la place royale, après les journées du 23, 24, 25 et 26 septembre 1830

-

Bekijk de afbeelding. Leg twee verbanden tussen Willem I en deze locatie. a) In en rond het Warandepark (Brussels Park) wordt eind september 1830 een echte stadsoorlog uitgevochten tussen de troepen van Willem I en de opstandelingen uit het zuiden. Kort daarop roept het Voorlopig Bewind de onafhankelijkheid van België uit en leidt dit de scheiding van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. b) Tegenover het Warandepark (Brussels Park) staat het Koninklijk Paleis dat Willem I liet bouwen. Spotprent met onderschrift: ‘C’est trop pesant pour nous - Du courage ça n’est que que provisoire’ - Wat is het onderwerp van deze spotprent? Het voorlopig bewind

Wie was in die tijd stemgerechtigd en wie niet? Hoeveel procent van de Gentenaren mocht een stem uitbrengen in de gemeenteraadsverkiezingen van 1830? Bekijk de grafische weergave in onze expo en wees erdoor verwonderd.

15

12. ONAFHANKELIJK BELGIE België werd een grondwettelijke, parlementaire monarchie, met scheiding der machten tussen de uitvoerende (koning en regering) en wetgevende (parlement) macht. Kamer en Senaat werden rechtstreeks verkozen. De nieuwe grondwet was een duidelijke reactie tegen Willems autoritaire regime. De Belgische grondwet was, zeker voor die tijd, opvallend liberaal en progressief, maar België was zeker geen moderne democratie. Alleen wie een bepaalde som aan belastingen (cijns) betaalde, kreeg stemrecht. Op 21 juli 1831 legde Leopold de eed af als koning der Belgen. In augustus 1831 doet Willem nog een poging om de zuidelijke gebieden te heroveren. Na een veldtocht van tien dagen volgt de een wapenstilstand. Begin oktober 1840 doet Willem troonsafstand.

-

-

Toon aan dat de weg naar onafhankelijkheid geen lineair onafwendbaar proces was, maar een aaneenschakeling van gebeurtenissen die uiteindelijk tot onafhankelijkheid heeft geleid. Grieven van het zuiden tegen beleid van Willem I (oneerlijke verdeling in StatenGeneraal, oneerlijke verdeling staatsschuld, taalpolitiek, onderwijsbeleid, beknotting persvrijheid), verbond tussen katholieken en liberalen tegen beleid van Willem, hoge graanprijzen, invloed van Julirevolutie in Frankrijk, opera over liefde voor het vaderland. Op welke dag legde Leopold I de eed af als eerste koning der Belgen? 21 juli (nationale feestdag) 1831

Wat weet je over België en Nederland vandaag? Ken je de verschillen in woordgebruik? Is ‘De Nachtwacht’ van een Belgische of een Nederlandse schilder? En wat zijn Haagse Hopjes? Test je kennis in onze Lage Landen Quiz, speel tegen een Nederlandse tegenspeler en help zo België naar de overwinning!

16

BRONNEN

DE VUYST (W.) & DE WAELE (M.), “Het verloren koninkrijk. Willem I & België”, in: OKV, 2015, nr. 5 oktober-november. VERSTRAETE (A.). “Koper, koopman en kanalen: koning Willem I van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden”, in: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2412338, op 21/09/2015. ADAMS (X.) & CUPPENS (L.), Anno 5, Van in, 2001. Historia 5, Pelckmans, 2008.

LITERATUUR

AERTS (R.) & DENECKERE (G.) (red). Het (on)Verenigd Koninkrijk, 1815-1830-2015. Een politiek experiment in de Lage Landen. Rekkem, 2015. COPPEJANS-DESMET (H.). Koning Willem I. Promotor van de Gentse katoenindustrie, in: Album aangeboden aan Charles Verlinden ter gelegenheid van zijn dertig jaar professoraat. Gent, 1975, 4362. DE HAAN (I.), DEN HOED (P.) & TE VELDE (H.) (red). Een nieuwe staat. Het begin van het Koninkrijk der Nederlanden. Amsterdam, 2014. DE JONGHE (A.). De taalpolitiek van Willem I in de zuidelijke Nederlanden (1814-1830): de genesis der taalbesluiten en hun toepassing. Sint-Andries-Brugge, 1967. FALTER (R.). de scheiding van Nederland, België en Luxemburg. Tielt, 2005. JUDO (F.) & VAN DE PERRE (S.). De prijs van de scheiding. Het uiteenvallen van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, 1830-1839. Brussel, 2007. KOCH (J.). Koning Willem I, 1772-1843. Amsterdam, 2014. NEVE de MEVERGNIES (J.E.). Gand sous le régime Hollandais. Gent, 1935. OP DE BEECK (J.). Waterloo. De laatste 100 dagen van Napoleon. Antwerpen, 2013. VERSCHAFFEL (T.) & RIETBERGEN (P.J.). Broedertwist: België en Nederland en de erfenis van 1830. Zwolle, 2005.

17

VOSTERS (R.) & WEIJERMARS (J.) (red). Taal, cultuurbeleid en natievorming onder Willem I. Brussel, 2011. WITTE (E.). de constructie van België. Leuven, 2006. WITTE (E.). Het verloren koninkrijk. Het harde verzet van de Belgische orangisten tegen de revolutie, 1828-1850. Antwerpen, 2014.

EXTRA

120 seconden Verenigd Koninkrijk in Royalty: http://vtm.be/royalty/toen-belgie-en-nederland-nog-samen-waren#hash-video-hl|block-vtm-blocksprogram-featured-tags|134286 Test je kennis: quiz BesteBuren http://www.besteburen.eu/quiz/24-uur-met-willem

18