DUIKEN EN DUIKVEILIGHEID. (Technische en Menselijke Aspecten)

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN PERMANENT ORGAAN VOOR DE VEILIGHEID EN DE GEZONDHEIDSVOORWAARDEN IN DE STEENKOLENMIJNEN EN ANDERE WINNINGSINDUSTRIEEN

INTERNATIONAAL

SYMPOSIUM

georganiseerd door de : Commissie van de Europese Gemeenschappen Directoraat voor Gezondheid en Veiligheid en het European Diving Technology Committee (E.D.T.C.)

DUIKEN EN DUIKVEILIGHEID (Technische en Menselijke Aspecten)

9 en 10 oktober 1980 Jean Monnet Gebouw - Zaal M6 LUXEMBURG

VOLUME EEN

0

Doe. n. 3000/80 N

Afzonderlijke druk Oktober 1980 EUR

6995

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN PERMANENT ORGAAN VOOR DE VEILIGHEID EN DE GEZONDHEIDSVOORWAARDEN IN DE STEENKOLENMIJNEN EN ANDERE WINNINGSINDUSTRIEEN

INTERNATIONAAL SYMPOSIUM georganiseerd door de : Commissie van de Europese Gemeenschappen Directoraat voor Gezondheid en Veiligheid en het European Diving Technology Committee (E.D.T.C.)

DUIKEN EN

DUIKVEILIGHEID

(Technische en Menselijke Aspecten)

9 en 10 oktober 1980 Jean Monnet Gebouw - Zaal M6 LUXEMBURG

VOLUME EEN

Doe. n. 3000/80 N

Afzonderlijke druk Oktober 1980 EUR 6995

INHOUDTABEL Doc

· ΝΓ· samen­ Bijdragen vatting

DOC. Nr.

1.

Be­

Programma voor het Internationaal Symposium "Duiken en Duikveiligheid (Technische en Menselijke Aspecten) ge­ houden op 9 en 10 Oktober 1980 te Luxemburg

5

2.

INLEIDING TOT HET DUIKEN

9

2.1.

Technische inleiding tot het duiken en de duikveiligheid (Sport) Reg Vallintine 2998

2.2.

Het beroepsduiken door H. Boyer­Resses Samenvatting door Mr. Riffaud (Frankrrjk)

*

DUIKONGEV ALLEN

3.1.

Duikongevallen Cmd. S.A. Warner

2975

Duikstatistiek Tom Hollobone

2977

3.3.

11 *

2982

3.

3.2.

2993

31 33

Duiken en duikveiligheid ­ leerzame ervaringen ­ samenvat­ ting van de voordracht Per Rosengren 2979

2989

35 *

2994

45

49

4.

ONGEVALLENPREVENTIE

4.1.

Ingevoerde preventieve maatregelen Joël Griselin

2991

2996

63

Overzicht van de bestaande voorschriften W.B. Norton

2974

2988

73

4.2.

61

5.

DUIKEROPLEIDING

97

5.1.

Opleiding van Beroepsduikers voor werkzaamheden in kust­ en binnenwateren Z.W. Moerkerk 2777« 2972

99

C O

nnlairlinn

\;o«

KprnflncHiiiL­í»rc

\mr\r

heden I. McL. Chapman 5.3. 5.4.

offehorf*­

wprlf7HQTT1­

2978

2992

De training voor het sportduiken Claude Arzillier

2981*

Veiligheidsprocedures en opleiding voor wetenschappe­ lijk duikers N.C. Flemming 2986*

2987

* Zie Volume Σ

** Zie Engelse versie

107 Zie volume II

135

6.

SPEURWERK EN ONTWIKKELING IN HET DUIKEN

6.1.

Moderne ontwikkeling op het gebied van de duiktechniek W. Lubitzsch

2985

*

173

Duikonderzoek Qystein Martinsen

2973

2990

181

De medische aspecten van het duiken Klaus Seemann

2983

2984

213

Het "Ph-Phoenix-Project" een universeel onderwater* vaartuig G.G. Santi 2980

2995

225

Alternatieven voor het duiken J.E.P. Miles

2999

257

6.2. 6.3. 6.4.

6.5. 7.

Adreslijst

* Zie volume ΊΓ-

173

2976

273

PROGRAMME

Thursday 9 October 1980

Friday 10 October 1980

Thursday 9 October 1980

14.30

Session III

09.0Π

Accident prevention

Registration of participants.

Preventative measures introduced Mr. Jo«l G RISELIN, COMEX, Marseille (France)

Opening session 09.00-10.45

Opening speeches ­ ­

Representative of the Commission of the European Communities M. J.W. de KORVER, President E.D.T.C. ­ lnsp. Gen. der Mij nen (Netherlands)

14.50

A summary of existing regulations. Mr. NORTON, Shell Internationale Petroleum Maatschappij B.V. ­ Den Haag (Netherlands)

15.15

Questions and summary by the chairmen J.W. DE KORVER and LtCdr. J. LIEKENS

Introduction to diving Technical introduction to diving and diving safety (sport). Mr. Reg VALL1NTINE, Director, British Sub Aqua Club (U.K.) Industrial diving Mx. BOYER­RESSIS CETRA VIM (France)

10.45

Coffee

Session I

Diving accidents

Chairman : Vice­Chairman :

M. J.W. DE KORVER ­ (Netherlands) LtCdr. J. LIEKENS. Secretary E.D.T.C.

Accidenti in diving ­ Cmd. S A . WARNER, Chief inspector of diving, Depart, of Energy ­ Petroleum Engineering division London (U.K.) Diving statistics Mr. Tom HOLLOBONE, Secretary, Association of Offshore Di­ ving contractors ­ LONDON (UK). Lessons to be learned. Mr. Per ROSENG REN, Section manager, the Norwegüh Petro­ leum Directorate. (Norway) 12.30

Lunch

Research and developments in diving

Chairman : Mr. Ü. G IRARD (CNEXO ­ Pari? ­ France) Vice­Chairman : Cmdte G .A. ΖΑΜΡΛΠΤ (Sub Sea Service ­ Milan ­ Italy)

09.00

Recent developments in diving Dr W. LUBITZSCH, Dragerwerk AG ­ Pressure chamber Engineering Work ­ LÜBECK­(FRG )

09.25

Diving research, Mr. Qystein MARTINSEN, Head of Institute Norwegian Underwater Institute ­ YTRE LAKSEWAG /BERG EN (Norway)

09.50

Diving Médecine, Dr. Klaus SEEM AN, Director of Navy Medical Institute KRONSHAGF.N (FRG )

Coffee Session II

Training the diver

Chairman : Vice­Chairman

Cdr. Bo. CASSEL (Sweden) Mr. Tom HOLLOBONE (London ­ U.K.)

16.05

­

Training the professional diver for in­ land­inshore operations Mr. Z.W.S. MOERKERK Managing Director of SMIT TAK International Bergingsbedrijf BV Rotterdam (Netherlands) Training the professional diver for offshore operations Mr. I. McL. CHAPMAN Underwater Training Centre Ltd Fort William (Scotland)

16.35

­

Training for diving as a sport Mr. Claude ARZILLŒR, "BENDOR" International Diving Centre ­ BANDOL (France)

16.50

­

Safety procedures and training for the scientific diver Mr. N.C. FLEMMING , Institute of océanographie sciences, Wormley/Godalming (U.K.)

17.05­17.30 19.15 20.00

Questions and summary by the chairmen

Cocktails Buffet supper offered by the Commission o f the European Communities in the restaurant of the Jean Monnet building

10.15

Coffee

10.35

The "Ph­Phoenix" project ­ a multipurpos»· submersible Dr. G.G. SANTI, General manager, Sub­Sea Oil Services S.p.A. ­ Milan (Italy)

10.55

Alternatives to diving Dr. J.E.P. MIXES OSO Department of Energy ­ Glasgow (U.K;

11.30

Questions and summary by the chairmen

12.00

End of the symposium ­

12.20

G eneral conclusions from the Symposium by Cmd. S.A. WARNER (U.K.) and P. ROSENG REN (Norway) Closing address by a Representative of the Commission of the European Communities.

ORGANIZING COMMITTEE Chairman

Members

The Director, Safety and Health Directorate, C.E.C. - LUXEMBOURG

The aim of the Symposium is to bring about an exchange of views on an international basis between government agencies concerned with diving and diving

Mr. J.W. DE KORVER Chairman E.D.T.C. General Inspector for Mining Jan Willem Frisolaan 3 · DEN HAAG (Netherlands) Mr. P. ROSENGREN Norwegian Petroleum Directorate Lagardsveien 80 N 4000 STAVANGER (Norway) Mr. T. HOLLOBONE Association of Offshore Diving contractors 28-30, Little Russel Street LONDON WC1A-2HN (U.K.) Cdi. S.A. WARNER Suùor Inspector of Diving Petroleum Production Diving Department of Energy - Thames House LONDON (U.K.) Mr. D. GIRARD CNEXO 66, Avenue d'Ièna - PARIS (France) Mr. P.A. WALKER Commission of the European Communities Health and Safety Directorate Safety and Health Commission for the Mining and Extractive Industries A2-138 a J.M.O. Building LUXEMBOU RG-K1RCHBERG

Secretariat :

AIMS OF THE SYMPOSIUM

LtCdr J. LIEKENS Secretary EDTC Turnhoutsebaan 457 BORGERHOUT (Belgique) Mr. P.A. WALKER Safety and Health Commission for the Mining and other Extractives Industries J.M.O. building LUXEMBOURG-KIRCHBERG CmdrR.M. MAVIN Senior Diving Inspector Department of Energy Petroleum Engineering Division LONDON (UJC.)

safety, including :

1.

Prevention of accidents by improved technology.

2.

Prevention of accidents by improving diver training

3.

Research and development - new techniques and the replacement of the diver by robots or submarines.

4.

Further volumes of the "Guidance Notes for safe Diving", the original edition of which was drafted by the EDTC and published by the Commission of the European Communities.

At a urne when national specialist organisations are issuing a great proliferation of codes of practice, it seems appropriate to hold discussions between the governmental and other bodies involved in order to try to establish common basic principles which may help to reduce the frequency of accidents in the whole range of diving operations. It is hoped that this congress will help the further development of uniform methods of reducing the risk of accident by the application of modern techniques and training for the diver, whilst also indicating to what extent alternative technologies can be used.

GENERAL THEME The exploitation of under sea mineral deposits, particularly oil and gas, has resulted in at; enormous increase in the amount of diving which takes place. Most of this i s carried out by professionals with the depth of the dive frequently being more than 100 metres. The Safety and Health Commist:v>n for the Mining and other Extractive Industries (part of DG V of the Commission of the European Communities) and the European Diving Technology Committee have been concerned about the high risk of accident during this type of diving, as well as the risk of damage to health which might arise due to long term exposure to excessive pressure. In October 1978, the Safety and Health Commission for the Mining and other Extractive Industries, working in liason with the European Diving Technology Committee organised an international Workshop and a Congress on the "Medical Aspects of Diving Accidents" which was attended by well over 100 medical experts from all over the world. Here experience was exchanged in order to try to improve the general understanding of the effects of deep diving on the brain and the body, and to improve the possibilities of treating persons who had accidents whilst working under such pressures. The October 1980 Congress will be aimed at the "Technical and Human Aspects of Diving and Diving Safety".

GENERAL INFORMATION Accomodation

Working languages Simultaneous translation will be provided into all of the Com­ munity languages i.e. English, French, German, Italian, Danish and Dutch. Papers they can be

Contributions will be read on invitation only presented in any of these languages.

Participants wishing to reserve s hotel room are asked to complete and return the attached form bylst September 1980 to the Tourist Office of the City of Luxembourg, Congress Section, Place d'Armes ­ P.O. Box 181, Luxembourg (tel. 22 8 09). After this date, no reservation can be guaranteed. Bus service

Illustrations Slides to be shown at sessions must be 5 χ 5 cm or 8.5 χ 10 cm. Films must be of 16 mm format. Photographs and drawings must be submitted in a form suitable for offset reproduction.

A regular bus service runs from Luxembourg Airport to the central station. During the symposium a special, free­of­charge bus service will be available for participants. Details of route and timetable can be requested at the hotels.

DuuMiwiuiuon The text of the various papers will be sent to participants four weeks before the symposium and will constitute the first volume of the proceedings. A second volume containing the opening speeches, the discussions, the reports on the round tables, the closing speeches and the definitive list of participants will be sent to participants after the symposium.

Conference message centre Messages may be left for participants by phoning the Jean Mon­ net building : Luxembourg (352) 43 Oil (ask for the reception office of the symposium).

Place of the symposium Jean Monnet Building Luxembourg­ Kb chberg Room M 6

Other services mailables at the Jean Monnet building At office time :

Address of the secretarial: The Treasurer E .D.T.C. c/o Netherlands Industrial Council for Oceanology 2628 VK DELFT ­ Netherlands 97, Shoemakerstcaat P.O. Box 215, 2(,00 AF DELFT or

Commission of the European Communities Secretariat of the Safety and Health Commission for the Mining and other Extractive Industries, Office A2 138a, Jean Monnet building Avenue Alcide de Gasperi LUXEMBOURG­KIRCHBERG (Grand duchy of Luxembourg)

a bookshop with periodicals and newspapers in different languages ­ a bank and a post office (both dosing at 4.30 p.m.) HOTEL PRICES Ossa of hotel

1

in

M

Stnøe room wffh belh/showtr

1100

wittxxji batfi/shrjww

-

1900 1 0 0 0 - 1 6 5 0

_

700-

500-750

SOO

Double room

Telephone numbers Luxembourg :(352) 43011 ­ Telex

3446 comeur lu

extension 2744 extension 2729

wtth twlti/showor without bath/at

1600-2300 1100-1750 w

-

900-1450

_ 700-900

2.

INLEIDING

TOT

HET DUIKEN

11

TECHNISCHE INLEIDING TOT HET DUIKEN EN DE DUIKVEILIGHEID (SPORT) door Reg VALLATINE Directeur, British Sub Aqua Club (Verenigd Koninkrijk)

SAMENVATTING De mens duikt nu al 6 000 jaar in zee, maar pas de laatste jaren heeft hij de tijd die hij op de zeebodem kan doorbrengen verlengd, door gebruik te naken van de duikerklok en uiteindelijk van de succesvolle duikhelm voor beroepsduikers. Autonome duikapparatuur, zonder lijnen naar de oppervlakte, heeft zijn bekroning gevonden in de äqual ong of S CUBA.-apparatuur, de standaardpersluchtduikapparatuur van de sportduiker. Onderwatersportverenigingen en -bonden zijn, nadat in het begin van de jaren vijftig de aqualong was geïntroduceerd, in vele landen opgericht. Via duikclubs in de gehele wereld wordt een omvangrijke opleiding gegeven, waarbij gebruik gemaakt wordt van de basisuitrusting t gezichtsmasker, zwemvinnen en snorkel. De duiker zwemt horizontaal met een nat duikerspak om warm te blijven en een zwemvest, dat hem in staat stelt in een noodsituatie naar de oppervlakte terug te keren. Aan het inademen van perslucht uit de aqualong zitten complicaties vast, zoals de kans op decompressieziekte, luchtembolie en stikstofnarcose. Deze kan men vermijden door training en door het in acht nemen van de regels van de sport. De aqualong zelf bestaat uit een cilinder met perslucht, een reduceerventiel, dat de druk reduceert en naar behoefte lucht toevoert en een draagstel om de apparatuur op de rug van de duiker te bevestigen. Het aantal dodelijke ongevallen is meestal laag wanneer een uitgebreide opleiding gegeven wordt; de onderwatersport geeft een enorm goede gelegenheid om de zeebodem te verkennen en voor andere activiteiten, zoals onderwaterfotografie. Vele amateurduikers hebben in en op historische wrakken gewerkt en meegewerkt aan onderzoek naar de vervuiling van de kusten van Europa.

12

TECHNISCHE INLEIDING TOT HET DUIKEN EN DE DUIKVEILIGHEID (SPORT) door Reg VALLINTINE Directeur, British Sub Aqua Club (Verenigd Koninkrijk)

Reeds sedert 4500 v.Chr. duikt de mens in zee naar paarlemoer, naar sponzen en naar voedsel. De eerste duikers waren ongetwijfeld vrije duikers, maar tijdens hun noodgedwongen korte tochten over de zeebodem slaagden zij er toch in parels en zelfs gezonken schatten te ontdekken. Het eerste toestel waarmee men langer op de zeebodem kon verblijven, was de duikerklok, en Aristoteles was een van de eersten die deze beschreven hebben. Het waren gewoon ruime, open vaten in de vorm van een omgekeerde kop, die binnenin lucht vasthielden wanneer zij in zee werden neergelaten. De duikers konden het tamelijk lang in die klokken uithouden en konden ze zelfs voor korte tochten verlaten. De renaissance bracht nieuwe uitvinders die apparatuur ontwierpen om de mens in staat te stellen zich over de zeebodem voort te bewegen; Leonardo da Vinci registreerde een overvloed van nieuwe ideeën in zijn aantekenboeken. Meestal waren hiervoor - net als in nog vroegere tekeningen - lange, eenvoudige buizen naar de oppervlakte nodig, maar deze toestellen zouden onbruikbaar zijn geweest aangezien de druk van het water op de borst van de duiker zou hebben belet dat de lucht van meer dan een halve meter onder water kon worden aangezogen. De duikerklokken werden met de eeuwen doeltreffender; zij werden uitgerust met ruiten en ook andere verbeteringen werden aangebracht. Geleidelijk begon men te begrijpen welke belangrijke rol de wetten van de druk bij het duiken spelen; een van de bekendste, goede duikerklokken is in 1715 door de astronoom Edmund Halley gemaakt. De lucht in de klok van Halley werd gezuiverd door cilinders met verse lucht. Terzelfder tijd construeerde

een En-

gelsman, John Lethbridge, een drukbestendige buis waarin hij op de zeebodem werd neergelaten, waar hij, met zijn handen vrij buiten de buis, korte tijd kon werken.

13

De grootste ontwikkeling was echter ongetwijfeld die van de duikhelm door John Deane en Alexander Siebe in het begin van de 19e eeuw. Lucht werd naar beneden, naar de helm, gepompt die op de schouders van de duiker rustte en was vastgemaakt aan een duikpak waarop een laag rubber was aangebracht en dat de duiker zeer veel bewegingsvrijheid liet. Het standaard helmduikerpak was tot voor kort de normale uitrusting van beroepsduikers in de gehele wereld. Het gevaar van het inademen van perslucht werd voor het eerst uiteengezet door de Franse natuurkundige Paul Bert in zijn boek "La Pression Barométrique", dat in 1878 werd gepubliceerd. Negenenzeventig percent van onze atmosferische lucht bestaat uit stikstof en Bert kwam tot de ontdekking dat, wanneer perslucht wordt gebruikt om te verhinderen dat bij de duiker "squeeze" zou optreden, deze stikstof in het vetweefsel begint op te lossen. Wanneer de duiker te vlug naar de oppervlakte terugkeert, vormt de overtollige stikstof belletjes, die het zenuwstelsel kunnen beschadigen en de bloeddoorstroming kunnen hinderen. De ziekte werd bekend als caissonziekte (decompressieziekte) of in de wandeling als "bends". Volgens Bert moest de duiker zeer langzaam naar de oppervlakte teruggebracht worden zodat de stikstof, tijdens de ademhaling, geleidelijk uit zijn lichaam kon ontsnappen en indien reeds belletjes waren ontstaan, moest de duiker in de "recompressiekamer" om de belletjes opnieuw in oplossing te krijgen. Tabellen werden opgesteld door John Scott Haldane in Engeland; ze vormen de grondslag voor de huidige duiktabellen van alle marines ter wereld. In 1825 ontwierp een andere Engelsman, William H. James, een autonoom persluchtduikapparaat waarbij de lucht werd vastgehouden in een rond ijzeren reservoir dat door de duiker rond het middel werd gedragen. De apparatuur werd echter nooit gebruikt en zo ging alle lof voor het eerste autonome pak naar een Amerikaan, Charles Condert, wiens pak onder meer uit een flexibele helm en een reservoir in de vorm van een paardehoef, bestond, waardoor een permanente luchtstroom was verzekerd. Condert bewoog zich over de bodem voort in een rubberpak. Voor zijn eigen ogen bevond zich een ruit. In 1832 werd hij echter helaas onder water slachtoffer van een ongeluk waarbij de slang naar het reservoir brak en hij een vlugge dood stierf! De eerste praktische semi-onafhankelijke persluchtduikapparatuur werd in 1865 ontworpen door een Franse mijningenieur, Rouquayrol en door Luitenant Denayrouze van de Franse marine. De duiker kreeg een metalen

14

cilinder op zijn rug waarin lucht zat met een druk van veertig atmosfeer. Hun belangrijkste ontwikkeling was een régulateur ("regulator") tussen de cilinders en de luchtslang waarin een membraan was aangebracht dat aan de ene zijde blootstond aan de druk van het water en aan de andere zijde aan de druk van de lucht die door de duiker werd ín- en uitgeademd. Wanneer de duiker inademt, vermindert de druk aan de zijde van de lucht; hierdoor beweegt het membraan en wordt het ventiel geopend waardoor meer lucht naar binnen kan stromen. Wanneer de duiker uitademt, sluit het ventiel en het overtollige ademgas ontsnapt via een "eendensnavelventiel". Het was het eerste reduceerventiel waarmee het drukverschil tussen de lucht aan de binnenkant en het water aan de buitenkant automatisch kon worden gecorrigeerd. Autonome duikapparaten waarbij van zuivere zuurstof gebruik werd gemaakt, werden ook in Groot-Brit tanni ë en in Duitsland ontwikkeld, en in 1918 werd een ogenschijnlijk doeltreffend persluchtapparaat door de Japanner Ohgushi gepatenteerd. Het stond bekend als "Ohgushi's Peerless Respirator". Tot op dat ogenblik was alle du ikapp aratuur ontworpen voor eigen gebruik van de uitvinder of dat van beroepsduikers. De eerste die een groot aantal amateurduikers in zee wilde laten duiken, was Yves Le Prieur, die in 1905 bij de Franse marine met duiken begon. Hij kreeg belangstelling voor de uiterst lichte apparatuur die werd gefabriceerd door een andere Fransman, Maurice Fernez, en samen maakten zij een apparaat dat bestond uit een cilinder met perslucht die op de rug van de duiker werd vastgemaakt. Rond 1933 werd dit pak gedragen met een volgelaatsmasker waaromheen luchtbellen ontsnapten. In 1935 stichtte hij in Parijs de eerste amateurduikclub. In 1933 bracht Commandant De Corlieu zwemvliezen of zwemvinnen op de markt en de duiker ging zich nu horizontaal in plaats van verticaal voortbewegen. In 1932 gebruikte Alex Kramarenko, een in ballingschap levende Rus, een masker waarbij één enkele ruit beide ogen bedekte zodat men niet langer last had van het dubbele beeld dat door een duikbril ontstond, en Maxim For jot patenteerde een masker dat ook de neus omsloot, waardoor de duiker wat lucht in zijn masker kon blazen zodat het onder druk niet tegen zijn gelaat werd geperst. De eerste echt degelijke aqualong werd vervaardigd door Georges Commeinhes, wiens vader een bedrijf had waar ventielen voor mijnuitrusting werden gefabriceerd. Zijn volledig onafhankelijke aqualong die werd gedragen met een volgelaatsmasker en met een reduceerventiel (regulator) was uitgerust, werd tussen de schouderbladen bevestigd en werd in

15

1937 door het Franse Ministerie van Oorlog goedgekeurd en vervaardigd tot aan Commeinhes dood bij de bevrijding van Straatsburg in 1944. Nog een Fransman had getracht eveneens een eenvoudige doeltreffende aqua­ long te ontwikkelen. Dat was Jacques Cousteau, een Franse marine­officier. In 1942 ontmoette hij een ingenieur, Emile Ghenan, en samen ontwierpen zij een nieuw "reduceerventiel" met twee luchtslangen, één voor het inademen en één voor het uitademen, waarbij het achterste gedeelte van de cilinder met de mond van de duiker is verbonden. De ontwikkeling van de aqualong opende voor miljoenen voor het eerst de wereld onder water en hun enthou­ siasme laaide op door de boeken en de films van Cousteau en van de Oosten­ rijker Hans Hass. De aqualong raakte in Amerika bekend onder de naam SCUBA (self­contained underwater breathing apparatus). Onderwatersport werd de snelst groeiende sport van de jaren 60 en 70. In verband met het gevaar dat eraan verbonden kon zijn, ontstonden handleidingen en werden clubs opgericht voor pers­ luchtduiken waarin beginnelingen samen met anderen konden oefenen en er­ varingen konden uitwisselen. De eerste persluchtduikclub werd in 1946 ge­ sticht in Cannes door Broussard en in 1948 waren er in Frankrijk acht clubs met meer dan zevenhonderd leden. De Franse Onderwatersportbond werd opgericht in 1955 en werd de erkende organisatie van amateurduikers in Frankrijk. Buitenlandse sportmensen kochten bij een bezoek aan Frankrijk de eerste aqualongen, en bij hun terugkeer in eigen land richtten zij vaak een club op. De aqualong was vanaf 1950 in Groot­Brittannië verkrijgbaar en er ontstond daar een aantal clubs en scholen. In 1953 werd in Londen de Britse Sub­Aqua Club opgericht en al heel gauw werd besloten in andere steden afdelingen op te richten. De Club telt nu meer dan duizend afde­ lingen in zevenentwintig landen en wordt door de Britse Raad voor de Sport (Sports Council) erkend als de vertegenwoordiger van deze sport in het Verenigd Koninkrijk. In het gehele land hebben de afdelingen van de BSAC de plaatselijke autoriteiten, de politie en musea geholpen bij werkzaam­ heden die varieerden van het omhalen var* li^kor% ♦**"*♦­ Vio*­ uonrannan nan af­ sluiters in waterreservoirs. De aqualong is niet alleen een middel om van de wereld onder water te genieten, hij is tevens een stuk gereedschap ge­ worden.

16

In vele landen raakten de duikers in het begin van de jaren '50 in de ban van een nieuwe sport, het harpoenvissen, die was ontstaan na de eerste pogingen van een Amerikaan, Guy Gilpatric, aan de Franse Riviera en die men gewoonlijk zonder aqualong beoefende, omdat het gebruik daarvan niet als fair tegenover de vis werd beschouwd. Het harpoenvissen waarbij alleen van de "basisuitrusting", dat wil zeggen het masker, de vinnen, de luchtslang en van een eenvoudige harpoen of van een harpoengeweer gebruik werd gemaakt, was een harde, avontuurlijke sport waardoor de beoefenaars uithoudingsvermogen in het water kregen en uitzonderlijke kennis over de zee en grotere bewoners daarvan konden opdoen. De sport kende het meeste succes in de Verenigde Staten en vooral in Californie waar de aqualong in 1949 voor het eerst werd gebruikt. Tegen 1955 waren in de gehele wereld ongeveer 25 000 aqualongen verkocht waarvan 80 % in Californie. De Verenigde Staten hadden meer duikers dan welk ander land ter wereld ook. Eerst nam in de Verenigde Staten het verenigingssysteem een grote vlucht, maar toen de verkoop van uitrusting toenam rezen de "duikwinkels" (dive shops) als paddestoelen uit de grond. De meeste van deze winkels hadden een verkoper die professioneel instructeur was. Hij moest het materiaal verkopen en tevens de opleiding verzorgen. Naast de grote produktie- en verkoopsondernemingen die een commerciële invloed hebben uitgeoefend, hebben de nieuwe verenigingen van instructeurs de Amerikaanse duiksport gemaakt tot wat ze nu is. Aan het eind van de jaren '50 werd de Amerikaanse bond voor onderwatersportinstructeurs, NAUI (the National Association of Underwater Instructors), opgericht, die haar kandidaten na een cursus van zes dagen en een examen een brevet overhandigt; deze bond is niet-commercieel. De instructeurs van de NAUI hebben nu reeds meer dan zevenhonderdduizend Amerikaanse duikers opgeleid. In 1966 werd de Professional Association of Diving Instructors (PADI) (beroepsvereniging van duikinstructeurs) opgericht; men kon lid worden op grond van een elders behaald, erkend instructeursbrevet en door een cursus aan een van de PADI-instructeursscholen te volgen. Andere instructeursverenigingen in de Verenigde Staten zijn onder andere de YMCA en de National Association of Skin Diving Schools.

17

Alle instructeurs in de Verenigde Staten mogen beginnende duikers testen en hun een "C"-kaart (certification) van de overkoepelende organisatie uitreiken. Het C-brevet is een zeer elementair diploma, en er zijn houders van dit brevet die zeer weinig ervaring in buitenwater hebben. Sedert het ontstaan van de sport bestaan er duikcentra en duikscholen die beginnelingen tijdens de vakantie in deze sport een opleiding geven. De eerste en de belangrijkste van deze scholen is de Club Mediterranée. In plaatselijke verenigingen worden de gewone brevetten afgegeven, terwijl de nationale bonden instructeursbrevetten afgeven. De verst gevorderde instructeurs worden bekwaam genoeg geacht om een duikschool te leiden en er onderricht te geven. De wereldfederatie voor onderwateractiviteiten of CMAS (Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques) is in 1959 in Monaco door vertegenwoordigers uit vijftien landen opgericht, met Jacques Cousteau als voorzitter. Zij is samengesteld uit officieel erkende nationale bonden, waarvan de vertegenwoordigers om de achttien maanden in een algemene vergadering bijeenkomen. De dringende zaken, tussen twee vergaderingen, worden door een dagelijks bestuur, waarvan de leden worden gekozen, afgehandeld. De drie belangrijkste commissies van de wereldfederatie houden zich bezig met sport, techniek en wetenschappelijk duiken. Gedurende vele jaren hield de commissie voor sport zich bezig met de jaarlijkse wereldkampioenschappen harpoenvissen en nu ook met de wedstrijdsporten: zwemmen met zwemvliezen, onderwateroriëntering en onderwaterhockey. De technische commissie houdt zich bezig met het duiken met persluchtapparatuur en de technische kant daarvan, en legde onlangs internationale normen vast waardoor duikers en instructeurs met een nationaal brevet, een brevet en een kaart van de wereldfederatie kunnen verwerven die in de gehele wereld als een bewijs van hun bekwaamheid gelden. Voorzitter van de CMAS is de Fransman Jacques Dumas, en het adres van de CMAS is 34, rue du Colisée, 75008 Parijs.

18

Vereisten voor het snorkelen en het duiken De meeste onderwatersportverenigingen en -bonden over de gehele wereld verlangen van de beginneling dat hij kan zwemmen. De zwemtest bestaat in het algemeen uit het afleggen van bepaalde afstanden in een zwembad, zwemmen met een loodriem, drijven, watertrappen en ophalen van voorwerpen van de bodem van het zwembad. Ieder lid van een onderwatersportvereniging moet anderen in noodgevallen kunnen helpen. In een vakantieduikschool is dat niet het geval; daar is het de beroepsinstructeur die deze verantwoordelijkheid draagt en zodoende is minder handigheid vereist, en kan de beginneling met suces worden opgeleid waarbij men de omstandigheden beter in de hand kan houden. Vakantieduikscholen beogen vaak een snelle, veilige basistraining en enige interessante duiken tijdens de vakantie als introductie tot de sport. Dan wordt de vakantieganger de raad gegeven zich bij terugkeer aan te sluiten bij een onderwatersportvereniging voor verdere opleiding. Er zijn ook duikscholen, die niets met vakantie te maken hebben en die zich bekommeren om personen die een full-time cursus nodig hebben om een nationaal duikbrevet te halen, maar die niet de tijd hebben om zich op een normale manier ín een vereniging hiervoor te laten opleiden. Dit elementair onderricht kan worden verstrekt door "erkende scholen" die in ieder land bestaan en later in dit congres zal hierover verdere informatie worden verstrekt. Het is van essentieel belang dat degenen die zich op deze sport willen toeleggen in één van de clubs van de erkende nationale bonden of in een erkende school met gediplomeerde instructeurs, door een deskundige worden opgeleid. De eerste "zwemtest" is geen wedstrijd, maar heeft ten doel vast te stellen of de duiker in spe zich in het water "thuis" voelt en of hij zich weet te redden. De opleiding wordt dan gewoonlijk voortgezet in het zwembad, waar de nieuwe duiker moet leren wennen aan de uitrusting waarmee hij niet vertrouwd is.

19

In het zwembad verstrekken lokale verenigingen of afdelingen van een grotere bond een à twee avonden per week een goedkope opleiding. Tijdens het weekend worden dan duikpartijen in zee of in binnenwateren georganiseerd. Filmprojecten, lezingen en andere sociale activiteiten maken meestal deel uit van het programma van iedere onderwatersportvereniging. Het is een prettige en overtuigende manier om mensen voor deze sport te winnen. Uitrusting Na de zwemtest moet de duiker leren omgaan met de "basisuitrusting": het masker, de zwemvinnen en de snorkel. De vinnen waarmee een brede, trage crawlslag wordt uitgevoerd, zorgen voor de voortstuwing, zodat de duiker de handen vrij heeft om andere uitrusting te dragen en de zeebodem te onderzoeken. Door het masker kan men onder water duidelijk zien. Zonder masker ziet men alle voorwerpen troebel omdat het oog bestemd is om in lucht te functioneren. Het masker moet de ogen en de neus bedekken en zijn uitgerust met één enkele ruit, om de vertekende beelden te vermijden die men bij het gebruik van een duikbril ziet en het moet mogelijk zijn om zo nodig door de neus lucht in het masker te blazen. Moderne maskers hebben ook twee indeukingen waardoor de duiker door het masker heen zijn neus kan dichtdrukken om zo de druk in de oren te verminderen of de oren te klaren. Door gebruik te maken van de snorkel kan men, aan de oppervlakte, gemakkelijk door de mond ademen zonder steeds het hoofd boven water behoeven te steken. Het is van vitaal belang dat men zo goed mogelijk met deze drie onderdelen van de duikuitrusting kan omgaan. Wanneer duikers hiermee goed kunnen zwemmen, zullen zij ook in staat zijn om zwemmend uit moeilijkheden te geraken ongeacht of zij al dan niet ook nog een aqualong dragen. Zodra een snorkelaar in buitenwater gaat duiken, of dit nu in volle zee is of in een meer, zal hij spoedig een "nat" duikpak nodig hebben om zich tegen de koude, tegen scherpe rotsen en tegen dieren te beschermen. In principe komt een klein beetje water in het pak, maar dat neemt spoedig de lichaamstemperatuur aan. In de praktijk zal maar zeer weinig water in een goed aansluitend pak komen.

20

"Constant volumepakken" zijn droge pakken, die prettig zitten en het lichaam droog houden, maar zij zijn duurder en moeilijker te dragen. Zij worden gebruikt door duikers die langere tijd in koud water verblijven. Een volledig nat duikpak bestaat gewoonlijk uit vest, broek, kap, "duiksokjes" en handschoenen. Naast een nat duikpak zal de duiker ook een loodriem en loodblokken nodig hebben om te sterke opwaartse druk tegen te gaan. De riem moet voorzien zijn van een "veiligheidssluiting" die zeer gemakkelijk kan worden geopend en moet zo worden gedragen dat hij, wanneer hij in noodgevallen wordt geopend, van de duiker afglijdt. Een reddingsvest is zeer nuttig, zo niet levensbelangrijk. Het gewone reddingsvest houdt de duiker aan de oppervlakte, waar zich meestal de eerste moeilijkheden voordoen, drijvend, maar is op grote diepte weinig doeltreffend. De meeste ervaren Europese persluchtduikers zijn voorstander van de duurdere perslucht- of trimvesten (ABLJ = adjustable buoyancy) die in de Verenigde Staten bekend staan als "buoyancy compensators" (opwaartse-drukcompensatoren). Deze zijn uitgerust met een kleine persluchtcilinder die voor het duiken uit de duikcilinder kan worden gevuld, en waarmee het vest kan worden opgeblazen om de duiker in noodgevallen naar de oppervlakte te brengen. Bij decompre s s ieduiken zijn een dieptemeter en een duikhorloge van essentieel belang. Alvorens over de perslucht- of SCUBA-ui trust ing en de gevaren die hieraan verbonden zijn te praten, moet erop worden gewezen dat zelfs snorkelen met de eenvoudige, hierboven beschreven uitrusting niet zonder gevaar is. De oorpijn tijdens het duiken wordt veroorzaakt door de druk van het water, die het trommelvlies naar binnen drukt. Door op de neus te knijpen en zachtjes tegen de druk in te snuiten kan de lucht via de buis van eustachius aan de andere zijde van het trommelvlies terechtkomen. De druk is dan weer gelijk, de pijn verdwijnt en de duiker kan verder naar beneden.

21

Wanneer het masker op het gelaat wordt geperst, is dit te wijten aan de druk van het water, die tijdens het duiken stijgt of, en dit is vaker het geval, aan de duiker die door onoplettendheid via de neus inademt. Dit kan worden verholpen door via de neus een beetje lucht in het masker te blazen en zo de druk te corrigeren. Snorkelaars kunnen váòr het hoekduiken één of twee keer diep ademhalen, maar aanhoudend "snel en diep ademen" of hyperventilatie kan duizeligheid en het tijdelijk wegtrekken van de waarschuwende behoefte tot ademen in het lichaam tot gevolg hebben. Dit betekent dat wanneer de adem te lang wordt ingehouden bewusteloosheid zonder enige waarschuwing optreedt. Bewusteloosheid onder water is heel wat gevaarlijker dan op het land, en leidt snel tot verdrinkingsdood. Snorkelaars hebben vaak last van de koude omdat ze niet worden beperkt door de hoeveelheid lucht die ze bij zich hebben en vaak geboeid zijn door de vissen beneden. In zee kunnen plotseling stromingen en stormen ontstaan waarmee steeds rekening moet worden gehouden. Alvorens men het strand verlaat moet men ter plaatse inlichtingen inwinnen. Tijdens het zwemmen moet regelmatig worden nagegaan hoe de toestand is aan de oppervlakte en, zoals bij iedere sportduik, duikt men het best met zijn tweeën. Het is ook raadzaam op de kust een duikplan achter te laten. In Groot-Brittannië bestaat er een BSAC National Snorkellers Club for Juniors (nationale snorkelaarsclub voor jongeren van het BSAC), die jongeren die nog te jong zijn om met een aqualong te trainen bijbrengt hoe men veilig kan snorkelen. Zoals hierboven werd vermeld, kunnen snorkelaars deelnemen aan een aantal wedstrijden, waaronder harpoenvissen en zwemmen met zwemvliezen. Dit laatste bestaat uit snel zwemmen aan de oppervlakte met grote zwemvliezen en gebeurt gewoonlijk in vijftig-meterbaden. Onderwaterhockey wordt eveneens gespeeld in zwembaden. Bij dit spel duwen vrije duikers een loden schijf over de bodem naar de doelen aan de uiteinden van het zwembad. Onderwaterrugby wordt eveneens gespeeld in zwembaden en wel in drie "dimensies".

22

Een aantal specialisten, zoals de yoga-expert Jacques Mayol die in 1976 honderd meter diep dook, heeft zonder aqualong diepterecords gevestigd. Men weet echter niet zeker aan hoeveel druk het menselijk lichaam weerstand kan bieden wanneer de longen zijn gevuld met lucht onder atmosferische druk en daarom en om andere redenen heeft de CMAS het najagen van dergelijke records nooit aangemoedigd. Toen de sport pas tot ontwikkeling was gekomen, heeft men eveneens getracht diepterecords te vestigen met de aqualong, maar toen bleek het najagen hiervan nóg gevaarlijker te zijn. Maurice Farques, een landgenoot van Cousteau, stierf op honderdtwintig meter en de doodsoorzaak was zeer waarschijnlijk stikstofnarcose, een vorm van diepteroes. Men heeft deze recordpogingen wel vergeleken met de poging van iemand die zijn hoofd in het gasfornuis steekt, de gaskraan opendraait en dan kijkt hoe lang het duurt voor hij bewusteloos is. Er worden ook wedstrijden ir onderwatertechniek georganiseerd, waarbij gebruik wordt gemaakt van de aqualong en waartoe ook onderwaternavigatie behoort. De deelnemers zwemmen met een speciaal instrumentenbord dat de richting, de snelheid en de afstand aangeeft. Duiken met persluchtapparatuur De meeste snorkelaars wensen vroeg of laat met een aqualong te duiken waardoor ze langer op de bodem kunnen verblijven hetgeen erg fascinerend is, en waardoor ze tevens de sensatie van gewichtloosheid tijdens hun onderwater-"vlucht" kunnen ondergaan. Cousteau heeft dit heel treffend het "paspoort naar de binnenruimte" genoemd. Om de technieken van het duiken met persluchtapparatuur of het SCUBA-duiken onder de knie te krijgen moet de snorkelaar in goede gezondheid verkeren en minstens veertien jaar oud zijn. Verder is een bekwame instructeur nodig. Een van de voordelen van het duiken met persluchtapparatuur is dat de duiker lucht kan inademen met dezelfde druk als die van het water waarin hij zwemt. Daarom heeft hij nooit last van de ernstige "squeezes" waarmee helmduikers soms te kampen hebben. Het menselijk lichaam, dat voor een

23

groot gedeelte uit water bestaat, is praktisch niet samen te drukken. Op de lucht in de longen, in de kleine holten achter het oor en in de sinussen kan echter wel druk worden uitgeoefend. Het inademen van perslucht veroorzaakt echter andere complicaties, waaronder de reeds vermelde decompressieziekte. Er kan weinig gebeuren zolang de duiker tijdens het opstijgen maar ruimschoots de tijd neemt om te vermijden dat door een te vlugge drukwijziging stikstofbelletjes ontstaan. In de decompressietabellen, die gewoonlijk overal ter wereld door de marine worden samengesteld, kan men precies aflezen hoe lang men op een bepaalde diepte kan blijven en wanneer het noodzakelijk is om, niet ver van de oppervlakte, decompressiestops te maken om de overtollige stikstof te elimineren. In het algemeen maken sportduikers geen decompressiestops omdat ze waarschijnlijk nooit onder de "no-stop"-waarden van de tabellen duiken. Van de duiktabellen van de Amerikaanse marine wordt internationaal op grote schaal gebruik gemaakt; de enige marineduiktabellen echter die speciaal voor amateurduikers zijn gemaakt, zijn door het Royal Navy Physiological Laboratory (fysiologisch laboratorium van de Britse marine) samen met de British Sub-Aqua Club opgesteld. De duikers die zich niet aan deze regels houden kunnen "bends" krijgen, hetgeen naar gelang van de plaats waar de belletjes zich in het lichaam bevinden, pijn, verlamming en zelfs de dood kan veroorzaken. Men kan slachtoffers het best zo vlug mogelijk naar de dichtstbijgelegen recompressiekamer brengen waar hij, onder inademing van lucht, snel weer onder druk kan worden gebracht, waarna langzaam tot "decompressie" kan worden overgegaan net zolang tot alle symptomen verdwenen zijn en het slachtoffer weer aan de druk die aan de oppervlakte heerst, kan worden blootgesteld. Op grotere diepte treden bij de duikers verschijnselen van "stikstofnarcose" op, dit is een reactie van de hersenen die zich uit door trager denken en begrijpen en door verwarring. Deze verschijnselen worden ook wel dieptedronkenschap of door de Fransen, meer poëtisch, "roes der diepten" genoemd. Bij de minder poëtische Britse marine heeft men het altijd over de "the nares" en zwijgzame matrozen weigerden vaak iets los te laten over de symptomen en de gevolgen. Stikstofnarcose is vooral gevaarlijk voor persluchtduikers die het mondstuk van hun luchtslang tussen hun tanden

24

moeten houden en op de bodem moeten kunnen zwemmen en helder van geest moeten blijven. Stikstofnarcose kan het gemakkelijkst worden verholpen door op te stijgen tot een hoger niveau waar de symptomen zonder enige nawerking verdwijnen. Algemeen wordt aangenomen dat perslucht kan worden gebruikt tot op een diepte van vijftig meter en dat de gevolgen van stikstofnarcose zich op grotere diepte zeer snel doen gevoelen. De aqualong verschaft de duiker lucht "op verzoek"; de ingeademde lucht staat dus onder dezelfde druk als het omringende water. Daarom moet de duiker zijn adem niet inhouden wanneer hij naar de oppervlakte zwemt; anders zou de lucht in de longen door de daling van de omringende druk uitzetten waardoor de longen uiteindelijk zouden scheuren. Deze ernstige toestand staat algemeen bekend als luchtembolie. In het onwaarschijnlijke geval dat de luchttoevoer volledig uitvalt, dient de duiker daarom ofwel de aqualong met een andere duiker te delen of, tijdens het opstijgen onophoudelijk uit te ademen. Ondanks al deze gevaren is pers lucht duiken een van de veiligste sporten, en de uitrusting is uiterst betrouwbaar. De ongelukken die zich toch voordoen zijn gewoonlijk te wijten aan nonchalance van de duiker of veranderende weersomstandigheden. De aqualong De moderne ademapparatuur bestaat hoofdzakelijk uit drie delen, een cilinder met perslucht, een reduceerventiel met een mondstuk voor het ademen, en een draagstel om de apparatuur op de rug van de duiker vast te maken. In de Verenigde Staten worden de cilinders meestal "tanks" genoemd, en het reduceerventiel "regulator". De cilinders zijn van staal of aluminium, en zijn ontworpen om zuivere ademhal ing slucht te bevatten met een druk van honderdvijftig à tweehonderd atmosfeer. Zij worden gevuld uit speciaal ontworpen compressoren die zijn uitgerust met filters om te verhinderen dat onzuiverheden, waardoor de lucht op grote diepte toxisch wordt, in de cilinder terechtkomen. Iedere cilinder heeft bovenaan een klep die de duiker voor het duiken opent.

25

Het reduceerventiel reduceert de druk van de lucht in de cilinder en voert deze naar behoefte toe. Het basismechanisme zit rond een rubbermembraan dat in contact staat met het water. Een kleine hefboom staat in contact met het membraan en wanneer het door het inademen van de duiker naar binnen doorbuigt, wordt automatisch een andere klep geopend zodat meer lucht naar binnen stroomt. Het oorspronkelijke type reduceerventiel had twee ademhalingsslangen, één voor het inademen en één voor het uitademen die van het kleine ademhalingsmondstuk over de rug van de duiker, waar het hoofdreduceerventiel zat, liepen. Dit type is nog steeds in gebruik; kort geleden is echter een model ontworpen met slechts één slang en een membraan dat vóór het mondstuk is gemonteerd. De uitgeademde lucht stijgt in het water op in de vorm van grote, platte bellen die bij kalm weer vaak aan de oppervlakte kunnen worden waargenomen. Dit is de belangrijkste reden waarom persluchtapparatuur niet voor militaire operaties wordt gebruikt. Iedere aqualong zou eigenlijk met een systeem uitgerust moeten zijn dat de duiker waarschuwt wanneer zijn luchtvoorraad opraakt. Dit zou een meter kunnen zijn die te allen tijde de resterende luchtdruk aanwijst of een toestel dat begint te werken zodra de druk onder een bepaald niveau komt en de duiker dus waarschuwt dat het tijd is om op te stijgen. Het draagstel bestaat uit twee schouderbandjes waarmee de ademhalingsapparatuur op de rug van de duiker wordt vastgemaakt en een riempje rond de pols of tussen de benen om deze apparatuur op zijn plaats te houden. Er wordt eveneens een loodriem gedragen en wel zo dat hij in noodgevallen afgegooid kan worden en dan meteen van de duiker glijdt. Andere noodzakelijke onderdelen van de duikuitrusting zijn de dieptemeter en het duikhorloge, waarop de decompressietijd en de tijd die men onder water heeft doorgebracht, kunnen worden afgelezen, alsmede een mes dat kan worden gebruikt wanneer men ergens bekneld is geraakt. De ervaren duiker wordt aangeraden gebruik te maken van een trimvest of persluchtvest. Indien het doeltreffender "ABLJ" is gekocht wordt een speciale training aangeraden omdat dit vest de duiker tegen snelheden die gevaarlijk kunnen zijn uit de diepte kan laten opstijgen. Bij het duiken in getijdengebieden houden sportduikers, wanneer zij zich over de bodem voortbewegen, vaak een klos in de

26

hand waaraan een lijn is vastgemaakt die aan de oppervlakte aan een kleine boei is bevestigd. Een bootje kan deze boei dan volgen en de duikers, waar en wanneer zij aan de oppervlakte komen, oppikken. De boei en het bootje moeten de lettervlag "A" uit het internationale seinboek voeren, hetgeen betekent "Ik heb een duiker beneden; houdt goed vrij van mij en vaar langzaam". Wanneer met grotere boten op specifieke plaatsen, bij voorbeeld naar een scheepswrak, wordt gedoken, zal het anker worden uitgegooid en klimt de duiker langs de ankerkabel naar de bodem. Een van de geheimen om goed te kunnen duiken is dat men in staat moet zijn zich te ontspannen; men moet steeds energie in reserve houden voor mogelijke noodgevallen. Te grote inspanning kan leiden tot ontwikkeling van kooldioxyde en ademnood. Bij het zorgvuldig afstellen van de loodblokken en andere factoren die bij de opwaartse druk een rol spelen, kan een duiker praktisch gewichtsloos worden, een zeer aangename ervaring die astronauten ook kennen. Om deze reden is duiken met persluchtapparatuur in feite een van de verplichte onderdelen van de opleiding van astronauten. Een getrainde duiker kan de meeste gevaren overwinnen; zijn apparatuur is opvallend betrouwbaar en kan uitstekend worden aangepast. Wanneer de luchttoevoer wordt onderbroken of de luchtvoorraad geheel is opgebruikt, kunnen twee duikers "delen" waarbij ze elk om de beurt twee ademtochten uit één mondstuk nemen. Instructeurs maken nu vaak gebruik van een tweede mondstuk dat rechtstreeks met hun reduceerventiel is verbonden om een andere duiker in een noodgeval te helpen. Dit wordt "Octopusuitrusting" genoemd. Indien water in het masker terechtkomt gaat de duiker op zijn rug liggen, plaatst de vingers op de bovenrand van de bril, drukt deze tegen het voorhoofd en blaast adem uit door de neus. De overtollige lucht doet al het water via de onderrand van het masker ontwijken. Een van de belangrijkste regels is "duik nooit alleen". Twee duikers of een klein groepje duikers, dienen een erkende leider te hebben. De conversatie onder water geschiedt via internationaal geldende handsignalen.

27

Het duiken vanaf een boot Grotere moederschepen zijn uitgerust met brede ladders om de duikers in staat te stellen aan boord te klimmen terwijl zij hun zwemvliezen nog aan hebben, maar vele sportduiken worden uitgevoerd vanuit kleinere rubberbootjes met buitenboordmotor. De duikers varen dan met hun gezicht naar de binnenzijde van de boot gekeerd, zittend op de boorden van de rubberboot en rollen, wanneer zij duiken, achterover in zee. Voor het merendeel van de duikers die in het binnenland wonen zijn rubberboten erg nuttig gebleken omdat zij gemakkelijk kunnen worden getransporteerd, zeewaardig, snel en gemakkelijk te bedienen zijn. Tijdens een duik zal de schipper zijn boot naast de boei van de duiker houden voor het geval een ander schip te dicht nadert en de duiker dreigt te overvaren. Alhoewel duikers in deze omstandigheden weinig aan de oppervlakte behoeven te zwemmen - ze behoeven tijdens het opstijgen slechts een sein te geven dat ze kunnen worden opgepikt - kan het toch voorkomen dat zij aan de oppervlakte moeten zwemmen wanneer zij duiken van een verankerd schip of wanneer de rubberboot niet meer bij de boei ligt. De duiker neemt daarom steeds een snorkel mee waardoor hij aan de oppervlakte gemakkelijker kan ademen ondanks het gewicht van de cilinder en de loodriem en ondanks de golfslag. Veiligheid De universiteit van Rhode Island heeft statistieken opgesteld van ongelukken bij amateurduikers over de gehele wereld, en in Groot-Brittannië registreert de BSAC zorgvuldig alle voorvallen en ongelukken. In het algemeen zijn er weinig dodelijke ongelukken indien de opleiding degelijk is. Zo biedt bij voorbeeld een vergelijking tussen het totale aantal leden van de BSAC en het aantal slachtoffers gedurende de laatste zes jaar het volgend beeld: 1974 - 22.150 leden,

3 dodelijke ongelukken;

1975 - 23.204 leden, 2 dodelijke ongelukken; 1976 - 25.310 leden, 4 dodelijke ongelukken; 1977 - 25.342 leden,

3 dodelijke ongelukken;

1978 - 25.884 leden, 6 dodelijke ongelukken; 1979 - 26.531 leden, 5 dodelijke ongelukken;

28

Het merendeel van de slachtoffers van de laatste jaren was onder water of tijdens het opstijgen van de mededuikers gescheiden geraakt. De meest voorkomende oorzaak van niet-dodelijke ongevallen was in de laatste jaren het feit dat er niet opgelet werd hoe lang men op de bodem had doorgebracht en hoe diep het was, en vervolgens decompressieziekte kreeg. Andere mogelijkheden Onder water zwemmen is niet alleen op zich zelf een gezonde en prettige sport die de duiker de gelegenheid biedt om een praktisch nieuwe wereld te exploreren, maar het is tevens een middel dat toegang verschaft tot andere meer gespecialiseerde activiteiten zoals onderwaterfotografie, archeologie, of de studie van dieren en van het zeemilieu. Niet alleen zijn vele oude wrakken door amateurduikers gelokaliseerd, zij hebben deze vervolgens ook met succes uitgegraven. Bij onderwaterarcheologie is een clubduiker nodig die de verantwoordelijkheid op zich neemt en in Groot-Brittannië wordt meestal een duikende archeoloog aangewezen om raad te geven aan de groepen die toestemming hebben gekregen om hun wrak onder toezicht verder te onderzoeken en bloot te leggen. De uitgebreide amateuropleiding is een goede basis voor mensen die overwegen beroepsduiker te worden, en erkende beroepsduikscholen aanvaarden deze opleiding als dusdanig. Naast het blootleggen van historische wrakken, zoals de "Mary Rose", die in juli 1545 in de Solvent is gezonken toen het schip met de Britse vloot uitvoer om plunderende Franse oorlogschepen te onderscheppen, hebben de duikers van de Britse Sub-Aqua Club ook eigen expedities georganiseerd. In 1974 trok een expeditie van 36 man naar de Noordpoolcirkel om de resten van de HMS "X5", een Britse vestzakduikboot die in 1943, tijdens een aanval op het Duitse slagschip de "Tirpitz" is verdwenen, op te sporen. Bij zeer hevige koude doken zij , ontdekten de overblijfselen van een vaartuig uit de "X"-serie en brachten het naar de oppervlakte. Deze overblijfselen zijn nu tentoongesteld in het Imperial War Museum in Londen en de expeditie heeft aangetoond dat amateurduikers unieke bijdragen konden leveren tot de geschiedschrijving.

29

Dr. David Bellamy van de universiteit van Durham was één van de eersten die inzag dat de duizenden persluchtduikers een enorm potentieel vormden en hij zette ze met succes in bij een aantal studies met betrekking tot de vervuiling langs de kust van Groot-Brittannië en ook elders in Europa. De duikers verzamelden gemakkelijk herkenbare zeedieren zoals zeesterren en mossels die aanwijzingen gaven over de mate van toxiciteit van het water. De exemplaren werden voor analyse naar de universiteit gezonden en leverden de eerste omvangrijke cijfers over de verontreiniging rond Groot-Brittannië. Rond 1978 namen amateurduikers van de BSAC deel aan expedities die hen zelfs naar de Chagos-archipel in het midden van de Indische Oceaan voerden waar een gemengde groep duikers van de Britse marine en van de BSAC deze weinig bekende eilanden en riffen onderzocht. Het sportduiken gaat een briljante toekomst tegemoet, omdat de jongere generatie meer en meer uitkijkt naar nieuwe "exploratiesporten" en vooral naar deze sport, die de mogelijkheid biedt om in een volledig nieuwe wereld ontdekkingen te doen. Het werk van de pioniers, Hass en Cousteau heeft tot gevolg gehad dat miljoenen de fascinatie van de onderwaterwereld zelf ontdekken.

31

HET BEROEPSDUIKEN door Claude RIFPAUD Algemeen Directeur van het Centre National pour l ' E x p l o i t a t i o n des Océans (CNEXO) 66, Avenue d'Ièna - 75116 PARUS (Frankrijk)

- H i s t o r i s c h overzicht van de ontwikkeling van het beroepsduiken; de verschillende s t a d i a i n deze ontwikkeling die door duiken t o t op steeds grotere diepten worden gekenmerkt· - Het beroepsduiken heeft een beslissende r o l gespeeld b i j de ontwikkel i n g van de offshore-aardolieindustrie (met name i n Texas, de Noordzee en de Perzische Golf)· Problemen - Vereisten - Beperkingen· - Het beroepsduiken i s een gevaarlijk beroep· ( i n andere voordrachten zullen s t a t i s t i s c h e gegevens worden verstrekt)· Hoe kunnen de gevaren worden verminderd? Veiligheidsvoorschriften

-

Opleiding - Voorbereiding van de werkzaamheden, en - t o t s l o t wetenschappelijk onderzoek. CONCLUSIE Voor het beroepsduiken is nog een goede toekomst weggelegd, ondanks de concurrentie van onderwatervaartuigen, robotten en automatische systemen. Wat de diepte van het duiken betreft, is de grens nog niet bereikt (70O-8OO-I 000 meter?)· De geïndustrialiseerde landen bouwen steeds beter uitgeruste drukbehandelingscentra. De reeds bereikte resultaten moeten worden geconsolideerd en de veiligheid van werkzaamheden op diepten die tot nu toe alleen nog in experimenteel kader toegankelijk zijn, moet worden gewaarborgd· Dat zal in de komende 5 of 10 jaar onze taak zijn.

33

3.

DUIKONGEVALLEN

35

DUIKONGEVALLEN door Cmd. S.A. WARNER Chief Inspector of Diving Department of Energy, Petroleum Engineering Division Thames House South - Millbank - LØNDEN

Deze voordracht heeft tot doel de noodzakelijke achtergrondinformatie te verschaffen over duikongevallen, zodat men de volgende voordrachten die op statistiek, leerzame ervaringen, getroffen preventieve maatregelen en samenvatting van de bestaande voorschriften betrekking hebben, beter kan begrijpen. Tevens is het de bedoeling dat in deze voordracht enkele van de redenen worden genoemd waarom op energieke wijze wordt getracht de opleiding van beroepsduikers te verbeteren en waarom met bepaald onderzoek is begonnen. Er wordt een volledig overzicht gegeven van alle bekende dodelijke ongevallen, die zich sinds 1971 bij de aardolie- en aardgasexploratie en -exploitatie in Noord-Europa bij het duiken hebben voorgedaan. Tevens worden de "ernstige" en "minder ernstige" ongevallen die zich in het offshore-duikbedrijf voordoen omschreven. Vervolgens wordt in het kort ingegaan op de ongevallen die zich in het Verenigd Koninkrijk bij het duiken in de binnenwateren hebben voorgedaan, en die een beeld kunnen geven van de problemen waarmee het duiken in de binnenwateren overal in Europa te kampen heeft. De ongevallen die zich bij het sportduiken voordoen worden eveneens besproken.

36

DUIKONGEVALLEN door Cmd. S.A. WARNER, Chief Inspector of Diving, Department of Energy Londen (VKÌ

Zelfs in de wereld van de beroepsduikerij is het soms moeilijk nadere gegevens over duikongevallen te verkrijgen. Om die reden stel ik voor, ons te concentreren op de dodelijke duikongevallen die zich in de periode van 1971 tot en met 1979 i n de Britse, Noorse, Ierse en Nederlandse sectoren van de Noordzee in de offshore-industrie voorgedaan hebben. Gedetailleerde statistieken en bijzonderheden over de maatregelen die men genomen heeft als gevolg van de lering die uit deze ongevallen getrokken is, v/orden in andere voordrachten besproken. In de periode van I97I tot en met 1979 hebben zich in de zojuist door mij genoemde sectoren 45 dodelijke ongevallen voorgedaan. In februari en in maart 1971 heeft in de Noorse sector een duiker het leven verloren, in beide gevallen bij het duiken tot een diepte van 200 voet. Helaas ontbreken exacte gegevens over deze ongevallen, maar wij vermoeden dat indien een duikerklok verplicht geweest was, althans een van deze ongevallen niet had behoeven te gebeuren. In november 1971 heeft een duiker het leven verloren terwijl hij vanaf het boorschip Glomar III in de Britse sector op een diepte van 275 voet aan het werk was. Dit ongeval vond plaats voordat er sprake was van enige veiligheidswetgeving op het gebied van het duiken buitengaats. Er is een onderzoek naar het ongeval ingesteld, maar noch het duikteam, noch de politie was op de hoogte van de problemen van het duiken tot grote diepte en veel van de bijzonderheden ontbreken. In dit geval had de man de dag tevoren vrij lang gedoken tot een diepte van meer dan 250 voet ; minder dan 24 uur daarna dook hij opnieuw tot

37

275 voet; op welke diepte hij ook nu langer doorbracht dan de bedoeling was en vervolgens is hij, volgens het bewijsmateriaal, te snel opgestegen. Ook in dit geval werd geen duikerklok gebruikt. In 1972 is een duiker die in de Britse sector op een diepte van 44 voet aan het werk was verdronken; er bestaat alle aanleiding om te vermoeden dat deze man onvoldoende getraind was en geen ervaring had. Wij hebben het nog steeds over de periode, toen er nog geen wetgeving bestond waar deze werkzaamheden onder vielen, maar waar zich al wel enkele methoden voor de verbetering van de veiligheid begonnen af te tekenen. In augustus 1973 is een duiker die vanaf een boot in de Britse sector op een diepte van 320 voet aan het werk was, met een pas ontworpen apparaat voor de recirculatie van helium om het leven gekomen, vermoedelijk als gevolg van een fout in het ontwerp van dit apparaat. In meer dan een opzicht was dit een onfortuinlijke terugslag, omdat helium een eindige hulpbron is en het spaarzaam omgaan daarmee - ook om economische redenen - van vitaal belang is. Pas nu zien wij, hoe opnieuw systemen voor ademhaling met recirculatie van helium worden ingevoerd, die thans veel verder ontwikkeld zijn. In december 1973 sneed een duiker die op een betrekkelijk geringe diepte, namelijk 60 à 70 voet, een vrij eenvoudige taak aan het uitvoeren was zijn navelstreng en zijn seinlijn door en verloor daarbij het leven. Op dat moment dacht men dat de man, hoewel hij een ervaren duiker was, om een of andere reden in paniek was geraakt. Met de ervaring en kennis die wij thans bezitten, lijkt het vrijwel zeker dat deze "onlogische handeling" veroorzaakt is door een opkomende hypothermie.

Hij had zijn eerste

duik afgemaakt, en hoewel hij hevig rilde meldde hij zich toch vrijwillig voor de tweede duik. Dat is kenmerkend voor de houding in die dagen. Een duiker moest een harde kerel zijn. Thans kennen wij enkele gevaren van de koude, en weten dat onverantwoordelijk gedrag een symptoom kan zijn van een beginnende hypothermie.

38

In januari 1974 zijn twee duikers, die vanaf een boorplatform in de Noorse sector opereerden om het leven gekomen als gevolg van het bij ongeluk opstijgen van een duikerklok, waarvan de bodemdeur geopend was. Dit ongeval was vermoedelijk te wijten aan een communioatiestoring binnen de duikfirma. De mensen die de duikerklok bedienden, waren niet op de hoogte van een wijziging van het apparaat voor het afwerpen van de gewichten. In april 1974 heeft een duiker die vanaf een boorschip op een diepte van 300 voet aan het werk was, het leven verloren als gevolg van een hele reeks fouten. Het duikteam bestond uit mensen van verschillende nationaliteiten, en het was zich aan het voorbereiden geweest op de eigenlijke taak; de dodelijke duik was in feite de eerste operationele. De duiker, een Fransman, werd geassisteerd door een Scandinavische bellman. De duikleider was een Fransman en de rest bestond uit Engelsen. De duiker verliet de duikerklok en ging aan het werk; op de onderwatertelevisie was te zien dat hij erg hard werkte. Uit zijn ademhalingstempo viel ook af te leiden dat hij te hard werkte. De duiker schijnt in zijn enthousiasme veel te hard gewerkt te hebben en met ademhalingsproblemen te kampen gekregen te hebben. Vervolgens keerde hij snel naar de klok terug, maar hij slaagde er niet in de vrije route te nemen en passeerde een van de geleidingskabels voor de gewichten aan de verkeerde kant. De bellman die hem trachtte aan zijn navelstreng aan boord van de klok te trekken, trok in feite de duiker onder water, als gevolg van de slag om de geleidingskabel. Er deed zich een zekere paniek voor, waarbij alle betrokkenen in hun eigen taal gingen praten, en ten slotte sneed de bellman de navelstreng van de duiker door, sloot de bodemdeur van de duikerklok en vroeg aan de oppervlakte om ze te laten opstijgen. Toen de duikerklok boven water kwam, bleek het lijk van de verdronken duiker aan het klokgewicht te hangen. Duiker nummer 10 was vanaf een pijplegvaartuig in de Britse sector van de Noordzee op een diepte van 200 voet aan het werk; bij het opstijgen, kreeg hij een vorm van "bends". Omdat hij zo zwaarlijvig was, duurde het even om hem in de recompressiékamer te brengen, waar hij overleed. Uit de autopsie en een onderzoek naar zijn medische geschiedenis bleek,

39

dat hij niet alleen niet geschikt was om te duiken als gevolg van zijn zwaarlijvigheid, maar dat hij tevens hartproblemen had gehad, waarvan hij op de hoogte was. Met de invoering van wetgeving inzake de duikveiligheid wil men voorkomen dat mensen die ongezond zijn toch gaan duiken. Duiker nummer 11 was een wel zeer ongelukkig geval. De man had tot op een diepte van 490 voet gedoken en liep bij de decompressie een pneumothorax op. De duikleider herkende deze ziekte wel, maar de arts die erbij geroepen werd, had geen ervaring met duikgeneeskunde, en herkende dit klassiek geval van pneumothorax in een drukmilieu niet. In plaats daarvan luidde zijn diagnose: longontsteking. Op advies van de arts werd de duiker verder onderworpen aan decompressie, waarbij hij helaas overleed. Duiker nummer 12 was aan het werk aan of bij een installatie in de Noorse sector op een diepte van 300 voet; als gevolg van een communicatiestoring gaf men hem, toen hij om ademgas vroeg, zuiver helium, in plaats van een mengsel van helium en zuurstof, doordat de duikleider het gas liet gebruiken, zonder het eerst te controleren. Hij stierf aan hypoxie. Dodelijk ongeval nummer 13 was eigenlijk een oppervlakte-ongeval; het slachtoffer was, samen met een andere duiker, bezig met een taak in ondiep water aan een van de poten van een platform. Men neemt aan, dat deze "vrijzwemmende monteur" problemen met zijn ademhaling kreeg; vermoedelijk is hij tegen een obstakel op de poot van de installatie geslagen en heeft hij daarbij enkele ribben gebroken. De pogingen hem op een platform op de poot van de installatie te trekken verergerden de zaak nog. Terwijl men hem Lerugsleepte naar- de duikkooi veruxonic nij. In oktober 1974 deed zich opnieuw een dodelijk ongeval voor, nu bij een duiker die aan de Ekofisk-pijpleiding werkte; men vermoedt dat hij aan asfyxie overleden is. Dodelijk ongeval nummer 15 heeft zich in de Ierse sector voorgedaan. De

40

duiker werkte vanuit een duikerklok; zijn navelstreng scheurde, waarschijnlijk als gevolg van de beweging van de duikerklok langs een obstakel onder water. Een interessante omstandigheid is dat men bij het bergen van het lijk vaststelde dat de noodgasvoorraad niet aangesproken was. In december 1974 was een duiker bezig met het inspecteren van een pijpleiding onder atmosferische druk op een diepte van 100 voet. Enige tijd daarvoor was een afsluiter op die pijpleiding beschadigd geraakt, vermoedelijk door de kabels van het vaartuig of door de visborden van een vissersboot. Toen de duiker tegen de afsluiter klopte, raakte deze van de pijpleiding af en werd de duiker vastgezogen; hij verdronk. In maart 1975 overleed een man terwijl hij op een diepte van 46O voet aan het werk was; het enige wat bij de autopsie gevonden werd, waren aanwijzingen voor annoxie. Het systeem om de duiker te verwarmen was defect geraakt, en zo dook hij tot op 46O voet diepte zonder externe lichaamsverwarming. Men weet van hem dat hij zijn lichaamsgewicht opgevoerd had om het noodzakelijke zware werk te kunnen doen. Het ademgas bevatte voldoende zuurstof voor deze diepte. Het was bijzonder moeilijk de oorzaak van dit ongeval aan te wijzen. De duiker had het zeker erg koud. Wij weten dat de zuurst of opname van de mens zich in die omstandigheden kan verdubbelen. De enige hypothese die wij kunnen geven is dat de duiker zich bij een beginnende hypothermie overwerkt heeft, en een combinatie van de hoge zuurst of opname vanwege de koude en die vanwege het zware werk, te veel was voor zijn mogelijkheid tot zuurst of opname, hoewel de nodige zuurstof wèl in het ademgas aanwezig was. Dodelijk ongeval nummer 18 was in feite een ongeval dat men aan natuurlijke oorzaken kan toeschrijven; de duiker kreeg op een diepte van I40 voet een longoedeem als gevolg van cardiale myopathie. In juni 1975 was een duiker, die opereerde vanaf een boot in de Noorse sector, bezig met een visuele inspectie van de bodem (op 69 meter) vanaf zijn duikdiepte van 50 meter, toen hij zich van zijn navelstreng ontdeed en niet meer boven kwam. Deze schijnbaar onverantwoordelijke daad was

41

waarschijnlijk een gevolg van stikstofnarcose en, naar mijn mening, van gebrek aan verantwoordelijke begeleiding. De dodelijke ongevallen nummer 20 en 21 deden zich voor in Scapa Plow en werden veroorzaakt door het onjuist functioneren van afsluiters op een pijpleiding die verschillen in druk produceerden en die beide duikers in de leiding zogen. In februari 1975 ontdeed een duiker die op I40 voet in het Stavanger Fjord aan het werk was zich van zijn helm; zijn lijk is niet geborgen. Dit ongeluk is bijna zeker toe te schrijven aan het gebrek aan opleiding van de duiker. In september 1975 hadden twee duikers een succesvolle, gladjes verlopende duik uitgevoerd naar 390 voet, maar toen zij eenmaal aan de oppervlakte waren teruggekeerd, deden zich enige kleine problemen voor bij het bevestigen van de duikerklok aan de compressiekamer. In die tijd was het gebruikelijk alles te doen om koude en de problemen ervan te voorkomen. De temperatuur in het verblijf werd hoog gehouden, aangezien men algemeen van mening was dat de koude de ergste vijand van de duikers was; de duikers kwamen na een duik tot grote diepte bijna altijd koud terug. In dit geval voelden de duikers zich in feite heel behaaglijk, maar als gevolg van een opeenhoping van fouten bleven zij opgesloten in het woonverblijf waar een zeer hoge temperatuur heerste, zonder dat zij de mogelijkheid hadden in de veel koelere en vochtige transportdrukkamer te komen. Zij stierven aan oververhitting. Dit was de eerste keer dat oververhitting de oorzaak van een ongeluk in de offshore—industrie was. Feitelijk duurde het tot de volgende dag, na de autopsie, voordat de mogelijkheid van hyperthermie overwogen werd. Dodelijk ongeval nummer 25 deed zich voor in de Nederlandse sector bij een duiker die in heel ondiep water bezig was met enig laswerk onder water. Het lijk is nooit geborgen, en de oorzaak van dit ongeval is eigenlijk onbekend. Ongeval nummer 26 deed zich voor in januari 1976, en wel bij een duiker

42

die op een diepte van 480 voet aan het werk was. De mogelijkheid bestaat dat de duiker bij het zich bewegen in de duikerklok per ongeluk zijn gastoevoer heeft afgesloten door een kogelklep in de gesloten stand te stoten. De duiker verliet de duikerklok en al heel spoedig had hij geen gas meer. Vervolgens keerde zijn kraag om of anders probeerde hij zijn helm af te zetten; daarbij is hij verdronken. Ook nu is het interessant op te merken dat hij zijn noodgasvoorraad niet heeft aangesproken. Diezelfde maand waren twee duikers op een diepte van 240 voet aan het werk vanuit een duikerklok die functioneerde op basis van de techniek van onderhangende gewichten. Het bleek nodig de klok dichterbij de duiktaak te brengen. De duikerklok werd verplaatst met de bodemdeur open, maar als gevolg van de "zeebodemzuiging" die op de bodemgewichten inwerkte, raakten de kabels los. De duikerklok raakte aan het drijven en steeg snel op, waarbij een van de duikers overleed als gevolg van longbarotrauma en de ander praktisch geheel verlamd raakte. Dodelijk ongeval nummer 28 deed zich voor in 120 voet diep water in de Britse sector. Ook in dit geval bleef de duiker uit enthousiasme langer werken dan hij eigenlijk in een get ij dengebied had mogen doen, en toen zijn navelstreng verstopt raakte kon hij de oppervlakte niet meer bereiken; hij werd weggeslagen en verdronk. In mei 1976 overleed een duiker aan longbarotrauma, vermoedelijk als gevolg van het te snel opstijgen, een longanomaliteit of een longcollaps. Dodelijk ongeval nummer 30 deed zich in de Britse sector voor bij een duiker die aan het werk was op de SBM te Anglesea. Hij overleed aan verdrinking, en het is mogelijk dat ijsvorming in de tweede trap van de aanvoerklep van zijn ademhalingstoestel het ongeluk veroorzaakt heeft, maar het is niet mogelijk gebleken dit voorval in het laboratorium te reconstrueren. In juli 1976 is een duiker overleden aan cerebrale annoxie bij werkzaamheden vanaf een boot op 51 voet diepte, en wel als gevolg van een fout in het ontwerp van zijn uitrusting.

43

In november 1976 hebben twee duikers aan de oppervlakte in heel slecht weer het leven verloren. In december 1976 kon een duiker, na voltooiing van zijn duik, vanwege het slechte weer niet de duikkooi binnenkomen; nadat hij zijn navel­ streng had losgemaakt verdween hij uit het zicht; zijn lijk is nooit geborgen. Men neemt aan dat hij gestorven is aan verdrinking en bloot­ stelling of eventueel door het wachtschip is overvaren. Dodelijk ongeval nummer 35 i s

SLa;n e e n

bellman overkomen. De duikerklok

bevond zich op een diepte van 500 voet; de man schijnt ­ om onbekende redenen ­ het bewustzijn te hebben verloren; daarna viel hij in het onderstel van de klok en verdronk. Juist dit ongeval is zeer veront­ rustend, aangezien wij niet weten door welke oorzaak de man het bewust­ zijn heeft verloren.

Dodelijk ongeval nummer 36 is overkomen aan een duiker die op 75 voet diepte aan de stekel van een pijpenlegger werkte. Hij gebruikte een SCUBA­uitrusting met een los mondstuk; hij was in opleiding voor het ge­ bruik van een mengselduikuitrusting, maar hij was zéker niet vertrouwd met een SCUBA­uitrusting met een los mondstuk. Hij stierf de verdrin­ kingsdood. Dodelijk ongeval nummer 37 gebeurde in de zuidwestelijke aanvoerroute voor het Kanaal, waar een duiker die op 300 voet diepte aan het werk was als gevolg van een fout in zijn uitrusting zijn helm verloor en verdronk. In oktober 1977 was een duiker in 100 voet water aan het werk vanaf een baggervaartuig in de Nederlandse sector; zijn navelstreng raakte ver­ stopt en zijn lijn werd afgesneden. Hij overleed aan asfyxie. De duiker T ­C»­l­ UCCI U

"L. 1 ­ ­ Π _ Τ ~ ~ ~ _ ÜX1 j Á ­ U O a i

M * — 4­ tUCb

~ « ~ . « ~ "U Λ ^ ­«^ gCpIUUCClU

rrA «5v^ v­i ^ ^ A *~n e->-rr η η ·*Λ-*η*ί o A «J. J l l UUUUgUUlUWHUMU V <3

4- Λ ( . Α ^ τ η ι ­ ï Ir a n g ^ M l *A~ãJh.O**W

Dodelijk ongeval nummer 39 gebeurde op een diepte van 100 voet; helaas beschik ik niet over alle gegevens van dit ongeval. In januari 1978 verloor een duiker het leven toen hij in een Noors fjord op 1000 voet een demonstratie gaf van onderwaterlassen op die diepte. De

44

reden voor en de oorzaak van de dood zijn bijzonder moeilijk vast te stellen geweest, maar het is mogelijk dat de verongelukte duiker iemand was die de neiging had C02 te accumuleren, als een dergelijk persoon inderdaad bestaat. Het onderzoek naar dit bijzondere probleem is nog gaande. In 1978 werd een vaartuig met dynamische stationering uit positie geslagen, terwijl twee duikers op 380 voet diepte aan het werk waren· Alle verbindingen met de duikerklok werden verbroken en drie afzonderlijke methoden voor het bergen van de klok werden afgesneden. Helaas overleden beide duikers in de tijd die nodig was om de duikerklok te lokaliseren en te bergen. Het is vrijwel zeker dat bij dit ongeval de koude een belangrijke rol heeft gespeeld. In mei 1979 verdronk een duiker die in het zuidelijk aardgasveld op 102 voet diepte aan het werk was als gevolg van het feit dat zijn helm werd weggeblazen of afgetrokken. De laatste twee dodelijke ongevallen van het jaar 1979 deden zich voor in het Thistle Field in de Britse sector; hierbij kwamen twee duikers om het leven, toen de verbinding tussen hun duikerklok en het moederschip werd verbroken. Het onderzoek naar dit ongeval is nog niet afgesloten en de gerechtelijke autopsie is nog niet gehouden, maar ik kan wel zeggen dat het ongeluk zich niet met een dynamisch gestationeerd vaartuig heeft voorgedaan en dat helaas ook in dit geval de koude een zeer belangrijk element in de doodsoorzaak is geweest.

45

DUIKSTATISTIEK door Tom HOLLOBONE, Secretary, Association of Offshore Diving Contractors, London (U.K.)

In andere voordrachten tijdens dit congres worden de technische aspecten van het duiken, de ongevallen en de wijzen waarop deze kunnen worden voorkomen of zoveel mogelijk worden beperkt, alsmede de taak van de verschillende instanties behandeld. In het verleden zijn statistieken van het duiken niet altijd op juiste wijze gehanteerd. Het is van belang en de hoogste tijd dat in deze situatie verbetering wordt gebracht. Statistiek, zou net als politiek, de kunst zijn om gegevens zo te presenteren, dat het onmogelijke mogelijk is of omgekeerd. Dat is niet de bedoeling van deze voordracht, die erop is gericht om uit betrouwbare bron zoveel mogelijk relevante informatie over het beroeps- en sportduiken te verstrekken, zodat op basis van feiten, en niet op grond van hypothesen, een weloverwogen oordeel kan worden gevormd. Er komen statistieken betreffende het beroepsduiken, het sportduiken en het duiken voor wetenschappelijke doeleinden in een periode van ongeveer 10 jaar aan de orde; hierbij wordt bijzondere nadruk gelegd op het aantal duikers in elk van deze categorieën en op het aantal dodelijke ongevallen. Het sportduiken en het duiken voor wetenschappelijke doeleinden behoren, op enkele uitzonderingen na, tot de categorie "persluchtduiken" (tot diepten van minder dan 50 meter) en worden gewoonlijk in de zomermaanden in

46

gunstige omgevingsomstandigheden beoefend ( in het binnenland in meren of rivieren of langs de kust). Dit soort activiteiten komt steeds meer in trek en de populariteit zal in alle Europese landen waarschijnlijk ook blijven toenemen. Bij waterbouwkundige projecten in meren en rivieren wordt in alle Europese landen van beroepsduikers gebruik gemaakt en in alle door de zee begrensde landen (kuststaten) werken zij ook in dokken en havens. Militaire doeleinden daargelaten staat het offshore-duiken meestal in dienst van de exploratie en exploitatie van koolwaterstoffen. De omvang van deze bezigheden is natuurlijk afhankelijk van de voorkomens buiten de kust van de betrokken landen in hun eigen gedeelte van het continentaal plat. Het mengselduiken vindt in het algemeen op diepten van meer dan 50 meter plaats. De informatie over deze duiktechniek zal dus uitsluitend van toepassing zijn op de Europese landen die over diep water beschikken en daar commerciële belangen hebben. Er worden momenteel nog steeds gegevens verzameld en geanalyseerd. Het is echter de bedoeling hier een uitgebreid overzicht te geven van de groei van het beroepsduiken, het sportduiken en het duiken voor wetenschappelijke doeleinden in alle Europese landen, en deze groei te relateren aan het aantal dodelijke ongevallen. Op het ogenblik worden tabellen uitgewerkt die op het congres zullen worden gepresenteerd en aan de hand waarvan zowel de huidige situatie als de situatie in het verleden duidelijk moeten worden. Wat het beroepsduiken betreft, zal aandacht worden besteed aan de aanzienlijke groei van het offshore-duiken en aan de maatregelen die zijn genomen om de produkt ivi t ei t en doeltreffendheid hiervan te verbeteren en tegelijkertijd het aantal dodelijke ongevallen te verminderen.

47

Tot slot zullen de Europese statistieken, zo mogelijk met betrekking tot alle drie sectoren - het beroepsduiken, het sportduiken en het duiken voor wetenschappelijke doeleinden - aan de internationale statistieken worden gerelateerd. Het is te hopen dat de voorgelegde cijfers niet alleen van belang zullen zijn voor de bij het congres aanwezige afgevaardigden, maar dat zij er ook toe zullen bijdragen andere onderwerpen met betrekking tot het duiken, die van technische aard zijn en tijdens het congres aan bod zullen komen, in hun juiste perspectief te tonen.

49

LEERZAME ERVARINGEN SAMENVATTING VAN DE VOORDRACHT van Per Rosengren Section Manager - van het Noors Aardoliedirectoraat - Stavanger (Noorwegen)

In vergelijking met andere bedrijfstakken, is het duiken nog relatief jong. Het is ook een zeer kleine bedrijfstak, en tot voor enkele jaren is slechts weinig geld besteed aan de ontwikkeling van betere apparatuur, veiligere werkmethoden en een betere opleiding van het personeel. Duikers werden als een soort moderne cowboys

beschouwd, die hard

werkten en een hard leven leidden. Zij vervaardigden hun uitrusting voor een deel zelf, stelden hun eigen persoonlijke werkmethoden vast en leidden elkaar op. Naarmate de aardolieindustrie zich verder uit de kust naar dieper water en naar gebieden met minder gunstige weersomstandigheden verplaatste, werden de oude uitrusting en werkmethoden steeds minder toereikend. Dit leidde tot een stijging van het aantal ongevallen. Deze stijging maakte duidelijk dat een betere kennis van de ongevalsoorzaken en dus ook van de tekortkomingen van het bestaande systeem noodzakelijk was. Uit onderzoeking en een analyse van de verschillende ongevallen, bleek dat het noodzakelijk was de bestaande uitrusting te verbeteren en nieuwe apparatuur te ontwikkelen. Bij enkele ongevallen bleek dat één van de belangrijkste oorzaken ds afwezigheid van bijvoorbeeld een duikerklok was. Naarmate de uitrusting beter en gecompliceerder werd, werden menselijke fouten de voornaamste ongevalsoorzaak.

50

In recent onderzoek naar, onder andere, duikongevallen is aangetoond dat bij duikwerkzaamheden de mens heel dikwijls de zwakste schakel in de ketting is. Daarmee wil ik niet per se zeggen dat de afzonderlijke mens in gebreke blijft, maar dat dikwijls het gehele systeem voor de organisatie, uitvoering en controle van de duikverrichting tekort schiet.

51

LEERZAME ERVARINGEN door Per ROSENGREN ALGEMEEN In vergelijking met andere bedrijfstakken is het duiken nog vrij jong. Het is ook een bedrijfstak van zeer beperkte omvang; tot voor enkele jaren is er maar weinig geld gestoken in de ontwikkeling van betere apparatuur, veiligere werkmethoden en opleiding van het personeel. Een van de oorzaken daarvan is waarschijnlijk dat wij niet weten waar wij het geld aan moeten besteden om een optimale verhoging van de veiligheid te bereiken. Er zijn slechts weinig grondige analyses verricht van de ongevallen en de incidenten die zich hebben voorgedaan, waarschijnlijk als gevolg van het feit dat de instellingen die in staat zijn dergelijke analyses uit te voeren geen inzage hebben in een voldoende aantal rapporten over deze gevallen. In de duikvoorschriften van het Noorse Aardoliedirectoraat wordt het volgende bepaald: "Alle dodelijke ongevallen en alle gevaarlijke gebeurtenissen moeten onmiddellijk aan het Noorse Aardoliedirectoraat worden gerapporteerd. Verder moeten alle gevallen waarin eerstehulp moet worden verleend of medische behandeling noodzakelijk is worden gemeld

"

Wij hebben redenen om aan te nemen dat de meeste ongevallen waarbij eerstehulp moet worden verleend aan het NAD worden gerapporteerd. Alle rapporten worden door medici en duikdeskundigen besproken, om na te gaan hoe een soortgelijk geval in de toekomst kan worden voorkomen. Wij hebben de duikbedrijven verzocht om ons ook de rapporten over ongevallen en incidenten die zich buiten het Noorse continentale plat voordoen toe te zenden, om over zoveel mogelijk analysemateriaal te beschikken; het schijnt echter dat de duikbedrijven niet erg bereidwillig zijn om ons

52

meer informatie te verstrekken dan waarop wij volgens de Noorse wetgeving recht hebben. Alle abnormale voorvallen bij het duiken worden natuurlijk in de veiligheidscommissie van het duikbedrijf zelf besproken. Maar doorgaans zijn maar weinig gegevens bekendgemaakt, of voor belanghebbenden beschikbaar gesteld. Enige jaren geleden heeft de Vereniging van offshore-duikbedrijven (Association of offshore diving contractors - AODC) een Veiligheidscommissie ingesteld, welke onder meer tot taak had om duikongevallen en -incidenten te analyseren. De aanbevelingen van deze Commissie worden naar alle leden van de AODC en naar overheidsinstanties gezonden. Wij achtten het echter noodzakelijk dat deze analyse werd verricht door een onafhankelijke instelling die, op grond daarvan, verbeteringen voorstelde. In 1979 hebben wij het Noorse Onderwater Instituut verzocht om vast te stellen welke risico's aan het duiken verbonden zijn. Helaas beschikte dit Instituut voor de uitvoering van deze taak slechts over een beperkt aantal gegevens. In dit verband moet worden opgemerkt dat de rapporten die de duikbedrijven aan het NAD zenden een vertrouwelijk karakter hebben, zodat wij slechts een beperkt aantal gegevens konden verstrekken. Onzes inziens, hebben de door dit Instituut verrichte werkzaamheden echter in belangrijke mate bijgedragen tot een beter inzicht in de oorzaken van de ongevallen en incidenten die zich hebben voorgedaan. Uit de analyse van een ongeval waarvan de meeste bijzonderheden bekend zijn, valt wel het een en ander te leren. DRUKKAMERS AAN DEK Beschouwing met name van incidenten/ongevallen die zich binnen zich aan dek bevindende drukkamers hebben voorgedaan, leert ons het volgende:

53

- binnen de kamers mag uitsluitend brandwerend en antistatisch materiaal worden gebruikt, - het 0_-gehalte moet zo laag mogelijk worden gehouden, - het gebruik van elektrische apparatuur in de kamers moet tot een minimum worden beperkt, en zonodig moet de spanning beneden 50 V worden gehouden, - alle elektrische circuits moeten zijn voorzien van de juiste zekeringen en een alarminrienting die bij verkeerde aarding in werking treedt, - ter voorkoming van overdruk moet voor elk onder druk gebrachte compartiment of drukkamer een alarminrichting worden toegepast, - continue analyse van de atmosfeer in de compressiekamer is noodzakelijk om er zeker van te zijn dat het gewenste gehalte van de diverse gassen constant blijft, - de klem waarmee de duikerklok aan de drukkamer is bevestigd moet voorzien zijn van visuele indicaties om aan te geven dat de klem deugdelijk is bevestigd. Bij drukverlies moet de aansluiting "faalveilig" zijn, - de duikleider die zich buiten de kamer bevindt moet de druk in de kamer te allen tijde kunnen regelen, zelfs als de zich in de kamer bevindende duikers alle kleppen hebben afgesloten. Bij het bekijken van alle ongevallen met drukkamers die ons bekend zijn, blijkt dat brand het grootste gevaar voor de zich in de drukkamers bevindende duikers is. Het aantal gevallen met dodelijke afloop bedroeg 2,7 per gebeurtenis. DUIKERKLOK Veel ongevallen met dodelijke afloop hebben zich in de duikerklok voorgedaan of bij het verrichten van werkzaamheden vanuit de duikerklok. Enkele van de ervaringen die wij hebben opgedaan kunnen als volgt worden samengevat:

54

- de overlevingsduur voor duikers in een duikerklok die niet meer vanaf de oppervlakte van lucht wordt voorzien moet worden verlengd, - de mogelijkheid tot lokalisatie van een gezonken duikerklok door de reddingsploeg moet worden verbeterd, - het systeem dat dient om de op een duikerklok uitgeoefende neerwaartse druk om te zetten in een opwaartse druk moet intrinsiek veilig worden gemaakt, - de hulphijsinrichting voor de duikerklok moet worden verbeterd, - alle gassen die vanaf de oppervlakte naar de duikerklok worden gevoerd moeten continu worden geanalyseerd onder gebruikmaking van een waarschuwingsmechanisme dat bij een te hoog of te laag zuurstofgehalte in werking treedt, - voorts is het noodzakelijk de atmosfeer in de duikerklok continu te analyseren onder gebruikmaking van waarschuwingsmechanismen die in werking treden bij een te hoog (c.q. te laag) zuurstof- en koolzuurgehalte, - duikers die vanuit de duikerklok werkzaamheden verrichten mogen nimmer een opwaartse druk ondervinden, - er moet een beter systeem voor het controleren van de omstandigheden voor de duikers (temperatuur, belasting) komen, - alle duikers moeten voorzien zijn van reserveflessen waarvan de capaciteit voldoende is om terugkeer naar de duikerklok mogelijk te maken, - de ademhalingsapparatuur moet worden verbeterd om de ademhaling van de duiker minder inspannend te maken. Het is vermeldenswaard dat van het totaal aantal duikers die hun leven bij het duiken met een duikerklok hebben verloren, ongeveer de helft binnen de duikerklok is omgekomen. DUIKEN MET LUCHTTOEVOER VANAF DE OPPERVLAKTE Vele ongevallen met dodelijke afloop bij het offshore-duiken hebben

55

zich voorgedaan tijdens werkzaamheden waarbij de duiker met de oppervlakte was verbonden. In sommige gevallen hebben de slachtoffers gebruik gemaakt van persluchtapparaten. Wij zijn van mening dat het gebruik van dit apparaat bij het offshore-duiken in het algemeen gesproken van amateurisme getuigt en zo mogelijk moet worden vermeden. Daarom wil ik hieronder, in enkele punten weergeven wat wij hebben geleerd van ongevallen waarbij de apparatuur (uitgezonderd het persluchtapparaat) vanaf de oppervlakte van lucht werd voorzien: - duikers behoren pakken en uitrusting te gebruiken die op de diverse diepten waarop zij hun werkzaamheden verrichten geen opwaartse druk veroorzaken, - alle duikers moeten zijn uitgerust met een reserve ademgasvoorraad, - duikers moeten uitrustingsstukken dragen die een opvallende kleur bezitten en vervaardigd zijn van reflecterend materiaal, verder moeten ze zijn uitgerust met lichtgevende apparatuur, - de ademhalingsapparatuur moet worden verbeterd om het ademhalen voor de duikers minder inspannend te maken, - het halen van en het brengen naar de plaats waar de duikers hun werkzaamheden moeten verrichten dient te schieden in een open duikerklok of een soortgelijk apparaat, - er moet een beter systeem komen voor de controle van de algemene conditie van de duiker, - bij het duiken vanaf dynamisch gestationeerde schepen, moeten maatregelen worden getroffen om te vermijden dat de duikers letsel wordt toegebracht door zij- of hoofdschroeven, - decompressiestops onder water moeten volstrekt tot een minimum worden beperkt. In het algemeen gesproken, is bovengenoemde manier van duiken zeer inspannend voor de duikers. Waar mogelijk moet gebruik worden gemaakt van een duikerklok.

56

TOEZICHT Een aantal van de gemelde ongevallen werd veroorzaakt door slechte of ondeugdelijke uitrusting aan de oppervlakte. Andere zouden tot een klein incident beperkt zijn gebleven als de uitrusting beter was geweest. De volgende punten moeten ter harte worden genomen: - er moet een voldoende hoeveelheid ademgas voor de duikers aanwezig zijn. Er moeten te allen tijde ten minste twee onafhankelijke bronnen beschikbaar zijn, - het ademgasdistributiesysteem moet zodanig zijn ontworpen dat de duikers of de drukkamers aan dek onmogelijk van verkeerd ademgas worden voorzien, - het gebruik van zuurstof onder hoge druk dient te worden vermeden, - het bedieningssysteem voor de duikerklok en de open duikerklok moet worden verbeterd, - er moet voldoende reservevermogen voor de gehele duikinstallatie beschikbaar zijn, - ter verbetering van het toezicht op het duiken is het noodzakelijk dat de verrichtingen van de duikers beter worden gevolgd, - de algemene onderhouds- en controlebeurten moeten worden verbeterd opdat alle systemen goed kunnen functioneren. De tot dusver gemaakte algemene opmerkingen gelden de uitrusting; ik ben echter van mening dat de belangrijkste kennis die wij hebben opgedaan weinig met de uitrusting te maken heeft. In dit verband is het, mijns inziens, zeer nuttig zich rekenschap te geven van enkele bevindingen van de commissie-Kemeny die werd ingesteld om een onderzoek in te stellen naar het ongeval in de kerncentrale op Three Mile Island. Deze zijn: "Bij een algemene discussie over kerncentrales komt in de regel al gauw de veiligheid van de uitrusting centraal te staan. De uitrusting kan en moet worden verbeterd om bij te dragen tot een grotere veiligheid van de

57

kerncentrales; een aantal van onze aanbevelingen heeft hierop dan ook betrekking. Naarmate er echter meer bewijsmateriaal voorhanden kwam, werd duidelijk dat de wezenlijke problemen bij de mens moeten worden gezocht.

Hiermee wordt niet uitsluitend het falen van individuele personen bedoeld, hoewel dit voorkomt. Wij willen hiermee, meer in het algemeen zeggen dat uit een onderzoek is gebleken dat de problemen liggen bij "het systeem" dat zich met de bouw, en de exploitaties van kerncentrales bezighoudt en daarvoor voorschriften opstelt. Het gaat hier om structurele problemen in de diverse organisaties, onvolkomenheden in de diverse procedures en gebrek aan communicatie tussen belangrijke personen en groepen van personen. Wij zijn ervan overtuigd dat indien de problemen uitsluitend met de uitrusting verband zouden houden, onze in opdracht van de Amerikaanse President ingestelde commissie nooit in het leven zou zijn geroepen. De bedrij fsuitrusting was goed genoeg, zodat wanneer er geen menselijke fouten waren gemaakt de ramp op Three Mile Island tot een klein incident beperkt zou zijn gebleven. Overal kwamen wij echter tot de ontdekking dat de problemen lagen bij het personeel van de centrale, bij de leiding van de belangrijkste organisatie en bij de instantie die verantwoordelijk is voor de veiligheid van kerncentrales". PERSONEEL Over de vraag in hoeverre deze bevindingen van belang zijn voor het duikbedrijf is natuurlijk discussie mogelijk, maar bij bestudering van de duikongevallen blijkt dat in de meeste gevallen er op ten minste één niveau sprake is geweest van een menselijke fout* Meni·' ongeval begint als een kleine technische of menselijke fout; het uitgroeien ervan tot een ongeval met dodelijke afloop is dikwijls het gevolg van verkeerd optreden van het betrokken personeel. Uit bijna alle ongevallen die wij hebben onderzocht, blijkt dat de bekwaamheid van het personeel te wensen overlaat. Deskundigheid is een

58

combinatie van opleiding en ervaring. De waarde van praktische ervaring vergeleken met een officiële opleiding is overal ter wereld een punt van discussie. In Noorwegen is men in het algemeen geneigd grote nadruk te leggen op het volgen van een officiële opleiding. Wij hebben hier, dunkt mij, te maken met een kwestie waarop geen duidelijk antwoord kan worden gegeven, wij moeten echter een of andere goede tussenoplossing trachten te vinden. Het is wel duidelijk geworden dat zowel opleiding als ervaring bijdragen tot een grotere deskundigheid van het personeel. HANDLEIDINGEN VOOR HET DUIKEN Hoewel zeer weinig ongevallen een rechtstreeks gevolg zijn van in duikhandleidingen opgenomen onjuiste procedures, is het duidelijk dat er nog heel wat zaken voor verbetering vatbaar zijn. Ook moet erop gewezen dat de onderlinge

aanpassing van de procedures van de verschillende duik-

bedrijven een factor is die bijdraagt tot een grotere veiligheid. Duikers willen nogal eens van werkgever veranderen, wat betekent dat zij volkomen nieuwe procedures moeten leren. AANWIJZINGEN VOOR ONVOORZIENE SITUATIES Het is een veel voorkomend en typisch verschijnsel dat duikers door een ongeval volkomen worden overrompeld. Ze zijn er onvoldoende op getraind hoe ze in een abnormale situatie moeten handelen. De bestaande aanwijzingen hiervoor zijn van uiteenlopende kwaliteit. Er wordt echter weinig aan training en oefening gedaan. Een van de redenen hiervan is dat bij het verrichten van duikactiviteiten onafgebroken wordt gewerkt en er eenvoudigweg geen tijd is voor training. In het algemeen kan worden gesteld dat ons uit ongevallen is gebleken dat deze aanwijzingen moeten worden verbeterd en uitgebreid tot alle denkbare situaties. ONDERHOUD Goed onderhoud is een probleem waaraan zowel technische als menselijke

59

aspecten zitten. Sommige ongevallen, die volgens ons, door een technische storing zijn veroorzaakt, waren in feite het gevolg van onvoldoende onderhoud. In het duikbedrijf wordt bepaald niet op grote schaal gebruik gemaakt van goede programma's voor preventief onderhoud. Sommige ongevallen die zich hebben voorgedaan, hadden bij goed onderhoud voorkomen kunnen worden. In sommige gevallen zijn de technische handleidingen zelfs niet aan boord, wat betekent dat de bemanning zelf aan boord maar moet uitzoeken hoe de uitrusting functioneert en hoe op de juiste wijze onderhoud moet worden gepleegd. Het is triest, maar men kan wel zeggen dat deze nalatigheid de directe oorzaak was van een ongeval waarbij twee duikers zijn omgekomen. ORGANISATIE Naar onze mening was geen enkel ongeval rechtstreeks te wijten aan de organisatie van het duikbedrijf en de duikploeg. Het bedrijf als geheel kan wellicht een tekort aan personeel hebben, maar over het algemeen zijn de ongevallen het gevolg van het falen van de individuele mens binnen de organisatie. VOORSCHRIFTEN Wij zijn van mening dat er, in enigerlei vorm, overheidsvoorschriften moeten komen. De algemene indruk is dat het aantal ongevallen zal teruglopen wanneer deze voorschriften er eenmaal zijn. Wat wij uit in het verleden plaatsgevonden ongevallen hebben geleerd moet grotendeels in de officiële voorschriften tot uitdrukking komen; deze voorschriften hebben voornamelijk tot doel om ongevallen te voorkomen door te trachten eventuele gevaarlijke situaties te voorzien. Hoe deze voorschriften er idealiter uit moeten zien, is een vraag waarover uitvoerig wordt gediscussieerd. In feite zijn wij er niet in geslaagd om uit te maken wat de beste oplossing in het belang van de

60

veiligheid is: zeer uitvoerige, dan wel zeer algemene voorschriften. In het algemeen schijnt men momenteel voor een tussenoplossing te kiezen. SLOTOPMERKING Ten einde zoveel mogelijk lering te trekken uit de incidenten en ongevallen die overal ter wereld plaatsvinden, moet de rapportering worden verbeterd. De duikbedrijven moeten hun interne rapporten vrijwillig aan de betrokken instanties en instellingen ter beschikking stellen. Bijzonderheden die een blaam kunnen werpen op bepaalde personen mogen worden weggelaten. Het is ons in de eerste plaats begonnen om de gehele reeks van gebeurtenissen die tot de ongevallen hebben geleid te kunnen analyseren, om daaruit lering te trekken en vooral niet om een smet te werpen op het duikbedrijf of het personeel ervan.

61

4.

ONGEVALLENPREVENΉE

63

INGEVOERDE PREVENTIEVE MAATREGELEN SAMENVATTING VAN DE VOORDRACHT door Joël GRISELIN COMEX - Marseille (Frankrijk)

Maatregelen ter preventie van ongevallen bij het industrieel duiken zijn meestal afkomstig van de wetgevende lichamen van de landen in kwestie of van de maatschappijen zelf. Historisch gezien vinden deze maatregelen hun oorsprong in ongevallen waarvan men de oorzaken heeft kunnen vaststellen. De identificatie van de mogelijke risico's, het naar deze risico's ingesteld onderzoek, alsmede ook de kwaliteit of het bestaan van de ingevoerde maatregelen zijn sterk afhankelijk van de middelen waarover de regeringen en de maatschappijen in kwestie over het algemeen beschikken. Ten slotte berust de uitvoering hiervan op de motivering van de mensen die er de gevolgen van ondergaan. ***

64

BEJDRAGEN

De op het gebied van het duiken ingevoerde preventieve maatregelen zijn te veelomvattend om ze in de ons toegemeten tijd ook maar enigszins uitputtend te kunnen bespreken. Daarom heb ik mij willen beperken tot de in mijn ogen belangrijkste aspecten van het vraagstuk, door meer in het bijzonder te blijven stilstaan bij de invoering en de doeltreffendheid van de preventieve maatregelen. Aan de hand van een kort historisch overzicht worden eerste de momenteel beschikbare middelen en hetgeen in een tamelijk recent verleden tot stand is gekomen, met elkaar vergeleken. Vervolgens nemen wij het met name op istigatie van het Britse "Department of Energy" ontwikkelde systeem ter verbetering van de veiligheidsvoorwaarden bij industrieel duiken onder de loep. Uit deze voorbeelden kan een aantal algemene regels worden gedistilleerd waarmee de op de verschillende gebieden op te lossen problemen beter kunnen worden gesitueerd. Aan de hand van een bespreking van de situatie vanuit het oogpunt van een particulier duikbedrijf wordt het probleem ten slotte vanuit een meer economische hoek belicht. Daarna zullen enkele meer specifieke problemen worden aangesneden, alvorens wordt overgegaan tot een, uiteraard onvolledige, conclusie.

- BEKNOPT HISTORISCH OVERZICHT Bij het werken van mensen onder overdruk zijn grote successen behaald, maar is ook een indrukwekkend aantal ernstige onéïevallen gebeurd.

65

Tussen de uitvinding van de techniek van het werken in caissons door Marc Isambard Brunei in 1818 en de eerste wettekst over dit soort werkzaamheden is een eeuw verstreken. Gedurende deze periode is het aantal ernstige ongevallen sterk toegenomen, en wel zodanig dat bij voorbeeld bij het Hudsontunnel-project in de Verenigde Staten tussen 1874 en 1882 sterftecijfers van 25 # per jaar werden bereikt. Deze ongevallen, die nu bekend staan als decompressieziekte, zijn toen niet als zodanig herkend ofschoon sommige medici wel de oorzaken ervan hebben opgespoord. Het wachten was op Paul Bert en Haldane, die met het door hen respectievelijk tussen 1870 en 1910 en vanaf 1905 verrichte onderzoek een beslissende vooruitgang in de verklaring van de waargenomen verschijnselen en de invoering van preventieve maatregelen mogelijk hebben gemaakt. Overigens kan worden opgemerkt dat, hoewel sindsdien ontzaglijke vorderingen zijn geboekt, in 1943 "La Pression Barométrique" nog voor militaire doeleinden in het Engels moest worden vertaald, en dat in onze dagen nog herhaaldelijk verwezen wordt naar het beroemde artikel van Boycott, Damant en Haldane uit 1908.

- HET BRITSE SYSTEEM De wijze waarop in Groot-Brittannië de veiligheid is geregeld, strekt in meer dan één opzicht tot voorbeeld. Dit systeem berust op een aantal elementen die, mijns inziens, bijzondere aandacht verdienen en waarvan de belangrijkste zijnt - De wetgeving; De landen waar aan duiken wordt gedaan en die tevens over een speciale wetgeving op dit gebied beschikken, zijn veel zeldzamer dan men over het algemeen denkt. Bovendien is de Britse wetgeving niet al te restrictief van opzet, waardoor de mogelijkheid voor verbeteringen in het systeem wordt opengelaten, zonder dat dit tot al te grote vertragingen aanleiding geeft.Dit dank zij het bestaan van een uitvoerend orgaan, dat binnen het "Department of Energy" werkzaam is.

66

- De "Diving Inspectorate"» Tot de belangrijkste taken van deze organisatie, die, ongeacht het land in kwestie, een essentieel verlengstuk van elke wetgeving zou moeten vormen, behorent - het opsporen van nieuwe problemen op het stuk van de veiligheid; - de vaststelling van de aan te brengen verbe­ teringen; - de snelle invoering van de meest gesohikte maatregelen; - de controle op de toepassing daarvan. De doeltreffendheid waarmee deze organisatie blijkt te werken, is slechts mogelijk dank zij de bekwaamheid van het personeel en de samenwerking met beroepsorganisaties en overheidsinstanties. Hiervan verdienen met name de "Association of Offshore Diving Contractors (Α.O.D.C." en het "D.M.A.C. (Diving Medical Advisory Committee)" vermelding. Zelfs een oppervlakkige bestudering van de werkwijze van deze ver­ schillende instellingen brengt een aantal markante feiten aan het lioht. - WIJZE WAAROP PREVENTIEVE MAATREGELEN TEN UITVOER WORDEN GELEGD - Afbakening van het probleem» Vrijwel alle preventieve maatregelen vinden hun oorsprong in een ongeval of voorval waarvan de betrokken personen kennis hebben kunnen dragen. Wanneer het probleem eenmaal bekend is, moeten de oorzaken er­ van worden vastgesteld. Dit dient op ondubbelzinnige wijze te ge­ schieden, waarbij, zoals bij elk ongeluk het geval is, de invloed van de verschillende parameters die daarbij in het geding zijn, moet worden onderscheiden.

67

Dit betekent dan weer dat aan de volgende voorwaarden moet zijn voldaan» - er moet een instantie bestaan die tot taak heeft alle informatie in te winnen op alle niveaus» bij voorbeeld duiker, werkplek, duikbedrijf, nationale en internationale organisaties (Wanneer de informatie-overdracht op een van deze niveaus wordt geblokkeerd, wordt in sterke mate afbreuk gedaan aan de waarde van de overige gegevens). - op elk niveau moeten passende maatregelen kunnen worden genomen hetgeen, al naargelang het bereikte niveau, verschillende middelen vereist. - de beoogde corrigerende maatregelen moeten stelselmatig worden bestudeerd, ten einde te voorkomen dat zij aanleiding geven tot nieuwe problemen. De voor elk van deze punten verkregen resultaten zijn afhankelijk van bekende factoren, die niet specifiek betrekking hebben op het duiken. Het betreft hier in hoofdzaak de volgende factoren» - Opleiding en training» Het kan nooit kwaad bijzondere aandacht te vestigen op het belang voor de ongevallenpreventie van de opleiding en de training. De daarbij verkregen resultaten zijn afhankelijk van de kwaliteit van de opleiding en de frequentie van de trainingen; opleiding en training moeten de volgende kennis en vaardigheden bijbrengen» - kennis van de risico's die men loopt, de potentiële gevaren en de middelen ter voorkoming daarvan; - de bekwaamheid om het hoofd te bieden aan situaties waarin paniek dodelijk wordt; - het organisatietalent dat nodig is voor de voorbereiding van met de grootst mogelijke veiligheid uitgevoerde operaties.

68

Deze overwegingen zijn uiteraard van toepassing op de duikers, maar ook op diegenen die direct of indirect invloed hebben op het verloop van het werk. - Het bestaan van controlemiddelen» Met de controlemiddelen moeten de kanalen waarlangs informatie kan worden ingewonnen, kunnen worden uitgebreid, waarbij hoofdzakelijk wordt uitgegaan van» - de systematische verwerking van duikrapporten - de opstelling van werkverslagen, die checklists bevatten; - stelselmatig al dan niet anoniem afgenomen intervieuws met het personeel, ook op de werkplek.

- HET FUNCTIONEREN VAN HET SYSTEEM BINNEN EEN DïïIOEDRIJF Het hierboven beschreven algemene systeem is ook van toepassing binnen een duikbedrijf. Over het algemeen echter wordt de taak van de leiding van zo'n bedrijf door een aantal factoren gecompliceerder. Zo kan het ontbreken van een speciale wetgeving in bepaalde landen een verbeten oonourrentie in de hand werken, die ten koste kan gaan van de veiligheid (inkrimping van de ploegen, gebruik van slecht aangepaste middelen). Evenzo kan door cliënten die slecht op de hoogte zijn van het duikbedrijf, een bepaalde druk worden uitgeoefend op de duikers in situaties waarbij grote economische belangen op het spel staan. Daarom kan met voldoening worden geconstateerd dat de grote oliemaatschappijen zioh van het probleem bewust zijn geworden en zich er meer en meer op toeleggen, duikvoorschriften vast te stellen die in alle landen waar zij werkzaam zijn, geldigheid bezitten. Evenzo dienen de op Europese en wereldniveau geleverde inspanningen voor harmonisatie van de duikvoorschriften te worden gesignaleerd en aangemoedigd.

69

- De eigenlijke ingevoerde maatregelen» Afbeelding 1, ontleend aan "The Underwater Handbook" van SCHILLING et al., geeft een samenvattend overzioht van alle problemen waarmee de duiker wordt geconfronteerd. Voor degenen die belast zijn met de invoering van nieuwe technieken, geeft de afbeelding een overzicht van de factoren die zij, alvorens hun methoden in toepassing te brengen, in aanmerking moeten nemen. Alleen al een overzicht van de ingevoerde maatregelen zou hier te veel gevraagd zijn. Het is echter interessant van de gelegenheid gebruik te maken om de aandacht te vestigen op een aantal punten die in mijn ogen op dit ogenblik van belang zijn. - De decompressie» Dit is op het gebied van het duiken misschien wel het onderwerp waarover het meeste onderzoek is verricht en de meeste publikaties zijn verschenen. In ieder geval is het het onderwerp dat het langst is bestudeerd en waarvan men zou mogen aannemen dat het het beste is opgelost. In werkelijkheid echter kan men zich aan bepaalde conclusies wagen op grond van de volgende bevindingen» - het grote aantal decompreesietabellen sticht - met name bij de gebruikers ervan - verwarring; - talrijke theorieën worden naar voren gebracht, maar weinige worden met resultaten gestaafd; - de op dit gebied verschenen statistieken zijn soms in flaarrant« tatrana-n-ronV

me+. rio f a i t . n ·

- bepaalde publikaties over decompressie zouden bij lezing de indruk kunnen wekken dat het niet altijd de meest bevoegde personen zijn die zich daarmee bezighouden en dat men tevens te veel de neiging vertoont te vergeten wat in een reoent verleden tot stand kon worden gebracht.

70

- Intoxicatie door chemische produkten» Het grote aantal onderwatertechnieken, het steeds veelvuldiger gebruik van onder normale atmosferische omstandigheden onschadelijke chemische produkten en de reparatie van beschadigde olieleidingen, hebben de kans op chemische intoxicatie in niet onaanzienlijke mate verhoogd. Het stelselmatig bekend maken van de baeisprodukten die voor de fabricage of de werking van de in gebruik zijnde systemen worden gebruikt, zou de risico's die onder deze omstandigheden worden gelopen, verminderen, zo niet uit de weg ruimen. De schadelijke produkten en hun giftigheidsgraad zijn bekend, de middelen voor opsporing en preventie zijn dat al minder en, de bewustmaking van het personeel is nagenoeg afwezig. - Brandgevaar» De ontwikkeling van onderwaterlastechnieken schijnt zioh te hebben voltrokken zonder dat men zieh een juist idee had gevormd omtrent de daaraan verbonden risico's. De risico's doen zich niet alleen bij het lassen voor en op dit gebied ontbreekt het niet aan voorbeelden. Zo is eens tijdene op 24 m. diepte onder perslucht in een drukcabine uitgevoerde werkzaamheden een duiker, voorzien van brandvrije kleding, in brand geraakt na een van een slijpsteen afkomstige vonkenregen op zich te hebben gekregen. - Thermische problemen» De problemen in verband met de warmte-uitwisseling bij het duiken zijn al geruime tijd bekend. Zij kunnen echter niet als opgelost worden beschouwd, hoewel daar in het geval van in een duikerklok of habitat opgesloten duikers hard aan wordt gewerkt. Nog verontrustender zijn bepaalde constateringen die zijn gedaan bij operaties die ogenschijnlijk normaal verlopen.

71

Zo is het, als bepaalde, tijdens duikoperaties verrichte metingen zouden worden bevestigd, waarschijnlijk dat een groot gedeelte van de momenteel in de Noordzee werkzame duikers op de grens van hypothermie verkeren, met alle bekende gevolgen voor de psychoseneoriële en psychomotorische vermogens van dien. - Individuele duikuitrusting» De bij de werkzaamheden gebruikte zware uitrusting wordt over het algemeen aan talrijke, nauwgezette proeven en controle onderworpen. Dit is ongetwijfeld te danken aan het feit dat het gebruikte materiaal en de toegepaste methoden datgene wat aan land, onder atmosferische druk gebeurt, dicht benaderen. Dit is echter niet het geval met de individuele duikuitrusting en het ware wenselijk dat ook hier stelselmatige oontrolee werden uitgevoerd naar het voorbeeld van die voor de zware apparatuur. Zo zou elk onderdeel van de individuele duikuitrusting moeten voldoen aan specifieke normen (ademweerstand, isolerend vermogen, verwarmingsvermogen enz.) alsmede aan algemene normen (schokweerstand, corrosievastheid, bedrijfszekerheid enz.). CONCLUSIE Wij hebben getracht een overzicht te geven van de problemen bij de tenuitvoerlegging van preventieve maatregelen. De uiteraard beperkte, onvolledige en vluchtige overzicht heeft echter zijn nut bewezen als het op één van de genoemde gebieden tot een gedaohtenwisseling

en missohien zelfs tot een bewustwording heeft

geleid. Bij wijze van conclusie zou ik nog twee opmerkingen willen maken. Dit eerste betreft de economische aspecten van de veiligheid; afgezien van het morele aspect, leert de ervaring dat de directe en indirecte kosten van ongevallen zowel voor de samenleving als voor de enkeling veel hoger zijn dan de bedragen die worden aangewend ter verbetering van de veiligheid.

72

Mijn tweede opmerking geldt de constatering dat bepaalde Europese organisaties in een fase van aotieve samenwerking op het gebied van de preventie van thermische risico's zijn gekomen, en dat het wenselijk zou zijn dat deze samenwerking zich zowel tot andere onderzoeksgebieden als tot andere landen uitstrekte.

BLOWUP LOSS OF COMMUNICATION

ELECTROCUTION

c r u ti ¡m/*

MOTOR FUNCTION DETERIORATION

AIR EMBOLISM FEAR /

MOBILITY

SELECTION TRAINING

/

PHYSICAL BEHAVIORAL VOICE / INJURY! CHANGES COMMUNICATION I

DIVER

\ I

\

1 I CO-. WEIGHTLESSNESS POISONING

PRESSURE

PRE-DIVE CONDITION TOUCH

HEAHING

EXHAUSTION DANGEROUS AND POISONOUS MARINE LIFE

VISION DYSBARIC OSTEONECROSIS

INCREASED WORK OF BREATHING INFECTION

COLD INJURY

BLAST

DROWNING

Figure 1 . Organizaron and planning. Accidents, illnesses, hazards, and environment! difficulties affecting performance. The diver—selected, trained, and in good condiiion. (1) The immedia'c circle of sensory awareness. (2) Physiological and psychological problems inherent in underwater work. (3) Possible environmental accidents.

73

OVERZICHT VAN DE BESTAANDE VOORSCHRIFTEN door W.B. NORTON Shell Internationale Petroleum Maatschappij B. V. ■ Den Haag (Nederland)

Men heeft wel eens gezegd dat de duikindustrie de industrie is met de meeste wetgeving per werknemer! De recente snelle toename van de offshore­exploratie en ­exploitatie van koolwaterstoffen heeft een even snelle uitbreiding van duikope­ raties en aanverwante onderwaterwerkzaamheden met zich mee gebracht. Duiken voor oommeroiële doeleinden is altijd al met gevaar in ver­ band gebracht, hetzij vanwege de te verrichten taak, hetzij vanwege de werkomgeving. De diepzee heeft nu eenmaal altijd al een dramatisch imago bij het grote publiek gehad. Toen zich daarom tijdens de ini­ tiële snelle uitbreiding van het exploratie­ en exploitatiewerk on­ derwater een aantal ongevallen voordeed, ontstond er zoals verwaoht mocht worden grote bezorgdheid in de openbare mening, terwijl aller­ lei overheidsinstanties grote belangstelling aan de dag gingen leggen. Bij het onderzoek naar deze ongevallen bleek dat, terwijl de meeste duikbedrijven te werk gingen volgens algemene principes die meestal in het verleden door militaire instanties waren vastgelegd, er geen bepaalde civiele regels of procedures bestonden waaraan de bedrijven zich moesten houden. De verantwoordelijke regeringen en beroepsorga­ nisaties achtten wetgeving noodzakelijk en dit is op zichzelf ook een soort groei­industrie geworden. In de Europese wateren zijn er midden in het seizoen zo'n 2000 be­ roepsduikers van allerlei nationaliteiten aan het werk. Hun taken lopen uiteen van de dagelijkse sleur van inspecties van kademuren en reparaties in 10 m diep water, tot spoedlaswerkzaamheden, onder over­ druk, aan veertigduimse leidingen in 200 tot 250 m diep water in het noordelijk deel van de Noordzee; daarnaast zijn er nog onbekende aantallen "wetenschappelijke duikers" en talrijke sportduikers. Er bestaan minstens 16 verschillende voorschriften van Europese rege­ ringen, de Amerikaanse regering en van bedrijven; naast de handboeken

74

van individuele bedrijven en militaire voorschriften zijn er richtlijnen, richtsnoeren of adviezen. In de voordracht wordt hiervan een overzicht gegeven; de verschillende wetgevende en reglementerende organen worden erin genoemd, en tevens worden enkele gevallen aangestipt waar sprake is van overlapping. Voorts wordt enig commentaar geleverd op deze veelvoud aan voorschriften. Er zal ook nog worden gepoogd te beschrijven, hoe de industrie op de gevolgen en de praktische voorschriften reageert; er wordt een methode voorgesteld om de voorschriften in de hele wereld toe te passen. De belangrijkste organisaties die zich bezighouden met de regeling van onderwateractiviteiten en wiens voorsohriften, adviezen enz. aan de orde komen zijn» - UK Ministry of Defence (Navy) (Brits ministerie van defensie (marine) - UK Department of Energy (Brits ministerie van energieaangelegenheden) - UK Health and Safety Executive (Britse instantie belast met de uitvoering van de veiligheidswetten) - UK Department of Trade (Brits ministerie van handel) - US Dept. of Transport, Coast Guard (Amerikaanse Kustwacht, ressorterend onder het ministerie van vervoer) - US Navy (Amerikaanse marine) - US Dept of Labour, Occupational Safety and Health (Amerikaanse instantie, belast met de uitvoering van veiligheid- en gezondheidswetgeving, ressorterend onder het ministerie van arbeid) - Aardoliedirectoraat van de Noorse regering - Directoraat voor maritieme aangelegenheden van de Noorse regering - British Standard Institute (Brits normalisatie-instituut) - CIRIA Under water Engineering Croup (onderwatertechniek) - European Diving Technology Committee (Europese commissie voor duiktechnologie) - American Bureau of Shipping (Amerikaanse scheepsregistratie - American Society of Mechanical Engineers (Amerikaans genootschap van werktuigbouwkundig ingenieurs)

75

Lloyds Det Norske Veritas Bureau Veritas.

76

OVERZICHT VAN DE BESTAANDE VOORSCHRIFTEN door W.B. Norton, Shell Internationale Petroleum Mij.

1. OVERZICHT VAN DE BESTAANDE VOORSCHRIFTEN BETREFFENDE HET DUIKEN De laatste 20 jaar heeft de duikindustrie een heel grote vlucht genomen. In de jaren zestig werd het meeste duikwerk verricht ter assistentie van waterbouwkundige werken, bij uitstroomopening van riolen, aan kademuren en dergelijk werk meer, met een harde kern van beroepsbergingsduikers, die gewend waren aan het werken in open water. Het totale personeelsbestand in Europa werd in die jaren op zo'n 400 man geschat. Het grootste deel van de uitrusting was nog gebaseerd op Siebe Gorman Standard, een ontwerp dat nu als standaardduikerpak bekend staat, maar de persluchtuitrusting (SCUBA, acqualong) heeft terrein gewonnen. Het meeste werk werd gedaan op een diepte van nog geen 35 m, en begeleid vanaf allerlei soorten boten en bootjes. De procedures en technieken waren ontleend aan militaire bronnen, hoewel het boek van R.A. Davis, Diving and Submarine Operations, al eerder deze eeuw verschenen was. Met de komst van de offshore-exploratie en -produktie van koolwaterstoffen is dit beeld echter totaal veranderd. Duikwerkzaamheden ter assistentie van de offshore-olie-industrie werden al jaren uitgevoerd in de Golf van Mexico, de Middellandse Zee en in Zuidoost-Azië. Vooral de ervaring met het duiken in de Golf van Mexico had de stoot gegeven tot nieuwe ontwikkelingen en technieken en uitrusting; bijvoorbeeld de toename van commercieel duiken met een mengsel van zuurstof en helium en het gebruik van lichtgewichtapparatuur vonden daar hun oorsprong. Het toezicht dat er was berustte bij de duikfirma's met weinig inmenging van de kant van de overheid. De problemen van het werken in de Noordzee waren echter van heel andere aard en aan het eind van de jaren zeventig deed zich een aantal dodelijke ongevallen voor. Hierover werd het nodige in de pers bericht, en aangezien men duiken altijd al met gevaar in verband had gebracht, begon bij het grote publiek een dramatisch beeld te ontstaan. Politici reageerden op de

77

bezorgdheid van de bevolking, en dat gold met name voor de Britse Regering. Duiken had in het VK geressorteerd onder de Factories Inspectorate (arbeidsinspectie) die aanvankelijk voorschriften geconcipieerd heeft om de nieuwe situatie de baas te kunnen. Van dit oorspronkelijk concept is later gebruik gemaakt, toen de verantwoordelijkheid was verlegd naar het in 1973 gevormde Diving Inspectorate van het Department of Energy, directoraat duiken van het ministerie voor Energie onder leiding van Cdr. Warner, ter vergroting van de globale veiligheid. In 1974, 1975 en 1976 is hieruit een serie voorschriften ontwikkeld, die de volgende gebieden van offshore-duikoperaties moesten bestrijken: Offshore-installaties Onderzeese pijpleidingen Koopvaardij schepen Er moet echter op gewezen worden dat het eerste initiatief is genomen door het Britse bedrijfsleven, en wel door de Underwater Engineering Group van de Construction Industry Research Association (CIRA) die de Guidance Notes on Safediving Practice (richtsnoeren voor veilig duiken) had opgesteld en, in 1968, had gepubliceerd. In deze richtsnoeren werden aanbevelingen gedaan op het terrein van: terminologie, uitrusting, fysiologie, communicatie, personeel, brevetten, duikoperaties en nog veel meer; juist ten aanzien van deze punten zijn ook bijna alle overige voorschriften gemaakt. Na het VK zijn ook door een aantal andere landen nationale regels opgesteld, en dat geldt ook voor enkele niet-wetgevende lichamen; er zijn zoveel documenten geproduceerd, dat de ontwikkeling van regels, voorschriften en richtlijnen voor duikoperaties zelf een soort groei-industrie geworden is. Een - niet volledige - lijst van de bestaande documenten is bijvoorbeeld: Overheid VK

Diving Operations Special Regulations 1960 (Factories Act) (duikoperaties) The Offshore Installations (Diving Operations) Regulations 1974 (offshore-duikoperaties)

78

The Submarine Pipelines (Diving Operations) Regulations 1976 (onderzeese pijpleidingen) The Merchant Shipping (Diving Operations) Regulations 1975 (duiken van koopvaardijschepen) * Health and Safety at Work (Diving Operations) Regulations 1980 (duikoperaties) * The Merchant Shipping (Submersible Operations) Regulations 1980 (operaties met onderwatervaartuigen) *) Bestaat op dit moment alleen in concept Noorwegen

Voorlopige voorschriften voor het duiken op het Noors continentaal plat 1978 Voorschriften voor het toezicht op duiksystemen aan boord van onder Noorse vlag varende schepen, 1980

USA

Dept. of Transportation (Coast Guard) Commercial Diving Operations, General Provisions (beroepsduiken) Dept. of Labour, Occupational Safety & Health Administration Commercial Diving Operations (beroepsduiken) National Océanographie and Atmospheric Administration Diving Manual (Scientific Divers) (duiken voor wetenschappelijke doeleinden)

Australië

Commonwealth of Australia, Petroleum (Submerged Lands) Act 1967 - 1974 Direction as to Diving (of f shore-duikoperaties)

Industriële en andere lichamen Commissie van de Europese Gemeenschappen/European Diving Technology Committee: Richtsnoeren voor veilig duiken VK

Construction Industry Research and Information Association, Principles of safe diving practice (veilig duiken) U.S. Navy - Diving Manual deel 1 en 2 (duikhandboek) U.K. Ministry of Defence (Navy) Diving Manual (duikhandboek)

79

De classificatiebureaus Lloyds DNV

(Det Norske Veritas)

BV

(Bureau Veritas)

ABS

(American Bureau of Shipping)

ASME (American Society of Mechanical Engineers) hanteren stuk voor stuk eigen voorschriften voor het ontwerp van duiksystemen en de aanwijzingen daarvoor. Er is dus een menigte documenten, die zelfs in hetzelfde land niet met elkaar in overeenstemming behoeven te zijn en alle bedoeld zijn om toezicht te houden op het werk van een totale populatie van naar schatting 5.000 professionele duikers en om hun veiligheid te vergroten. Vandaar dat men wel zegt dat de duikindustrie de industrie is met de meeste wetgeving per werknemer! Bij vergelijking van al deze uiteenlopende documenten blijkt dat de uitgangspunten verschillen. De Britse en Noorse voorschriften bijvoorbeeld zijn door de bank genomen wel vergelijkbaar en in betrekkelijk algemene termen gesteld; zij strekken zich niet uit tot gedetailleerde procedures voor duikoperaties of specificaties voor uitrusting. De oorspronkelijke voorschriii.en van de OSHA belemmerden de ondernemingen zodanig bij hun werk, dat men heeft gepoogd de invoering ervan langs gerechtelijke weg onmogelijk te maken. Het document van de EDTC bevat in deel I uitvoerige gegevens over opleiding en bevoegdheden, en de voorschriften van de Amerikaanse Kustwacht bevatten tot in de kleinste bijzonderheden specificaties van de uitrusting, in aanvulling op wat daarover in de regels van de classificatiebureaus vermeld staat. De International Association of Classification Societies zelf heeft onder haar leden geen overeenstemming kunnen bereiken over standaardeisen. Hieronder volgt een vollediger vergelijking van de voornaamste wetten, voorschriften en aanbevelingen betreffende commerciële duikoperaties.

80

2.

WETGEVING

2.1

CONCEPT-DOCUMENT VAN DE BRITSE HEALTH AND SAFETY COMMISSION, GETITELD "HEALTH AND SAFETY AT WORK (DIVING OPERATIONS) REGULATIONS" (veiligheid en gezondheid op het werk, voorschriften voor duik-

¿Eê泥lë§2_ i)

Algemeen

Dit discussiestuk, het werk van een interdepartementale werkgroep betreffende duikwetgeving, is het resultaat van een beleidsbeslissing uit 1976 om de verantwoordelijkheid voor de gezondheid en de veiligheid bij het werken in de offshore-aardolie- en -gasindustrie bij de Health and Safety Commission te laten berusten. Als gevolg van een koninklijk besluit van juli 1977 werd de Health and Safety at Work Act (veiligheidswet) ook van toepassing verklaard op duikoperaties en wel in de volgende gebieden: a)

Het Britse continentale plat, en wel voor offshore-aardolie- en -gasinstallaties.

b)

De territoriale wateren van Groot-Brittannië.

c)

De binnenwateren van Groot-Brittannië, waar deze wet trouwens al van de datum van van kracht worden af van toepassing is.

Het discussiestuk vermeldt de voornemens van de werkgroep een serie geüniformeerde duikvoorschriften te publiceren, die een uitvloeisel zouden vormen van de Health and Safety at Work Act. Een dergelijk geüniformeerd voorschrift zou de volgende bestaande voorschriften vervangen : a)

The Diving Operations Special Regulations, 1960, (bijzondere duikvoorschriften), uitgevaardigd krachtens de Factories Act (de toemalige veiligheidswet).

b)

De Offshore Installations (Diving Operations) Regulations 1974 (duikvoorschriften voor offshore-installaties)

81

c)

The Submarine Pipelines (Diving Operations) Regulations 1976 (duikvoorschriften voor onderzeese pijpleidingen).

Het lag niet in de bedoeling de voorschriften in de plaats te laten treden van de Merchant Shipping (Diving Operations) Regulations 1975, (duikvoorschriften van de koopvaardij) die betrekking hebben op duikoperaties vanaf in het VK geregistreerde koopvaardijschepen, zonder geografische begrenzing. Het is echter van belang op te merken dat indien op een duikoperatie zowel de Merchant Shipping (Diving Operations) Regulations als de Health and Safety at Work Act van toepassing zijn, de voorgestelde geüniformeerde voorschriften in het kader van laatstgenoemde wet zullen prevaleren. Hoewel zij praktisch alle kenmerken bezitten van de vroegere wetgeving (met inbegrip van de Merchant Shipping (Diving Operations) Regulations 1975, is bij de voorgestelde, geüniformeerde voorschriften rekening gehouden met de vorderingen die bij alle aspecten van de offshore-werkzaamheden waarmee het duiken verband houdt, gemaakt zijn. Een belangrijk en enigszins controversieel aspect van het stuk is de voorgestelde toepassing op "alle duikoperaties uitgevoerd in de loop van of in verband met een zakelijke onderneming of andere onderneming met of zonder winstbejag". Dank zij deze clausule geldt het voor alle duikers, met uitzondering van amateur- of sportduikers. Dit stuk heeft een tamelijk goed onthaal gevonden bij de duikindustrie, hetgeen wellicht niet zo vreemd is omdat het op reeds bestaande wetgeving geënt is. De voornaamste betekenis van de voorstellen voor de duikindustrie is de toepassing op duikoperaties, zowel in de binnenwateren als direct langs de kust. Deze gebieden, waarop vroeger de ontoereikende voorschriften van de Factories Act van toepassing waren, worden nu aan veel strengere voorschriften onderworpen. Een ander nieuw element in dit document is de verwijzing naar allerlei aspecten van de gezondheid van de duiker, en meer in het bijzonder een serie gezondheidsnormen waarover de medische adviescommissie van de

82

Health and Safety Commission een besluit moet nemen. Deze normen zelf zijn ook het onderwerp van een discussiestuk, en worden hier niet verder besproken. Het voornemen echter om de melding van met druk verband houdende aandoeningen, verwondingen of coïncidentele ziekte/verwonding bij duikers onder druk ii)

verplicht te stellen is zeer lofwaardig.

Stand van zaken

Na ruime verspreiding van het document is de oorspronkelijke overlegperiode verstreken en wordt een definitief concept uitgewerkt, dat vervolgens ingediend wordt bij de Secretary of State die er een voorstel, ter voorlegging aan het parlement, van moet maken. iii) Citeertitel Wanneer het voorstel eenmaal wet is geworden, zullen de voorschriften worden aangeduid met HEALTH AND SAFETY AT WORK (DIVING OPERATIONS) REGULATIONS. iv)

Toepassing

De ruime toepassing geldt ook alle duikoperaties die buiten Groot-Brittannië worden uitgevoerd en waarvoor artikel 1 tot en met 59 van de Wet uit 1974 gelden krachtens het KB van 1977 in het kader van de Health and Safety at Work Act, 1974 (toepassing buiten Groot-Brittannië). De toepassing strekt zich ook uit tot personen die niet de Britse nationaliteit bezitten en tot niet-Britse ondernemingen, ongeacht of deze krachtens de wet in enig deel van het Verenigd Koninkrijk als rechtspersoon erkend zijn. Men vindt de voorgestelde voorschriften een redelijk stuk wetgeving, maar zij bevatten enige omstreden aanbevelingen op het gebied van de evacuatie. 2.2

THE_MERCHMT_SHIPPING_4DIVI^ (duikvoorschriften voor de koopvaardij)

83

i)

Algemeen

Deze voorschriften vormen een onderdeel van een serie, die speciaal opgezet is om met de uitbreiding van de offshore-industrie en de daarbij behorende duikoperaties in de wateren van het VK op het eind van de jaren zestig en in het begin van de jaren zeventig rekening te houden. Deze voorschriften moesten het duiken vanaf schepen bestrijken in tegenstelling tot de wetgeving betreffende het duiken van vaste installaties af (dat wil zeggen de Offshore Installations (Diving Operations) Regulations 1974). Zij zijn niet opgenomen in de voorschriften van de H & SE, omdat zij van toepassing zijn op alle Britse schepen, waar ook ter wereld (zij gelden eveneens voor schepen die in het VK geregistreerd zijn). Vanzelfsprekend gelden zij voor alle schepen die in de Britse wateren van het Britse continentaal plat opereren. In de meeste opzichten zijn deze bijna identiek met de voorschriften van de H & SE, hoewel zij op bepaalde gebieden niet zo gedetailleerd zijn. Deze voorschriften zijn vooral van belang voor het afbakenen van de verantwoordelijkheden van de eigenaars en kapiteins van de schepen van waaraf gedoken wordt. Men kan ze het beste beschouwen als aanvulling op de H & SE-voorschriften en hopen dat zij overeenkomstig de definitieve H & SE-voorschriften zullen worden bijgewerkt. ii)

Citeertitel

STATUTORY INSTRUMENTS, 1975 No. 116, THE MERCHANT SHIPPING (DIVING OPERATIONS) REGULATIONS 1975. iii) Datum van inwerkingtreding 1 maart 1975. iv)

Toepassing

Alle duikoperaties - uitgezonderd die, welke onder de Health and Safety

84

at Work (Diving Operations) Regulations vallen - uitgevoerd van, op, in of bij enig onderwatervaartuig of ondersteuningsvaartuigen waarop deel 4 van de Merchant Shipping Act 1974 van toepassing is, en wel duikoperaties uitgevoerd in de loop van, of in verband met een zakelijke onderneming of andere onderneming met of zonder winstbejag of door personen tegen loon of betaling. Zij zijn van toepassing op alle personen, ongeacht of zij de Britse nationaliteit bezitten en alle ondernemingen, ongeacht of deze als rechtspersoon erkend zijn krachtens de wet van een van de delen van het Verenigd Koninkrijk. v)

Algemene opmerkingen

De bedoeling van deze voorschriften is, wettelijke eisen vast te stellen voor elke "menselijke component" van een duikoperatie (dat wil zeggen gezagvoerders van schepen, werkgevers van duikers, duikleiders, enz.). Betreffende de technische kant van het duiken, met name de duikuitrusting zijn zij maar weinig gedetailleerd. Wel noemen zij veel bijzonderheden over "zaken die in het duikhandboek nader geregeld moeten worden"; dit duikhandboek wordt voor werkgevers van duikers verplicht gesteld. In dit opzicht zijn zij identiek met de H & SE-voorschriften (1.4). Bovendien wordt een verstandige definitie - die breder gebruik verdient gegeven voor "schepen onderweg" en wordt ruimte opengelaten voor dynamische stationering of andere dergelijke voortbewegingssystemen. Men is van mening dat deze voorschriften aan de nieuwste ontwikkelingen aangepast zouden kunnen worden.

2.3

DEPARTMENT OF TRANSPORTATION COAST GUARD, COMMERCIAL DIVING OPERATIONS GENERAL PROVISIONS (Amerikaanse Kustwacht, algemene be£alingen betref fende_commerciele_duiko2eraties_2

i)

Algemeen

Bij haar pogingen de professionele duikactiviteiten te reglementeren, althans in de gebieden waarover zij zeggenschap heeft, heeft de

85

Amerikaanse Coast Guard (Kustwacht) aanvankelijk samengewerkt met de Occupational Safety and Health Administration (Amerikaanse instantie die zich met de veiligheid en de gezondheid op het werk bezighoudt) (OSHA) toen deze laatste in november 1975 een informele, informatieve hoorzitting organiseerde. Toen de OSHA in juni 1976 zijn Emergency Temporary Standards (ETS) for commercial diving (tijdelijke voorschriften voor het beroepsduiken) had gepubliceerd, werd een Memorandum of Understanding (overeenkomst) (MOU) tussen de OSHA en de Coast Guard ondertekend die deze ETS aanvaardde voor de gebieden waarover zij zeggenschap had tot het ogenblik dat de voorschriften van de Coast Guard zelf zouden zijn gepubliceerd. Tijdens de stormachtige behandeling van de eigenlijke OSHA-voorschriften, die in november 1976 als voorstellen werden bekend gemaakt, steunde de Coast Guard de OSHA en nam deel aan de openbare hoorzittingen over de voorgestelde voorschriften, hoewel deze uiteindelijk niet van toepassing waren op de gebieden waarover de Coast Guard zeggenschap had. De definitieve OSHA-voorschriften zijn in juli 1977 gepubliceerd, en in november 1977 heeft de Coast Guard zijn eigen voorstellen bekend gemaakt. Na openbare behandeling en nadat advies was ingewonnen bij de Offshore Operators Association, zijn in november 1978 de definitieve voorschriften, dat wil zeggen de voorschriften die wij hier behandelen, gepubliceerd. Vanzelfsprekend gelijken zij qua opzet en inhoud op het OSHA-document; sommige artikelen zijn exact gelijk. Net als de OSHA-voorschriften is er een lange considerans, waarin alle adviezen worden besproken die bij de opstelling van het stuk in aanmerking genomen zijn. Een groot deel van deze adviezen heeft geleid tot verduidelijking van onduidelijke termen, terwijl enkele adviezen afschaffing of vertraging veroorzaakt hebben van wat redelijke maatregelen leken. Een gedetailleerde bespreking of overzicht van dit stuk is niet nodig, maar er dient op gewezen te worden dat er geen voorschriften betreffende medische eisen (dat wil zeggen gezondheidseisen voor duikers en medische opleiding van het personeel) in zijn opgenomen.

86

ii)

Citeertitel

COAST GUARD, DEPARTMENT OF TRANSPORTATION (OGD 76-009) Part 197 GENERAL PROVISION, COMMERCIAL DIVING OPERATIONS. iii) Datum van inwerkingtreding 1 februari 1979. iv)

Toepassing

'Duikoperaties voor commerciële doeleinden in een zeehaven of in de veiligheidszone daarvan, overeenkomstig de definitie in 33 CFR 150j vanaf kunstmatige eilanden, installaties of andere uitrusting op het continentaal plat en de daaraan grenzende wateren zoals gedefinieerd in 33 CFR 147 of op andere wijze verband houdende met activiteiten op het continentaal plat en van alle vaartuigen die verplicht zijn te beschikken over een door de Kustwacht af te geven keuringscertificaat, inclusief mobiele offshore-booreenheden ongeacht waar deze zich bevinden of van schepen die te maken hebben met een zeehaven of in de veiligheidszone van de zeehaven of van schepen die bezig zijn met activiteiten in verband

met het

continentaal plat". Deze toepassing wordt gepreciseerd door uitsluiting van duikoperaties voor onderzoek, zoek- en reddingsacties of in verband met de openbare veiligheid. v)

Algemene opmerkingen

Hoewel de voorschriften inzake de taken van duikleiders en specificaties van en controles op de uitrusting redelijk goed zijn, zijn er enkele grote hiaten in deze voorschriften aan te wijzen. Er wordt niets gezegd over de vakbekwaamheid van de duiker of over noodmaatregelen. Enkele hiaten zullen nog opgevuld worden (bijvoorbeeld de aanwezigheid van compressiekamers op de duikplaats), wanneer de voorschriften van de OSHA

87

en de Coast Guard in bepaalde opzichten worden geharmoniseerd.

2.4

DEPARTMENT OF LABOUR, OCCUPATIONAL SAFETY AND HEALTH ADMINISTRATION, COMMERCIAL DIVING OPERATIONS, OCCUPATIONAL SAFETY AND HEALTH REQUIREMENTS (veiligheids- en gezondheidseisen voor commerciële duikoperaties)

i)

Algemeen

Na ontvangst in augustus 1975 van een petitie van de United Brotherhood of Carpenters and Joiners of America (de vakbond van timmerlieden die, ietwat anachronistisch, in Amerika de duikers vertegenwoordigt), organiseerde de OSHA in november 1975 een informatieve hoorzitting. Deze werd in 1976 gevolg door een Emergency Temporary Standard (ETS) (tijdelijke voorschriften), die in juli 1976 van kracht had moeten worden. Nadat verscheidene duikondernemingen hiertegen bezwaar aangetekend hadden, besloot het Amerikaanse Court of Appeals tot uitstel van de maatregel, die ten slotte in november 1976 werd ingetrokken. Diezelfde maand nog zijn in samenwerking met de Coast Guard (zie 1.6) verdere voorstellen met verscheidene correcties ingediend. Na veel protesten, gingen de verschillende hoorzittingen tot februari 1977 door; daarna pleegde de OSHA opnieuw overleg met de belangrijkste partijen die op de hoorzittingen vertegenwoordigd waren geweest. Het resultaat was, dat in juli 1977 het hier besproken document gepubliceerd is. Het vertoont gelijkenis met het document van de Coast Guard, omdat in een uitgebreide considerans alle argumenten opgesomd worden die tijdens de openbare hoorzitting en schriftelijk naar voren zijn gebracht. Het wordt voorafgegaan door beschrijvende artikelen, waarin de aard van de duikindustrie, de arbeidsomgeving van de duiker en fysiologische risico's worden omschreven. Deze artikelen zijn zeer interessant om te lezen maar vallen buiten het terrein voor dit overzicht. Het is voldoende om op te merken dat bepaalde onderdelen zoals medische keuringen het hebben gehaald en in de definitieve voorschriften zijn opgenomen.

88

ii)

Citeertitel

OCCUPATIONAL SAFETY AND HEALTH STANDARD;;, PART 1910, TITLE 29, SUBPART Τ - COMMERCIAL DIVING OPERATIONS iii) Datum van inwerkingtreding 20 oktober 1977 iv) Toepassing "Elke werkplek in de wateren van de Verenigde Staten of van een van die staten, het District of Columbia, de Commonwealth of Puerto Rico, de Virginische eilanden, Amerikaans Samoa, Guam, het trustgebied van de Pacifische eilanden, Wake, Johnston, de Kanaalzone of van het continen­ taal plat, zoals gedefinieerd in de Outer Continental Shelf Lands Act (67 Stat. 462, 43 USC 1331), waar duikoperaties en bijbehorende onder­ steuningsacties plaatsvinden. Deze norm is van toepassing op duikoperaties en bijbehorende onder­ steuningsacties uitgevoerd in verband met alle soorten werk en taken, waaronder de industrie in het algemeen, de bouwnijverheid, de scheepsreparatie, de scheepsbouw, de scheepssloperij en het laden en lossen van schepen". Daarna volgt een aantal uitsluitingen: a)

trainingsduiken, met behulp van een open circuit, en persluchtduiken (SCUBA) tot op een diepte waar geen decompressie nodig is;

b)

duiken in verband met zoek- en reddingsacties of voor doeleinden van openbare veiligheid door of onder toezicht van een overheids­ instantie ;

c) onderzoek- en ontwikkelingswerk waarbij mensen betrokken zijn wanneer deze werkzaamheden onder toezicht van de federale overheid verricht worden;

89

d) bepaalde nader omschreven noodgevallen. De toepassing is hier, net als bij de voorschriften van de Kustwacht (1.6) zeer volledig opgenomen, want het belang van de toepassing van deze twee reeksen voorschriften in de Verenigde Staten is duidelijk. De OSHA-voorschriften vinden een bredere toepassing, en hebben eveneens betrekking op duikoperaties in de kust- en de binnenwateren. v)

Algemene opmerkingen

Deze voorschriften zijn interessant, omdat ze aanvankelijk ontstaan zijn als gevolg van de bezorgdheid van een vakbond voor de veiligheid. Over het algemeen zijn zij beknopt, duidelijk en in tegenstelling tot de H & SE-voorschriften (1.4) hebben zij meer specifiek

betrekking op de

eisen voor, tijdens en na het duiken. Dat is een goed idee. Ook SCUBA-, SDDE- en mengselduiken worden afzonderlijk behandeld. De voorschriften bestrijken een groter terrein dan díe van de Kustwacht en maken zoals gezegd, zij het heel in het kort, melding van medische eisen. 2.5

VOORLOPIGE VOORSCHRIFTEN VOOR HET DUIKEN OP HET NOORSE DEEL VAN HET_çgNTINENTALE_PLAT_ii9782

i)

Algemeen

Deze door het directoraat aardolie van de Noorse Regering uitgevaardigde voorschriften lijken in vele opzichten op de bestaande Britse wetgeving. Dit is onvermijdelijk, gezien de nauwe samenwerking van de twee landen bij de offshore-activiteiten in de Noordzee, maar ook hier zijn er verschillen tussen de voorschriften van de twee landen, vooral ten aanzien van de evacuatie. De voorschriften zijn tweetalig, Noors en Engels, en hebben geen inleiding, preambule of algemene toelichting. Voor zover ik weet, vervangen zij geen wezenlijke wetgeving op het gebied van het duiken.

90

Over het algemeen vormen zij een uitgebreide serie voorschriften, die praktisch hetzelfde terrein bestrijken als die van de H & SE (1.4). ii)

Citeertitel

VOORLOPIGE VOORSCHRIFTEN VOOR HET DUIKEN OP HET NOORSE DEEL VAN HET CONTINENTAAL PLAT. üi)

Datum van inwerkingtreding

1 januari 1978 (Feitelijk staat in het in 1978 gedateerde document "onmiddellijk"). iv)

Toepassing

"Alle duikoperaties die verricht worden in verband met de exploratie, de produktie, de exploitatie, de opslag en het vervoer van onderzeese aardolievoorkomens in gebieden waarop de "Voorschriften ter zake van het veilig werken bij de exploratie en aanboring van ondergrondse aardolievoorkomens", uitgevaardigd krachtens Koninklijk Besluit van 3 oktober 1976 en de "Voorschriften ter zake van de produktie, enz. van onderzeese aardolievoorkomens" uitgevaardigd krachtens Koninklijk Besluit van 9 juli 1976" van toepassing zijn". Het is interessant te zien dat verwezen wordt naar aardolievoorkomens, en zich dan af te vragen of deze voorschriften ook van toepassing zijn op de exploitatie van andere voorkomens in de zeebodem. Evenmin wordt gewag gemaakt van het duiken in de kustwateren voor doeleinden die niets met aardolievoorkomens te maken hebben. Een punt van groot belang is de vermelding van de evacuatie onder overdruk (art. 2.2). De vermelding van de dynamische stationering van begeleidingsvaartuigen of platforms is van even groot belang gezien het feit, dat er steeds meer dynamisch gestationeerde vaartuigen bijkomen. Soortgelijke voorschriften zijn inmiddels voorgesteld voor onder Noorse vlag varende schepen.

91

2.6

COMMONWEALTH OF AUSTRALIA, PETROLEUM (SUBMERGED LANDS) ACT 1967 1974 DIRECTION

AS TO DIVE (duikvoorschriften krachtens de wet

°££SÎi2£ËIaaîa2UêlSÎEÎ2I§liêl i)

Algemeen

Deze voorstellen die op een niet nader genoemde datum in 1978 van kracht moesten worden, vervangen vroegere algemene wetgeving uit 1975 en enige wetgeving die specifiek voor gebieden gold die aan West-Australië grenzen. Er worden geen details gegeven van het toepassingsgebied van deze voorschriften, en men neemt aan dat ze voor het Australische continentale plat gelden. Hoewel zij niet zo gedetailleerd zijn als sommige andere voorschriften, behandelen zij wel enkele gebieden die in andere voorschriften niet aan de orde komen. Zo wordt bijvoorbeeld melding gemaakt van bemande onderzeevaartuigen hoewel zij, voor de wet, gekoppeld worden aan duikerklokken. Er zijn zeer strenge eisen opgenomen betreffende het verplicht melden van gegevens over duiken van dieper dan 125 m. Bovendien zijn er enkele zeer verstandige beperkingen op de duikfrequentie, en aanvaardbare therapeutische compressieprocedures opgenomen en enkele unieke opmerkingen gemaakt ten aanzien van bepaalde veiligheidsaspecten. ii)

Citeertitel

COMMONWEALTH OF AUSTRALIA PETROLEUM (SUBMERGED LANDS) ACT 1967-1974 DIRECTION_AS_TO_DIVING

üi)

Datum van inwerkingtreding

1978 iv)

Toepassing

Niet met zoveel woorden genoemd.

92

ν)

Algemene opmerkingen

Het is om verscheiden redenen de moeite waard deze voorschriften als vergelijkingsmateriaal te gebruiken. Zwakke punten zijn de geringe toelichting op de toepassing ervan en, evenals in de Noorse voorschrif­ ten, een schijnbare concentratie op het duiken in verband met aardolie­ ­exploitatie en ­produktie. Zij zijn, zoals blijken zal in het hoofdstuk CONCLUSIE, op enkele belangrijke gebieden verschillend van andere.

3.

ADVISERENDE OF BEGELEIDENDE DOCUMENTEN

3.1

BRITISH STANDARD INSTITUTE (Brits normalisatieinstituut), ONTWERP­ lNORM_GETITELD_^VEILIG_DUIKEN_EN_Orø

1)

Algemeen

Dit stuk heeft gecirculeerd voor commentaar; inmiddels is dit proces afgesloten, doch het is nog niet bekend wanneer een Britse norm wordt gepubliceerd. Het was een uitgebreid document, met materiaal uit het CIRIA­document "Principes voor veilig duiken" en uit andere bronnen, alsmede enig nieuw materiaal. Helaas stond het vol fouten, enkele daarvan zelfs van elemen­ taire aard, en had grondig gecorrigeerd moeten worden. Bovendien was het een vreemd stuk, aangezien een groot deel van de aanbevelingen werd gedaan in een vorm die volledig ongeschikt was voor een norm, en gebieden waar een Britse norm wel degelijk van nut geweest zou zijn volledig over het hoofd waren gezien. Een lang medisch hoofdstuk was vrijwel geheel overbodig. Mogelijk wordt het echter een aanbeveling met de status van Britse norm en daarom is het de moeite waard het, als mogelijke bron voor vakkennis, te bespreken. Momenteel heeft het nog geen status. 3.2

CIRIA "THE PRINCIPLES OF SAFE DIVING PRACTICE" 1975, (principes voor veilig duiken) in drie delen

93

i)

Algemeen

Dit stuk, waarvan thans de tweede editie verkrijgbaar is, is heel nuttig en een groot deel van de fouten uit de eerste editie is gecorrigeerd. Het is heel duidelijk ten aanzien van de toepassing en hoewel het bedoeld is voor duikoperaties in de hele wereld en ook om het VK heen, wordt uitdrukkelijk gezegd dat waar de tekst tegen plaatselijke regels of nationale wetten indruist, die regels of wetten prevaleren. Aanvankelijk was het document voornamelijk van toepassing op persluchtduiken, maar latere toevoegingen (deel 2 en 3) gelden voor heliumduiken en duiken van onderwatervaartuigen met uitschutvoorziening. Het deel betreffende het heliumduiken is minder waardevol, omdat er fouten in staan en het onderwerp tamelijk oppervlakkig behandeld wordt. Het deel over het duiken vanuit onderwatervaartuigen met uitschutvoorziening heeft uitsluitend betrekking op het personeel (vakbekwaamheid en taken) en de procedures voor duikoperaties. Het CIRIA-document bevat wel een waardevol hoofdstuk over vliegen na het duiken en geeft eenvoudige regels voor het duiken op grote hoogten. Eveneens bevat het een uitgebreid medisch hoofdstuk, waarin nuttige EHBO-adviezen worden gegeven en waarin tevens het keuringsformulier voor commerciële duikers is opgenomen dat in het VK praktisch norm is geworden. 3.3

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN/EUROPEAN DIVING TECHNOLOGY ÇOmiTTEE^S_"RIÇHTSNOEREN_VggR_VEILIG_DU

i)

Algemeen

Deze richtsnoeren, die in mei 1978 onder auspiciën van het Permanent Orgaan zijn verschenen, hebben de vorm van algemene aanbevelingen. Met deze richtsnoeren wordt een poging gedaan om in alle Lid-Staten van de Europase Gemeenschap de principes waarop veilig en goed duiken gebaseerd is te standaardiseren.

\

94

Gezien de samenstellers ervan, vertoont het zeer veel overeenkomst met het CIRIA-document, hoewel de indeling iets verschilt. De invloed van het stuk is moeilijk te beoordelen, maar voor het grootste deel is het niet controversieel en kan misschien het best beschouwd worden als basisinformatie die gebruikt kan worden in samenhang met de wetgeving. Het document geeft nuttige aanbevelingen voor opleiding en indeling van duikers in groepen, maar het zijn natuurlijk alleen aanbevelingen waarmee men wetgeving poogt te verschaffen. Andere delen, waarin duikoperaties en medische kwesties aan de orde komen, zijn nog in voorbereiding. CONCLUSIE Zo bestaat er dan een heel serie regels, voorschriften, instructies en richtsnoeren, sommige daarvan verplicht, maar stuk voor stuk relevant. De voornaamste verantwoordelijkheid voor het hanteren ervan berust bij het duikbedrijf, hier vertegenwoordigd door de heer Hollobone van de AODC die de rol van de ondernemer op dit gebied heeft behandeld. Niettemin beschikken vele maatschappijen die op de olievelden werkzaam zijn over personeel dat ervaring heeft met onderwaterwerkzaamheden, ten einde de actitiviteiten van de duikondernemingen te controleren, adviezen te geven over operaties en te assisteren bij het ontwerpen van constructies en onderwaterinstallaties. Naast hun dagelijkse bemoeiingen hebben deze adviseurs te zamen met vertegenwoordigers van de werkgevers en de regering zitting in verscheidene commissies om de industrie in haar geheel onder controle te houden en, waar nodig, gedragslijnen aan te bevelen. Deze commissies zijn bijvoorbeeld: EDTC, Oil Industry Exploration & Production Forum en Intergovernmental Consultative Organisation. De recent uitgekomen richtsnoeren betreffende verloren gegane duikerklokken van de Britse Association of Diving Contractors (Britse vereniging van duikbedrijven) zijn opgesteld in samenwerking met het Britse ministerie voor Energiezaken en de Britse Offshore Operations Association (vereniging van Britse offshore-bedrijven). De Britse 00A heeft de medische hyperbare evacuatievoorziening te Aberdeen aangekocht en financiert deze thans permanent.

95

Als voorbeeld van gedetailleerde uitvoering van deze uiteenlopende voorschriften kan ik misschien in algemene termen beschrijven hoe de Shell-groep de situatie wereldwijd en op basis van plaatselijke opererende maatschappijen heeft aangepakt. Duiken als operationeel advies komt van Shell Internationale Petroleum Maatschappij in Den Haag. Bij dit advies betreffende duik- en onderwaterwerkzaamheden behandelen wij, na ruggespraak met de werkgroep milieu en veiligheid, duiktechnieken, wetgeving, reglementen en controles. De input is natuurlijk niet altijd even groot; bij Shell Expro te Aberdeen bijvoorbeeld is de omvang van het advies natuurlijk minder groot dan voor een maatschappij als die van Shell, PB & Todd in Nieuw-Zeeland, maar een standaardbeleid wordt in alle gevallen toegepast. Dat wil zeggen dat in gebieden waar geen plaatselijke, dwingende voorschriften bestaan, de aardoliemaatschappijen hun onderaannemers toch de verplichting opleggen zich te houden aan algemeen erkende regels voor goed en veilig duiken, met aanvullend advies van het Hoofdkantoor wanneer dat nodig mocht zijn. Door deze benadering te kiezen waarbij een centrale organisatie nauwkeurig toeziet op en betrokken is bij het ontstaan van wetgeving, kan men de bedrijven in de praktijk op de hoogte houden en proberen hun voornaamste taak, namelijk de olie laten stromen te verlichten. Ten slotte zou ik een lans willen breken voor normalisatie en wel op alle punten waar dat mogelijk is. Hoewel wij allen individuele nationale aspiraties heel goed kunnen begrijpen, hebben de meeste duikers, duikleider s en directeuren, systeemontwerpers en fabrikanten door hun ervaringen een heel goed idee gekregen van de grondregels en zij willen deze heel graag over de hele wereld toepassen. Wij menen echter alleen dat de ontwikkeling van weer nieuwe, verschillende regels, omwille van het hebben van nationale regels, niet alleen contraproduktief werkt maar het veiligheidsniveau tevens aanzienlijk verlaagt in plaats van verhoogt. Het simpele feit dat wij hier bijeen zijn gekomen, omdat wij ons in de allereerste plaats bekommeren om de veiligheid van de duiker onder water, kan niet te veel nadruk krijgen; iedere vorm van wetgeving moet dat doel als voornaamste praktische element hebben.

97

DUIKEROPLEIDING

99

OPLEIDING VAN BEROEPSDUIKERS VOOR WERKZAMMHEDEN IN KUST­EN BINNENWATEREN door Z.W. MOERKERK Managing Director of Smit Tak International Bergingsbedrijf BV Rotterdam (Nederlands)

Dames en Heren,

Sedert 5000 jaar is de mens op zoek naar mogelijkheden om onder water te ver­ blijven en te werken. In 15 minuten wil ik proberen υ te vertellen wat in deze ï>0 eeuwen werd bereikt ten aanzien van opleiding van de beroepsduiker en diens veiligheid.

Op de eerste plaats wil ik u erop wijzen dat het drukverschil van wateroppervlak­ tot op een diepte van 10 meter gelijk is aan het drukverschil tussen aarde en de maan. Nu wil dat niet zeggen dat duiken even gecompliceerd is als het reizen naar de maan, maar het heeft zeer zeker problemen en beperkingen. Mijn deel in deze lezing blijft beperkt tot werken 'inland­inshore', d.w.ζ. duiken tot op diepten van 50 meter onafhankelijk of dit in binnenwater of op zee is.

De duikerij als zodanig is eigenlijk begonnen in de tijd dat Alexander de Grote rond 330 jaar voor onze jaartelling in een duikbel naar beneden ging om de vor­ deringen van zijn duikers in de haven van Tyrus ­ het tegenwoordige Libanon ­ te inspecteren. Ongeveer 2200 jaar later ­ in 18S5 ­ ging voor onze maatschappij toen nog geheten W.A. Van den Tak­ de eerste duiker naar beneden. Zij maakten hierbij gebruik van de Siebe Corman duikuitrusting en de lucht werd via een hand­ pomp aan de duiker geleverd. Ik kan me goed voorstellen, dat de duikers in die tijd net zo werden bekeken als wij nu hebben gedaan toen Miei Armstrong voor het eerst voet op de maan zette.

Berging was in die tijd een gevestigd beroep als gevolg van de vele strandingen op de hollandse kusten, vooral in het Zuid­Westen, in de aanloop naar Rotterdam en Antwerpen. De stichter van de maatschappij, de heer Willem van den Tak, zag in dit gebied grote winst als de mensen hier onder water zouden kunnen werken. Hij kocht derhalve wat handpornpen, helmen en duikpakken en ging toen op zoek naar vrijwilligers onder zijn personeel, die wel wilden duiken . Deze eerste duikers ­ in feite allemaal matrozen, schippers e.d. ­ kwamen allen uit dezelfde familie, waarvan de nazaten tot voor enkele jaren nog in ons bedrijf werkzaam zijn geweest.

100

In de loop der jaren kon W.A. van den Tak zich uitbreiden en steeds meer duikers waren nodig, het duikwerk gebeurde op groter wordende diepten en tijdens en na de Tweede Wereldoorlog werd duiken routine-werk,zeker toen men werkzaamheden ging verrichten in Internationale wateren. De juiste firmanaam tegenwoordig is : SMIT TAK INTERNATIONAAL BERGINGSBEDRIJF (waarin de naam van de stichter TAK verbonden werd aan de naam van de al even bekende stichter van de grote Zeesleepmaatschappij SMIT). Zoals reeds eerder opgemerkt, had de 'eerste' duiker de functie van matroos, schipper of machinist, die door af en toe te duiken zich in deze tak zelf moest bekwamen. Uiteraard duurde het vele jaren voordat de 'duiker' inderdaad beroepsduiker was, temeer omdat de gevestigde duiker in geval van voorkomend werk altijd het eerst aan bod kwam om zijn extra betaling van ƒ 2,50 voor 6 uur duiken te krijgen en bovendien was er weinig duikwerk. Een andere belangrijke bijkomstigheid was het protectionisme : behoorde men vroeger niet bij een bepaalde tak van de familie of kwam men van een ander eiland, was het erg moeilijk een kans te krijgen om het duikpak aan te trekken. Als aanstaande duiker moest je ongeveer de volgende fasen doormaken : beginnen met assistentie verlenen bij het kleden van de duiker, signaal-houden, duikuitrusting schoonmaken en zo enkele jaren bewijzen dat je een ervaren matroos en hardwerkend "Manusje-van-alles" geworden was met interesse in de duikerij. Pas dan mocht je voor het eerst duiken (mits de voorman een goede bui had, het werk niet te moeilijk en het water niet te diep was). Uiteraard kreeg de aspirantduiker geen vergoeding, want het geld ging naar de man in wiens plaats hij had 'mogen' duiken. Indien degene, die voor het eerst zou duiken, bang was om de ladder los te laten, stapte de oudere duiker wel op zijn hand, en een nieuwe duiker was te water. Was de voorman met deze eerste duik en het resultaat niet tevreden, kon de beginner het duiken voor de rest van zijn leven wel vergeten. Het zal u duidelijk zijn dat deze wijze van 'selecteren' wel de beste duikers opleverde, zeker voor wat betreft de kundigheid tot improviseren en gebruiken van hun fantasie.

101

Het waren allen hardwerkende dappere mannen, en uiteraard gezond, die evenwel geen idee hadden van de gevaren waarin zij konden verkeren behalve dan van slecht weer en stromen. Veiligheidsmaatregelen, medisch onderzoek, decompressie, daar hadden zij nog nooit van gehoord. In de tijd dat ikzelf bij SMIT TAK kwam (in 195*0 waren er 15 mannen in dienst die zich behalve met hun beroep als matroos, schipper of machinist, bezig hielden met duikerij. De uitrusting was nog dezelfde als 70 jaar geleden, te weten het Siebe Gorman standaard pak. Ook werd de handpomp nog gebruikt, hoewel een aantal van hen reeds vervangen was door compressoren. De duiktelefoon was ook net geïntroduceerd, echter in verband met de vele storingen moest men zich toch verlaten op de signaal-lijn, hetgeen zeker door de oudere medewerkers op prijs gesteld werd. Ook van duiktabellen had men nauwelijks gehoord en de duikers die wel van het bebestaan afwisten, beschouwden dit als flauwekul. Er was geen geschikt bollands duikboek, noch tabellen behalve die van de Koninklijke Marine. Mijn eerste taak was derhalve duiktabellen te introduceren; daarbij gebruikmakend van vertaalde US Havy-en British Navy duikvoorschriften, het uitwerken van onderwater-decompressie tabellen en het opstellen van veiligheidsvoorschriften. Ook liet ik vanaf dat moment duikers medisch keuren. Wanneer ik dat vergelijk met de huidige keuringen, heb ik zeker mijn twijfels over de betrouwbaarheid van die vroegere keuringen, maar het was een begin. De opleiding ging echter wel door op min of meer een basis van "doe het zelf" en was grotendeels gebaseerd op de ervaringen en overdracht van kennis van de oudere duikers. De principes waren eerder gebaseerd op het feit van wat en op welke manier het in de praktijk plaatsvond, dan op theoretische mogelijkheden, de fysiologie en de medische

aspecten van het duiken.

In de eerste dagen toen de olie-exploratie en onderzoekboringen in de Noordzee een aanvang namen, werd er aanvankelijk maar raak gedoken. Gonge mannen werden in vernuftige duikuitrustingen en duikbellen met gasmengsels gestopt. Helaas zijn er een groot aantal die nooit de kans hebben gekregen hun ervaringen aan anderen te vertellen. Momenteel hebben we een nagenoeg ideaal opleidingsprogramma samengesteld om de kwaliteit van de duikers te handhaven, uit te breiden en hen op de meest practische manier in te zetten, daarbij risico's tot een minimum beperkend.

102

Voordat een duikcursus gestart wordt nodigen we sollicitanten uit die aan de volgende eisen moeten voldoen : minimum leeftijd 18 jaar en niet ouder dan 25 jaar, bij voorkeur in het bezit zijnde van een geldig duikbrevet afgegeven door de Koninklijke Marine, Genie Troepen of geregistreerde duikclub, middelbare opleiding of technische school, alsmede kennis hebbende \an de engelse taal. Voor geschikte kandidaten volgt een sollicitatie-onderhoud waarbij speciaal gelet wordt op : gemotiveerdheid, kan de kandidaat tegen langere tijd ver van huis en alleen zijn, welke talen hij spreekt(behalve engels), de algemene indruk, hebben zijn ouders of echtgenote wel of geen bezwaar tegen het gekozen beroep enz. Van onze kant vertellen we wat de voorwaarden zijn tijdens en na de opleiding, proberen we hem zo goed mogelijk te overtuigen van de moeilijkheden en het ongeregelde leven dat hem te wachten staat, en dat de aan dit beroep verbonden gevaren veel groter zijn dan die voor een kantoorbediende, wat voor soort bedrijf SMIT TAK is enz. De aldus overgebleven 12 kandidaten werden ter keuring doorgezonden naar een arts gespecialiseerd op duikgebied. Deze arts keurt zowel geestelijk als lichamelijk. Als alle resultaten naar genoegen zijn kan de aankomende duiker pas voor de cursus in aanmerking komen. Voor de laatste cursus tijdens oktober, november en december 1979 hadden wij een bergingsvaartuig beschikbaar alsmede een ponton welke volledig uitgerust was met accomodatie, kombuis, klaslokaal, werkplaats, oefentank, speciale gereedschappen en met een eigen meeringssysteem. Het bergingsvaartuig was van het grotere type, volledig uitgerust inclusief een decompressie ketel met inschutmogelijkheid en zuurstof overboord-dump systeem. Voor de leerlingen hadden wij de beschikking over 4 instructeurs en de volledige bemanning van het bergingsvaartuig. Het geheel was ondergebracht in de haven van Hellevoetsluis. Deze haven is ongeveer 6 meter diep, buiten de haven komen diepten voor van ongeveer 32 meter en op 30 min. afstand liep een stroom van 1} knoop. Kortom, een ideale plaats voor de opleiding.

103

We hadden de volgende duikuitrustingen aan boord van het bergingsvaartuig en het ponton : Scuba-set met nat en droog pak plus masker. Surface-demand uitrusting met droog pak ( Meeruren-uitrusting ). Kirby Morgan bandmasker of Superlite 17 met reserve flesje. Het klassieke Siebe Gorman standaard pak. Iedere leerling duiker had zijn eigen natte pak,verschaft door het bedrijf. Nadat iedereen gearriveerd was aan boord werd een introductie gehouden met specifieke instructies voor de komende 10 weken. Iedereen bleef aan boord van maandag morgen tot vrijdag middag, 's Avonds studeerde men en werden theorielessen en avondoefeningen gehouden. De 12 duikers werden gesplitst in 2 groepen. Elke groep had zijn eigen instructeur : een gepensioneerd duik-officier van de Koninklijke Marine, een gepensioneerd duik-sergeant van de Koninklijke Marine en een uitvoerder van Smit Tak ( een ex-duiker met 35 jaar ervaring ). De man die de leiding had en verantwoordelijk was voor het duiken en de veiligheid was de chef-duikbedrijf van Smit Tak. Maandag en dinsdag's morgens werden er ook theorielessen gegeven. De cursus begon met een zwemtraining in het natte pak aan de oppervlakte. Door Deze oefening krijg je een duidelijke indruk van de conditie en zwembekwaamheid van de leerling duiker, 's Middags kreeg iedereen een kans zijn bekwaamheden te laten zien in de oefentank op het ponton. Duikset afgooien en weer ophalen, masker leegblazen e.d. waren de normale oefeningen waarna de eerste duiken in open water gemaakt konden worden. Er werden instructies gegeven over het werken dat speciaal te maken heeft met bergings- en onderwater constructiewerk, voorzover dit werken uitgevoerd kon worden in een nat pak en Scuba-set. O.a. werden instructies gegeven over zoekmethoden zoals de cirkel-methode en Oackstay-zwemmen naar losse voorwerpen, schroefklaren van staaldraad en nylontrossen, inspectie van de scheepshuid en sluisdeuren. Verder de eenvoudige dingen zoals kettinghakken met hamer en beitel, een houten kist timmeren, het aan elkaar koppelen van 6" pijpen met flenzen enz.

104

Na de eerste week in nat en droog pak met Scuba-set begonnen beide groepen wet de instructie van het standaard pak. Op één na had geen van de leerlingen ervaring met dit type uitrusting. Bij de eerste oefening, afdalen langs de afdaallijn en wennen aan de uitrusting, begonnen bij sommigen al meteen de problemen. Terwijl sommigen meteen al over de zachte havenbodem wandelden bleven anderen uren op dezelfde plaats steken en als ze boven kwamen konden ze zelfs de ladder niet meer beklimmen en waren totaal gebroken. Maar gelukkig liepen ook zij na een paar dagen en konden ze met de oefeningen beginnen. Eén van de oefeningen was een stalen werkboot met gaten in zijn romp, boven water zien te krijgen. Voor deze oefening hadden ze houten balken, stalen vaten,te gebruiken als heftanks, luchtslangen, afsluiters, touwwerk enz. tot hun beschikking en het was aan hen een mogelijkheid te vinden om de werkboot naar de oppervlakte te brengen. Aan het einde van de 2e week waren er twee leerlingen afgevallen en we gingen de 3e week verder met 10 leerlingen. Deze 3e week werd besteed aan oefeningen in dieper water (tot 28 meter). Dezelfde oefeningen werden herhaald en het was duidelijk dat vergelijkbaar werk in dieper water meer problemen gaf voor de leei'ling duikers. De duikers die tijdens de oefeningen even geen specifieke taak hadden werden getrained in allerhande bootwerkzaamheden, wrikken, manouvreren, knopen en splitsen. Ook moesten ze hun eigen accomodatie schoonhouden en de kok assisteren met afwassen. Er is één belangrijke wet voor een bergingsduiker :"als hij aan de oppervlakte zijn handen niet kan gebruiken hoe kan hij ze dan onder water gebruiken ?" Tijdens de theorie- en zelfstudie-uren werden lessen gegeven in onderwaterfysiologie, natuurkunde, decompressie tabellen en decompressie methoden, decompressieziekten, eerste-hulp middelen, scheepsbouw, bergingsmethoden enz. Een aantal films over bergingsoperaties met bokken, heftanks, polystyreen en combinaties hiervan, werden vertoond om de leerlingen enig inzicht te geven in hun toekomstige taak. Hoewel het standaard pak niet veel gebruikt wordt, gaven we nog 3 weken uitgebreide standaard pak training in modderige havens, diep en snel stromend water waarbij alle oefeningen herhaald werden.

105

Ook werd in dit pak een training gegeven met Cox-gun en onderwater snijden en lassen. Aan het eind van de 3e week viel nog één van de leerlingen af en we gingen verder met negen man. De laatste 2 weken van de cursus werden besteed aan training met de surfacedemand uitrusting ; Kirby Morgan bandmasker 10 en Superi ite helm 17 B met natte en droge pak en een bail-out bottle. Na deze weken van uitgebreide training en studie werd examen afgenomen in alle onderwerpen : navigatie, scheepsconstructie, duikerziekten, decompressie, gereedschappen en uitrustingen. Het diploma dat uitgereikt werd was mede-ondertekend door de Inspecteur van het Staatstoezicht op de Mijnen, die de verantwoording heeft voor al het duiken op het Nederlands continentale plat en hij is dan ook tijdens de cursus verschillende keren komen kijken. Wij hebben het gevoel dat deze

manier van opleiding geven een

goede manier is. In totaal maakte elke leerling circa 40 duiken van ongeveer 45 min. gemiddelde bodemtijd, zij gebruikten dezelfde gereedschappen en vaartuigen aLs later in het veld ; zij vormden een team dat van elkaar afhankelijk was. Na de cursus zullen zij het veld ingestuurd worden als leerling duiker - altijd vergezeld van een 2e of Iste klas duiker. Na twee jaar kan de leerling duiker tot 2e duiker bevorderd worden, dit slechts na een theoretisch examen. Na nog eens drie jaar van ervaring en geoefendheid in een groot aantal werkzaamheden, gevolgd door een examen, kan hij bevorderd worden tot 1ste klas duiker en na 8 jaar kan hij duiker-voorman of duiker-uitvoerder worden. Voor dit laatste echter, moet hij een kwalificatie als paramedic verkrijgen van het Wolfson Institute van Occupational Health University van Dundee in Schotland, gevolgd door een drie weken durende cursus als E.H.D.O. medewerker in het Universiteits Ziekenhuis in Rotterdam. Niet alleen in ons eigen land doen wij bergings- en wrakopruimingswerkzaainheden, constructie- en ander opruimingswerk, wij werken over de hele wereld. Ons materieel is niet zo indrukwekkend en gecompliceerd zoals gebruikt wordt in de diep-duik industrie, maar de omvang en het belang van het werk dat onze duikers doen, de gevaren waar zij aan blootstaan, rechtvaardigd dat de/e duikers gelijk behandeld worden als deriiep-/eeduikers en dat zij zeer goed getrained ,goed

106 uitgerust, en dat er aandacht aan besteed wordt. Wanneer dit gedaan wordt in combinatie met de duikvoorschriften zal dit zeker hun veiligheid verhogen. Ik hoop dat ik u enig inzicht heh gegeven in dit probleem, de mogelijkheden en de omvang van het werk van het'inland-inshore'duiken dat in veel gevallen de broedplaats is voor de man die wil duiken naar grotere dieptes.

Dames en heren, ik dank u voor uw aandacht.

107

OPLEIDING VAN BEROEPSDUIKERS VOOR OFFSHORE-WERKZAAMHEDEN SAMENVATTING VAN DE VOORDRACHT van I.McL. CHAPMAN, Chief development officer - Underwater Training Centre Ltd - Fort William (V.K.)

Op het ogenblik dat deze samenvatting wordt gemaakt, nemen overal ter wereld de werkzaamheden die onder water worden uitgevoerd, steeds meer toe. Momenteel zijn er in Australië, Borneo, Brazilië, Canada, Chili, Egypte, Groot-Brittannië, India, Indonesië, Iran, Israël, Korea, Maleisië, Mexico, Nieuw-Zeeland, Nova Scotia, Noorwegen, China, Saoedi-Arabië, Singapore, Syrië, Taiwan, Trinidad, de Verenigde Staten en Venezuela, offshore-installaties en -projecten waarbij duikers en ondersteuningspersoneel nodig zijn. Een gespecialiseerde opleiding is op het ogenblik nog belangrijker dan in het verleden, gezien de uitrusting die door de offshore-duiker moet worden gebruikt en de technologische vooruitgang op het gebied van het diepzeeduiken. De voorspellingen van de jaren zestig en het begin van de jaren zeventig met betrekking tot de behoefte aan goed opgeleid personeel zijn al lang door de realiteit achterhaald. Eén voorspelling is echter ook nu nog van kracht, namelijk dat het voor een verhoging van de veiligheid in dit gevaarlijke beroep van essentieel belang is om met goed opgeleide beroepsduikers te werken. Mijn voordracht heeft betrekking op de opleiding in het Verenigd Koninkrijk van beroepsduikers tot mengselduikers bij offshore-werkzaamheden. In het verleden werden deze mannen aangeworven uit de Britse strijdkrachten of uit landen die om hun "deskundigheid" op dit gebied bekend stonden. De aldus aangeworven duikers waren niet altijd in staat om aan de vereisten van deze steeds groeiende bedrijfstak te voldoen.

108

Er bestaat nog steeds evenveel behoefte aan beroepsduikers die veilig en bekwaam hun specifieke taak kunnen uitvoeren en dat geldt zowel voor het persluchtduiken als voor het mengselduiken waarvoor extra voorbereiding en ervaring noodzakelijk zijn. Alleen de wijze waarop aan deze behoefte wordt voldaan is veranderd. De systematische benadering van de duikeropleiding, die in het Verenigd Koninkrijk wordt bepleit, legt sterk de nadruk op de methode voor het selecteren van geschikte personen. In 1975/76 zijn in het Verenigd Koninkrijk nationale normen vastgesteld voor de opleiding tot persluchtduiker tot 50 meter diepte en voor de opleiding tot mengselduiker/saturatieduiker. Deze normen worden sindsdien toegepast. In deze normen is bepaald aan welke vereisten de leerlingen van Britse duikerscholen, die door de regering zijn erkend, aan het eind van de cursus moeten voldoen. Tevens worden daarin de aard en dus het programma van de opleiding tot persluchtduiker en mengselduiker vastgesteld, zodat deze opleiding in het Verenigd Koninkrijk is gestandaardiseerd. De opleidingsnormen worden voortdurend bijgewerkt. Zo zijn bijvoorbeeld de normen voor het mengselduiken en de vereisten waaraan de duikers aan het eind van de cursus moeten voldoen gewijzigd, en zo is ook een proef cursus georganiseerd om het voorgestelde nieuwe leerprogramma te evalueren. Op het ogenblik worden de normen voor het persluchtduiken bestudeerd, om deze aan de aanhoudende, maar veranderende behoefte van de industrie te kunnen aanpassen. De opleiding tot beroepsduiker voor offshore-werkzaamheden is in het Verenigd Koninkrijk in vier afzonderlijke fasen ingedeeld: 1.

Gerichte opleiding tot standaard-beroepsduiker, met inbegrip van onderricht in het gebruik van onderwatergereedschap.

109

2.

Praktijkervaring in het persluchtduiken na beëindiging van de standaardcursus in het persluchtduiken.

3.

Gerichte opleiding tot mengselduiker/saturatieduiker.

4.

Praktijkervaring volgens een vastgesteld programma.

Ten einde aan de bestaande behoefte te voldoen, moet een beroepsduiker al deze opleidingsfasen doorlopen, voordat hij als vakbekwaam beroepsduiker kan worden beschouwd.

110

OPLEIDING VAN BEROEPSDUIKERS VOOR OPPSHORE-WERKZAAMHEDEN door I.McL. CHAPMAN Chief Development Offioer - Underwater Trådning Centre Ltd Port William (V.K.)

1.

Inleiding

In 1972/73 lag de vraag naar duikers of geschoolde onderwat ert echnici voor offshore-werkzaamheden in het Britse gedeelte van de Noordzee tussen 500 en 60O. Het merendeel van deze arbeidskrachten werkte voornamelijk in ondiepere wateren waar maar weinig saturatie waa v e r e i s t . Er werd toen voorspeld dat de vraag naar duikers t o t I980 elk jaar met 200 tot 400 zou toenemen· Het aantal beschikbare arbeidskrachten in 1972/73 was niet groot genoeg en ook met de gewoonte om personeel b i j andere bedrijven t e "ronselen", was het niet mogelijk aan deze vraag t e voldoen· Naarmate de werkzaamheden i n de Noordzee zich steeds verder naar het Noorden van het continentaal plat verplaatsten, steeg ook de behoefte aan duikers voor korte "bounce"-duiken en saturatieduiken aanzienlijk· Voorts namen de exploratie en e x p l o i t a t i e van onderzeese hulpbronnen in de gehele wereld toe, een tendens die zioh nog steeds voortzet. In 1976 waren naar schatting meer dan 2000 beroepsduikere b i j offshorewerkzaamheden i n de Noordzee betrokken en was het aantal duikers i n andere delen van de wereld hiermee evenredig gestegen. Dit aantal bleef tot begin 1978, toen het totaal aantal tewerkgestelde duikers begon t e dalen, v r i j constant. Deze ontwikkeling duurt ook nu nog voort. Door de grotere vraag en daardoor ook hoge salarissen werden i n 1972/73 in sommige gevallen duikers met onvoldoende scholing aangeworven. Hierdoor steeg het aantal dodelijke ongevallen en verwondingen. Het was duidelijk dat een toereikende opleiding voor beroepsduikers van essentieel belang was met name om de veiligheid in deze gevaarlijke sector t e verhogen.

Ill

De behoefte aan een speciale, op de beroepspraktijk gerichte opleiding werd nog eens onderstreept door het ruwe klimaat op de Noordzee en het feit dat op steeds grotere diepten werd gedoken. Dat geldt met name voor diepten van meer dan 50 meter, dat wil zeggen voor korte "bounce"- en saturâtieduiken in een zuurstofheliumatmosfeer. In Groot-Brittannië1 hoopte men gedeeltelijk in deze behoefte te kunnen voorzien door de oprichting van een nationale sohool voor beroepsduikers· Zo werd in 1975 het Underwater Training Centre geopend. 2.

Historisch overzicht

Vroeger werden duikers opgeleid bij de Britse strijdkrachten of anders maakten zij een niet officiële "leertijd" door, waarbij zij in de praktijk werden onderricht door duikers die zelf "door schade en sonande" wijs waren geworden. In de jaren '60 en in het begin van de jaren '70 waren de meeste beroepsduikers die bij offshore-werkzaamheden in de Britse wateren betrokken waren nog op deze manier opgeleid. De geschoolde onderwatertechniei waren in deze periode voornamelijk uit het buitenland afkomstig, met name uit Amerika en Frankrijk, daar deze landen in de Golf van Mexico of in het nabije Oosten bij de aardoliewinning al ervaring hadden opgedaan. De Britse strijdkrachten en met name de Britse marine leverden een aanzienlijk deel van het onderwaterpersoneel dat in de praktijk specifieke vaardigheden had aangeleerd. Het aanbod was echter niet groot genoeg meer om aan de groeiende vraag naar geschoolde en goed opgeleide arbeidskrachten te voldoen. In die tijd werd het duidelijk dat zonder specifieke opleidingsmogelijkheden niet voldoende ervaren duikers konden worden gevonden om in de behoefte te voorzien. 4*

De vereisten

Om een opleiding te kunnen uitwerken die aan de aanhoudende vraag naar geschoold onderwaterpersoneel voldoet, moeten eerst de vereisten worden

112

omschreven» Het is uiteraard onmogelijk om in één enkele zin alle vereisten van alle takken van de duiksector samen te vatten. Zij kunnen volgens mij echter in algemene bewoordingen als volgt worden omschreven: De beroepsduiker moet in staat zijn veilig en bekwaam op zijn specifieke gebied werkzaam te zijn, dat wil zeggen hetzij als perslucht duik er hetzij, met een aanvullende opleiding en meer ervaring, als mengselduiker· 5·

Een opleiding die aan de vereisten voldoet

In bovenstaande omschrijving worden twee duikt echni eken, persluchtduiken en mengselduiken, genoemd· Deze kunnen ook worden omsohreven als "duiken in ondiep water" en "duiken op grotere diepten". Daaruit volgt dus dat ook aan de opleiding in deze twee technieken verschillende eisen worden gesteld. Het is geen zeldzaamheid dat op relatief geringe diepten, waar normaliter van perslucht gebruik wordt gemaakt, met gasmengsels wordt gedoken· Wij gebruiken dus liever de termen "persluchtduiken" en "mengselduiken" dan "duiken in ondiep water" en "duiken op grotere diepten". Ik moet erop wijzen dat dit onderscheid in de vereisten voor persluchtduiken en mengselduiken niet betekent, dat er een versohil in niveau van de opleiding is, maar alleen dat de aard en het bereik van de opleidingsprogramma's verschillend moeten zijn· Persluchtduiken werd in het verleden toegepast in havens, rivieren, kanalen, enzovoort. Hierbij komen tegenwoordig nog offshore—werkzaamheden op diepten van minder dan 50 meter. In de eerste opleidingsfase moet de duiker vooral leren om veilig onder water te werken, terwijl hij normaal lucht inademt. Men is het er algemeen over eens dat dit soort duiken tot 50 meter moet worden beperkt, met name uit hoofde van het stikstof- en decompressi eri si co. De opleiding voor werkzaamheden op meer dan 50 meter diepte zal met name gericht zijn op duikoperaties in meestal minder gunstige omstandigheden. Eigenlijk mag worden aangenomen dat een duiker die op grotere diepte

113

gaat werken als resultaat van zijn vroegere opleiding tot persluchtduiker nog altijd volledig doordrongen blijft van de noodzaak tijdens de gehele duikoperatie veilig te werken. Vanzelfsprekend moet eohter tijdens de opleiding tot mengselduiker voortdurend de nadruk worden gelegd op de aanvullende veiligheidseisen waaraan men tijdens het duiken tot op grotere diepte moet voldoen. De opleiding van duikers en onderwaterpersoneel, en met name de opleiding tot mengselduiker, kost veel geld en moet ook doeltreffend zijn. Er wordt van uitgegaan dat door een systematische benadering de oplei dingsmogelijkheden zo efficient mogelijk kunnen worden gebruikt. In figuur 1 wordt schematisch weergegeven hoe het Britse systeem functioneert.

Taakomschrijving

Specificatie van het gedrag na de cursus

Vaststelling van de selectiecriteria

Opstelling van het opleidingsprogramma

Selectie van kandidaten

1 ï

Uitvoering van het opleidingsprogramma

Controle op de resultaten

114

6.

De systematische benadering van de opleiding

Deze systematische benadering is zowel op de opleiding tot persluchtduiker als op de opleiding tot mengselduiker van toepassing, hoewel natuurlijk de vereisten voor deze twee duikt echni eken niet dezelfde zijn. Algemeen doel van de opleiding is de duiker in staat te stellen veilig en doeltreffend onder water werkzaamheden te verrichten. De betrokken vaardigheden kunnen in twee zeer duidelijk afgebakende groepen worden onderverdeeld: a)

Vaardigheden betreffende het duiken.

b)

Vaardigheden betreffende de uit te voeren werkzaamheden.

In het opleidingsprogramma moet duidelijk onderscheid tussen deze twee doelstellingen worden gemaakt. De opleiding heeft in de eerste plaats tot doel om een duiker in staat te stellen veilig te duiken, zonder dat anderen in gevaar worden gebracht, met een uitrusting die voor de diepten waarop de opleiding is gericht, geschikt is. Ten tweede moet de duiker bruikbaar zijn, dat wil zeggen dat hij moet leren een reeks bruikbare taken onder water uit te voeren. De opleiding tot perslucht duiker, die ook onderricht omvat in het gebruik van gereedschappen en de toepassing van technieken die voor het werk in deze sector in aanmerking komen, duurt, in het Verenigd Koninkrijk, 12 weken. Dit wordt voldoende geacht om een beginner op de elementaire werkzaamheden in deze industrie voor te bereiden. Hij moet dan verder onder streng toezicht praktische ervaring opdoen, voordat hij als volledig bevoegd en vakbekwaam perslucht duiker kan worden beschouwd. De meeste offshore-duikoperaties vallen echter in de categorie "mengselduiken". De rest van deze voordracht zal dan ook gewijd zijn aan de opleiding in deze duiktechniek.

115

Zoals reeds eerder werd. gezegd, is de systematische benadering voor persluchtduiken en mengselduiken hetzelfde. Wat het Verenigd Koninkrijk betreftfworden de taakomschrijving, de selectiecriteria en de doelstellingen voor de opleiding tot mengselduiker door de overheid vastgesteld. De opstelling van het leerplan en het opleidingsprogramma, de selectie van de leerlingen en het eigenlijke onderricht zijn in handen van het UTC of van bedrijven die zelf door de regering erkende cursussen organiseren. Zowel de overheid als het UTC controleert de resultaten, dat wil zeggen zij bevestigen en beoordelen deze· Een beroeps-mengselduiker kan gevraagd worden in zeer verschillende omstandigheden te werken. Hij kan bijvoorbeeld werkzaam zijn op een booreiland voor de aardolie-exploratie, waarbij steeds korte duiken moeten worden gemaakt, maar er kan ook van hem worden verlangd dat hij bij werkzaamheden aan een pijpleiding op bijvoorbeeld I50 meter diepte langdurige saturatieduiken uitvoert. Bovendien kunnen ook de apparatuur, de opzet en de werkmethoden sterk van elkaar verschillen. In het UTC wordt voornamelijk aandacht besteed aan de vaardigheden die zowel voor korte duiken als voor saturât i eduiken zijn vereist. Er wordt van uitgegaan dat de speciale vaardigheden die voor een geslaagde uitvoering van de werkzaamheden onder water van zo een essentieel belang zijn, hetzij reeds bij het persluchtduiken zijn aangeleerd hetzij tijdens een specialistische opleiding voor het werk onder water - waarschijnlijk in het bedrijf zelf — worden onderricht. 7.

Taakomsohri jving

In de Britse opleidingsnormen, die door de Afdeling Opleidingsdieneten voor het mengselduiken zijn opgesteld, wordt omschreven met welke vaardigheden betreffende het duiken en de werkzaamheden onder water een vakbekwaam duiker bekend moet zijn. Er moeten in dit verband twee opmerkingen worden gemaakt. Ten eerste omvat deze omschrijving niet alle aspecten van alle taken. Iedere werkgever stelt andere eisen aan

116

zijn duikers en het is dus onmogelijk een omschrijving te geven die in alle gevallen en voor alle behoeften van toepassing is. Ten tweede zijn niet alle beroeps-mengselduikers door hun opleiding en ervaring volledig vakbekwaam op alle gebieden. Se taakomschrijving houdt in dat geval niet in dat deze duikers hoe dan ook onbekwaam of onervaren zijn. Als men zich tot taak stelt mensen voor een bepaald beroep op te leiden, is het echter duidelijk van het grootste belang dat er een definitie van dat vak bestaat. De definitie van een mengselduiker is als volgt: De mengselduiker moet bekwaam en veilig tot op diepten van meer dan 50 meter kunnen duiken en werken, daarbij gebruik makend van gasmengsels en een duikerklok bij zowel korte als saturati eduiken. Het is onmiddellijk duidelijk dat deze omschrijving van een mengselduiker rechtstreeks aansluit bij de eerder omschreven vereisten. 8.

Verei st en van de opleiding en doelstellingen van de cursus

Het wordt duidelijk welke de vereisten van de opleiding zijn, als men de vraag beantwoordt: "Wat moet ik deze persoon leren om van hem een veilig en bekwaam mengselduiker te maken?". In het Verenigd Koninkrijk zijn deze eisen de volgende: Een mengselduiker moet a)

de ter zake dienende artikelen van de wettelijke voorschriften en de Britse Standard codes of Practice (gedragslijnen), voor zover deze betrekking hebben op het duiken, op de gezondheid en de veiligheid van de duiker en op het gebruik van veilige werkmethoden, begrijpen en toepassen.

b)

Veilig en bekwaam met behulp van een gasmengsel tot op meer dan 50 meter diepte kunnen duiken·

c)

Zowel overdag als *s nachts bij verschillende omstandigheden in

117

het water en bij uiteenlopend zicht vanuit een duikerklok kunnen duiken. d)

In de duikerklok als helper voor andere duikers kunnen optreden en noodmaatregelen kunnen treffen om hun veiligheid te waarborgen.

e)

Het routine-onderhoud aan de mengselduikapparatuur en communicatiesystemen kunnen uitvoeren en ook duikpakken kunnen repareren en testen.

f)

Onder toezicht een recompressiekamer aan dek kunnen bedienen.

g)

Gasmengsels kunnen klaarmaken en onder toezicht compressie— en decompressieschema's kunnen uitvoeren.

h)

Onder toezicht de uitwerking, voorbereiding en uitvoering van duikoperaties op zich kunnen nemen·

i)

De tekenen en symptomen van typische duikerziekten, die het gevolg kunnen zijn van het mengselduiken, kunnen herkennen·

j)

Onder overdruk eerste hulp kunnen verlenen en bekend zijn met mond-op-mond- of mond-op—neus-beademing en uitwendige hartmassage.

De doelstellingen van de cursus, dat wil zeggen de vaardigheden die de leerling na beëindiging van een opleiding tot mengselduiker moet bezitten zijn aan de hand van de vereisten van de opleiding vastgesteld· De doeltreffendheid en interpretatie van deze doelstellingen zijn van groot belang omdat op basis hiervan wordt vastgesteld welke onderwerpen in het opleidingsprogramma moeten worden opgenomen en in welke mate deze moeten worden behandeld. De doelstellingen voor de opleiding tot mengselduiker vallen in drie groepen uiteen:

118

1)

Bediening van de recompressi ekamer aan dek.

2)

Bediening van de duikerklok.

3)

Duiktheorie, fysiologie en eerstehulpverlening.

In deze drie groepen

is

een aantal onderwerpen ingedeeld die elk hun

eigen doelstellingen hebben. De doelstellingen van de cursus kunnen in twee algemene groepen worden ingedeeld: a)

Doelstellingen die een zekere vakbekwaamheid bij de cursist moeten ontwikkelen, bijvoorbeeld regeling van de gastoevoer via het in de kamer ingebouwde ademhalingssysteem·

b)

Doelstellingen die er uitsluitend op gericht zijn de cursist een zeker begrip bij te brengen voor of vertrouwd te maken met een bepaald apparaat of een bepaalde methode, bijvoorbeeld beschrijving van de functie van het ingeademde gas en verwarming van het duikpak·

9·

Selectiecriteria

In het Verenigd Koninkrijk zijn, in het kader van de algemene systematische benadering van de duikeropleiding, de algemene selectiecriteria voor de opleiding tot mengselduiker door de overheid vastgesteld· Bij de vaststelling van de selectiecriteria werd rekening gehouden met: 1)

De minimale vereisten, zoals bijvoorbeeld een normaal gezichtsvermogen zonder bril, een minimaal vereiste opleiding.

2)

Andere vereisten die door het opleidingsprogramma zouden kunnen worden gecompenseerd, maar die voor de toelating wenselijk worden geacht, bijvoorbeeld vakbekwaamheid bij het perslucht-

119

duiken en bij werkzaamheden onder water. Het is de bedoeling dat aan de hand van de selectiecriteria personen worden uitgekozen die, nadat zij een opleidingscursus in het mengselduiken hebben beëindigd en volgens een vastgesteld programma praktische ervaring hebben opgedaan, bekwame diepzeeduikers zullen zijn. Voorts hebben de criteria tot doel verspilling op het gebied van de duikeropleiding zoveel mogelijk te beperken. De selectiecriteria zijn gebaseerd op: Juridische vereisten en advies van deskundigen· De kandidaten moeten aan drie voorwaarden voldoen voordat zij voor een opleiding tot mengselduiker in aanmerking komen· a)

Zij moeten in het bezit zijn van een geldig, door een erkend arts afgegeven Brits medisch keuringsbewijs voor offshore-werkzaamheden· Hierop mag wat de toegestane diepte betreft geen beperking voorkomen tot minder dan 300 meter·

b)

Zij moeten vakbekwame professionele persluchtduik ers en -onderwat ert echnici zijn,

c)

Zij moeten minstens 18 jaar zijn.

Als richtsnoer is tevens in de selectiecriteria opgenomen, dat een duiker waarschijnlijk niet in staat is om in minder dan 12 maanden als professioneel persluchtduiker en onderwatertechnicus voldoende ervaring op te doen en voldoende bekwaamheid te verwerven en dat dus het merendeel der leerlingen aanzienlijk ouder zal zijn dan de minimumleeftijd.

120

Persoonlijk heb ik bij het onderhoud met en de selectie van talrijke kandidaten voor de cursus mengselduiken de ervaring opgedaan dat het van het grootste belang is ervoor te zorgen dat de kandidaat voor deze opleiding werkelijk de minimaal vereiste beroepservaring heeft· Het valt niet te betwisten dat de kandidaat-mengselduiker op verschillende diepten en onder re'éle arbeidsomstandigheden ervaring als persluchtduiker moet hebben opgedaan. Een van de selectiecriteria is "12 maanden na beëindiging van een basiscursus". Een perslucht duik er kan echter 12 maanden op een offshoreinstallatie doorbrengen en toch relatief weinig duiken« Persoonlijk ben ik van mening dat de duiker reële ervaring en bekwaamheid als perslucht duiker moet hebben. De kandidaat moet derhalve 12 volle maanden als professioneel perslucht duiker tewerkgesteld zijn geweest en ook werkelijk als zodanig hebben gewerkt. Het is niet onwaarsohijnlijk dat 24 kalendermaanden of zelfs meer noodzakelijk zijn om 12 maanden reële ervaring op te doen. Het is bovendien van belang dat de kandidaat-mengselduiker zijn ervaring op voor het persluchtduiken representatieve diepten heeft opgedaan en dat hij zich niet heeft beperkt tot zeer ondiepe duiken in bijvoorbeeld havens of kanalen. Er kan niet genoeg nadruk worden gelegd op de vroegere ervaring van de deelnemers, omdat hierop alle verdere opleiding is gebaseerd. Hoewel voor de cursus mengselduiken geen specifiek opleidingsniveau wordt vereist, wordt toch in de selectiecriteria aanbevolen dat de kandidaten in het bezit zijn van een erkend diploma Engelse taal (of equivalent) en wiskunde. Deze diploma's moeten ongeveer overeenkomen met het niveau dat voor het "General Certificate of Education "0" Level" (te vergelijken met MAVO-diploma) is vereist« Dit is bijzonder belangrijk, omdat de cursus kort maar intensief is. De cursist moet vanaf de eerste dag de bijzonderheden en de theorie van het mengselduiken kunnen bevatten. De leerlingen beschikken niet over voldoende tijd - het leerprogramma geeft hiertoe trouwens niet de mogelijkheid - om tijdens de cursus elementaire vakken bij te werken.

121

Aangezien onderwaterwerkzaamheden, met name bij diepe duiken, zeer hoge eisen aan de duiker stellen, worden aanvragen van personen boven de 30 met extra aandacht bekeken. Dit betekent beslist niet dat zij niet voor de cursus in aanmerking komen, maar volgens mij moeten alleen kandidaten boven de 30, die aanzienlijke ervaring als beroeps—persluchtduiker hebben opgedaan, worden toegelaten. De aan de kandidaten voor de cursus mengselduiken gestelde voorwaarden en de in de selectiecriteria genoemde wenselijke attributen kunnen slechts bij een persoonlijk gesprek volledig worden gecontroleerd. Geen enkel schriftelijk "bewijsstuk" zal of kan een onderhoud onder vier ogen vervangen. Het is van belang dat in aansluiting op de schriftelijke aanvraag een goede (of niet goede) indruk van het karakter van de kandidaat wordt verkregen. De taakomschrijving, de vereisten van de opleiding, de doelstellingen van de cursus en het opleidingsprogramma zijn stuk voor stuk van groot belang bij de algemene systematische benadering van de duikeropleiding, 10,

Het opleidingsprogramma

Zoals reeds eerder werd vermeld, kent het algemeen opleidingsprogramma twee afzonderlijke fasen: a)

Gerichte opleiding,

b)

P r a k t i j k e r v a r i n g volgens een v a s t g e s t e l d programma.

De werkgever van de duiker i s r e c h t s t r e e k s verantwoordelijk voor de tweede f a s e : de p r a k t i j k e r v a r i n g volgens een v a s t g e s t e l d programma. Het i s van bijzonder belang dat de werkgevers van de a s p i r a n t - d u i k e r i n z i e n dat deze twee opleidingsfasen die de c u r s i s t t o t een vakbekwaam mengselduiker maken van elkaar afhankelijk z i j n en elkaar aanvullen.

122

11.

Gerichte opleiding

ledere academische studie, en iedere vak- of beroepsopleiding begint met een gerichte opleiding die als basis dient voor de ervaring die later bij de eigenlijke uitoefening van het vak of beroep wordt opgedaan. Volgens mij vormt het beroepsduiken hierop geen uitzondering. Als iemand beroepsduiker wil worden, vraagt hij eerst om toelating tot een opleiding tot perslucht duik er. Als hij wordt aangenomen, volgt hij 12 weken lang een gerichte cursus, voordat hij in de praktijk als duiker ervaring kan gaan opdoen. Nadat hij enige tijd als beroepsduiker werkzaam is geweest, moet hij vervolgens, om bekwaamheid als mengselduiker te verwerven, weer een gerichte opleiding volgen waar opnieuw de nadruk wordt gelegd op de elementaire theorie die hij als persluchtduiker heeft geleerd. Hem moeten dan ook de vaardigheden worden onderricht die voor het mengselduiken vereist zijn. Dit kan volgens mij het best "in de klas" of in een opleidingscentrum gebeuren, waarna volgens een vastgesteld programma beroepservaring moet worden opgedaan. Vijf jaar geleden kwamen de Britse autoriteiten tot de conclusie dat deze eerste fase van de opleiding tot mengselduiker, de gerichte opleiding, inderdaad de beste methode was om duikers op offshore-werkzaamheden voor te bereiden. Er moet de nadruk op worden gelegd dat gedurende de gerichte opleiding, met name in het Underwater Training Centre, onder reële omstandigheden wordt gedoken, dat wil zeggen dat de deelnemers werkeli jk tot op 100 meter diepte duiken en werkeli jk in omstandigheden die precies gelijk zijn aan die bij offshore-werkzaamheden saturât i eduiken uitvoeren. Er zijn natuurlijk verschillen. Het belangrijkste verschil is wel dat de aspirant-mengselduikers tijdens hun opleiding in het geheel niet onder druk van hun werkgever staan. Dat zou beslist anders zijn als de eerste fase van de opleiding in de praktijk in het kader van offshore-werkzaamheden plaatsvond.

123

Niets staat stil in de duikerij. De vereisten van de opleiding veranderen en de nadruk komt daarbij op andere aspecten te liggen. Het opleidingsprogramma voor mengselduik ers, dat aanvankelijk in 1975 werd samengesteld, is onlangs aangepast aan een herziene reeks doelstellingen die door de Manpower Services Commission van het Verenigd Koninkrijk voor de cursus werd vastgesteld. Alle betrokkenen in de duiksector en in de regering werden over deze herziene doelstellingen geraadpleegd. De uiteindelijk vastgestelde doelstellingen beantwoorden het best aan de huidige vereisten in de duiksector. Op verzoek van de overheid is het opleidingsprogramma door het Underwater Training Centre aangepast aan de herziene doelstellingen voor de cursus. Namens de overheid is door het UTC in april I98O een proefcursus georganiseerd. Het herziene programma voor de gerichte opleiding tot mengselduiker is in Bijlage A opgenomen, 12.

Beoordelingsmethoden

Het werk van de cursisten kan op verscheidene wijzen worden beoordeeld. De belangrijkste vraag is welke methode voor welke taken en vakken het meest geschikt zijn. De twee meest gebruikte methoden zijn: a)

Continue beoordeling van al het praktische en theoretische werk. Dit sluit niet uit dat aan het einde van de cursus een examen wordt afgenomen,

b)

Beoordeling uitsluitend aan de hand van een examen aan het einde van de cursus, met een praktisch en een theoretisch (schriftelijk of mondeling) gedeelte.

Het UTC maakt voor de belangrijkste verplichte vakken zowel van continue beoordeling als van tussentijdse en eindexamens gebruik. De beoordelingsmethoden die voor de proefcursus mengselduiken werden toegepast, worden in Bijlage B van dit document beschreven.

124

Bijlage A OPLEIDING VAN BEROEPSDUIKERS VOOR OFFSHORE-WERKZAAMHEDEN

PROGRAMMA VOOR DE CURSUS

Dag 1

Tijd

MBNGSELDUIKEN/DUIKEN

MET DUIKERKLOK

Bezigheid

ochtend 1

Aankomst in het UTC. Controle van documenten en logboeken.

ochtend 2

Inleidende lezing

middag 1

Rondleiding door het centrum en gesimuleerde duik in recompressi ekamer

2

middag 2

Theoretisch examen

ochtend 1

Elementaire duiktheorie, samenvatting, wiskunde

ochtend 2

EHBO 1 - Reanimatie, mond-op—mond- en mond-op-neusbeademing, uitwendige hartmassage

middag 1

Gebruik van recompressiekamer aan dek

middag 2

Omgang met gassen, compressoren

middag 3

Onderhoud van de duikuitrusting. Controle— syst emen, Drager—slangen.

3

Controles duikerklok, tijdopname en aantekeningen,

ochtend

controlekamer, gas- en elektrische apparatuur, communicatie en T.V. Lezing van arts over: "De medische aspecten van

middag

het diepzeeduiken".

4

ochtend 1

Gevaren en beheersing van het mengselduiken, apparatuur voor regeling van het milieu (ECU's)

ochtend 2

Procedure in noodgevallen

middag 1

Uitwassen met zuurstof, filters, regeling milieu, samenvatting wiskunde.

middag

2

Fysica (films)

125

Dag

5

Tijd ochtend

Bezigheid Fysiologie 1 Elementaire anatomie, fysiologie en gezondheidsleer.

middag

Decompressieschema's, therapeutische behandeling, prooedures bij afbreking van een duik, excursies vanuit saturatie.

6

ochtend

Fysiologie 2 Decompressieziekte, wet van Henry, barotrauma, embolie

middag

Vrij

7

gehele dag

Vrij

8

oohtend

Instructie in "droge" duikerklok, opstelling duikstation aan de oppervlakte, oppervlakteduiken in combinatie met uitschutting uit duikerklok op geringe diepte.

middag

Instructie uitsohuttingsprocedures in combinatie met verplaatsing oppervlakteduiker naar duikerklok.

9

gehele dag

Instructie noodsituaties. Uitsohutting en terugkeer in duikerklok bij geringe diepte - 2 cursisten en instructeur in duikerklok.

10

gehele dag

Uitsohutting en terugkeer in duikerklok bij geringe diepte - 2 cursisten en instructeur in duikerklok.

126

Dag 11

Tijd gehele dag

Bezigheid Uitsohutting en terugkeer in duikerklok bij geringe diepte. Redding van bewusteloze duiker, regeling milieu, mond-op-mond- en mond-op-neusbeademing. Geen instructeur in duikerklok.

12

gehele dag

Uitsohutting en terugkeer in duikerklok bij geringe diepte. Redding van bewusteloze duiker, regeling milieu, mond-op-mond- en mond-op-neusbeademing. Geen instructeur in duikerklok.

13

ochtend

Fysiologie 3 Toxiciteit van gas, HPNS, uiterste temperatuurverschillen.

middag 1

Lezing over gas en veiligheid, uitwassen met zuurstof.

14

middag 2

EHBO 2

gehele dag

Vrij

15 16 Uitsohutting en terugkeer in duikerklok bij

17

geringe diepte 18 19

20

ochtend 1

EHBO 3

oohtend 2

EHBO 4, lezing van arts.

middag 1

Examen fysiologie.

middag 2

Tussentijds examen.

127

Dag 21

Tijd

gehele dag

Bezigheid

Vrij

22 Uitsohutting en terugkeer in duikerklok bij

23

geringe diepte 24

25

gehele dag

Korte persluchtduiken tot 50 meter

26

ochtend 1

Fysica

ochtend 2

Fysica

middag

EHBO 5

ochtend 1

Fysica en verwante wiskunde

ochtend 2

Du ik wet gevi ng

middag

Reduceerventielen, ademautomaten, regeling

27

heliumtoevoer.

28

gehele dag

Vrij

29

Excursies met duikerklok tot op 75 meter vanuit

30

saturatie op 55 meter (He02)

31

Saturatietijd voor 6 cursisten (ABCDEP)

32

Excursies met duikerklok tot op 75 meter vanuit

33

saturâtie op 55 meter (He02)

34

Saturatietijd voor 6 cursisten

35

(GHJKLM)

ochtend

Opstijgtijd met decompressiestops

middag

Vrij

128

Bezigheid

Dag

Tijd

36

ochtend 1

Voorbereiding en slepen van boot naar duik-

r e s t van

locatie. Korte duiken t o t op 75 meter (He02)

de dag 37

gehele dag

Beoordeling van praktisch werk en EHBO-examen.

38

ochtend

Examens duiktheorie.

middag

Vrij

39

gehele dag

Korte duiken t o t 100 meter (He02)

40

gehele dag

Korte duiken t o t 100 meter (He02)

41

gehele dag

Korte duiken t o t 100 meter met decompressiestops b i j o p s t i j g i n g . Terugbrenging d u i k u i t r u s t i n g .

42

U i t s l a g en u i t r e i k i n g van diploma's.

129

PROGRAMMA VOOR DB CURSUS MBNQSELDUIKEN/DUIKEN MET DUIKERKLOK Aan de duiker gestelde eisen overeenkomstig de herziene doelstellingen In onderstaande tabel wordt aangegeven hoeveel duiken door iedere deelnemer aan de cursus mengsel duik en/duik en met duikerklok in het UTC moeten worden uitgevoerd. Het aantal duiken op de verschillende diepten is in overeenstemming met de herziene doelstellingen voor dit soort opleiding. De Werkgroep Mengselduiken heeft deze eisen op 29 april I980 tijdens een vergadering in het UTC te Fort William goedgekeurd. 1.

Uitsohutting uit duikerklok op geringe diepte

2.

Korte persluchtduiken tot 50 meter

één

3.

Korte duiken tot 75 meter

één

4.

Korte duiken tot 100 meter

één

5.

Excursies met duikerklok tot op 75 meter vanuit saturât i e op 55 meter

25 - 30

één

Er zijn in totaal 12 deelnemers per cursus. Dit aantal werd door de werkgroep als "ideaal" beschouwd. Als 16 deelnemers per cursus worden toegelaten, zal de totale duur van de cursus moeten worden verlengd, waarschijnlijk met oiroa zes dagen.

130

Bijlage Β Β OPLEIDING VAN BEROEPSDUIKERS VOOR OFFSHORE-WERKZAAMHEDEN Herziene normen voor de opleiding mengselduiken/duiken met duikerklok Proefcursus BEOORDELINGSMETHODEN 1.

Om in het bezit te komen van een diploma mengselduiken moet de cursist in (i) het praktische werk, (ii) de twee schriftelijke examens, (iii) de praktische en mondelinge EHBO-examens aan de gestelde eisen voldoen.

2.

De cursist wordt erop gewezen dat hij van de cursus kan worden uitgesloten en geen diploma zal ontvangen, indien hij volgens het UTC een gevaar voor zich zelf en voor anderen is.

3.

Het praktische gedeelte Voor het praktische gedeelte kan de cursist maximaal 110 punten behalen. Om te slagen, zijn ten minste 73 punten nodig, dat wil zeggen 66 %, Er wordt op twee manieren beoordeeld:

a.

vijf wekelijkse beoordelingen

b.

mondeling/praktisch examen duik­ uitrusting

- in totaal 50 punten

- in totaal 60 punten 110 punten

3.1

Wekelijkse beoordelingen De cursist wordt niet alleen wekelijks beoordeeld op zijn alge­ mene vaardigheid en capaciteiten, zijn optreden als lid van een

131

team en de door hem gemaakte vorderingen, maar ook t e n aanzien van de b e l a n g r i j k s t e vakken die op het opleidingsprogramma voorkomen. B i j elke wekelijkse beoordeling kunnen i n t o t a a l 10 punten worden behaald. 10

Uitstekend De uitgevoerde werkzaamheden z i j n van hoog p r o f e s s i o n e e l niveau. Toont zelfvertrouwen en bekwaamheid, en b e s t e e d t bijzondere aandacht aan d e t a i l s . Zou zonder t o e z i c h t kunnen werken.

9

Zeer goed Controleert altijd de uitrusting en treft uit zich zelf alle voorbereidingen. Is problemen voor, en neemt corrigerende maatregelen. Is in staat zonder toezicht te werken,

8-7

Voldoende Voert alle werkzaamheden op bevredigende wijze uit, maar heeft leiding en minimaal toezicht nodig,

6

Beantwoordt niet aan de norm Het werk wordt incorrect óf met talrijke fouten uitgevoerd. Heeft te veel/te weinig zelfvertrouwen en/of negeert veiligheidsmaatregelen. Moet voortdurend onder toezicht staan. Toont soms gebrek aan teamgeest.

5

Onvoldoende Prestaties voldoen niet aan de normen. Negeert veiligheidsvoorschriften. Moet voortdurend onder toezicht staan.

De punten die tijdens de eerste week van de cursus worden toegekend, zijn uitsluitend belangrijk als onderdeel van het totaal aantal punten. Indien een cursist in de tweede tot en met de vijfde week zes punten of minder behaalt, wordt hem gezegd dat zijn prestaties onvoldoende zijn. Als hij in de tweede tot en met

132

de vijfde week vijf punten of minder behaalt, wordt hij van de cursus uitgesloten omdat hij niet aan de vereiste praktische normen blijkt te voldoen. 3.2

Mondeling/praktisch examen duikuitrusting Dit examen zal worden afgenomen door een instructeur die iedere cursist afzonderlijk beoordeelt. Het examen bestaat uit vier onderdelen: Drukkamer De kandidaat moet de voor het gebruik van de uitrusting vereiste controles uitvoeren en aantonen dat hij de fundamentele werking heeft begrepen van i

de regeling van het omringend milieu

ii

de gassystemen (ingebouwd ademhalingssysteem, bemonsteringstechnieken voor gas, compressie— en decompressiesystemen). (15 punten)

Duikerklok De kandidaat moet tonen dat h i j de fundamentele beginselen heeft begrepen van: i

systemen voor de r e g e l i n g van de gastoevoer

ii

de temperatuurregeling

i i i gasanalyse iv

procedures i n noodgevallen

(15 punten)

Controlekamer i

totstandbrenging van gastoevoer naar duikerklok, drukkamer, ingebouwd ademhalingssysteem

ii

i j k i n g van 0„ en CO_-controle-apparatuur

i i i omstandigheden b i j de r e g e l i n g van de drukkamer (15 punten)

133

Algemeen De kandidaat i

moet i n s t a a t zijn opjaagcompressoren t e gebruiken ( s t a r t e n , bedienen, s t o p z e t t e n ) .

ii

moet tonen dat h i j bekend i s met de werking en het onderhoud van de KMB-10 en de "Superlite"-duikhelm.

iii

moet tonen dat h i j bekend i s met de werking en de beginselen van de heliumtoevoerregeling.

(I5 punten)

S c h r i f t e l i j k e examens De c u r s i s t moet aan het eind van de cursus twee s c h r i f t e l i j k e examens afleggen. Voor het examen fysiologie kunnen t e n hoogste 60 punten worden behaald en voor het tweede s c h r i f t e l i j k eindexamen, met vragen die op een aantal van onderstaande onderwerpen betrekking hebben, maximaal I40 punten. Kandidaten die voor de twee examens samen 120 punten of meer van de i n t o t a a l 200 punten, dat wil zeggen 60 $, behalen, z i j n geslaagd. Een kandidaat die voor het t h e o r e t i s c h gedeelte zakt, maar voor het praktisch gedeelte i s geslaagd, kan eventueel met goedvinden van het Hoofd Duikaangelegenheden in overleg met de vertegenwoordiger van de Manpower Services Commission een mondeling herexamen k r i j g e n . 4.1

Fysiologie Dit vormt een afzonderlijk examenonderdeel, daar heel wat schrijfwerk nodig i s om de vragen v o l l e d i g t e beantwoorden. De vragen z i j n zo gesteld dat een beeld wordt verkregen van de fysiologische kennis van de kandidaat. Deze kennis i s noodzakel i j k , omdat h i j anders niet i n s t a a t i s aan een a r t s b u i t e n de drukkamer gedetailleerd verslag u i t t e brengen over de symptomen

134

of verwondingen van een zieke duiker. Voor zijn eerste diagnose en de daaruit voortvloeiende behandeling kan de arts immers op een dergelijk verslag aangewezen zijn. 4.2

Schriftelijk eindexamen De vragen betreffen een selectie uit de volgende onderwerpen: Wet van Boyle, Wet van Dalton, Algemene Gaswet, Wet van Archimedes, het mengen van gassen, de redenen voor het uitwassen met zuurstof, regeling van het milieu, procedures in noodgevallen, methoden om de gasapparatuur schoon te maken en duikwetgeving. Vragen over de Wet van Boyle, de Wet van Dalton, de Algemene Gaswet en de Wet van Archimedes hebben tot doel na te gaan of de kandidaat de praktische toepassingen hiervan begrijpt.

5

Praktisch en mondeling EHBO-examen Het examen bestaat uit twee onderdelen. Het mondeling gedeelte wordt afgenomen door een erkend arts. Het tweede gedeelte bestaat uit praktische tests en een mondeling examen dat door een bevoegd personeelslid van het UTC wordt afgenomen. Voor de twee onderdelen kunnen in totaal 15 punten worden behaald. Om te slagen zijn 9 punten, dat wil zeggen 60 % vereist. Kandidaten die met succes dit onderdeel van de opleiding hebben doorlopen, krijgen een EHBO-diploma van het UTC,

135

VEILIGHEIDSPROCEDURES EN OPLEIDING

VOOR WETENSCHAPPELIJK DUIKERS

door N.C. FLEMMING Institute of Océanog raphie Sciences, Wormsley/Godabning (VK)

SAMENVATTING

INLEIDING

In 1978 heeft het Permanent Orgaan voor de veiligheid en de gezondheidsvoorwaarden in de steenkolenmijnen en andere winnings­ industrieën richtsnoeren voor veilig duiken gepubliceerd, die samen­ gesteld zijn door de European Diving Technology Committee. In para­ graaf Α.4 van dat verslag wordt verklaard dat een algemeen aanvaar­ de internationale opleidingsnorm van groter belang is voor de ver­ groting van de duikveiligheid dan welk andere afzonderlijke maat­ regel ook. In het EDTC­verslag worden verschillende vormen van duikop­ leiding erkend, bij voorbeeld voor mengeelgasduiken of persluchtdui­ ken, en bij internationaal erkende normen dient met dergelijke ver­ schillen vanzelfsprekend rekening te worden gehouden. Een groep dui­ kers die in vele gevallen wettelijk gezien "aan het werk zijn", is niet in het EDTC­verslag opgenomen, noch bij het overleg dat aan de opstelling ervan vooraf ging, noch in de in het verslag behandelde onderwerpen. De groep wordt gevormd door de wetenschapsmensen en technici die ten behoeve van universiteiten, onderzoeklaboratoria en soms ook voor onderzoekafdelingen van bedrijven duikoperaties verrichten. Velen van hen zijn student, doch sommigen van hen zijn werknemers van de onderzoeksinstituten en dus wettelijk gezien "in dienst" of "aan het werk", afhankelijk van de definitie in de wet­ geving, die van land tot land verschilt. Een belangrijk kenmerk van de duikers voor wetenschappelijk onderzoek is dat hun opieidingsnorm internationaal via de Confédé­ ration Mondiale des Activités Subaquatiques, waarvan alle EEG­landen

136

lid zijn, reeds door 55 landen erkend is. Op een enkele uitzondering na, gebruiken wetenschappelijk

duikers autonome persluohtapparaten

en sportduikteohnieken. Zowel de uitrusting als de technieken zijn de laatste jaren gestaag verder ontwikkeld. Op nationaal en internationaal vlak bestaan procedures voor het herzien en aanpassen van de technieken, en deze worden goedgekeurd door de technische oommissie van de CMAS. Verreweg de meeste wetenschappelijk

duikers worden op-

geleid volgens sportduikmethoden en behalen internationaal geldige CMAS-brevetten. Hun opleidings- en werkmethoden worden verder nog geregeld door allerlei richtlijnen zoals de "Richtlinien" in Duitsland, de "Normative di Sicurezza" in Italië en de "Code of Practice for Scientific Diving" in Groot-Britannië. De CMAS staat op het punt een internationale richtlijn voor wetenschappelijk duiken te publiceren. De in het EDTC-verslag aanbevolen maatregel om de duikveiligheid het meest te vergroten is dus door de wetenschappelijk

duikers

al genomen. In de rest van deze voordracht wordt een beschrijving gegeven van de ontwikkeling en het functioneren van het duikopleidingssysteem en uitgelegd waarom de wetenschappelijk duikers de technieken kiezen die zij toepassen. DEFINITIE Er duiken, afgezien

an de communistische landen, in de we-

reld ca. 10.000 personen voor wetenschappelijke doeleinden, van wie bijna 3.000 in West-Europa. Tot hen behoren lectoren en hoogleraren, studenten die een graad willen behalen, afgestudeerden, studenten die vrijwillig wetenschappelijke en archeologische activiteiten willen verrichten, personeelsleden van onderzoeksinstituten en technische medewerkers. Deze personen houden zich beüig met biologisch, geologisch, elektronisch, fysisch of chemisch oceanografisch en archeologisch onderzoek. Medische en fysiologische proefnemingen behoren tot een speoiale oategorie, hoewel zij soms tot hst werk van wetenschappelijk duikers gerekend worden. In dergelijke gevallen dient met bijzondere medisoh-ethische overwegingen rekening te worden gehouden.

137

Voor de meeste wetenschappelijk duikers is het duiken niet in hun arbeidsovereenkomst opgenomen; de meesten zijntewerkgesteld als wetenschappelijk medewerker of archeloog, en duiken alleen af en toe als hun werk dat noodzakelijk maakt. METHODEN VOOR HET DUIKEN VOOR WETENSCHAPPELIJKE DOELEINDEN Meer dan 95 Í° van het duiken voor wetenschappelijke doeleinden wordt met autonome persluchtduikapparatuur, SCUBA-apparaten uitgevoerd. Af en toe gebruiken wetenschappelijk duikers wel heliummengsels, duikerklokken, verblijven, zuurstof-stikstogmengsels enz., maar dat gebeurt maar heel zelden. Derhalve is deze voordracht geheel beperkt tot de opleiding voor het duiken met SCUBA-apparaten. In het duiken met SCUBA-apparaten hebben zioh twee parallelle technieken ontwikkeld, de ene om aan de militaire eisen, de andere om aan die van de sport en de exploratie te voldoen. De eerste is wat de veiligheid betreft gebaseerd op een volgelaatsmasker en een seinlijn, de tweede op een opdrijfvest, snorkel, dieptemeter en meter voor de inhoud van de ademgascilinder s. De twee systemen zijn maar zelden verenigbaar. De wetenschappelijk duikers hebben in overgrote meerderheid gekozen voor de sportduiktechniek, die een grotere mobiliteit waarborgt en veiliger is wanneer men vanaf een niet voor anker liggend vaartuig duikt. ERKENNING VAN HET DUIKEN VOOR WETENSCHAPPELIJKE DOELEINDEN Duiken voor wetenschappelijk onderzoek wordt al sinds I9OO en misschien al langer gedaan. In 1956 is in Italië een genootschap voor duikonderzoek opgericht en sindsdien zijn ook in andere Europese landen dergelijke genootschappen opgericht. Deze genootschappen hebben contact met elkaar, hebben een aantal leden gemeen en hebben oontact met de technische commissie van de CMAS. De wetenschappelijke commissie van de CMAS onderhoudt banden met de wetenschappelijke commissie voor oceaanonderzoek van de UNESCO. De genoot8ohappen voor"wetenschappelijk" duiken houden conferenties, publiceren tijdschriften, stellen richtlijnen vast, en vertegenwoordigen hun leden

138

bij de desbetreffende autoriteiten en ministeries. OPLEIDING EN VEILIGHEID Hoewel de gewenste norm voor de duikopleiding voor wetenschapsmensen internationaal wordt erkend, zijn er geen beperkingen opgelegd aan de wijze waarop deze opleiding verkregen moet worden. Het systeem is dus bijzonder flexibel; de persoon in opleiding kan ervaring opdoen in een commercieel opgezette school, een sportvereniging, een universitaire vereniging, een militaire duikcursus enz. Bovendien kan de opleiding worden gevolgd in een geconcentreerde cursus waarbij men intern is of in een parttime-curus die over een groot aantal maanden uitgesmeerd wordt. Deze flexibiliteit is noodzakelijk voor de verschillende soorten dienstverband en studieroosters van de grote verscheidenheid van studenten en beoefenaren van academische beroepen die duiken voor wetenschappelijke doeleinden. Het bestaande opleidingssysteem levert zeer efficiënt opgeleide duikers af, en ontwikkelt zicht voortdurend, afhankelijk van de nieuwe eisen. PROFIEL VAN HET DUIKEN VOOR WETENSCHAPPELIJKE DOELEINDEN Universiteiten en onderzoeksinstituten die wetenschappelijk duikers in dienst hebben verlangen dat hun duikers opgeleid worden in cursussen waarin alleen duiken wordt onderwezen, met zo weinig mogelijk technisoh onderricht. Terwijl de werkopdrachten die de duikers krijgen verband dienen te houden met wetenschappelijk werk, mag in de cursussen geen tijd ingeruimd worden voor het wetenschappelijk werk als zodanig. De meeste instituten brengen hun duikers liever zelf de onderwatertechnieken bij die voor hun eigen soort onderzoek van belang zijn. Er dient opleiding gegeven te worden in het duiken met autonome onderwaterademapparaten, en andere technieken

dienen alleen facultatief te zijn. Ongeveer 10% van de voor

wetenschappelijk onderzoek duiken gaat in de noordelijke wateren dieper dan 30 m, in warmere wateren of in de Middellandse Zee mogelijk wat vaker. De meeste wetenschappelijk duikers duiken wel-

139

eens dieper dan 30 m. Het verdient aanbeveling hun een basisopleiding te geven die gelijkwaardig is aan het 3-stersduikbrevet van de CMAS, dat de duikers het recht geeft tot 50 m diep te duiken. Verder wordt gesuggereerd de norm in overeenstemming te brengen met de nieuwe Britse voorschriften voor duikoperaties krachtens de veiligheidswet (Health and Safety at Work (Diving Operations)Regulations) die een duiker uit categorie IV het recht geven met autonome persluchtduikapparatuur tot 50 m diepte te duiken en duiken uit te voeren waarvoor de decompressie in het water niet langer dan 20 minuten behoeft te duren.

VEILIGHEID Voor zover kan worden nagegaan; zijn er in West-Europa de laatste twintig jaar aan wetenschappelijk duikers acht dodelijke ongevallen overkomen. Een van hen was een Amerikaan en drie ongevallen gebeurden met duikers die van uit een habitat werkten. Wanneer men de globale cijfers voor West-Europa bekijkt, is ds frequentie van dodelijke ongevallen 2,5 per 10.000 blootgestelde personen per jaar; wordt dit beperkt tot het Europese duiken met SCUBA-apparaten dan is de frequentie 1,1 sterfgeval per 10.000 blootgestelde personen per jaar. VERGELIJKING MET NIET-EUROPESE LANDEN In alle niet-Europese landen, met uitzondering van Zuid-Afrika, worden de normen voor het sportduiken als toereikend erkend voor het duiken voor wetenschappelijke doeleinden. In Zuld-Afrika moet men een speciale opleiding volgen, die gebaseerd is op de Code of Practive for Scientific Diving richtlijn voor "wetenschappelijk duiken". In vele landen hanteren universiteiten hun eigen opleidingsschema's en werken overeenkomstig de normen van hun nationale onderwatersportbonden en de CMAS. WETTELIJKE STATUS VAN WETENSCHAPPELIJK DUIKERS De duikvoorschriften in de verschillende landen worden uitgevaardigd in het kader van versohillende soorten wetgeving en zijn

140

daarom van toepassing op verschillende categorieën werknemers, zelfstandigen en personen niet in vast dienstverband in verschillende industriële sectoren en in verschillende territoriale gebieden. Bovendien varieert de status van studenten, personen die postuniversitair onderzoek doen en hoogleraren van land tot land, afhankelijk van de wetgeving terzake. Ondanks deze verschillen en de mogelijke onzekerheid over de wettelijke status van het dienstverband of de toepassing van de duikwetgeving op bepaalde groepen wetenschappelijk duikers, is het een simpel feit dat de wetenschappelijk duikers praktisch overal worden opgeleid voor vaste normen (3-sters, CMAS) en er zijn geen aanwijzingen dat de verschillen het risioo vergroten. Kortom, er bestaat al een uniforme norm en er is geen behoefte aan radicale bureaucratische of verplichte veranderingen. In de inleiding tot het EDTC-verslag staat» onze aanbevelingen betekenen niet dat er nog meer formulieren ingevuld moeten worden, iets wat wij belangrijk vinden in een steeds bureaucratie eher wordende wereld. Doel van de onderhavige voordracht is, er de nadruk op te leggen dat de aanpassing geleidelijk moet gaan, aangezien het huidige opleidingssysteem over het geheel bevredigend werkt en zich van nature laat aanpassen,

141

VEILIGHEIDSPROCEDURES EN OPLEIDING VOOR WETENSCHAPPELIJK DUIKERS door N.C. FLEMMING Institute of Océanographie Sciences, Wormley/Godalming - VK

Over de hele wereld, de communistische landen buiten beschouwing gelaten, duiken ongeveer 10.000 personen voor wetenschappelijke doeleinden. De duikopleiding voor deze "wetenschappelijk" duikers heeft zich de laatste 25 jaar geleidelijk aan ontwikkeld. Universiteiten en onderzoeksinstituten hebben als duikmethoden die voor het sportduiken overgenomen, hetgeen hen een voldoende dieptebereik, mobiliteit, veiligheid, efficiency en lage kosten garandeert. De opleidingsmethoden komen uit de commerciële, marine- en sportpraktijk. Dit is een uitstekende bron voor goed getrainde studenten en afgestudeerden, tegen minimale kosten voor de onderzoeksinstituten. De frequentie van dodelijke ongevallen voor wetenschappelijk duikers is laag, maar er moet natuurlijk altijd gepoogd worden de ongevallenfrequentie, waar dat maar mogelijk is, nog verder te verlagen. In vele landen wordt thans wetgeving ingevoerd die voor het eerst van toepassing is op wetenschappers, universiteitsdocenten en afgestudeerde academici. In deze voordracht wordt erop aangedrongen om, waar voorschriften en wetten voor de eerste maal moeten worden toegepast, zoveel mogelijk rekening te houden met het bestaande systeem dat reeds voldoet en een goede veiligheid garandeert. Waar mogelijk dienen de voorschriften een bevestiging te vormen voor de beste, bestaande methoden. Het huidige opleidingssysteem is uiterst flexibel, en wordt voortdurend aangepast aan de modernste uitrusting, de nieuwste medische kennis en de nieuwste eisen die het werk stelt. Alle radicale of verplichte veranderingen leiden tot hogere kosten, negatieve benadering, inflexibiliteit en zelfs grotere risico's als gevolg van pogingen om eventueel in bepaalde situaties ongeschikte uitrusting of technieken te gaan gebruiken. Verbeterde facultatieve cursussen zijn nodig om wetenschappelijk duikers in de gelegenheid te stellen meer te weten te komen over onderwatertechnieken zoals "data-logging", akoestische positionering, videosystemen, monsternemingsapparaten, enzovoort.

142

INLEIDING Het totale aantal wetenschappelijk duikers, inclusief beroepsonderzoekers, personen die postuniversitair onderzoek verrichten, studenten, onderzoekstechniei en amateur-wetenschappers die regelmatig duiken bedraagt over de hele wereld circa 10.000 (exclusief Rusland, China en Oost-Europa), van wie meer dan 2.000 in West-Europa. Het duiken als onderdeel van het wetenschappelijk onderzoek is aan het einde van de negentiende eeuw, zo niet eerder, begonnen (Dugan, 1960, Wojtusiak, 1973). Alle vormen van duikuitrusting: standaard, autonoom, lucht, zuurstof, mengselgas, duikerklok en habitat zijn op het een of andere moment wel voor wetenschappelijk werk gebruikt, hoewel SCUBA-apparatuur verreweg het meest gebruikt wordt. (Roberts, 1971; NOAA, 1975; Muller, 1977). Thans wordt regelmatig gedoken voor enkele honderden instituten, laboratoria, universiteiten en technische hogescholen (Flemming, 1973; Gamble en Yorke, 1978; Gamble en George, 1979). Het aantal dodelijke ongevallen bij het wetenschappelijk onderzoek is onveranderd laag, in Europa minder dan 2 per 10.000 blootgestelde personen per jaar en vermoedelijk geldt dat ook over de hele wereld. Een aanzienlijk percentage van de ongevallen met Europese duikers staat in verband met habitat-experimenten. De opleidingsmethoden voor wetenschappelijk duikers lijken op of zijn identiek met die voor sportduikers wat het duiken met SCUBA-apparatuur betreft. Voor andere systemen wordt de opleiding meestal gegeven aan een school met commerciële oogmerken of, bij een geschikte duikonderneming, bij de marine of op een duikschool. Er bestaat een standaardbrevet van de CMAS (Confederation Mondiale des Activités Subaquatiques) voor wetenschappelijk duikers, dat in de 55 landen met bij de CMAS aangesloten bonden erkend wordt en in vermoedelijk nog veel meer landen geaccepteerd wordt. De wetten die eventueel van toepassing zijn op duikende wetenschapsmensen, vertonen echter van land tot land grote verschillen. Het duiken voor wetenschappelijk onderzoek is volledig internationaal. Individuele wetenschapsmensen bezoeken andere landen om in laboratoria te werken waarvoor zij duiken; groepen duikende wetenschapsbeoefenaren uit allerlei landen vormen teams om in een land of op open zee te gaan duiken; teams van wetenschappelijk duikers uit een land verrichten oceanografisch onderzoek in andere landen. In deze voordracht worden met name de landen van de EEG behandeld, maar er zal regelmatig verwezen worden naar niet-

14Π

­lid­staten van de EEG in West­Europa en naar andere landen met geavanceer­ de duiktechnologieën. Het is van het allergrootste belang dat de vrijheid en de mogelijkheid voor wetenschappelijk duikers om in verschillende landen te werken, gehandhaafd blijven. DEFINITIES

Voor de doeleinden van deze voordracht verstaan wij onder "weten­ schappelijk duiker" een gediplomeerd wetenschapsbeoefenaar, ingenieur of archeoloog, die in de allereerste plaats in dienst genomen is vanwege zijn of haar technische bekwaamheden, en die vrijwillig besluit te gaan duiken met ademhalingsapparatuur om het onderzoekproject vooruit te helpen. Mees­ tal is de wetenschapsman niet krachtens zijn arbeidsovereenkomen tot dui­ ken verplicht hoewel in een aantal instituten de chefduiker of hoofdduiker wel een dergelijke arbeidsovereenkomst gesloten hebben. Het duidelijkste voorbeeld van een wetenschappelijk duiker is de wetenschapper of de archeologisch onderzoeker met een project dat met de zee verband houdt en voor wiens onderzoek het noodzakelijk is dat hij week in week uit en jaar in en jaar uit regelmatig duikt. Deze mensen zijn echter in de minderheid. Gebruikelijker is dat de wetenschappelijk duiker minder dan 20 à 30 duiken per jaar maakt, hetzij geconcentreerd in een paar weken intensieve praktische arbeid hetzij uitgesmeerd over langere tijd voor pe­ riodieke monsternemingen en waarnemingen. De overblijvende tijd is gewijd aan doceren, laboratoriumonderzoek, literatuuronderzoek, computeranalyse, interpretatie van de resultaten, enzovoort.

Bij een door de wetenschappelijke commissie van de wetenschappe­ lijk duikers van de CMAS in acht landen, waarvan zes in West­Europa, gehou­ den enquête bleek dat de beroepen van de wetenschappelijk duikers als volgt waren verdeeld: beroepsonderzoekers en universiteitsdocenten, 17 %; perso­ nen die postuniversitair onderzoek verrichten, 40 %; studenten en vrijwil­ ligers, 43 %. Een verder gedetailleerd onderzoek naar de percentages van de verschillende beroepen in Britse instituten leverde de volgende cijfers op: (N = 300)

144

TABEL 1

%

Personen die postuniversitair onderzoek ver-

10

richten en daarbij regelmatig duiken Personen die postuniversitair onderzoek ver-

) 28 18

richten en daarbij af en toe duiken Studenten die een hogere graad willen bereiken

11

en die voor hun onderzoek duiken Gediplomeerde docenten, academici en instruc-

7

teurs die voor hun werk duiken Gediplomeerde technici, personeel voor instru-

12

mentatie en uitrusting, die tijdens hun werk duiken Studenten aan een universiteit die duiken in

17

verband met hun studie of om bij het onderzoekwerk te assisteren Andere studenten en leerlingen die in verband

11

met hun studie duiken Overigen, meestal technische assistenten, stu-

14

denten, trainees, leerlingen, enzovoort 100

Verreweg de meeste wetenschappelijk duikers leren duiken als sport, terwijl zij toevallig ook nog worden opgeleid voor natuurwetenschapper, archeoloog of ingenieur. Naarmate zij op beide gebieden ervaring opdoen, wordt hen het belang van het gebruiken van de duiktechniek voor het bevorderen van het onderzoek duidelijk. Dit zijn dus sterk gemotiveerde vrijwilligers die twee activiteiten hebben die hen fascineren, en waar zij uit hoofde van hun beroep bij zijn betrokken. Een klein aantal gediplomeerde wetenschappelijk onderzoekers gaat een duikopleiding volgen als opzettelijke stap ter verbetering van hun onderzoekmogelijkheden; eveneens meldt een klein aantal sportduikers zonder wetenschappelijke achtergrond zich vrijwillig voor verdere opleiding in vakken die op de zee betrekking hebben, of solliciteert naar academische onderzoeksfuncties, nadat het sportduiken bij hen belangstelling voor de wereld onder water heeft gewekt.

145

In deze voordracht wordt niet gesproken over fysiologische en psychologische proeven met duikers, met uitzondering van die gevallen (bijvoorbeeld Miller c.s., 1971; Baddeley en Flemming, 1967) waarin een significant aantal wetenschappelijk duikers bij experimenten onder normale omstandigheden op zee als proefkonijn is gebruikt. METHODEN VOOR HET DUIKEN VOOR WETENSCHAPPELIJKE DOELEINDEN Om de bestaande opleidings- en veiligheidsmethoden van wetenschappelijk duikers beter te kunnen begrijpen, moet men eerst weten wat wetenschappelijk duikers normaliter tijdens hun werk doen, en waarom zij bepaalde soorten uitrusting kiezen. Ideale voorbeelden van onderwaterwetenschap zijn de verscheidene experimenten van Earll en anderen (1975) waarbij men elektronische meetapparaten heeft bevestigd aan dieptefauna in haar eigen milieu, het terugvinden van de breukvlakken van inwendige golven door middel van zogenaamde kleur- of meetstoffen van Woods c.s. Gíoods en Fosberry, 1966), de metingen van de energiestroom in kelpformaties van Zoutendyk c.s. (Zoutendyk, 1975; Field, 1975; Greenwood, 1980) of het waarnemen en in kaart brengen van algenformaties en zuurstofdepletie in het noordelijk deel van de Adriatische Zee door Stefanon (Stefanon, 1977) en het werk van Anger c.s. (1977). Wetenschappelijke duikteams zijn meestal maar klein, en er is een bijzonder grote mobiliteit vereist voor het transport van het laboratorium naar de kust, van de kust naar de duikplaats en onder water tot op de werkplek. Derhalve dient de uitrusting licht en gemakkelijk te vervoeren te zijn. De SCUBA-uitrusting voldoet aan al deze eisen; de duikmethoden die men zich eigen heeft gemaakt, zijn die welke de onderwatersportbonden de laatste dertig jaar hebben ontwikkeld. Het resultaat is, dat het duiken voor wetenschappelijk onderzoek meestal met het sportduiken de uitrusting en de duikmethoden gemeen heeft, terwijl het met het beroepsduiken de taken èn plichten gemeen heeft van het werken in dienstverband. Deze relaties zijn geschetst in figuur 1 a en b. Bedoeling van deze figuur is een begrip toe te lichten, zonder dat dit behoeft te betekenen dat wetenschappelijk duikers altijd en overal als duikers in dienstverband worden aangemerkt.

146

Vanwege het theoretisch en niet op winstbejag gerichte karakter van het grootste deel van het oceanografisch onderzoek, wordt het gewoonlijk uitgevoerd door kleine duikteams, zonder bijkomende kosten, en met een korte voorbereidingstijd. Wanneer het gunstig weer is, of wanneer extra monsters nodig zijn, moet een onderzoeker in staat zijn drie of vier collega's bij elkaar te roepen en voor over enkele dagen of zelfs voor dezelfde dag nog een duik te organiseren. De uitrusting moet vervoerbaar zijn en in eenpersoonslasten gedragen kunnen worden. Ter plaatse moet de uitrusting verplaatst kunnen worden in kleine vaartuigen of opblaasboten. De uitrusting moet uiterst betrouwbaar zijn en er moet geen hele staf van technici aan te pas behoeven te komen om haar te bedienen. De uitrusting voor de sportduiker is uiterst betrouwbaar in de praktijk, om dezelfde reden waarom een normaal televisietoestel betrouwbaar is. Hoewel het een ingewikkeld apparaat is, hangt het succes van de verkoop daarvan af van eigenaars die geen technisch deskundigen zijn, en van een minimaal onderhoud. In de praktijk worden ongevallen bij het sport- en "wetenschappelijk" duiken maar heel zelden veroorzaakt door gebreken aan de uitrusting ( Schenk en McAniff, 1975; BSAC, 1979; Underwater Association, 1978). Voor de meeste "wetenschappelijke" duiken (met uitzondering van archeologisch werk op een wrak van geringe afmetingen) is tijdens de duik een grote horizontale en verticale beweeglijkheid noodzakelijk. Afstanden van 500 meter zijn geen zeldzaamheid. Aangezien het doel van de duik is de getrainde wetenschapper zo dicht mogelijk bij zijn studieobject te brengen, is het logisch dat de keuze van de richting en de snelheid van de beweging op de zeebodem een zaak moet zijn van de duiker zelf. Dat wil zeggen, dat de duik, voor zover dat mogelijk is, door de duiker moet worden geregeld en niet vanaf de oppervlakte. De duikleider aan de oppervlakte zal alleen de beslissing van de leider van het duikteam onder water ongedaan maken, wanneer dat om veiligheidsredenen nodig is. Onderstaande tabel is een heel globale schatting van het percentage van de gedoken manuren door wetenschappelijk duikers die verschillende technieken gebruiken:

147

FIG. 1 RELATIES TUSSEN DUIKACTIVITEITEN Α. Sportduiken, beroepsduiken en duiken voor wetenschappelijke doelein­ den hebben bepaalde elementen gemeen, hetgeen in de figuur is aange­ duid door het overlappen van de cirkels.

Gemeenschappel ij ke technieken

in

dienstverband

B. In onderstaand diagram wordt heef'eit"•Benadrukt dat de meeste weten­ schappelijk duikers gebruik maken van de techniek van het sportduiken, terwijl velen van hen echter wel in dienstverband duiken. *"^»»^^ Status Techniek 1

[N DIENSTVERBAND 'AAN HET WERK"

SEEN DIENSTVERBAND «ET "AAN HET WERK"

^"^^^

ZWARE EN MENGSELBEROEPS

N.V.T.

GASSYSTEMEN AUTONOOM PERSLUCHT­ DUIKEN

WETENSCHAPPELIJK

SPORT

148

TABEL 2 SCUBA-duiken

meer dan 95 %

Luchttoevoer vanaf de oppervlakte

1 tot 5 %

Mengselduiken

minder dan 1 %

Duiken met duikerklok

minder dan 0,1 %

Habitat

minder dan 1 %

Er bestaan verschillende manieren om de SCUBA-uitrusting te gebruiken. Deze manieren zijn afwisselend geschikt voor verschillende duikomstandigheden en taken. Het kan echter gevaarlijk zijn op dezelfde plaats verschillende duikmethoden toe te passen of duikers die niet vertrouwd zijn met een bepaalde techniek op een andere te laten overschakelen, zonder een zeer zorgvuldige voorbereiding. In bepaalde omstandigheden kan het beslist gevaarlijk zijn duikers met verschillende duikmethoden samen te laten werken, aangezien zij elkaar niet kunnen bijstaan onder water wanneer het om de veiligheid gaat. De volgende methoden staan tegenover elkaar: (a) Volgelaatsmasker, dubbele tanks met aftapkraantjes, geen snorkel, geen meter voor de inhoud van de gascilinders, geen zwemvest, seinlijn naar oppervlaktevaartuig, buddy-lijn naar mededuiker. (b) Afzonderlijk gelaatsmasker en ademhalingsbuizen, een willekeurige tankcombinatie, maar zonder aftapkraantjes, snorkel, instelbaar opdrijfvest, dieptemeter, meter voor de inhoud van de gascilinders, mededuiker binnen de gezichtskring, markeringslijn naar de oppervlakte, duikhorloge; seinlijn naar het oppervlaktevaartuig facultatief. De voor- en nadelen van deze twee methoden voor autonoom duiken zijn:

(a) Voordelen . toezicht en controle op de duikers vanaf de oppervlakte . communicatie met de duikers

149

. terugroepen en bergen van de duikers in geval van een noodsituatie onder water . berging van een bewusteloze of dode duiker . "push-pull"-methode voor meten en vastleggen van ademgas verb ruik . mogelijkheid dat de duiker doorgaat met ademen, zelfs al verliest hij onder water het bewustzijn Nadelen . beweeglijkheid beperkt door de lengte van de seinlijn . gevaar dat de seinlijn en de buddy-line in elkaar verward raken . de seinlijn sleept door het water en in stromingen . geen mogelijkheid voor de duikers voor "buddy-breathing", of met een ander een ademhalingssysteem te delen . onmogelijkheid voor de duikers om lange tijd adem te halen of een grote afstand aan de oppervlakte te zwemmen wanneer hun ademgas opgebruikt is . slecht drijfvermogen aan de oppervlakte . geen controle op het drijfvermogen bij het tillen van zware voorwerpen op de bodem . geen controle op het drijfvermogen bij geassisteerde of noodopstijgingen . geen controle op het dri j f vermogen bij het optillen van een gewonde mededuiker (b) Voordelen . bijzonder grote mobiliteit . geen seinlijnen of buddy-lijnen die door het water slepen . "buddy-breathing" als veiligheidsfactor . de duiker kan voortdurend het gewenste duikprofiel controleren en berekenen . de duiker kan in een ontspannen houding onbeperkt ademhalen aan de oppervlakte . de duiker kan onbeperkt aan de oppervlakte blijven drijven . al heeft de duiker zijn ademhalingsapparaat kapotgemaakt dan kan hij nog aan de oppervlakte onbeperkt blijven drijven en ademhalen

150

Nadelen . gebrek aan conmunicatie met de duikleiding aan de oppervlakte . een bewusteloze duiker verliest het ademhalingsmondstuk . indien de duiker op aanzienlijke afstand van het begeleidingsvaartuig aan de oppervlakte komt kan hij niet gemakkelijk in veiligheid worden getrokken aangezien hij geen seinlijn heeft . naar een bewusteloze of dode duiker moet worden gezocht omdat het contact via de seinlijn ontbreekt. Na afweging van de voor- en nadelen, hebben de wetenschappelijk duikers praktisch universeel methode (b) gekozen, de methode die is ontwikkeld door onderwatersportbonden en sportduikscholen. Deze duikmethode wordt aan miljoenen sportduikers overal ter wereld onderwezen, en dit garandeert dat vrijwillige duikers die aan archeologische of wetenschappelijke projecten onder water werken dezelfde opleiding hebben gehad als de wetenschapsmensen met wie zij samenwerken. Wanneer wetenschappelijk duikers om veiligheidsredenen of voor directe communicatie gebruik willen maken van een seinlijn of van buddy-lijnen, wordt het systeem meestal aangepast aan het bestaande ademhalingssysteem van afzonderlijk gelaatsmasker en ademhalingsbuizen. Een volgelaatsmasker wordt meestal alleen maar gebruikt wanneer de duiker naar alle waarschijnlijkheid blootgesteld zal worden aan uitzonderlijk verontreinigd of corrosief water. Vanwege de noodzakelijke mobiliteit, vaak gecombineerd met grote zwemafstanden voor en/of na de duik, kiezen de meeste wetenschappelijk duikers de SCUBA-uitrusting, met afzonderlijk gelaatsmasker en snorkel. Aangezien er op veel universiteiten voor de studenten sportduikclubs bestaan, is het logisch en gemakkelijk dat de duikmethoden die de studenten als sportduikers leren, aansluiten op de methode die gebruikt wordt wanneer zij later onderzoek gaan plegen. De door sportduikers gebruikte methoden en de opleidingseisen zijn vastgelegd in erkende handboeken zoals het NAUI (National Association of Underwater Instructors) Manual, BSAC (British Sub-Aqua Club) Diving Manual en gelijkwaardige publikaties in vele andere landen. De commissie voor harmonisatie van de CMAS heeft de haar door de onderwatersportbonden van meer dan 30 landen overgelegde documenten zorgvuldig bestudeerd, om te zien of

151

de verschillende duikgraden internationaal gelijkwaardig waren, ongeacht de namen die men er in een land aan gaf. De graden voor sportduikers en voor sportduikinstructeurs worden door de CMAS als 1-sters-, 2-sters-, 3-sters- en 4-stersduikers en 1-sters-, 2-sters-, 3-sters- en 4-stersinstructeurs omschreven (in bijlage nr. 1 wordt een samenvatting gegeven van de eisen die voor elke graad gesteld worden). Internationaal erkende brevetten, en kaartjes, van het type "creditcard", worden door de CMAS in Parijs uitgegeven voor elke graad. De duikers dragen deze kaartjes bij zich, en kunnen tegen overlegging hiervan in meer dan 55 landen duikuitrusting, boten, perslucht, enzovoort, huren en kopen. Hoewel autonoom persluchtduiken en sportduikmethoden door wetenschappelijk duikers op zeer uitgebreide schaal toegepast worden, zijn er vele aspecten van de duikorganisatie die buiten het kader van de sportduikhandboeken vallen. In verband hiermee hebben in verscheidene landen de bonden voor wetenschappelijk duiken eigen technische handboeken en richtlijnen uitgegeven, die in combinatie met de duikhandboeken gebruikt worden. Van deze documenten noemen wij: het MOAA Research Divers Manual (VS), Underwater Association Code of Practice for Scientific Diving (Groot-Brittannië), Code of Practice for Scientific Diving (Zuid-Afrika) en Richtlijnen voor wetenschappelijk duiken (Italië) en Richtlinien für Forschungstauchen (West-Duitsland). In deze handleidingen worden onderwerpen behandeld als medische eisen, duikwetten en -verplichtingen, aan duikleiders te stellen eisen, verantwoordelijkheid van het instituut bij wie de duiker in dienst is, strijdige belangen, duiken onder extreme en bijzondere omstandigheden, verzekering, enzovoort. Verscheidene universitaire instellingen, zoals het Scripps Institution of Oceanography te San Diego, de Universiteit van Delaware, de Universiteit van Florida, enzovoort, maken hun eigen richtlijnen. ERKENNING VAN HET WETENSCHAPPELIJK DUIKEN In tal van Europese landen zijn in de loop van vele jaren op regionaal of nationaal niveau organisaties voor onderwateronderzoek gevormd. Het Centro Italiano Ricercatori Subacquei in Italie is minstens al in het jaar 1956 opgericht, hoewel het spoedig verdween en later vervangen is door het Comitato Italiano di Ricerche Studi Subacquei (CIRSS). In Engeland is de Underwater Association for Scientific Research in 1965 opgericht; in

152

Scandinavië is halverwege de jaren zeventig een bond voor oceanografisch en biologisch onderwateronderzoek opgericht, alsmede een organisatie voor archeologisch onderwateronderzoek. In Duitsland is halverwege de jaren zeventig de Unterkommission Forschungstauchen der Senatskommission für Ozeanographie gevormd, terwijl in Frankrijk begin 1979 de Société Olympia is opgericht als bond van wetenschappelijk duikers. Nederland en België hebben actieve wetenschappelijk duikers binnen hun onderwatersportbonden en onafhankelijken die geen lid zijn van die bonden. Datzelfde geldt voor Denemarken. Al deze bonden en verenigingen staan in voortdurend contact met elkaar en wisselen wetenschappelijke bulletins en publikaties uit. Veel duikers zijn lid van meer dan een bond, aangezien het kan gebeuren dat een Ierse geoloog wil samenwerken met Franse geologen aan de Franse kust, of een Italiaans zeebioloog graag samen met Duitse duikers in de Oostzee wil werken. Dit zijn beide voorbeelden uit de praktijk. De meeste verenigingen van wetenschappelijk duikers zowel in Europa als in vele andere landen zijn vertegenwoordigd in de wetenschappelijke commissie van de CMAS. Een internationale richtlijn voor het duiken voor wetenschappelijke doeleinden is, in samenwerking met het wetenschappelijk comité voor oceaanonderzoek van de UNESCO, in voorbereiding. CMAS heeft een brevet voor wetenschappelijk duiken of identiteitskaart ingevoerd, die uitgereikt wordt aan duikers die al in het bezit zijn van het 3-stersduikbrevet van de CMAS, tevens kunnen aantonen dat zij werken voor een onderzoeksinstituut of studeren aan een onderwijsinstelling waar zij duiken voor onderzoek of studie en bovendien kunnen bewijzen dat zij in hun eigen land het recht hebben te duiken tijdens hun wetenschappelijke arbeid. OPLEIDING EN VEILIGHEID Voor een kandidaat-wetenschappelijk duiker bestaan de volgende opleidingsmogelijkheden: (a) Lid worden van een algemene onderwatersportvereniging (b) Lid worden van de onderwatersportvereniging van een universiteit of hogeschool (c) Een cursus volgen op een commerciële sportduikschool (d) Een interne cursus volgen aan het instituut of de universiteit voor wie men gaat duiken voor wetenschappelijk onderzoek

153

e) Een commerciële cursus voor beroepsduiker volgen f) Bij het leger of de marine een cursus autonoom duiken volgen g) Een door de regering goedgekeurde en gecontroleerde cursus volgen h) Een cursus volgen op een commerciële duikschool, waar een opleiding gegeven wordt die specifiek op wetenschappelijk duikers is gericht. Momenteel wordt de initiële training voornamelijk verkregen via de mogelijkheden a ) , b) of c). Betrekkelijk weinig mensen kiezen mogelijkheid d) en f) en maar heel weinig mensen mogelijkheid e) en wel omdat de uitrusting niet geschikt is en vanwege de hoge kosten. Met name in Duitsland wordt mogelijkheid g) door de overheid geadviseerd. Voor zover ik weet, bestaat mogelijkheid h) nog niet, hoewel die wel zeer nuttig zou zijn. Vooral cursussen van een of twee weken, ter verbetering en aanpassing van de opleiding van mensen die het duiken aanvankelijk via sportduikverenigingen geleerd hebben en daarna weinig praktijk op hebben gedaan, zouden waardevol kunnen zijn. Hoewel het technisch niveau en de bekwaamheid van het duiken voor wetenschappelijk onderzoek geleidelijk, maar gestaag stijgen, kan men, uitgaande van de volgende criteria, zeggen dat de huidige opleidingsmethoden voor dit speciale doel een gezonde basisopleiding blijven bieden: (i) zeer laag percentage dodelijke ongevallen (minder dan 2 per 10.000 blootgestelde personen per jaar) (ii) ruim aanbod van talentvolle jonge wetenschappelijke duikers en een groeiend ledental van de bonden voor "wetenschappelijk" duiken (iii) lage opleidingskosten (iv) opleiding stuurt het studierooster niet in de war (v) opleidingsmogelijkheden van verschillende aard, aangepast aan individuele eisen (vi) de opleiding verloopt geleidelijk en de cursus wordt onderbroken om verscheidene maanden of jaren praktijkervaring op te doen (vii) de brevetten waarvoor wordt opgeleid, worden internationaal erkend (viii) het systeem is evengoed geschikt voor mannelijke als voor vrouwelijke duikers

154

(ix) de opleiding kan worden genoten in honderden centra en clubs in heel Europa, zodat het reizen en het tijdverlies tot een minimum beperkt blijven. Het zou moeilijk zijn een elternatief systeem te vinden met evenveel voordelen als dit. Alle radicale veranderingen in het bestaande systeem zouden zeker, ondanks de schijnbare specifieke ontwikkeling ten koste gaan van de efficiency. Veranderingen zouden het nuttigst zijn op de volgende gebieden: (i) gevorderde cursussen in het duiken met SCUBA-apparaten om de bekwaamheden van 1-stersduikers en 2-stersduikers (benamingen van de CMAS) te vergroten (ii) modulaire cursussen in specifieke duiktechnieken voor wetenschappelijk onderzoek, onderwaterfotografie, opmetingen, opnemen van gegevens, akoestiek, enzovoort (üi)

cursussen in andere duiktechnieken dan met SCUBA-apparaten

(iv) facultatieve cursussen in perifere technieken, zoals bediening van recompressiekamers, paramedische opleiding, navigeren, repareren van de uitrusting, enzovoort. De bestaande, door wetenschappelijk duikers benutte opleidingsmogelijkheden zijn oorspronkelijk ontstaan om aan andere eisen te voldoen en wel op sport-, militair of commercieel terrein. De wetenschappelijk duikers hebben heel gewoon de bestaande opleidingsschema's zo efficiënt mogelijk gebruikt of aangepast. De voornaamste tekortkomingen vloeien voort uit het feit dat bepaalde punten niet gestandaardiseerd zijn, met name de zwaarte en de frequentie van de medische keuring. Alle onderwatersportbonden die op nationaal niveau brevetten afgeven, verlangen dat de kandidaat-duiker vooraf een medisch onderzoek ondergaat, maar dit onderzoek is niet zo uitgebreid of zo duur als het medisch onderzoek voor de commerciële duiker. Een standaard medisch onderzoek wordt aanbevolen door de medische commissie van de CMAS (zie bijlage 2). De medische en fitheidseisen die voor cursussen in de beroepsduikerij worden aangehouden, zijn van toepassing voor blootstelling aan een diepte van 100 tot 600 meter en het werken met zware machines. Hoewel weten-

155

schappelijk duikers jong en betrekkelijk fit zijn, duiken zij met onregelmatige tussenpozen en wordt deze fitheid dus niet noodzakelijkerwijs op een continu peil gehouden. Het is algemeen gebruikelijk voorbereidingsduiken en fitheidstraining uit te laten voeren door personen die na lang niet gedoken te hebben een duikoperatie moeten gaan uitvoeren. Er zijn geen aanwijzingen dat een onaanvaardbaar hoog aantal ongevallen bij het sportduiken of het duiken voor wetenschappelijk onderzoek veroorzaakt wordt door onvoldoende hooggestelde medische eisen. De ongevallenfrequentie bij het duiken voor wetenschappelijke doeleinden is zo laag dat, voor zover ik weet, de laatste twintig jaar in Europa, Amerika of elders geen enkel ongeval door een ziekte, hartaanval of dergelijke, is veroorzaakt. Bij het sportduiken is een klein percentage van het totale aantal ongevallen veroorzaakt door hartaanvallen en voor 1973 ook door diabetes. In de meeste landen worden sportduikers met diabetes tegenwoordig afgekeurd en dat geldt zeker voor wetenschappelijk duikers. De nadruk die bij commerciële cursussen voor de beroepsduikerij op lichamelijke fitheid (tegenover afwezigheid van medische contra-indicaties) en pure lichaamskracht gelegd wordt, is voor het duiken voor wetenschappelijk onderzoek veel minder geschikt. Hoewel de veiligheid moet worden gehandhaafd en de duiker een goed zwemmer moet zijn die in staat moet zijn ook onder slechte omstandigheden op zee in leven te blijven, is voor de wetenschappelijk duiker een getrainde geest het allervoornaamste. Deze mentale training en academische vaardigheden worden in drie tot zeven jaar kostbare studie verkregen. Een wetenschapsbeoefenaar met de best mogelijke academische opleiding en een volkomen redelijke lichamelijke fitheid kan heel wel niet in staat blijken voor de Tarzanachtige tests van sommige commerciële en militaire duikcursussen te slagen. Dat geldt met name voor vrouwelijke duikers, die 15 tot 20 % van de wetenschappelijk duikers uitmaken. De lichamelijke hardheid van de opleidingscursussen dient in overeenstemming te zijn met het werk dat gedaan moet worden. Er worden gedetailleerde ongevallenstatistieken gepubliceerd door Hilbert Schenk (1975) en jaarlijks door de BSAC, maar er is niets dat erop wijst dat een onevenredig groot aantal ongevallen bij het sportduiken of het duiken voor wetenschappelijke doeleinden veroorzaakt wordt door een gebrek aan lichaamskracht of uithoudingsvermogen van mannen of vrouwen.

156 Hieruit volgt, dat de eerste medische keuring en de lichamelijke fitheid die voor de opleidingscursus vereist is, aangepast moeten zijn aan de normale arbeidsbelasting van de wetenschappelijk duikers en zowel voor mannelijke als voor vrouwelijke duikers geschikt moeten zijn. Aangezien wetenschappelijk duikers in dienstverband of semi-dienstverband duiken, hebben zij een grotere verantwoordelijkheid ten opzichte van hun collega's, hun superieuren en het grote publiek dan sportduikers. Hun medische geschiktheid om te duiken dient derhalve elk jaar te worden geverifieerd. Deze keuring zou voor diepe duiken, tot meer dan 40 meter diepte, en voor duikers van 35 jaar en ouder, strenger en uitvoeriger kunnen zijn. In de nieuwe Britse duikvoorschriften, die door de Health and Safety Executive in concept zijn opgesteld, wordt voorgesteld een categorie duikers in te stellen, een die men als "klasse IV" omschrijft. Voor deze categorie zijn opleidingseisen gesteld voor het autonoom persluchtduiken tot op een diepte en voor een tijdsduur waarbij ter plaatse geen compressiekamer aanwezig behoeft te zijn. Hierdoor zouden persluchtduiken tot op een diepte van niet meer dan 50 meter, alsmede duiken waarbij geen decompressie van meer dan 20 minuten in het water nodig is, toegestaan zijn. Deze categorie komt precies overeen met de eisen van de meeste wetenschappelijk duikers. Het lijkt redelijk, voor te stellen dat de duikopleidingseisen en de medische normen voor deze categorie duikers minder streng behoeven te zijn dan voor commerciële duikers, die tot op een diepte van enkele honderden meters moeten kunnen werken op mengselgas en dagen of weken na saturatie. PROFIEL VAN HET DUIKEN VOOR WETENSCHAPPELIJKE DOELEINDEN Er is, althans in Groot-Brittannië, uitvoerig officieel gediscussieerd over de vraag of de erkende of vereiste opleiding voor een wetenschappelijk duiker nu wel of niet beperkt zou moeten worden tot basisduiktecbnieken en -veiligheid of tevens nog een reeks beroepselementen moet bevatten die betrekking hebben op biologie, akoestiek, monsternemingsmethoden, sedimentologie, meettechnieken, enzovoort. Uit een enquête bij tien verschillende wetenschappelijke instituten voor oceanografisch onderzoek is gebleken dat deze instituten uitsluitend cursussen willen waarbij hun kandidaten voldoende voor het duiken opgeleid worden zonder dat zij wetenschappelijke vaardigheden bijgebracht krijgen. De verklaring is simpel. De meeste weten-

157

Figuur 2

PERCENTAGE DUIKEN DIEPER DAN.

90

80

Extrapolatie

70 -

¡3­

■E3 ■ Autonome duikers (VK)

o­

*· = Californisehe wetenschap­ pelijk duikers

60 ­■

§

50 ..

Ό U


40 ­

•r-l

Ό 6vS

30

·

20 ­

10 ·

ar

■»»

60

Diepte van de duik in meters

158

schappelijke instituten zijn zelf onderwijsinstellingen of hebben banden daarmee. Het heeft geen zin personeelsleden van een wetenschappelijk instituut vrij te stellen van werk en de kosten van hun bezoek aan een duikschool te betalen, waar ze dan tweederangs botanica, akoestische fysica of archeologie onderwezen krijgen. Zij kunnen deze vakken op een veel hoger peil leren in hun normale academische instituten. Bij dezelfde enquête bij wetenschappelijke instituten voor oceanografisch onderzoek werd tevens vastgesteld dat men unaniem van mening was dat de vereiste duikstandaard die van de 3-stersduiker (CMAS) was, die autonome apparatuur gebruikt en niet de commerciële industriële norm. Men is algemeen van mening dat het duiken met het standaardduikpak, helmduiken, halfmasker, mengselgasduiken en duiken met de duikerklok voor de basisopleiding van wetenschappelijk duikers niet van belang zijn, en dat geldt tevens voor het omgaan met hydraulische of pneumatische gereedschappen. In de voorafgaande alinea wordt uitsluitend gesproken over de initiële basisopleiding. Het is bijzonder belangrijk dat instituten en duikscholen facultatieve opleidingen aanbieden in de techniek van de onderwaterfotografie, videosystemen, het nemen van geologische monsters onder water, enzovoort. Maar deze vaardigheden mogen geen onderdeel vormen van de verplichte basisopleiding, aangezien dit de initiële kosten zou opjagen, voor een groot deel van de mensen die in een en dezelfde cursus worden opgeleid irrelevant zou zijn en de recrutering zou vertragen. Figuur 2 geeft een vergelijking van het percentage duiken tot op verschillende diepten, uitgevoerd door Britse en Amerikaanse wetenschappelijk duikers. Hetzelfde globale profiel geldt waarschijnlijk ook voor Noord-Europa, maar in de landen aan de Middellandse Zee wordt vermoedelijk een groter percentage duiken op grotere diepten verricht vanwege de grotere helderheid en de hogere temperatuur van het zeewater. Wetenschappelijk duikers uit alle Europese landen voeren ook soms werk uit in de Middellandse Zee of in verder afgelegen wateren, zoals de Rode Zee, de Caribische Zee of de Indische Oceaan. Mits er recompressiemogelijkheden voorhanden zijn, zal men ook daar waarschijnlijk dieper en langduriger duiken. Men heeft wel eens voorgesteld de opleidingsnormen voor wetenschappelijk duikers te baseren op het non-decompressieduiken, aangezien slechts

159

een gering percentage van de wetenschappelijke duiken in de decompressiezone wordt uitgevoerd. Dit voorstel is onnodig beperkend en veel schadelijker dan op het eerste gezicht wel lijkt. Hoewel de meeste duiken voor wetenschappelijk onderzoek niet erg diep zijn, duiken de meeste wetenschappelijk duikers van tijd tot tijd wel eens tot een diepte van 30 à 50 meter. Met een brevettering op twee niveaus, namelijk van 0-25 meter en van 25-50 meter zou men praktisch niet werken kunnen. Vrijwel iedereen zou het "diepe" brevet moeten halen, of anders een onderdeel van zijn onderzoek moeten laten vallen. Het door de Britse Health and Safety Executive voorgestelde systeem is uiterst praktisch, omdat het wetenschappelijk duikers toestaat duikoperaties uit te voeren tot 50 meter diep, waarvoor een decompressietijd van hooguit twintig minuten in het water nodig is. Wetenschappelijk duikers werken overal ter wereld, en moeten hun werk verrichten in ongewone omstandigheden, zoals absolute stilte, in grotten, midden op zee, meer dan 1.000 km van het land, in bergmeren, in hete minerale bronnen, in rioolzuiveringsinstallaties, enzovoort. De algemene parameters voor het handhaven van de veiligheid in zulke uiteenlopende omstandigheden zijn vastgelegd in de richtlijn voor wetenschappelijk duiken (Code of Practice for Scientific Diving). Het is onmogelijk in de basisopleiding onderricht te geven in alle mogelijke duikomstandigheden van de tropen tot de poolzeeën, afgezien nog van het feit dat vele omstandigheden bij de opleiding niet kunnen worden nagebootst. Het is dus een essentieel onderdeel van de opleiding de wetenschappelijk duiker te attenderen op de gevolgen van het duiken in verschillende klimatologische en oceanische omstandigheden, documentatie te verstrekken, en contacten te leggen met personen en organisaties die in elk land bijstand kunnen verlenen. Een dergelijke steun wordt verleend via de richtlijn en via de wetenschappelijke commissie van de CMAS. VEILIGHEID Het doel van de opleiding is de wetenschappelijk duiker in staat te stellen het werk dat hij moet doen veilig en efficiënt te verrichten. Hoewel gestreefd moet worden naar totale veiligheid, moet men aanvaarden dat duiken nu eenmaal potentieel een gevaarlijke bezigheid is, en dat er onvermijdelijk een compromis moet worden gesloten tussen volmaakte veiligheid en

160

praktische efficiency. Indien veranderingen in het bestaande opleidingssysteem worden overwogen, is het van belang na te gaan hoe veilig het systeem was, om te zien of er aanwijzingen zijn dat een onvoldoende opleiding ongevallen veroorzaakt. Zo ja, hoeveel geld mag men dan van de onderzoeksinstituten verlangen voor een verbetering van de opleiding? Ik ben er niet in geslaagd volledige statistieken uit alle Europese landen in handen te krijgen, maar de gegevens uit alle landen met een actief duikprogramma voor wetenschappelijk onderzoek bewijzen dat dit soort duiken vermoedelijk de veiligste is waaraan iemand maar kan meedoen. In onderstaande tabel heb ik de door mij achterhaalde dodelijke ongevallen van wetenschappelijk duikers in West-Europa opgenomen: TABEL 3 1960

een student van de Universiteit van Bristol

1960

Conrad Limbaugh, chef-duiker van het Scripps Institute of Oceanography, Californie tijdens een duik in een grot aan de kust van Zuid-Frankrijk

1968

een Duitse duiker in het "BAH-I habitat"

1969

twee Duitse duikers in het "Helgoland habitat"

1972

Per Svensen, Noorwegen, van de Universiteit van Bergen

1975

twee duikers in het "Helgoland Habitat", duikend vanaf de kust van de VS

1975(?)

een duiker van een Noorse universiteit (?)

1977(?)

een "biologisch" duiker uit Zweden

Dit zijn in totaal acht dodelijke ongevallen in West-Europa, in twintig jaar tijd, waarvan er een dan nog een Amerikaans staatsburger betrof. Aannemende dat het aantal duikende wetenschapsmensen van 500 lineair is toegenomen tot 3.000, is het totale aantal duikerjaren 35.000. Acht dodelijke ongevallen in 35.000 duikerjaren is 2,3 per 10.000, wat gelijk is aan de sportduikerpopulatie die dezelfde techniek gebruikt. Drie van de Westeuropese dodelijke ongevallen hadden te maken met het duiken uit een habitat en een betrof een niet-Europeaan. Wanneer wij deze buiten beschouwing laten, komen wij voor het duiken met SCUBA-apparaten op 1,1 per 10.000 blootgestelde personen per jaar.

161

In Groot-Brittannië hebben zich de laatste twintig jaar drie niet-dodelijke decompressieongevallen voorgedaan en geen enkel dodelijk. Al deze ongevallen gebeurden op een geringere diepte dan 30 meter en bij duiken die volgens de tabellen werden uitgevoerd. Bij het sportduiken doen zich in Groot-Brittannië bij een duikpopulatie van 40.000 personen meestal 20 à 30 decompressieongevallen per jaar voor en voor een sportduiker is een decompre ssieongeva1 nog nooit dodelijk geweest. Hoewel decompressieongevallen in andere Europese landen vermoedelijk even vaak voorkomen, is mij geen enkel dodelijk decompressieongeval met een sportduiker of een wetenschappelijk duiker in een Lid-Staat van de EEG, gemeld. Hieruit volgt dat er geen aanwijzingen zijn dat het maken van diepe duiken door wetenschappelijk duikers tot ongevallen of onaanvaardbare risico's leidt. De beproefde methode voor het duiken in het gebied tussen 30 en 50 meter diepte en de decompressieprocedures die toegepast worden door 3-sterssportduikers (CMAS) zijn voor wetenschappelijk duikers toereikend en veilig. De ongevallencijfers zijn derhalve zeer gunstig. Op basis van het aantal blootgestelde personen per jaar zijn zij veel beter dan die voor het duiken op olievelden; zelfs per het aantal blootgestelde personen per uur duiken zijn deze cijfers vergelijkbaar of beter. Er bestaat derhalve geen aanleiding voor een radicale verandering in het huidige opleidingssysteem uit de overweging dat de veiligheid vergroot moet worden. Hoewel geleidelijk ingevoerde verbeteringen in opleiding en toezicht de veiligheid inderdaad verbeteren, bestaan er aanwijzingen dat radicale wijzigingen in veiligheidswetgeving verwarring stichten, en in feite de veiligheid juist verminderen. Het bestaande opleidingssysteem heeft zich de laatste twintig jaar parallel ontwikkeld met het wetenschappelijk duiken en deze evolutie zou geleidelijk verder moeten blijven gaan. VERGELIJKING MET NIET-EUROPESE LANDEN De enige landen waar, voor zover ik weet, door de overheid opgestelde opleidingsnormen voor wetenschappelijk duikers bestaan,zijn Duitsland en Zuid-Afrika. In alle andere Europese landen, zowel binnen als buiten de EEG, en in alle mediterrane landen, de VS, Australië, Canada en Nieuw-Zee-

162 land worden de opleidingsnormen voor sportduikers aanvaard voor wetenschapsmensen die in de loop van hun werk duikoperaties uitvoeren. In vele landen bestaat er een aanvullende richtlijn voor het duiken voor wetenschappelijk onderzoek. In 1980 is in Italië een nieuwe richtlijn ingevoerd; in Zuid-Afrika bestaat een nationale richtlijn voor wetenschappelijk duikers. In Nieuw-Zeeland wordt de richtlijn van de onderwatersportbond voor wetenschappelijk duikers officieel erkend. De officiële normen in Zuid-Afrika zijn gebaseerd op die voor het sportduiken, gecombineerd met de richtlijn van de onderwatersportbond en de Zuidafrikaanse veiligheidswet. Duitsland is het enige land dat het duiken met controle vanaf de oppervlakte met de seinlijn (zoals bij de marine) voor wetenschapsmensen aanbeveelt in combinatie met een langdurige, verplichte opleidingscursus. Het bestaan van een verschillende techniek voor wetenschappers en sportduikers werkt vermoedelijk als obstakel voor de recrutering van duikers uit de onderwatersportverenigingen van de universiteiten en verhoogt de kosten voor de instituten. WETTELIJKE STATUS VAN WETENSCHAPPELIJK DUIKERS Wetten betreffende de bezigheid van het duiken kunnen worden opgesteld als onderdelen of uitvoeringsbesluiten van algemene wetten uit de volgende categorieën: (a) Wetten die uitsluitend op offshore-olievelden of pijpleidingen betrekking hebben. (b) Wetten van toepassing op de bouwnijverheid. (c) Wetten van toepassing op fabrieken (ongeacht de definitie daarvan). (d) Wetten van toepassing op schepen en de veiligheid van vaartuigen op zee. (e) Wetten van toepassing op alle werkgevers en hun werknemers. (f) Wetten van toepassing op de veiligheid op het werk, in dienstverband, zelfstandig of activiteiten zonder geldelijke beloning. (g) Wetten van toepassing op de veiligheid op het werk, die alleen van toepassing zijn wanneer het werk voor geldelijk gewin of tegen beloning uitgevoerd wordt.

163

Bovendien kunnen dergelijke wetten al dan niet toepasselijk zijn naargelang de duikoperatie plaatsvindt in binnenwateren en meren, havens, binnen de territoriale grenzen, bij vaste offshore-constructie binnen de economische zone van 200 mijl of vanaf een schip dat de nationale vlag voert. Een beroepsduiker die in de bouwnijverheid of in de offshore-olieïndustrie werkt, valt zeker onder wetten van het type (e), (f) en (g), en (a) tot en met (d) afhankelijk van de plaats van de duikoperatie. Zo worden op een of andere manier de voorwaarden voor de beroep s duiker ij wel door de wet beperkt. Een wetenschappelijk duiker daarentegen heeft veel minder vaste grond onder de voeten. Studenten, personen die postuniversitair onderzoek verrichten en zelfs universiteitsdocenten gelden in vele instituten niet als "personeel". De duiker is in feite, volgens de definities van de wet in dat land of van dat instituut, een partner, een compagnon, een zelfstandige, een vrijwilliger of zelfs iemand uit het grote publiek. Indien de wetenschappelijk duiker technisch "in dienstbetrekking" staat, valt hij onder enkele wetten; indien hij technisch niet in dienstbetrekking staat, is het mogelijk dat hij onder geen van de specifiek voor het duiken ontworpen wetten valt. In Groot-Brittannië is de Health and Safety at Work Act (1974) (veiligheidswet) van toepassing op iedereen die "aan het werk" is, ongeacht of hij employé of zelfstandige is en of hij werkt voor een directe geldelijke beloning of niet. De volledige betekenis van "aan het werk" is nog niet tot in hoogste instantie vastgesteld. De duikvoorschriften die in 1981 van kracht worden, zullen op alle duikers van toepassing zijn die "aan het werk" zijn en derhalve voor veel wetenschappelijk duikers gelden, hoewel waarschijnlijk niet voor studenten en personen die postuniversitair onderzoek verrichten met een studiebeurs. In deze voorschriften wordt bepaald dat de opleiding aan een erkende norm moet voldoen, hoewel deze norm zelf niet in de wet is opgenomen. Opleidingsnormen zullen worden vastgesteld en gecontroleerd door een speciaal voor dit doel opgerichte commissie. Wanneer de nieuwe voorschriften van de HSE van kracht zijn geworden, zal Groot-Brittannië na Duitsland het tweede land uit de EEG zijn dat opleidingsnormen voor wetenschappelijk duikers voorschrijft. Anders dan de Duitse voorschriften echter gaan de Britse opleidingsnormen voor autonome persluchtduikers uit van het mobielere sportduiksysteem dat door praktisch alle wetenschappelijk duikers in de hele wereld bij voorkeur gebruikt wordt.

164 Gezien het ver uiteenlopende karakter van de wetgeving in de verschillende landen in het kader waarvan voorschriften worden uitgevaardigd, is het onwaarschijnlijk dat een serie opleidingsmethoden en diploma's zou kunnen worden ontworpen opdat identieke opleiding en wettelijke status in alle landen of zelfs maar in alle landen van de EEG zou wijzen op alle plaatsen waar gedoken wordt. Belangrijk is dat een wetenschappelijk duiker die in eigen land het recht heeft te duiken bij zijn werk of in dienst van een wetenschappelijk instituut, ook het recht zou moeten hebben dat in een ander land te doen, zelfs al verschillen de manieren om een duikopleiding te volgen in beide landen; de wettelijke status van de individuele duiker ten aanzien van de veiligheidswetgeving kan trouwens ook verschillend zijn. Zoals hierboven uiteengezet zal, aangezien alle opleidingen voor wetenschappelijk duiker in alle landen - behalve Duitsland - overeenkomen met de CMAS-normen, het bereikte peil in de praktijk al hetzelfde zijn. Vanuit het standpunt van het instituut of het duikteam in land "A" dat uitgebreid wordt met een wetenschapsbeoefenaar uit land "B", zal de grootste onzekerheid de verantwoordelijkheid van de werkgever en de aansprakelijkheidsverzekering zijn. Daarom lijkt het van belang dat een duiker die voor wetenschappelijk onderzoek mag duiken bij zijn werk in land "B" een identiteitskaart bij zich heeft, waaruit zijn status blijkt. Zo weten de wetenschapsbeoefenaren en de administrateurs in land "A" dan dat de duiker in zijn eigen land als wetenschapper mag duiken en beschikken dan over redelijke argumenten hem of haar dezelfde status te verlenen. Dit systeem bestaat al in de vorm van het CMAS Scientific Diver Certificate (wetenschappelijk duikbrevet). Alle houders van dit kaartje moeten al in het bezit zijn van het 3-stersbrevet en van het door de regering van hun land erkende duikbrevet voor het duiken voor wetenschappelijke doeleinden indien dit in zijn of haar land van herkomst vereist is. Bovendien moet de houder van zo een kaartje aan een onderwijsinstelling studeren of bij een onderzoeksinstelling werken en moet hij gemachtigd zijn bij zijn werk voor dat instituut te duiken. Het is een plastiek kaartje - met nummer - in de stijl van de "creditcard", en vermeldt de naam en de handtekening van de houder. Een volledig register van de uitgifte van de kaartjes wordt bijgehouden door de CMAS in Parijs en door de wetenschappelijke commissie van de CMAS. Deze kaartjes worden in meer dan 55 landen erkend.

165

CONCLUSIES

Het duiken voor wetenschappelijke doeleinden heeft zich de laatste twintig jaar, door zich voortdurend aan te passen, geleidelijk, doch uiterst efficiënt ontwikkeld. Het huidige systeem van opleiding en reglementering kan als volgt worden samengevat:

(a)

De duikmethode die door de overgrote meerderheid van de wetenschappelijk duikers wordt gebruikt, is het duiken met SCUBA-apparaten, toegepast op de manier van de sportduikers.

(b)

Opleiding vindt meestal plaats tot het niveau van 3-stersduiker (CMAS), maar voor de opleiding kunnen verscheidene wegen bewandeld worden.

(c)

Het huidige opleidingssysteem waarborgt een voldoende aanbod van zeer gemotiveerde jonge wetenschapsmensen en archeologen, die bij hun werk gebruik maken van de duikmethode met SCUBA-apparaten; de opleidingskosten zijn miniem.

(d)

Het aantal dodelijke ongevallen onder wetenschappelijk duikers is in vele landen nihil, en heeft voor heel West-Europa in de afgelopen twintig jaar vermoedelijk een gemiddeld percentage van 1,1 à 2,0 per 10.000 blootgestelde personen per jaar bereikt.

(e)

Universiteitsinstituten en instituten voor oceanografisch onderzoek zijn over het algemeen tevreden met de ruime mogelijkheden van facultatieve opleidingsmethoden en de verschillende beschikbare wegen waarlangs de duikers hun opleiding kunnen krijgen.

(f)

Universiteitsinstituten en instituten voor oceanografi sch onderzoek beschouwen het opleidingsprogramma en de normen van de 3-stersduiker (CMAS) als voldoende en relevant voor het duiken voor wetenschappelijk onderzoek.

(g)

Het zou schadelijk zijn een niet-flexibel systeem van verplichte opleiding in te voeren, dat gebaseerd is op vaste cursussen en eisen waaraan binnen een vaste cursusduur moet worden voldaan.

(h)

Universiteitsinstituten en instituten voor oceanografisch onderzoek willen geen verplichte cursussen waarin een beroepsopleiding is opgenomen.

(i)

Er bestaat wel behoefte aan grotere mogelijkheden voor gespecialiseerde, facultatieve cursussen in vaardigheden voor de weten-

166

schappelijk duiker, zoals onderwaterfotografie, videosystemen, onderwatermeting en navigatie, akoestiek, gegevensoptekening, meten van sedimentseigenschappen, lichttransmissie, enzovoort. (j) De eisen voor de 3-stersduiker (CMAS) zou men als een geheel moeten behouden en niet in twee of meer niveaus splitsen. (k) Er bestaat al een CMAS-brevet voor wetenschappelijk duiker en dit biedt een geschikte basis voor wederzijdse erkenning door de verschillende landen van de normen voor wetenschappelijk duikers. (1) De opleidingsnormen voor wetenschappelijk duikers dienen op het werk te zijn afgestemd en specifiek zowel voor mannelijke als voor vrouwelijke duikers te gelden. (m) Het bezitten van het brevet voor wetenschappelijk duiker geeft een duiker niet het recht (en mag dat ook niet geven) als commercieel duiker bij bouwwerken of op olievelden te duiken.

BIJLAGE 2

167

CONFÉDÉRATION MONDIALE DES ACTIVITÉS SUBAQUATIQUES WORLD UNDERWATER FEDERATION

DUIKKEURING MuUlLt ■·>■

Voor dit document geldt het beroepsgeheim. De resultaten van de keuring worden op een apart blad vermeld.

Naam:

Voornaam:

Adres ;

Geboortedatum:

Beroep:

Vereniging:

u u a

u

u 4

Sporten die de kandidaat beoefent:

u

Sportongevallen:

Brevetten:

Medical Comítee and Ftevenùan CMAS. 34, rue du Colieee - 7500?

Datum van de eerste keuring:

r

?.~3, Té'. .^5.50.4?

u 4

Deze ruimte niet be­ schrijven.

168 Anamnese

Cardiovasculair stelsel:

Ademhalingsstelsel:

Spijsverteringsstelsel ;

Urogenitaal stelsel:

•

Zwangerschap:

Neurologisch stelsel:

KNO:

Glandulaire of metabolische aandoeningen:

Ondergane operaties:

Ziekte(n) waaraan de kandidaat thans lijdt:

Geneesmiddelen en/of medische behandeling:

Diversen:

Hierbij verklaar ik mij bewust te zijn van de gevolgen die het afleggen van een onjuiste verklaring voor mij heeft.

Handtekening van de kandidaat:

M u u u U u 10

II

ia

u ia

u 14

u IS

u

u 17

U I·

u I«

l '

169 Keuring

Lengte :

UU 30

Gewicht:

Algemene toestand:

Trommelvliezen :

Oren:

V

M

M

Proef van Valsalva: Neus:

Sinussen:

Mondholte:

Pharynx

« ai

Borstomvang:

*| Thorax:

»

tt

Hals:

Longen:

Spirometrie:

Hart:

Bloeddruk:

Abdomen:

Hernia's:

Zenuwstelsel:

Evenwicht :

14

17

34

aa

a·

43

44

45

44

47

Neurologische toestand, psyche: Diversen:

uaa u uu u U u u u u usa uaa u uai u u uuuu u u u u u u u

Ogen:

Hoofd:

U! aa

Proef van Ruffier 1. 2. 3. 4. 5.

Een minuut rust Polsslag/min na deze rust (P). 30 diepe kniebuigingen in 45 sec. Polsslag/min (PI) onmiddellijk daarna Polsslag/min (P2) na een minuut (Polsslag wordt steeds gedurende 15 sec. gemeten). 10

mmHg :

pols:

»4C

Proef van Flack:

Dient vooral voor de vaststelling van onregelmatigheden in de bloedsomloop ­ Na zo diep mogelijk inhouden van de adem een druk van 40 mmHg handhaven in een manometer en wel : mannen 40 sec en vrouwen 30 sec, kinderen onder 14 jaar een druk van 20 mmHg gedurende 20 sec. De polsslag die gedurende vijf sec tijdens de oefening wordt opgenomen, mag niet meer dan 10 per 5 sec bedragen. '

Aanvullend onderzoek: KG»

fCQ

u

u

u u u u u u

uu u uM u

tl

S3

Laboratorium:

Röntgenonderzoek :

Bloedgroep:

Rhesusfactor:

Audiogram:

Cochleovestibulair onderzoek:

SS

S7

S?

41

Diversen: Conclusie: Herkeuring vastgesteld op:

Plaats en datum

Stempel

u

200

♦ P.

♦ Pi

ma·«.

Normaal: index 0­10 (0­3 zeer goed, 3­5 goed, "5­10 middelmatig, 10 onvoldoende)

Handtekening

as

40

170 VERVOLGKEURINGEN

Datum Ziekten sedert vorige keuring

u

u

u

u

u u u u u u u u

u u u

43

ι

Lengte

47

Gewicht Algemene toestand Hoofd Ogen Trommelvliezen Proef van Valsalv ì Neus Sinussen Mondholte Thorax

0*

30

»1

73

73

74

7S

u u u u uuut u u u u u u u u u 74

77

7·

Longen Bloeddruk Proef van Ruffiei index Proef van Flack mmHg sec pols Abdomen Zenuwstelsel Neurologische toestand, psvche* Aanvullend onderzoek Conclusie

00

•4

M

M

M

«o «I

»1

Handtekening

Copyright: CMP/CMAS

171

&&&$

MEDICAL COMMITTEE CONFEDERATION MONDIALE DES ACTIVITES SUBAQUATIQUE* WOULD UNDERWATER FEDERATION VERKLARING verklaart hierbijte hebben gekeurd

Ondergetekende

Voornaam:

Naam:

Adres :

Geboren op:

overeenkomstig de aanbevelingen van de medische commissie van de CMAS Resultaat van de keuring:

Herkeuring uit te voeren vóór:

Datum en plaats

Stempel

Handtekening

173

SPEURWERK EN ONTWIKKELING IN HET DUIKEN

173

MODERNE ONTWIKKELING OP HET GEBIED VAN DE DUIKTECHNIEK

door Dr. W.LUBITZSCH Drägerwerk A.G. Werk Druckkaamertechnik t e Lttbeck (D) 1. Geschiedkundig overzicht De lange geschiedenie van het duiken kan men b i j Alexander de Grote laten beginnen. De volmaakte vorm van de huidige duiktechniek i s het systeem van het saturâtieduiken. Hoewel een groot aantal principes van de huidige duiktechniek al heel oud i s , zijn in wezen de laatste v i j f t i e n jaar bepalend geweest voor het gezicht van de moderne techniek.

2. Toelichting op afzonderlijke ontwikkelingen 2.1 Standaardduikpak Vele tientallen jaren was het standaardduikpak, dat in de thans nog toegepaste vorm reeds vôôr 1910 ontwikkeld i s , de norm. Het kan zowel met perslucht a l s met gasmengsel verzorgd worden, en biedt uit fysiologisch standpunt zeer aanzienlijke voordelen: het hoofd heeft een grote vrijheid van beweging, in staande houding zijn er geen hydrostatische of soortgelijke belemmeringen voor de ademhaling, de mogelijkheid bestaat om aan de oppervlakte het ademgas t e verwarmen, er i s een goede warmte-isolatie door dikke wollen kleding, enzovoort. De moeilijkheden b i j het aankleden van de duiker, de geringe f l e x i b i l i t e i t b i j het werk, kortom de e i s van economischer werken dwongen nieuwe ontwikkelingen af. Moderne materialen, gecombineerd met nieuwe constructiekenmerken, hebben helmduiksystemen doen ontstaan, die voldoen aan de hoogste praktische en arbeidsgeneeskundige eisen voor moeilijke en langdurige duikoperaties.

174 2.1.1 Liohtgewichtduikpak De methode van de door de longen zelf geregelde verzorging met ademhalingslucht in een open systeem vanaf de oppervlakte of uit meegedragen drukvaten, ontwikkelde zich tot hei systeem dat door sport- en onderzoeksduikers en door beroepsduikers op plaatsen waar snelle en betrekkelijk

korte operaties noodzakelijk worden,

geprefereerd wordt. Steeds opnieuw zijn systemen ontwikkeld die door recuperatie en reiniging van het ademgas in een half- of geheel gesloten kringloop de bedrijfskosten door een vermindering van het persluchtgebruik moesten verminderen. Voor gebruik bij het duiken met inademing van lucht waren

deze systemen, vanwege de gecompliceerde

constructie en de betrekkelijk

hoge onderhouds- en bedrijfskosten

en niet in de laatste plaats vanwege de hoge aanschaffingsprijs niet geschikt. Dergelijke systemen zijn pas zeer veel later door andere oorzaken weer actueel geworden. Moderne liohtgewichtduikpakken moeten: eenvoudig zijn wat de constructie betreft, weinig onderhoud vergen, betrouwbaar zijn alsmede een zeer groot luchttoevoervermogen en geringe ademhalingsweerstand bezitten, ook op diepten van 50 meter en meer. 2.1 .2 Systemen voor het controleren van de betrouwbaarheid Naast de duikuitrusting en het ontstaan van keuringsvoorschriften werd steeds meer gevraagd naar systemen voor het waarborgen van het goed functioneren van de uitrusting tijdens de gehele levensduur daarvan· Er zijn proefopstellingen ontwikkeld, waar de gebruiker periodiek de voornaamste functies van de uitrusting kan controleren, en tijdig gebreken in het systeem ontdekken kan. De analyse van de luchtkwaliteit van ademluchtcompressoren was tot voor kort slechts met een kostbare laboratoriumtechniek mogelijk, en is praktisch nooit uitgevoerd. Gegevens over verontreiniging door olie, water, CO, C0„, enzovoort waren meestal niet beschikbaar. Deze waarden mochten echter toch bepaalde limieten niet

175

overschrijden. In 1976 is dit probleem opgelost door de ontwikkeling van een zeer eenvoudig apparaat, dat ook onder praktijkomstandigheden gemakkelijk en goedkoop gebruikt kan worden. 2.2

Pi epzeeduiken

2.2.1 Bounce diving Het diepzeeduiken - diepten van 50 meter en meer, en toepassing van gesloten duikkamers - dateert uit de jaren vijftig. De duikkamer dient de duiker als lift en als werkbasis in de diepte. Hierdoor is een langer oponthoud op grotere diepten mogelijk, zonder dat decompressie in het water nodig is. Thans vindt na iedere duikoperatie aan de oppervlakte decompressie plaats in een afzonderlijke decompressiekamer. Bij duikongevallen kan binnen korte tijd directe behandeling door een arts plaatsvinden. Tot op een werkdiepte van circa 100 meter waren de kamers met luoht gevuld. De duikers ademden in het water en in de kamers uit apparaten een mengsel van He en 0„ in, in een halfgesloten kringloop of in een open systeem. Deze noodzakelijke stap in de diepte was om verschillende redenen moeilijk: a.

In kostbare, parallel verlopende series proeven moesten nieuwe decompressi etabellen opgesteld en beproefd worden. Thans zijn geteste tabellen voor het "bounce-diving" tot circa 150 meter met minimumdecompressietijden beschikbaar.

b.

De investeringskosten voor de duikoperatie werden bij het overschrijden van de 50 metergrens minstens tienmaal zo hoog. De meestal kleine in het binnenland werkzame duikondernemingen konden en kunnen deze kosten niet dragen, zodat veilig duiken in binnenwateren op diepten van meer dan 50 meter een voor het grootste deel onopgelost economisch-technisch probleem blijft.

176

c.

De decompressietijden nemen in verhouding t o t de beschikbare echte duiktijden toe naarmate de doikdiepte groter en de duiktijd langer wordt, zodat het rendement van dergelijke i n s t a l l a t i e s daarbij steeds kleiner wordt.

2.2.2 Saturati eduiken Vooral b i j de off-shore-activite. en in de Noordzee z i j n duikoperaties op grotere diepten noodzakelijk; de 100 metergrens werd daarbij vèr overschreden. Dit was mogelijk dank z i j het saturatieduiken. De duikers leven en werken, na compressie, dagen en weken lang i n een He—0_-atmosfeer onder de druk van de duikdiepte. Wanneer het lichaamsweefsel eenmaal verzadigd i s van het inerte gas in het ademgas, i s de decompressi et i jd niet meer van de duik— t i j d , doch alleen van de diepte afhankelijk. Met deze duikmethode en het werken onder grote druk in een mengsel van helium en zuurstof, waren natuurlijk veel problemen verbonden, die ook nu nog niet a l l e opgelost z i j n . a. Hoge kosten van helium, en voorzieningsproblemen in afgelegen off-shore-gebi eden verei sen : - systemen voor de recuperatie en reiniging van helium met + reiniging en klimaatregeling van de atmosfeer van de dékdecompressiekamers in een gesloten kringloop, + recuperatie en reiniging van de uitgeademde gassen van de duikers tijdens de duikoperatie, + helium-"reclaim ,, -systeem voor het terugwinnen en reinigen van het kamergas tijdens de decompressie, + reiniging van de atmosfeer van de lasomgeving, - zeer goede dichtheid van het gehele systeem, dat wil zeggen geringe heliumlekkage. b. Spraakvervorming b i j het inademen van heliumhoudende ademgassen: - systemen voor het beëindigen van de spraakvervorming. c. Het grote warmt egelei dend vermogen van helium en de grote dichtheid van het ademgas op grotere duikdiepten, leiden t o t grotere warmteverliezen via het uitgeademde gas en de huid.

177

Er worden verwarmingssystemen noodzakelijk voort - ademgassen en - het duikerpak.

d. Ben goede beveiliging tegen ongecontroleerd, plotseling drukv e r l i e s in het systeem respectievelijk overschrijding van de toelaatbare grenzen i s voor a l l e v i t a l e parameters i n het systeem vereist: - grote betrouwbaarheid van de samenstellende delen en - Nback-upn-systemen voor de v i t a l e onderdelen van de i n s t a l latie. e · Gunstige ergonomische en duikgeneeskundige vormgeving van woonverblijven en duikeruitrusting, f. De noodzaak de duiker t e ontlasten van controle-, bedieningsen onderhoudstaken aan zijn uitrusting door extern bedieningspersoneel, vereist zoveel mogelijk: - een eenvoudig ontwerp en constructie van de duikersuitrusting, - externe systemen voor de kamer- en duikergasklimatisering, enzovoort tijdens het gebruik· 2.2.3 "Life-support"-systeem Er zijn volledig extern aangebrachte, hermetisch gesloten systemen voor het klimatiseren en conditioneren van de atmosfeer van het dekdecompressiekamersysteem (DDC) tot een He-Og-druk van 50 bar ontwikkeld en i n gebruik· Deze bevatten filtersystemen voor COg-absorptie, waarvan men de absorpti emiadelen verwisselen kan zonder het f i l t r e r e n t e behoeven onderbreken« De automatische vochtigheidsregeling werkt bijvoorbeeld met behulp van een koudecondensator en houdt de gewenste vochtigheidsgraad binnen nauwe grenzen constant· De behaaglijkheidstemperatuur in een heliumatmosfeer l i g t , afhank e l i j k van de druktrap, tussen circa 28 en circa 32°C· De ruimte tussen t e warm en t e koud wordt naarmate de druk s t i j g t kleiner,

178

zodat een zeer precieze temperatuurregeling noodzakelijk i s · Afhankelijk van de omgevingstemperatuur van de duikinstallatie, de i s o l a t i e van de kamer, de druk i n de kamer, enzovoort kan zowel verwarming a l s koeling noodzakelijk z i j n . De noodzakelijke gascirculatiehoeveelheid voor de v e n t i l a t i e van de kamer i s niet zozeer afhankelijk van de geproduceerde hoeveel­ heid CO« a l s van de af te voeren warmte, bijvoorbeeld i n geval van afkoeling. Hierbij dient men niet alleen met de warmtecapaciteit van helium maar eerder met die van de kamerwand rekening t e houden. Bovendien moet een voldoende vermenging van het kamergas gewaar­ borgd zijn om een t e groot verval van de temperatuur, de CO„­ooncentratie, enzovoort te voorkomen. 2·2·4 Duikerpakken met gesloten kringloop Een met succes uitgevoerde recuperatie en reiniging van het adem­ gas van de duiker i s van het grootste economische belang. Tot dusver hadden off­shore­duikfirma's niet veel interesse i n derge­ l i j k e systemen, aangezien de aardoliemaatschappijen het helium beschikbaar stelden, voor zover de heliumvoorziening althans mogelijk was. Hier schijnt een bepaalde verandering in t e treden, naarmate meer duikcontracten tegen een vaste prijs gegund worden, en duikopera­ t i e s voor de Braziliaanse kust even vanzelfsprekend worden a l s b i j Ni euw­Zeeland. Er zijn hiervoor verschillende ideeën geopperd, maar slechts enkele zijn zo ver ontwikkeld en beproefd dat z i j het fabricagestadium bereikt hebben. De oudste versie hiervan i s een autonoom duikerpak met een volledig gesloten kringloop. Het CO« wordt geëlimineerd met behulp van ademkalk. Technisch zeer kostbaar i s de partiële Op drukregeling respectievelijk het benodigde Ρ0„ meetsysteem. Voor de circulatie in het duikerpak zorgt de duiker z e l f . De investeringskosten zijn betrekkelijk gering. De controle op het functioneren en dergelijke dient voor het allergrootste deel door de duiker zelf t e geschieden.

179

Bij systemen met een grotere kringloop wordt de duiker in het gesloten systeem verzorgd met het gas uit de duikkamer (SDC). De circulatie geschiedt met behulp van druk- en zuigpompen, die aan de SDC zijn gekoppeld. Het technisch gezien misschien wel duurste principe wordt toegepast in de oplossing waarbij de zuivering van het gas met POp-regeiing, COp absorptie-apparaat, circulatiecompressor en bedieningspaneel consequent aan de oppervlakte zijn geplaatst. De ademgaskringloop is volledig gescheiden van de kameratmosfeer· De duikers zowel als de SDC zijn uitgerust met systemen voor gastoevoer in noodgevallen· Het gehele systeem kan vrijwel geheel van de oppervlakte af door hiervoor opgeleid personeel bediend, onderhouden en hersteld worden. Installatie in bestaande systemen is gewoonlijk zonder al te grote problemen mogelijk. 2.2.5 Communi cat i esyst eem Hoewel een goede communicatie tussen de duiker en het bedieningspersoneel ook uit veiligheidsoogpunt van het allergrootste belang is en al veel pionierswerk gedaan is, staat de ontwikkeling hier nog voor een groot deel in de kinderschoenen. De kosten voor de nog vereiste ontwikkeling zijn hoog, en de markt is klein. Dus komen er mogelijkerwijs geen kwalitatief betere systemen, wanneer niet wordt erkend hoe belangrijk een goede communicatie wel is en bij de gebruiker niet de bereidheid aanwezig is financieel meer te investeren.

3.

Conclusie

De zeer snelle ontwikkeling van de diepzeeduiktechniek in de pioniersfase aan het begin van de off-shore-ontwikkeling i n de Noordzee in de jaren 1973/74 wordt nu vervangen door een wetenschappelijk verantwoorde ontwikkeling. Zij wordt voor een groot deel bepaald door richtlijnen van ervaren classificatiebureaus.

180

Dò fnbrikant zal zich er in toenen^nde mate op dienen i n t e s t e l len kant-en-klare i n s t a l l a t i e s met c l a s s i f i c a t i e van het t o t a l e systeem t e leveren. Reeds nu behoren strenge kwaliteitscontroles onder praktijkomstandigheden even zo goed tot het ontwikkelings- en fabricageproces a l s omvangrijke storingsanalyses. Deze verstrekken gegevens, waaruit men kan afleiden, of bij het uitvallen van onderdelen van het systeem bepaalde beschadigingsniveaus overschreden worden respectievelijk back-up-syetemen beschikbaar zijn, die een r i s i c o loos verder functioneren voor een bepaalde t i j d mogelijk maken.

Dr. W. Lubitzsch

181

DUIKONDERZOEK door Øystein MARTINSEN Directeur van het Noors Instituut voor Onderwateronderzoek Gravdalsveien 255 5034 Ytre Laksevag/Bergen (Noorwegen)

1. SAMENVATTING In deze voordracht worden de taken, de middelen en de resultaten van het "duikonderzoek" belicht. Het fundamentele doel is, de grenzen van de menselijke prestaties onder verhoogde druk, onder water, vast te stellen. Hiervan uitgaande, moet dit onderzoek zich op drie gebieden richten: - De biologie van het duiken - De methoden van het duiken - De technologie van het duiken. Naast het hierboven genoemde fundamentele doel, krijgt de onderzoeker, als gevolg van het feit dat bij duikwerkzaamheden nationale wetten en andere voorschriften in acht genomen moeten worden, met twee aanvullende doelstellingen te maken: - De industrie helpen aan bestaande voorschriften te voldoen. - De betrokken autoriteiten aantonen dat een bepaald voorschrift niet ter zake doet, te ver of juist niet ver genoeg gaat. "Duikonderzoek" is kostbaar, en derhalve moeten er voldoende financiële middelen beschikbaar zijn om het te kunnen realiseren. Er moet veel geïnvesteerd worden en de verbruiksartikelen (drukkamers en gas) zijn duur; aangezien "duikonderzoek" geen traditioneel studievak aan de universiteit is, dienen speciale opleidingsprogramma's opgezet te worden om in de personeelsbehoeften te voorzien.

1X2

Net als op alle andere terreinen van toegepast onderzoek, is het bij duikonderzoek van belang de resultaten zo snel en zo begrijpelijk mogelijk te presenteren, opdat de industrie en de autoriteiten er rechtstreeks nut van kunnen hebben. In enkele gevallen kan het toepassen van de resultaten op de werkzaaulioden in de praktijk moeilijkheden opleveren, en het is vaak nuttig de onderzoeker bij dit proces te betrekken. 2. INLEIDING De huidige stand van zaken bij het moderne duiken is een rechtstreeks resultaat van het omvangrijke onderzoek, dat een aanvang heeft genomen in de achttiende eeuw. Niettemin begon pas halverwege de jaren zestig met het vooruitzicht dat op volle zee naar aardolie zou moeten worden gezocht de duikindustrie en daarmede het "duikonderzoek", werkelijk te floreren. "Duikonderzoek" is een onorthodox terrein voor toegepaste wetenschap, bedoeld om de problemen die met de "mens in de zee" samenhangen op te lossen. Aangezien hierbij vanzelfsprekend zowel mensen als materiaal betrokken zijn, is voor "duikonderzoek" de wederzijdse samenwerking tussen biologen en technologen noodzakelijk. Er zijn maar weinig terreinen waar deze constellatie succes heeft gehad, maar bij het "duikonderzoek" is dat, als gevolg van de aard van de problemen, altijd een "conditio sine qua non" geweest. Ik geloof dat er geen enkele andere onderzoekssector is waar de medicus zonder de technicus zo hulpeloos is en andersom. De doelstelling van het "duikonderzoek" is en blijft altijd, te bepalen waar de grenzen van de menselijke prestaties onder verhoogde druk, onder water, liggen. Maar hoewel het "wereldrecord" blootstelling aan hoge druk eerder dit jaar in een Amerikaans laboratorium op een diepte met een zeewaterequivalent van 650 m i s gesteld, is er met duiken op een grotere diepte dan tot een zeewaterequivalent van 200 m weinig praktijkervaring opgedaan. Er zijn ook ernstige aanwijzingen, dat de industrie voor problemen kan komen te staan indien de routineoperaties eenvoudig worden geëxtrapoleerd naar een diepte met een zeewaterequivalent van bijvoorbeeld 400 m, met gebruik van de huidige uitrusting en bekende methoden.

I S3

Verscheidene landen hebben thans wetten en voorschriften opgesteld die op het duiken in hun territoriale wateren betrekking hebben, en aldus zijn voor die landen de voor de mensen die daarbij betrokken zijn aanvaardbare risico's gedefinieerd. Dientengevolge zijn nieuwe doelstellingen ontstaan voor de onderzoeker, dat wil zeggen: hetzij de industrie helpen zich te houden aan de van kracht zijnde wetten en verordeningen, hetzij de betrok­ ken overheden aantonen dat een bepaald voorschrift niet ter zake doet, te ver of juist niet ver genoeg gaat. "Duikonderzoek" wordt al jaren op allerlei plaatsen in de gehele wereld verricht, maar in Noorwegen wordt pas sinds 1976, toen het Noors Instituut voor Onderwateronderzoek (ΝΙΟ) werd opgericht, veel aandacht aan deze pro­ blemen geschonken. Aangezien ik hier het ΝΙΟ vertegenwoordig, moet deze voordracht worden beschouwd als een weergave van de gedachten en denkbeel­ den over de behoeften van het "duikonderzoek" zoals die de laatste jaren in Noorwegen ontwikkeld zijn. Maar het meeste ervan is gebaseerd op inter­ nationale contacten en op de literatuur en derhalve zullen de hoofdlijnen een aanwijzing vormen voor de behoeften overal ter wereld.

Een goed voorbeeld hiervan is, dat het verslag van een Britse Regeringscom­ missie inzake offshore-veiligheid - het verslag Burgoyne / 5 / - over ver­ scheidene aspecten die in deze voordracht aan de orde komen - parallelle meningen bevat. 3. TAKEN Het is van belang in aanvulling op de hierboven genoemde doelstelling van het "duikonderzoek" de specifieke taken van dit onderzoek te noemen. Der­ gelijke taken moeten gebaseerd worden op doelstellingen van meer praktische aard; voor de eerste periode van vijf jaar kunnen wij de volgende vier doel­ stellingen opsommen:

- Ten behoeve van de aardolie-industrie industrieel duiken tot een diepte van 400 m mogelijk maken. De hierbij betrokken duikfirma's moeten te zijner tijd in staat zijn om binnen het raam van de bestaande wetten en voorschriften op dergelijke diepten te opereren.

184

- De werkomgeving voor duikers zo veilig te maken als dat uit technisch en economisch oogpunt maar mogelijk is. - De firma's die onderwaterwerkzaamheden uitvoeren beter in staat te stellen zich te houden aan de regels en criteria die de autoriteiten hen opleggen. - De autoriteiten bij te staan in hun pogingen de bestaande regels en criteria nog verder te verbeteren. Om deze doelstellingen te bereiken, moet op drie specifieke gebieden onderzoek worden gedaan. Deze zijn: - De biologie van het duiken - De methoden van het duiken - De technologie van het duiken. Maar er moet met nadruk op worden gewezen, dat de grenzen tussen deze drie terreinen niet erg scherp getrokken zijn. Aangezien er op alle drie de gebieden veel te veel belangwekkend materiaal beschikbaar is, moet een strenge selectie gemaakt worden om aan de belangrijkste programma's voorrang te verlenen. 3.1. Biologie van het duiken Bij werkzaamheden van de mens onder het zeeoppervlak doen zich problemen van medische, fysiologische, biochemische, ergonomische, psychologische en psychologisch-sociale aard voor. De hoogste prioriteit dient te worden verleend aan medische, fysiologische en ergonomische problemen. Bij duikgeneeskundig en fysiologisch onderzoek moet gebruik gemaakt worden van dierproeven en vervolgens moet het onderzoek bij de mens voortgezet worden. Onderwaterergonomie kan het beste direct worden aangepakt bij de ontwikkeling van specifiek gereedschap en uitrusting.

185 In de duikgeneeskunde en de fysiologie vinden wij dat een hoge prioriteit toegekend moet worden aan vier programma's die in het verdere verloop van de voordracht aan de orde komen. Arbeidsvermogen van duikers

De blootstelling aan hoge druk veroorzaakt een groot aantal spanningen bij allerlei orgaansystemen, en deze spanningen kunnen op hun beurt de mogelijkheid van die systemen om normaal of efficiënt te functioneren beïnvloeden. De doelstelling van dit programma is dus, algemeen gesteld, vast te stellen hoe en in hoever de blootstelling aan duikomstandigheden het arbeidsvermogen van de mens beïnvloedt en beperkt. Alle aspecten van het "arbeidsvermogen" zijn van belang. De primaire doelstellingen van dit programma zijn gerelateerd aan het toepassen van dat vermogen maar dan bij gebruik van onderwaterademhalingsapparatuur. Het vermogen van de mens lichamelijke arbeid te verrichten^is kritisch verbonden met zijn vermogen zuurstof tot zich te nemen en kooldioxyde te elimineren. Deze functies worden sterk beïnvloed door de omgevingsdruk, de samenstelling van het inerte gas en het zuurstofgehalte van het ademgas alsmede de aanwezigheid van een externe ademhalingsweerstand. Het huidige onderzoek is erop gericht het verband tussen deze factoren en de lichamelijke arbeidsprestatie van de duiker vast te stellen. Bovendien zal het gevolg van compressie en inspanning op de geestelijke en psychomotorische functies onder hoge druk onderzocht worden; dat geldt tevens voor uiteenlopende factoren zoals de lichaamstemperatuur van de duiker, zijn fysieke toestand, zijn rookgewoonten, zijn basale stofwisseling, enzovoort. Wij verwachten dat de resultaten van het onderzoek in het kader van dit programma onze kennis kunnen vergroten van wat van een duiker onder sterk uiteenlopende milieuomstandigheden, bij behoorlijke technische ontwerp-criteria en veiligheidsnormen voor onderwaterademhalingsapparatuur en industriële methoden voor het werken onder extreme omstandigheden verwacht mag worden. Langetermijneffecten van het duiken og het menselijk_lichaam

Uit de beschikbare gegevens valt af te leiden dat er drie probleemgebieden

186

bestaan in de werkomgeving van de duiker die op lange termijn invloed op de individuele duiker kunnen hebben. Drie orgaansystemen moeten in een lange termijnprogramma bestudeerd worden: i)

Longfunctie en ventilatie

Bij een onderzoek van een duikerpopulatie is gebleken dat het duiken tot grote diepten veranderingen in de longfuncties, zoals de functionele vitale capaciteit (FVC) en de interne ademhalingsweerstand gemeten met geforceerd expiratoir volume (FEV) kan veroorzaken. Dit is een gunstig effect voor de duiker, en wij zullen trachten vast te stellen wat de oorzaak van deze ontwikkeling is, hoelang het duurt voordat dergelijke veranderingen optreden en of zij blijvend zijn. Een tweede belangrijk probleem bij het duiken tot grote diepte is of het lichaam wel of niet in staat is de stofwisselingskooldioxyde (C0„) voldoende te elimineren. Een verhoogde CO_-gehalte van het bloed zet het ademhalingscentrum in het centrale zenuwstelsel aan tot verhoogde activiteit, maar boven een bepaalde C02-concentratie treedt vergiftiging op. Ervaren duikers blijken een ademhalingspatroon te ontwikkelen dat voor CO„-accumulatie in het lichaam predisponeert, zonder dat dit aanleiding geeft tot verhoogde ademhalingsstimulering vanuit het centraal zenuwstelsel. Dit is een gevaarlijke ontwikkeling omdat, wanneer de CO_-concentratie in het lichaam tot aan de vergiftigingsgrens stijgt, de duiker kwetsbaarder wordt voor zuurstofvergiftiging en stikstofnarcose, terwijl het lichaam in versneld tempo warmte verliest. Wij zullen trachten vast te stellen wat hiervan de oorzaken zijn, hoelang het duurt voordat dergelijke veranderingen in de longfuncties tot stand komen, en of deze veranderingen blijvend zijn. ii) Het inwendige oor Het inwendige oor bevat de evenwichtsorganen en het gehoor (het vestibulum en het slakkenhuis vormen te zamen het labyrint). De oorproblemen bij het duiken zijn al vroeg bestudeerd; in de situatie waarin de duiker verkeert zijn er tal van factoren die de tere organen in het oor kunnen beschadigen en duiken mislukken vaak als gevolg van acute oorbeschadigingen. Factoren

187

als barotrauma, hoofdverwondigen, lawaai, decompressieziekte, vergiftigende verontreiniging van het ademgas, zuurstofvergiftiging en asfyxie hebben in het verleden oorbeschadigingen veroorzaakt. Maar het blijkt niet dat de duikers als groep kwetsbaarder zijn voor chronische oorbeschadigingen dan de normale bevolking wanneer get <

jte ε^­hade is vastgesteld. Wij zullen

trachten een oplossing te vinden . >or deze problemen, en het gevaar voor oorbeschadiging bij duikers uit de veg te ruimen.

In het bijzonder willen wij strewn naar een betere werkomgeving voor dui­ kers die met apparatuur werken die veel lawaai produceert. Er zullen crite­ ri; voor aanvaardbare blootstelling aan geluid worden vastgesteld, en nood­ zakelijke maatregelen voor de geluidsvermindering worden voorgesteld. iii) Centraal zenuwstelsel

Door middel van retrospectief en prospectief onderzoek op neurologisch, neuropsychologisch en psychologisch­sociaal gebied worden groepen duikers en duikers in opleiding vergeleken met referentiegroepen van niet­duikend personeel. De methoden die wij toepassen zijn gebaseerd op uitgebreide, algemeen aanvaarde testreeksen. De resultaten van dit onderzoek kunnen ge­ volgen hebben voor de toekomstige selectie van duikend personeel. Het ligt nu eenmaal in de aard van de problemen dat prospectief onderzoek naar lange termijneffecten van het duiken een aantal jaren moet worden uit­ gevoerd om relevante, significante gegevens te verkrijgen. S22Ì2Ì2SÌscbe_en^iochemische_effecJten_van gassen_onder druk

Het is van zeer groot belang in het ademgas van de duiker een betrekkelijke hoge partiële zuurstofdruk te handhaven. Zo verkort het inademen van zuur­ stof de totale na een duik vereiste decompressietijd. Maar bij deze methode doet zich dan natuurlijk het gevaar van zuurstofvergiftiging voor. Momen­ teel bestaan er nog geen veilige grenzen voor partiële zuurstofdruk, ge­ deeltelijk omdat dit probleem zo ingewikkeld is.

Het is ons doel, een veilige partiële zuurstofdruk vast te stellen. Een tweede onderdeel van dit programma is gewijd aan het effect dat druk schijnt

188

te hebben op de bloedsomloop in de lichaamsorganen en op het antagonistisch effect van druk op verdovingsmiddelen. De problemen die in dit programma behandeld worden, zijn van fundamentele aard. In eerste aanleg moeten zij daarom worden aangepakt door middel van de studie van biochemische en diermodellen. Warmtegroblemen bij het duiken

De mens kan alleen lichamelijke en geestelijke prestaties leveren wanneer hij in thermisch evenwicht is. Indien dit evenwicht, in hoe geringe mate ook verstoord is, kan de dood snel het gevolg zijn. Het duiken in koud water betekent verlies van lichaamswarmte, indien geen behoorlijke bescherming aanwezig is. De problemen van het warmteverlies in een hyperbare omgeving nemen toe naarmate de druk stijgt en een mengsel van helium en zuurstof wordt ingeademd. Zij beperken zich niet tot het verblijf van de duiker in het water, maar gelden ook voor zijn verblijf in de duikerklok of de decompressiekamer. Het thermisch evenwicht van de duiker wordt berekend aan de hand van zijn lichaamstemperatuur en het warmteverlies. Deze berekeningen zijn moeilijk te vergelijken, omdat genoemde grootheden afhankelijk zijn van de meettechnieken en de omvang van het warmteverlies. Dit programma kan in drie hoofdprobleemgebieden worden onderverdeeld: i)

Duiken tot grote diepte met actieve warmtebescherming dient te worden onderzocht via realistische duiken (in water) tot een diepte van 400 à 500 m, bij een watertemperatuur die constant die van het Noordzeewater is. Uit deze proef komen gegevens vrij over de doeltreffendheid van de huidige methoden voor warmtebescherming zoals warmwatersystemen en ademgasverwarming. De bestaande informatie hierover is afkomstig van duiken in een droge "kamer" en wiskundige modellen.

ii) Het duiken met passieve warmtebescherming in koud water kan voor een duiker op iedere diepte ernstige warmteproblemen veroorzaken, en het percentage sterfgevallen in koud water dat een gevolg is van buitengewoon groot warmteverlies laat zich raden. Wanneer meer informatie beschikbaar is over het warmteverlies bij verschillende temperaturen en

189

met verschillende soorten passieve warmtebescherming, heeft dit een rechtstreekse invloed op de veiligheid van het duiken in koud water. iii) Een langdurig verblijf in een koude, hyperbare heliumatmosfeer veroorzaakt veel sneller excessief warmteverlies dan een verblijf in een luchtatmosfeer van dezelfde temperatuur. De temperatuur waarbij men zich in een heliumatmosfeer behaaglijk voelt, ligt bij circa 30° C. De huidige kennis over het thermisch evenwicht in een koude heliumatmosfeer is niet voldoende. Een duikerklok waarvan de stroomtoevoer is afgesneden, vormt in dit opzicht een extreem voorbeeld, en verder onderzoek is vereist om vaste criteria vast te stellen voor het ontwerpen van overlevingssystemen voor duikers. 3.2. Duikme thoden De methoden die toegepast worden voor het uitvoeren van duikoperaties zijn normaliter vastgelegd in procedures, handboeken, tabellen, rampenplannen en onderhoudsschema's. Dat is een terrein waar biologen, technologen en mensen uit de praktijk nauw samenwerken. Op dit gebied dienen drie programma's te worden belicht: Q2S£ïê2SiêI_2S_^ë£2S2ïi£Si e E roce< ^ ures Veranderingen in het ademgas en/of het omgevingsgas en omgevingsdruk kunnen in het lichaam van een duiker ongunstige veranderingen teweegbrengen. Deze kunnen een acute, slechte lichamelijke conditie veroorzaken, die varieert tussen het zich onbehaaglijk voelen tot ernstige pijn en mogelijk de dood. De gezondheid kan ook chronische schade oplopen. Gevolgen van deze problemen zijn: verhoogd risico, verminderde arbeidsprestatie en verhoging van de kosten voor duikoperaties. Dientengevolge wordt er bij dit programma naar gestreefd, meer te weten te komen over het ontstaan van deze problemen en hoe deze te vermijden.

190

De volgende onderwerpen komen aan de orde:

1)

Onderzoek naar de etiologie van de decompressieziekte (vorming van bel­ letjes, gevolgen van de belletjes in het lichaam en de oplossing daar­ van).

In het ΝΙΟ zal dit onderzoek in de allereerste plaats bestaan

in een follow­up van wat elders is gedaan en wat kan worden geleerd uit gegevens over duikoperaties. Wij willen ook zelf theoretisch en experimenteel werk verrichten.

2)

Oorzaken van "High Pressure Nervous Syndrome" (HPNS), verband houden­ de met compressie tot hoge druk (150 tot 500 m diepte). In de naaste toekomst zal dit onderdeel van het programma bij het ΝΙΟ bestaan in het voortzetten van in andere laboratoria verricht werk.

3)

Ontwikkeling van praktische decompressieprocedures op basis van beken­ de principes en proefnemingen. Dit moet worden gedaan om de huidige therapeutische en operationele procedures te vervangen door betere, en nieuwe soorten operaties te vereenvoudigen. In het kader van dit pro­ gramma zullen procedures worden beproefd in de drukkamers van het ΝΙΟ onder gecontroleerde, veilige omstandigheden. Wij zullen deze procedu­ res ook controleren en veranderen wanneer zij gebruikt worden.

4)

Controle en diagnose. Werk ter bevordering van de ultrasonore detectie van belletjes in de bloedstroom is in het ΝΙΟ thans aan de gang; voor werkzaamheden op het gebied van de elektromagnetische detectie van gasfasen in het weefsel is eveneens het startsein gegeven. Beide methoden zullen verder worden uitgewerkt. Andere methoden voor het opsporen van de decompressieziekte en het HPNS zullen worden onderzocht en ontwikkeld, indien kans op succes bestaat.

5§£a2§Sfe_2S_S2aiZ£àS£lîË_ÏËE^ÏHiS£5_Y22E_ËliiÎE2EËE§£ÎSË

De moderne computertechnologie en het verwerken van praktijkgegevens dienen gebruikt te worden als werktuigen om de veiligheid bij duikoperaties op een

191 hoog peil te houden en te verbeteren. Krachtens de huidige voorschriften in het gebied van de Noordzee zijn de duikfirma's verplicht vitale gegevens inzake elk van de duikoperaties te registreren en op te slaan. Keuringsartsen moeten volledige, uitgebreide formulieren invullen voor elk van de duikers wanneer deze hun jaarlijks medisch onderzoek ondergaan. Tot nu toe zijn deze informatiebronnen nog maar nauwelijks benut. Een van de redenen hiervoor is natuurlijk dat de betrouwbaarheid van met de hand geschreven gegevens als betrekkelijk gering geldt. In de toekomst zal er een duikregistratieapparaat van het type "black box" worden ingevoerd dat zich ideaal leent voor computeranalyse. Databanken en analytische werktuigen voor het verwerken van praktijkgegevens zijn zowel voor het duiken als voor het onderzoekwerk van nut.

íÍ22á2Í22S£ÍE2 In een aantal situaties zijn duikers kwetsbaarder en hebben zij minder kans gered te worden dan normale arbeiders aan de wal. Het is daarom noodzakelijk naar reddingsmogelijkheden voor duikers te zoeken, en te proberen een zo goed mogelijk systeem voor het redden van duikers op te zetten. In dit programma moet aandacht worden besteed aan de volgende problemen: - Evaluaties van het risico - Warmteverlies van de duiker, en herverwarming in noodgevallen - Procedures voor het reinigen van het gas in noodgevallen - Krachtbronnen in noodgevallen. De stand van zaken op dit gebied vereist praktische proeven ter beoordeling van bekende of voorgestelde systemen. 3.3. Technologie van het duiken De duiktechnologie bestrijkt zowel de techniek die nodig is om de duiker veilig naar zijn werkplek te brengen, als de technologie om hem nuttig werk te doen verrichten. De hiermee verbonden problemen zijn van fysische, elektrische, chemische en mechanische aard en moeten worden opgelost door toe-

192

passing van goede technische methoden. Voor dit onderzoekgebied zijn er bij het ΝΙΟ drie programma's: Communiçatie­_en_controletechniek

Dit programma is gericht op problemen die verband houden met: ­ Communicatie met de duiker ­ Controle op fysiologische en technische parameters. Deze problemen kunnen alleen maar worden opgelost door de toepassing van fundamentele principes van de elektronenoptiek, akoestiek, digitale gege­ vensverwerking en algemene instrumentatie. Concrete taken zijn in het kader van dit programma: ­ Ontwikkeling en invoering in de praktijk van een speciaal duikerslexicon voor gebruik bij duikopleidingsprogramma's. ­ Ontwikkeling van hardware, zoals verbeterde omvormers van de zogenaamde heliumstem, communicatieapparatuur voor noodsituaties, enzovoort. ­ Ontwikkeling en invoering in de praktijk van geschikte sensoren voor de controle op duiker en uitrusting.

GastoeyoersyjJtemen

Een belangrijke taak die verricht moet worden voordat men gaat duiken tot 400 à 500 m diepte, is de verbetering van de bestaande individuele ademha­ lingsapparatuur. Systemen voor de regeling van het milieu moeten eveneens tot op zekere hoogte verbeterd worden, en systemen voor zuurstoftoevoer moeten veiliger worden ten opzichte van het ontploffingsgevaar.

193

Daarom is dit programma opgezet om: BeF taande en nieuwe ideeën over de toevoer van ademgas naar de duiker in het water te beproeven. Het gebruik van een ademhalingssimulator is hier van vitaal belang. Parameters, zoals ademhalingsweerstand, en het stabiel blijven van de temperatuur en de vochtigheid in uitrusting die tot op een diepte van 400 à 500 m gebruikt moet worden, moeten voldoen aan de criteria die in het kader van het hierboven omschreven programma betreffende het arbeidsvermogen van de duiker vastgesteld worden. Nieuwe ideeën voor de regeling van het milieu in een overdruklashabitat te beproeven. Veilige criteria vast te stellen voor de onderdelen van zuurstoftoevoer leidingen. Onderwatergereedschag

Dit programma is bedoeld om de doeltreffendheid van duikoperaties in het algemeen te vergroten. Bij offshore-werkzaamheden gebeurt het vaak dat voor miljoenen dollars aan uitrusting en vaartuigen onbenut blijven, terwijl één enkele duiker in zijn eentje aan het werk is met zijn handen. Daarom is het van belang dat de gereedschappen die de duiker gebruikt aangepast zijn aan zijn behoeften en beperkingen. In dit programma worden de volgende subprojecten behandeld: Functionele beproeving van onderwaterwerktuigen Meting van de prestatie bij verschillende taken, onder water Evaluatie van de veiligheidsaspecten van het gebruik van onderwatergereedschap -

Verbetering en ontwikkeling van nieuwe types onderwatergereedschap.

194

In het kader van het programma zal een gestandaardiseerd systeem van arbeidstaken worden ontwikkeld en gebruikt ("Performance Test Rig"), dat zodanig is opgezet dat daarmee de prestatie objectief gemeten kan worden. Er zullen criteria voor de doeltreffendheid van onderwatergereedschap worden vastgesteld.

195

4. MIDDELEN

Om de hierboven bedoelde taken te kunnen uitvoeren, zijn twee dingen onmis­ baar, technische voorzieningen en personeel. Het laatste is verreweg het be­ langrijkste en zeker het moeilijkst te verkrijgen. Technische voorzieningen kan men construeren of zijn simpelweg op de markt verkrijgbaar. Vakkennis moet worden aangekweekt.

02200 J

¿s­ioic'

BALCONY

"EST

0800

BALCONY

BASIN Dim. 5000 χ 7000 x 3500

a. O I io

, 0910 t 02200

UI ζ

ï

ENTRANCE FROM QUAY

ü

< Ζ DOOR

ELECTRIC OUTLET/ INSTRUMENTATION CONNECTIONS

Figuur 4.1.

Plattegrond van de drukkameropstelling bij het ΝΙΟ

ELECTRIC OUTLET

500 kw

196 4.1. Voorzieningen

Het belangrijkste onderdeel van de uitrusting van een onderzoeksinstituut dat zich met "duikonderzoek" bezighoudt, is de drukkamereenheid. Een derge­ lijk laboratorium kan overal op het land gevestigd zijn; naast de voorzie­ ningen voor onderzoeksdoeleinden moeten echter alle veiligheidsvoorzienin­ gen ingebouwd zijn die krachtens de plaatselijke duikvoorschriften aanwezig moeten zijn en misschien nog wel wat meer.

De voorzieningen die noodzakelijk zijn om van een drukkamersysteem een goed onderzoekinstrument te maken, kunnen als volgt samengevat worden: -

Modulaire constructie (dat wil zeggen minstens drie of vier afzonderlij­ ke, doch met elkaar verbonden drukkamers) 1. Duikerklok/watermilieu - Gesimuleerde duikerklokafdalingen tot een diepte met een zeewaterequivalent van 650 m - Tropische of poolzeewateromstandigheden - Opleiding in een gecontroleerd milieu - Fysiologische experimenten in het water - Hyperbarisch lassen onder water 2. Droog milieu - Test van de prestaties van een hyperbare lasser onder overdruk - Eisen voor procedures voor het onder druk lassen - Medische verzorging van duikers onder druk; uitgerust met speciale chirur­ gische instrumenten - Redding van duikers uit reddingsvaar­ tuig (vervoer onder druk) met of zonder aangepaste uitrusting - Droge fysiologische experimenten 3. Natte druktests - Externe en interne statische druktests - Dynamische krachten tijdens druktests - Effect van de temperatuur op de sta­ biliteit van de druk

lei

W= Figuur 4.2.

Wijzen waarop de drukkamers in het ΝΙΟ gebruikt worden

197

Een van de kamers in de eenheid moet voor werk en proeven bestemd wor­ den. Daarom moet deze beschikken over: Mogelijkheden om nat en droog te werken Mogelijkheid om de watertemperatuur in een relatief groot meetbe­ reik (0 ­ 30° C) te regelen Zoveel doorvoeren hebben als maar mogelijk is. Liefst dient dit een modulair systeem te zijn, zodat de doorvoeren snel verwisseld kunnen worden Mogelijkheden om grote, zware voorwerpen zonder al te veel pro­ blemen in de drukkamer te brengen Veel ruimte om de drukkamer heen voor instrumenten. Betrouwbaar en nauwkeurig systeem voor regeling van het milieu. ­

Dieptecapaciteit tot een diepte met een zeewaterequivalent van min­ stens 650 m.

­

Standaardinstrumenten van grote precisie.

­

Mogelijkheden voor goede visuele controle (patrijspoorten en gesloten TV­circuit).

Al deze voorzieningen zijn in het bestaande systeem in het ΝΙΟ aanwezig. De totale kosten van hyperbare voorzieningen zoals hierboven beschreven, bedragen na beproeving op het functioneren ervan thans circa Nkr 20 à 25 miljoen (US $ 4 à 5 miljoen). Het is een zeer kostbare eenheid, maar het drukkamersysteem is toch slechts een van de instrumenten van de onderzoeker die zich met "duikonderzoek" be­ zighoudt. Laboratoriumuitrusting, computers, speciale instrumenten en soft­ ware moeten ook deel uitmaken van de totale voorzieningen en de kosten daar­ van bedragen thans minstens ongeveer Nkr 10 à 15 miljoen (US $ 2 à 3 mil­ joen). Tijdens de feitelijke experimenten moet men bovendien rekening houden met het feit dat in de drukkamereenheid veel verbruiksartikelen worden ver­ bruikt. Vooral de kosten van heliumgas zijn aanzienlijk. Als voorbeeld kan ik noemen dat wanneer de NI0­kamer op maximale heliumdruk op de omgeving wordt ontlucht, de nettokosten daarvan circa Nkr 0,25 miljoen (US $ 5 000) zijn.

198

4.2.

Personeel

Zoals hierboven al aangestipt, zijn er maar weinig vakbekwame onderzoekers voor "duikonderzoek" beschikbaar. Een van de voornaamste problemen bij het opzetten van een "duikonderzoeklaboratorium" is dan ook het aantrekken van de juiste mensen, en deze te ontwikkelen tot vakbekwame "duikonderzoekers". Naar mijn mening dient men bij het nemen van de beslissing een "duikonderzoeklaboratorium" op te richten, een bedrag, gelijk aan de hardware-kosten, opzij te leggen als "investering" in het personeel. Er dienen opleidingsprogramma's te komen zodat technici, artsen, fysiologen en anderen de gelegenheid krijgen zich te ontwikkelen en begrip te krijgen zowel voor de wetenschappelijke als voor de praktische onderdelen van het "duikonderzoek". Om te begrijpen wat van een duiker verlangd wordt, dient de onderzoeker ook aangemoedigd te worden zelf enige duiken te ondernemen. Het is onmogelijk de problemen die zich voordoen wanneer men zich onder water bevindt volledig te begrijpen als men zelf niet nat wordt. Soms kan de onderzoeker ook meer te weten komen door zelf als proefpersoon in de drukkamer of in het water op te treden. Het "duikonderzoek" biedt de mogelijkheid voor ruime toepassing van traditionelere disciplines, en erkende onderzoekers in andere relevante gebieden dient men aan te moedigen hun methoden op het "duikonderzoek" toe te passen, waardoor de vakkennis van universiteiten, ziekenhuizen en andere onderzoeksinstituten, die zelf niet over het dure drukkamersysteem beschikken, ingebracht wordt. Zo heeft Professor Christian Lambertsen, van de Universiteit van Pennsylvania, een van de pioniers van het "duikonderzoek", eens opgemerkt /!/ dat geen enkel "duikonderzoeklaboratorium" ooit volledig succes kan hebben bij zijn werk, wanneer het niet op een of andere manier nauwe contacten onderhoudt met een universiteit. 5.

RESULTATEN

Het dilemma van degene die in het toegepast onderzoek werkzaam is, is het juiste evenwicht te vinden tussen de snelheid waarmee het vereiste resultaat

199

publiek kan worden gemaakt en de tijd die men nog moet blijven werken om een behoorlijk stuk werk te leveren. Bij het "duikonderzoek" geldt dat in bijzondere mate, omdat niet alleen de welvaart van de industrie maar ook de veiligheid van de mens afhankelijk is van de resultaten.

De wetenschappelijke resultaten worden gewoonlijk gepubliceerd in bekende wetenschappelijke tijdschriften. Het "duikonderzoek" heeft er zelf ook een paar, een voor biologie en duikmethoden, genaamd Biomedical Research /2/ en een dat meer technisch gericht is en dat Equipment for the Working Diver /3/ heet. Wetenschappelijke tijdschriften zijn goed voor het op papier zet­ ten van constructieve wetenschappelijke kritiek. Maar het kan lang duren voordat langs die weg enige resultaten aan de industrie en aan de duikers bekend worden, vanwege de tijd die verloopt tussen het accepteren van het tijdschriftartikel en het publiceren daarvan. De terugkoppeling van de men­ sen in de praktijk naar de onderzoeker, is heel belangrijk in het "duikon­ derzoek" en daarom hebben wij in het ΝΙΟ besloten een gratis bulletin te publiceren /4/ waarin beknopte informatie wordt verstrekt over de lopende projecten. De lezers wordt om commentaar, kritiek, advies en nieuwe ideeën gevraagd.

De invoering van de onderzoeksresultaten in de werkelijkheid ­ operationeel duiken ­ kan een probleem vormen. Sommige van deze problemen kunnen met de fysieke beperkingen op de werkplek verband houden, maar de belangrijkste zijn het aangeboren conservatisme en scepticisme van de beroepsduiker. Het is dus vaak nuttig en soms noodzakelijk gebleken dat de onderzoeker of de uitvinder de praktische toepassing van zijn resultaten of produkten volgt. Dat geldt vooral bij het invoeren van nieuwe werkprocedures of tabellen. Ge­ schreven richtlijnen zijn nooit zo doeltreffend als persoonlijke aanwezig­ heid en gesproken en praktische demonstraties.

29.5.80 0M/ep/ke«$

200

6. BIBLIOGRAFIE

/!/ Lambertsen, C.J., The Changing Face of Manned Undersea Activity Voorwoord tot de tweede editie van The Physiology and Medicine of Diving and Compressed Air Work, samengesteld door P.B. Bennett en D.H. Elliott, Bailliare Tindall, Londen 1975

HI

Undersea Biomedical Research, een eenmaal per kwartaal verschijnend tijdschrift van de Undersea Medical Society, Inc., 9650 Rockville Pike, Bethesda, Maryland 20014, VS. Momenteel wordt het geschreven door kapitein James Vorosmarti.

/3/

Equipment for the Working Diver, tijdschrift dat wordt gepubliceerd na het jaarlijks Working Diver Symposium door de Marine Technology Society, 1730 M Street, N.W. Washington, D.C. 20036, VS.

/4/

Norwegian Underwater Research News, bulletin van het Noors Instituut voor Onderwateronderzoek, Gravdalsveien 255, 5034 YTRE LAKSEVÂG/Bergen, Noorwegen.

Ibi

Burgoyne, J.H. (Voorzitter) Offshore Safety, verslag van een door de Britse Regering benoemde Commissie, Londen, mei 1980, HMSO CMMD 7841.

201

BIJLAGE NR. 1 Bonden wiens brevetten erkend zijn als gelijkwaardig met de internationale, door CMAS uitgegeven brevetten, dienen de CMAS op speciale formulieren - die op verzoek worden toegezonden - een lijst toe te sturen van de duikers die geslaagd zijn voor alle proeven of examens voor deze brevetten, en waarvoor de bond nu afgifte van gelijkwaardige internationale brevetten verlangt. De CMAS zal bedoelde brevetten uitschrijven, en toezenden aan de nationale bond die ze aan de betrokkenen zal uitreiken. DOEL VAN DE INTERNATIONALE BREVETTEN Met dit systeem kan de CMAS, zonder zich te mengen in de aangelegenheden van de nationale bonden, die immers hun eigen certificaten blijven afgeven, streven naar standaardisatie van het aantal opleidingseisen en van de proeven of examens die moeten worden afgelegd voor het behalen van een brevet. Een duiker die een CMAS-brevet bezit, wordt geacht de kennis en vaardigheden te bezitten die bij dat brevet behoren. TIJDELIJKE BEPALINGEN Duikers met een brevet dat door hun nationale bond afgegeven is, voordat de CMAS de gelijkwaardigheid van de in hun respectieve landen afgegeven brevetten heeft erkend, kunnen door bemiddeling van hun nationale bond vragen om afgifte van een CMAS-brevet. TOELICHTING OP DE NORMEN Duiker van de eerste categorie: een duiker met elementaire kennis van de uitrusting en de methoden om die te gebruiken. Mag alleen duiken onder streng toezicht van een instructeur. Duiker van de tweede categorie: een duiker met meer ervaring in het onderwatermilieu dan de duiker van de eerste categorie. Mag duiken in gezelschap van een kleine groep onder leiding en toezicht van een instructeur of met minstens twee duikers van de derde categorie.

202

Duiker van de derde categorie: een duiker die in staat is om te duiken in gezelschap van een groep duikers van dezelfde categorie zonder leiding of toezicht van een instructeur. Mag technische assistentie verlenen bij de opleiding van duikers van de tweede categorie onder bovenbedoelde omstandigheden. Instructeur van de eerste categorie: een duiker van de derde categorie met grondige kennis van de praktische opleiding en elementaire ideeën over theoreti sch onderricht. Instructeur van de tweede categorie: een instructeur van de eerste categorie die zich verdere kennis heeft eigen gemaakt van de praktische opleiding en grondige kennis bezit van theoretisch onderricht. Instructeur van de derde categorie: een instructeur van de tweede categorie met uitgebreide kennis van zowel praktisch als theoretisch onderricht. Instructeur van de vierde categorie: een instructeur van de derde categorie die voldoende ervaring heeft opgedaan in het onderricht in de praktijk en de theorie, om deel te kunnen nemen aan nationaal of internationaal werk betreffende de opleiding van duikers en zitting te nemen in de examencommissies voor bonds- en nationale brevetten. Eigenlijk is dit geen brevet in de gebruikelijk betekenis van het woord, maar eerder een erkenning van de waarde en de kwaliteiten van de houder ervan. Alle instructeurs van de vierde categorie hebben een adviserende stem in de technische commissie van de CMAS. Opmerking : Bij deze classificatie is rekening gehouden met de door de technische commissie van de CMAS goedgekeurde besluiten van Tanger (1961) en Londen (1962). Het leek echter juist deze bij te werken en de nieuwe categorieën twee drie en vier, voor instructeurs in te voeren.

203

Deze classificatie is in overeenstemming met de situatie zoals deze in talrijke nationale bonden bestaat.

OVEREENSTEMMING TUSSEN NORMEN EN BREVETTEN

Duiker der eerste categorie

■ 1­stersduikbrevet

Duiker der tweede categorie

* 2­stersduikbrevet

Duiker der derde categorie

■ 3­stersduikbrevet

Instructeur der eerste categorie

= 1­stersinstructeursbrevet

Instructeur der tweede categorie

= 2­stersinstructeursbrevet

Instructeur der derde categorie

= 3­stersinstructeursbrevet

Op de kaart van de instructeur van de vierde categorie staat vermeld: "Instructor", gevold door vier sterren. LEEFTIJDSGRENZEN De leeftijdsgrenzen zijn:

1­stersduikbrevet: 2­stersduikbrevet:

DUIKBREVETTEN

3­stersduikbrevet: 1­stersinstructeursbrevet: 2­stersinstructeursbrevet:

INSTRUCTEURSBREVETTEN

3­stersinstructeursbrevet: Instructeur van de vierde categorie:

25 jaar

De leeftijd op de datum van het examen geldt. Minderjarigen moeten schriftelijke toestemming hebben van ouder of voogd. TIJDSVERLOOP TUSSEN DE BREVETTEN

Naast de bovenbedoelde leeftijdsgrenzen, is het vanwege de intellectu­ ele rijpheid en zelfbeheersing noodzakelijk ook nog minimumperiodes tussen de afgifte van de verschillende brevetten aan te houden, om te waarborgen

204

dat de kandidaat voldoende tijd heeft gehad voor praktische en theoretische opleiding. In de periode tussen het behalen van twee brevetten, zal een minimum aantal duiken moeten worden uitgevoerd; hieruit volgt dat iedere duiker een duiklogboek moet bezitten. MEDISCHE KEURING Om van het ene brevet over te gaan naar het andere, moet een bewijs overgelegd worden dat men een medische keuring heeft ondergaan, en wel liefst door een arts die door de organiserende bond is erkend. DUIKLOGBOEK Het duiklogboek kan het door de CMAS uitgegeven logboek zijn of een dat door de nationale bond is gepubliceerd. In dit laatste geval dient het aan de technische commissie van de CMAS ter goedkeuring te worden voorgelegd. Het logboek omvat minimaal: a) een blad met gegevens over de identiteit van de duiker, met foto en bewijs van lidmaatschap van een vereniging; b) een blad met gegevens over zijn levensloop als duiker en vermeldende de verschillende brevetten die hij behaald heeft; c) een blad voor aantekeningen van medische aard; d) een uittreksel uit de veiligheidsmaatregelen van de CMAS; e) een verwijzing naar de voorgeschreven handsignalen van de CMAS; f) bladen met gegevens over gemaakte duiken, vermeldende: datum; plaats; bereikte diepte; duikduur; duikers van een hogere categorie/bestuursleden die aanwezig waren; tijdens de duik gedane waarnemingen.

205 Alle gemaakte duiken dienen te worden bevestigd door een instructeur die minstens van de tweede categorie moet zijn. Het CMAS-logboek bestaat uit twee afzonderlijke delen die samen in een plastiek map zijn gebonden. Het eerste deel, met de bladen a) tot en met d ) , vormt het "paspoort" ("internationaal duikpaspoort") van de houder; het tweede deel, met de bladen e) en f), vormt het duikregister. Op de registers en logboekbladen mogen de emblemen gedrukt worden van de bonden die lid zijn van de CMAS. METHODE VOOR HET WAARDEREN VAN EXAMENS De ervaring heeft geleerd dat het op het gebied van de duikbrevetten moeilijk is "normale" cijfers te geven, aangezien de meeste proeven en examens zonder meer beoordeeld worden en geen cijfers toegewezen kunnen krijgen omdat ze niet meetbaar zijn. Het verdient daarom aanbeveling een waarderingssysteem (zoveel punten uit een totaal van bijvoorbeeld 10 of 20) te vervangen door een ruimer en rechtvaardiger "waardeoordeelsysteem", zoals: waardering A

zeer goed en met veel gemak afgelegd examen;

waardering Β

zeer goed afgelegd examen;

waardering C

middelmatig afgelegd examen, zonder bijzondere uitschie­ ters;

waardering D: met moeite door de kandidaat afgelegd examen, maar zon­ der ernstige fouten of vergissingen; waardering E:

slecht afgelegd examen; deze waardering betekent niet dat de kandidaat automatisch afgewezen wordt indien de­ ze waardering slechts eenmaal in zijn register voorkomt;

waardering F:

niet volledig of zeer slecht afgelegd examen; deze waar­ dering betekent automatische afwijzing van de kandidaat.

Met bovenbedoelde methode is het mogelijk een "staat van dienst" van de kandidaat samen te stellen en zijn waarde dus beter te beoordelen.

206

PROGRAMMA VOOR VERSCHILLENDE BREVETTEN Voor elk van de volgende verschillende brevetten zullen wij behandelen: 1.

De toelatingsvoorwaarden.

2.

De organisatie van het examen.

3.

De samenstelling van de examencommissie.

4.

De minimumeisen voor de examens.

5.

De afgifte van de brevetten.

1-STERSDUIKBREVET De proeven die zijn vastgesteld voor het behalen van dit brevet moeten de mogelijkheid bieden te controleren wat de snorkelduikcapaciteiten van de kandidaat en zijn elementaire kennis van de duikuitrusting en het gebruik van die uitrusting zijn. Het examen voor dit brevet moet onder zodanige omstandigheden worden afgenomen dat zich bij de kandidaat de zin en de lust kunnen ontwikkelen om verder te gaan met het behalen van andere brevetten. Voorwaarden: De kandidaat moet: . lid zijn van een bij de CMAS aangesloten bond. . de leeftijd van 14 jaar bereikt hebben. . een geldig medisch keuringsbewijs overleggen. Organisatie: Op verenigingsniveau. Examencomm i s s i e: De examens voor dit brevet worden afgenomen door een instructeur met minstens een 1-stersinstructeursbrevet.

207

Minimum-examenei sen: 1.

Minstens 200 meter zwemmen zonder zwemvliezen.

2.

Minstens 15 meter onder water zwemmen met zwemvliezen, masker en snorkel.

3.

Weten hoe op de juiste wijze een aqualonguitrusting aan te brengen.

4.

Masker onder water kunnen schoonmaken.

5.

50 meter zwemmen met volledige duikuitrusting en ademhaling via de snorkel, onderduiken en terugkeren naar het uitgangspunt met aqualong zonder de bodem te raken (diepte maximaal 10 meter).

6.

Alle verplichte handsignalen van de CMAS kennen.

7.

Verscheidene vragen over elementaire duiktheorie kunnen beantwoorden (uitrusting, veiligheidsregels, basiskennis).

Afgifte van het brevet: Het brevet wordt afgegeven door de vereniging en wordt voorzien van de handtekening van de instructeur die het examen heeft afgenomen. 2-STERSDUIKBREVET De toetsen voor dit brevet moeten het mogelijk maken van de kandidaat de kwaliteiten als duiker te controleren die nodig zijn om de veiligheid van de groep waarvan de kandidaat deel uitmaakt niet in gevaar te brengen. De groep duikt onder verantwoordelijkheid van een 2-stersinstructeur en anders onder toezicht van een 1-stersinstructeur of twee 3-stersduikers. Dit brevet dient onder zodanige omstandigheden afgelegd te worden dat een en ander bij de kandidaat het begrip van de persoonlijke verantwoordelijkheid binnen een groep ontwikkelt. Voorwaarden: De kandidaat moet: Lid zijn van een bij de CMAS aangesloten bond. De leeftijd van 15 jaar bereikt hebben.

208

Minstens één jaar het 1-stersbrevet bezitten. Sinds het behalen van het 1-stersbrevet minstens vijftien duiken hebben gemaakt (waarvan minstens vijf tot een diepte van 20 meter of meer), die zijn opgetekend in het logboek van de duiker. Het wordt aan de instructeur overgelaten om te beoordelen of "trainingsduiken" tot de bovenbedoelde duiken gerekend worden; de instructeur zal deze duiken volledig meetellen als de omstandigheden waaronder ze gedaan werden er naar zijn, en een desbetreffende aantekening in het logboek maken. . Een geldig medisch keuringsbewijs overleggen. Organisatie: Op lokaal of regionaal niveau. Examencommissie: Het brevet wordt afgegeven op gezag van een instructeur met minstens een 2-stersinstructeursbrevet. Minimum-exameneisen: De kandidaat moet zwemvliezen, masker, snorkel, pak en loodgordel dragen en 1.

500 meter zwemmen (zwemslag naar keuze).

2.

Een hoekduik maken naar een diepte van 5 meter.

3.

Met aqualong: 250 meter zwemmen aan de oppervlakte waarbij de aqualong wel wordt gedragen, maar door de snorkel geademd wordt. Op een diepte van 5 meter:

4.

Het masker afnemen en weer opzetten

) )

Zelfbeheersingsproeven.

Het mondstuk uitnemen en weer inzetten ) 5.

Aqualong aanbrengen na de oppervlakte verlaten te hebben met zwemvliezen, masker en snorkel (test van omgang met de uitrusting).

209

6.

Apparatuur uitwisselen met een mededuiker.

7.

Met een mededuiker gedurende 2 minuten ademen uit één automaat. Op 20 meter diepte:

8.

Met het masker in de hand te water gaan, dit onder water opzetten en duiken; Op de bodem: masker afzetten en weer opzetten; Op de bodem: mondstuk uitnemen en weer inbrengen.

9.

Geven, ontvangen en interpreteren van CMAS-handsignalen.

Theorie: 10.

Examen (schriftelijk of mondeling) in elementaire theorie.

Afgifte van het brevet: Het brevet wordt uitgereikt door de vereniging en is voorzien van de handtekening van de instructeur die het examen heeft georganiseerd. 3-STERSDUIKBREVET Dit is het hoogst bereikbare brevet voor de sportduiker die niet van plan is duikonderricht te gaan geven. De examencommissie dient de grootst mogelijke aandacht te besteden aan de kennis van de kandidaat over individuele en groepsveiligheid, reddingswerk in omstandigheden waar zelfbeheersing van vitaal belang is. Met dit brevet mag de houder gaan duiken met een of meer duikers van zijn eigen categorie, zonder dat daarbij de aanwezigheid van een instructeur noodzakelijk is en waarbij iedere duiker verantwoordelijk is voor zijn eigen veiligheid en voor die van de anderen. Voorwaarden: De kandidaat moet: Lid zijn van een bij de CMAS aangesloten bond. De leeftijd van 17 jaar bereikt hebben. Minstens één jaar het 2-stersduikbrevet bezitten.

210

Na het behalen van het 2-stersduikbrevet minstens 30 duiken hebben gemaakt (met uitzondering van trainings- of herhalingsduiken) die in zijn logboek zijn opgetekend en waarvan minstens 10 hem tot een diepte van circa 40 meter hebben gevoerd. Een geldig medisch keuringsbewijs overleggen. Organisatie: De examens kunnen op regionaal of nationaal niveau worden georganiseerd. De organisatie moet de voorzitter van de nationale technische commissie of diens vertegenwoordiger minstens een maand voor het examen hiervan op de hoogte stellen. De commissie kan een vertegenwoordiger benoemen om zitting in de examencommissie te nemen. Examencommissie: De examencommissie moet bestaan uit minstens twee instructeurs met een 3-stersinstructeursbrevet en (eventueel) een vertegenwoordiger van de nationale technische commissie. Minimum-examene i sen: Zonder enige uitrusting: 1.

200 meter vrije slag zwemmen in minder dan 8 minuten en zonder aan land te komen, duiken om een pop met een schijnbaar gewicht van 1,5 kg van 3 meter diepte aan de oppervlakte te brengen en deze daar 2 minuten zonder moeite te houden.

2.

Twee keer, met een tussenpoze van 10 seconden, 20 seconden lang onder water de adem inhouden.

Met zwemvliezen, masker en snorkel, loodgordel en pak: 3.

800 meter zwemmen met een groep.

4.

Hoekduik naar 10 meter diepte.

Voorzien van aqualong en uitrusting als hierboven: 5.

500 meter zwemmen met aangebrachte aqualong en ademend via de snorkel.

6.

Een mededuiker van 20 meter diepte omhoog brengen en hem vervol-

211

gens 2 minuten aan de oppervlakte houden; vervolgens zonder moeite de duikuitrusting van de mededuiker afdoen. 7.

Recht naar beneden duiken naar 40 meter diepte.

8.

Op 40 meter diepte signalen geven, ontvangen en interpreteren.

9.

Op dezelfde diepte tests doen met masker en mondstuk.

10.

Van 30 meter diepte opstijgen zonder gebruik te maken van het mondstuk.

11.

Zonder masker op 5 meter diepte circa 30 meter zwemmen.

Bootbehandel ing : 12.

Enkele knopen en steken kennen voor het afmeren en voor anker leggen van een boot en het aan de kade vastmaken van de boot.

13.

Al roeiend een mededuiker volgen en hem helpen zijn uitrusting af te doen en aan boord te komen.

Theorie: 14.

De oplossing van een probleem vinden met behulp van decompressietabellen.

15.

Symptomen en EHBO bij duikerongevallen.

16.

EHBO en resuscitatie.

17.

Praktische kennis van de fysische aspecten van het duiken.

18.

Praktische kennis van de fysiologische aspecten van het duiken.

19.

Praktische en theoretische kennis van het gebruikte duikmateriaal.

OPMERKING: De examens in theoretische kennis worden schriftelijk afgenomen, behalve die betreffende EHBO, resuscitatie en materiaal. Op dit niveau moet de kandidaat eigenlijk een vaarbewijs hebben voor motorboten, afgegeven door het land in kwestie. In dat geval kunnen extra punten worden toegekend. Afgifte van het brevet: Op het brevet worden de handtekeningen geplaatst van de instructeurs die als lid van de examencommissie optreden en het wordt medeondertekend door de voorzitter van de technische commissie van de nationale bond in kwestie of door diens plaatsvervanger.

213

Medische aspecten van het duiken door Dr. Klaus Seemann *)

De voor leken belangrijkste medische aspecten van het duiken komen hier aan de orde. De ziekten die bij het duiken kunnen ontstaan, kunnen voor zover het spe­ cifieke "duikerziekten" zijn en niet tijdens het duiken door een andere factor worden veroorzaakt (bijvoorbeeld verwondingen en onderkoeling), in drie groepen worden verdeeld: - ziekten die zich bij de afdaling manifesteren (het zogenaamde "barotrau­ ma"), die ontstaan door het verstoorde evenwicht tussen de omgevingsdruk en de druk in de luchthoudende lichaamsholten, zoals het middenoor of de longen, - ziekten die tijdens het duiken ontstaan, zoals koolzuur- of zuurstofver­ giftiging, de "roes der diepten" enzovoort, en - ziekten die bij de opstijging of daarna ontstaan. Hier gaat het hoofdza­ kelijk om twee aandoeningen die bijzonder vaak voorkomen: de caissonziekte (ook "bends" of decompressieziekte genoemd) en de overrekking van de longen.

Eerst worden de oorzaken en symptomen van deze duikerziekten, alsmede de onmiddellijk en later daardoor veroorzaakte beschadigingen beschreven.

Λ.) Chef van het Schiffahrtmedizinisches Institut der Marine, Kopperpahler Allee 120, D - 2300 Kronshagen.

214

Hieruit blijkt duidelijk, dat een uitgebreide, door de duikarts uitgevoerde keuring van belang en noodzakelijk is en dat ook de veiligheidsvoorschriften moeten worden nageleefd. Door deze preventieve maatregelen kan het aantal duikongevallen binnen de perken worden gehouden.

De bovengenoemde aandoeningen worden voornamelijk behandeld door middel van recompressie, dat wil zeggen het opnieuw laten stijgen van de druk in een speciale drukkamer. Er worden in dit verband technische en vaktechnische aanwijzingen gegeven, de daarvoor vereiste "behandelingstabellen" worden besproken en er wordt op het gevaar gewezen dat de ziekte, na een aanvankelijke verbetering, terugkeert.

Tot slot worden nog enkele algemene statistische gegevens verstrekt over de frequentie en oorzaken van duikongevallen en de verschillende typen ongevallen.

215

Duikgeneeskunde door Dr. Kl. Seemann, Flottenarzt

)

Aangezien de duiker zich in een milieu bevindt, dat niet het zijne is, is het risico voor zijn gezondheid groter dan bij andere beroepsgroepen. In deze voordracht zal ik de voor niet-medici belangrijkste duikgeneeskundige feiten kort toelichten, zonder daarbij te willen beweren het onderwerp volledig te behandelen. Ziektegevallen die slechts indirect met het verblijf onder water te maken hebben, zoals bijvoorbeeld verwondingen en onderkoeling, of slechts in bijzondere gevallen, zoals bij helium-zuurstof- of saturatieduiken optredende speciale problemen, komen niet aan de orde. Uit systematische overwegingen deelt men de duikerziekten in drie groepen in: A) Ziekten die bij het afdalen ontstaan worden onder het begrip "barotrauma" samengevat. Dit doet zich voor, wanneer in een met lucht gevulde holle ruimte in (of aan) het lichaam geen drukcompensatie optreedt. Het vaakst doet zich dit voor bij het trommelvlies en het middenoor, aangezien bij verkoudheid, neusverkoudheid of anomalieën de buizen van Eustachius niet of niet voldoende open zijn. Oorpijn, gehoorverlies, tot het scheuren van het trommelvlies en middenoorbloedingen toe kunnen zich voordoen. Ook de bijholten van de neus lopen gevaar wanneer de toevoerbuizen afgesloten zijn. Verder kan het tot een barotrauma van de tanden en kiezen (luchtblaas onder een vulling of kroon) of van de buitenste gehoorgang (bij luchtdichte afsluiting door de helm) komen. De in de stijve vouwen van een droog duikerspak ingesloten lucht veroorzaakt op grotere diepten barotrauma van de huid.

) Chef van het Schiffahrtmedizinisches Instituut der Marine.

216

Het gevaarlijkste is longbarotrauma, dat zich voordoet bij een helmduiker die plotseling van diepte verandert (zogenaamde "duikerval"). De in de helm en in het pak aanwezige lucht wordt naar boven geperst, de op deze manier ontstane relatieve onderdruk in het stijve bovendeel werkt als een zuigende kracht op het gezicht en de hals, en plant zich in de long voort. Longoedeem, overbelasting aan de rechterzijde van het hart en hypoxie in de grote bloedsomloop zijn de gevolgen ervan. Wegens de relatief grote volumeverandering, is een duikerval dicht onder de oppervlakte, gevaarlijker dan op grotere diepten. B) Tot de ziekten die tijdens het duiken ontstaan behoren - diepteroes, een soort stikstofnarcose die op de alcoholroes lijkt, en bij lucht inademing op grotere diepten dan 40 m lichtzinnige handelingen en reactieverminderingen, op grotere diepten dan 60 m coördinatiestoornissen en ondoordachte handelingen veroorzaakt ; - kooldioxydevergiftiging, die door gebrekkig uitwassen van standaardduikpakken of bewuste "spaarademhaling", door beschadiging van absorptiemiddelen bij kringloopapparaten, door de toevoer van met CO- verontreinigende lucht (uitlaatgassen van de compressor!) of door een excessief grote dode ruimte voor de ademhalingswegen veroorzaakt kan zijn; - zuurstofvergiftiging bij duikapparaten die met een hoger Oy-percentage werken; - zuurstofgebrek bij ontbrekende luchtvoorraad of bij een verkeerd ademhalingsmengsel alsmede

217

- bewustloosheid door allerlei oorzaken bijvoorbeeld onmacht, hypoglycaemie, postinfecteus of als gevolg van niet-herkende hartaandoeningen of epileptische aandoeningen. In al deze gevallen staat de duiker - en vooral de autonome duiker wanneer niet tijdig wordt ingegrepen bloot aan verdrinkingsgevaar.

C) De belangrijkste ziekten bij de opstijging of daarna zijn: de caissonziekte en de overrekking van de long. De eerste, die men ook wel "bends" of decompressieziekte noemt ontstaat, wanneer bij verblijf onder water op een grotere diepte dan 10 m gezondigd wordt tegen de decompressieregels. Oorzaak hiervan zijn stikstofblazen in het bloed of in het weefsel, aangezien de niet bij de stofwisseling betrokken stikstof tijdens het duiken ten gevolge van de verhoogde partiële druk in grotere hoeveelheden vrijkomt en bij een tè snel opstijgen niet in voldoende mate via de longen afgescheiden kan worden. Terwijl de N.-blazen in de weefsels spier- en gewrichtspijnen (zogenaamde "bends") veroorzaken, doen zij in de bloedvaten gasembolieën ontstaan die, afhankelijk van de plaats waar zij optreden, verschillende symptomen vertonen. De ernst van de ziekte is van de druk en de tijdsduur afhankelijk. Indien bij een snelle drukdaling, bijvoorbeeld bij de noodopstijging van een autonome duiker niet voldoende wordt uitgeademd zodat de zich in de longen in verband met de dalende omgevingsdruk uitbreidende lucht niet ontwijken kan, wordt de long uitgerekt en kan er lucht, als gevolg van alveolenbreuk of zelfs door intacte alvéolaire wanden heen, in het vaatstelsel terechtkomen. Dit zelfde

218

doet zich voor bij obstakels in de luchtwegen of aangeboren "zwakke punten" van het longweefsel indien een plotselinge drukdaling optreedt. Enkele meters te snel afgelegde hoogteverschillen zijn bij het duiken voldoende om zo'n pneumothorax, emfyseem of luchtembolie van de hersenen (soms ook van de kransslagader) te doen ontstaan. Bijna steeds treedt bewusteloosheid op; men constateert - net als bij de caissonziekte - verlammingen, stoornissen van het centrale zenuwstelsel en gevoelsstoornissen van verschillende omvang als gevolg van de embolische afsluiting. Verdergaande gevolgen dan de slechts tijdelijke arbeidsongeschiktheid die na elk van de hierboven genoemde ziekten optreden kan, hebben praktisch uitsluitend gevolgschaden, respectievelijk resttoestanden na de decompressieziekte. Zij kunnen van neurologische, sensorieel-psychologische en psychische aard zijn. De laatste jaren zijn aseptische beendernecrosen met arthrotische veranderingen van de grote gewrichten - bij duikers vooral aan de bovenarm · waargenomen als gevolg van onvoldoende decompressie. Blijvende arbeidsongeschiktheid veroorzaken bij andere duikers in de regel ziekten die slechts indirect verband houden met het duiken, zoals ziekten van rheumatische aard, arthrosen en nieraandoeningen. Wegens het constant aanwezige gezondheidsrisico, moet de gezondheidstoestand van de duiker bijzonder goed zijn. Vooral hart en bloedvaten alsmede longen en het ademhalingsstelsel dienen zich in een normale toestand te bevinden. Keel, neus en oren mogen evenmin pathologische afwijkingen vertonen. Bovendien mogen geen ziekten aanwezig zijn die door drukstijgingen verergerd kunnen

219

worden (bijvoorbeeld hernia, schedelletsel, maligne myopieën) of chronische ziekten (bijvoorbeeld steenaandoeningen, maag- en darmzweren, krampen, en dergelijke) die plotseling weer acuut kunnen worden zodat een onmiddellijke terugkeer naar de oppervlakte noodzakelijk zou zijn, hetgeen niet altijd mogelijk is. Als geschiktheidscriterium moeten fysische prestatiebreedte en psychische stabiliteit in aanmerking genomen worden. Een volledige opsomming van alle pathologische toestanden waarin niet gedoken mag worden is in het kader van dit overzicht niet mogelijk. Ik mag hiervoor naar de desbetreffende literatuur verwijzen. Een al te schematisch advies is ondoelmatig, ieder individueel geval moet op zijn merites bezien worden. Pas uit het totaal van de bevindingen kan een evenwichtig, aan het respectieve geval aangepast oordeel gegeven worden. Een op gezondheidsoverwegingen gebaseerde beperking van de duikersactiviteit tot bepaalde apparaten, werkmethoden of diepten heeft geen zin, aangezien het niet mogelijk is te controleren of men zich wel aan die beperking houdt, deze door onvoorzienbare gebeurtenissen ongeldig worden kan en de belastingen voor de gezondheid juist op geringe diepten (tussen 0 en 10 m wordt de druk verdubbeld!) het grootst zijn. De beste medische profylaxe tegen duikersziekten zijn een consciëntieuze, periodieke keuring van de duiker en een pijnlijk nauwkeurige naleving van alle veiligheidsvoorschriften. Ter vermijding van barotraumata van de middenoorholte en de neusbijholten moet een duikverbod worden uitgevaardigd bij ziekten van de

220

bovenste luchtwegen. Een duikerval kan door een desbetreffende lijnbeveiliging van de helmduiker voorkomen worden. De preventie van de decompressieziekte bestaat in het nauwkeurig hanteren van de decompressieregels. Voor de profylaxe van de overrekking van de long is training van de duiker in het naar de oppervlakte komen in noodgevallen noodzakelijk. Door deze profylactische maatregelen, een eerste keuring door een duikgeneeskundig specialist en periodieke

controlekeuringen,

alsmede door het naleven van de bepalingen op het gebied van arbeidsbescherming en ongevallenpreventie, kan het. gezondheidsrisico bij het duiken weliswaar verminderd doch niet uitgeschakeld worden. De enige doeltreffende behandeling van decompressieziekten is recompressie. Deze moet onmiddellijk na het optreden van een ziekteverschijnsel beginnen en qua hoogte van de druk en duur van de behandeling adequaat zijn. Hiervoor moet reeds bij het plannen van een duikoperatie gezorgd worden. Aangezien recompressie door opnieuw duiken altijd onvoldoende is, nieuwe risico's met zich meebrengt en vaak de klachten alleen maar verhevigt, is hiervoor een drukkamer of compressiekamer noodzakelijk. Er wordt onderscheid gemaakt tussen zogenaamde transportkamers die op de plaats van de duik gebruikt kunnen worden en een directe behandeling mogelijk maken, en "ziekensluizen", behandelingskamers die slechts in bepaalde duikmedische centra (of ook wel aan boord van een schip) aanwezig zijn. Eerstbedoelde kunnen meestal alleen de zieke, soms echter ook nog een begeleider bevatten.

221

In ernstige gevallen is echter het inzetten van een arts in de behandelingskamer noodzakelijk. Totdat de arts aanwezig is, dient een door hem aangewezen begeleider zich om de duiker te bekommeren (arts en begeleider dienen qua gezondheid voor het werken onder overdruk geschikt te zijn). Vaak kan bij lichte gevallen een aanvullende therapie met andere fysische maatregelen of medicamenten achterwege blijven. Daarentegen kunnen bij ernstige gevallen (bijvoorbeeld stoornissen van de bloedsomloop) medicijnen, infusies of resuscitatiemaatregelen vereist zijn. Dat is alleen in een (grotere) behandelingskamer mogelijk. Als regel zal men met de therapie in een transportkamer op de plaats van de duik onmiddellijk beginnen, de patiënt daarin naar een behandelingskamer vervoeren en oversluizen onder handhaving van de druk. Wanneer bij de recompressiebehandeling zuurstof ingeademd wordt, worden daardoor de behandelingstijden korter en het gevaar op terugkeer van de ziekte verkleind. Behandelingskamers dienen derhalve steeds uitgerust te zijn met een apparaat voor het inademen van zuurstof. Voor de behandeling van duikers bestaan zogenaamde recompressietabellen, die weliswaar niet in alle landen gelijk zijn, maar in principe alle zijn opgebouwd op een uniforme, internationaal erkende basis. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen:

222

- lichte vormen van de caissonziekte (pijn in gewrichten en ledematen, huidsymptomen), - zware vormen (stoornissen van het centrale zenuwstelsel, stoornissen van de bloedsomloop, symptomen aan de luchtwegen en de onderbuik) en - luchtembolie. Onafhankelijk van de oorspronkelijke duikdiepte, geven de tabellen aanwijzingen over de steeds noodzakelijke initiële druk en de tijd die op de vastgestelde druktrappen moet worden doorgebracht bij de terugkeer tot de normale druk alsmede de periodes met zuurstofinademing. Indien na een recompressiebehandeling nog klachten bestaan of deze na afloop van de behandeling opnieuw optreden, is herhaling van de recompressiebehandeling de beste methode. Daarnaast kunnen medicijnen voor het bevorderen van de microcirculatie toegediend worden. Over de ongevallenfrequentie bij het duiken wordt in een andere voordracht gesproken. Toch schijnt een statistiek van dodelijke duikongevallen in Amerika (Schenk, 1975) tamelijk representatief te zijn: van de 163 geëvalueerde dodelijke duikongevallen betroffen er 81 % sportduikers met uitrusting, 9,2 % sportduikers zonder uitrusting respectievelijk beroepsduikers en 0,6 % militaire duikers. (Van de beroepsduikers had de helft de beschikking over een duikersuitrusting die vanaf de oppervlakte verzorgd werd en de andere helft over een autonome duikersuitrusting).

223

Wanneer men de statistieken van de oorzaken van de ongevallen vergelijkt, vindt men de volgende frequenties, in afnemende volgorde van belangrijkheid: - onvoldoende veiligheidsmaatregelen respectievelijk het niet in acht nemen daarvan ("human error"), - nemen van teveel risico (vooral bij sportduikers), - gebreken in de persoonlijkheid van de duiker, - duiken ondanks lichamelijke gebreken, - en pas in de allerlaatste plaats gebreken aan de uitrusting. Voor de types ongevallen gelden de volgende frequenties: - bends (decompressie- of caissonziekte), - asfyxie, anoxie (gebrek aan zuurstof), - bewusteloosheid, collaps, - overrekking van de longen, - barotraumata (vooral van het oor), - vergiftigingen (kooldioxyde, diepteroes, zuurstof), - gevolgsymptomen van ziekten, - onder water opgelopen verwondingen. Veel van deze ongevallen waren te voorkomen geweest, en wel door zorgvuldig medisch onderzoek, betere training en controle op de naleving van de veiligheidsvoorschriften.

225

HET "PH-PHOENIX-PROJECT" - EEN UNIVERSEEL ONDERWATERVAARTUIG De dieselmotor met gesloten circuit, een belangrijke verbetering inzake de veiligheid, het operationeel vermogen en de kostenbesparing bij werkzaamheden die onder water door mensen moeten worden uitgevoerd, Samenvatting van de voordracht van Dr. G.G. SANTI Algemeen Directeur Sub Sea Oil Services S.p.Α. - Milaan (Italie)

Algemeen neemt men aan, dat het duiken vanaf vaartuigen met dynamische po­ sitionering nog steeds grotere risico's met zich meebrengt dan het duiken vanaf op traditionele wijze gemeerde vaartuigen. Bovendien, als vanaf een vaartuig met dynamische positionering in de nabij­ heid van een constructie een duikklok wordt gebruikt waarbij een navel­ streng van standaardlengte voldoende is voor de duikeroperatie, worden zeer zelden optimale resultaten bereikt door de verschillende factoren die van invloed zijn op dit soort verrichtingen. Het weer, en met name de wind- en stroomrichting zijn dikwijls ongunstig in verhouding tot de posi­ tie van het moederschip en de constructie. Traditionele onderwatervaartuigen met uitschutvoorziening hebben een be­ perkte actieradius met betrekking tot de duikduur bij saturatieduiken. Het temperatuurevenwicht van duikers die op grote diepte in een oxyheliumatmosfeer werken en de energievoorziening voor de overlevingsapparatuur waarop in geval van nood op de zeebodem een beroep kan worden gedaan, zijn bij voorbeeld uiterst gering. De recompressiekamers of reddingsboten met drukkamer die momenteel worden gebruikt om duikers in gesatureerde toestand te evacueren, zijn tot dusver nog niet doeltreffend gebleken bij zwaar weer, terwijl een universeel on­ derwatervaartuig, ongehinderd als het is door de weersomstandigheden aan de oppervlakte, snel zou kunnen duiken en onder water weg zou kunnen varen. Het zou aanvaringen met het moederschip en/of het platform kunnen vermijden, en zich buiten de gevarenzone kunnen begeven bij explosies of brand aan boord of op het zeeoppervlak.

226

Duikers die zich in een kleine reddingsboot met drukkamer bevinden, zijn bovendien aan de golfbeweging blootgesteld, waardoor zij ernstig zeeziek kunnen worden; dit kan dehydratatie tot gevolg hebben. Dit probleem is nog niet voldoende onderzocht. Uit dit soort overwegingen en ook omdat er talrijke andere toepassingen mo­ gelijk bleken, is Sub Sea Oil Services S.p.A. (S.S.O.S.) in 1972 begonnen met een eigen onderzoek naar een autonoom onderwatervaartuig met uitschut­ voorziening, dat tot op 1000 m diepte kan afdalen, en als voornaamste ken­ merk een dieselmotor met gesloten circuit heeft. De dieselmotor met gesloten circuit Deze unieke motor, die door Sub Sea Oil Services S.p.Α. werd ontwikkeld, vormt de kern van het systeem, waardoor zowel aan de oppervlakte als onder water gevaren kan worden. De afgelopen zeven jaar zijn in onze laboratoria verschillende types die­ selmotoren met een vermogen tussen 10 en 150 pk verbouwd en beproefd om ze geschikt te maken voor toepassing in een onderwatervaartuig zonder dat de traditionele snuiver behoeft te worden gebruikt. Bij onze proeven hebben wij rekening gehouden met de experimenten die reeds eerder door andere landen, met name door de Verenigde Staten, Japan, West-Duitsland en Engeland, met betrekking tot dezelfde technische toepassingen werden uitgevoerd. Een traditionele dieselmotor heeft lucht nodig, dat wil zeggen een mengsel van stikstof (79 %) en zuurstof (21 % ) . De lucht wordt met de dieselolie vermengd en door het proces van compressie, verbranding en expansie gaat de motor draaien. Er komen uitlaatgassen vrij, die voornamelijk uit C0„ en waterdamp bestaan en ook onzuiverheden en vaste deeltjes bevatten. Deze worden normaliter in de omringende lucht verspreid. Bij onze dieselmotor met gesloten circuit, die zonder verbindingen met buiten in een beperkte ruimte moet kunnen func­ tioneren, worden de uitlaatgassen teruggeleid naar de inlaat van de motor. De volgende problemen moeten dus worden opgelost:

227

a) De zuurstof die bij de verbranding wordt verbruikt moet, in juiste verhouding tot de hoeveelheid brandstof, weer worden ingespoten. b) De uitlaatgassen moeten worden gekoeld, gezuiverd en naar de inlaat van de motor worden teruggeleid. c) Het teveel aan gas in het gesloten circuit moet onmiddellijk worden verwijderd, om een te hoge druk in het circuit zelf te vermijden. d) De motor vormt een onderdeel van het onderwatervaartuig en derhalve moeten veranderingen in de aanvankelijke lading aan zuurstof en dieselolie onmiddellijk worden gecompenseerd om een vermindering van de stabiliteit en veranderingen in de diepgang te corrigeren. Dit zijn enkele van de problemen die wij hebben onderkend en die wij met behulp van unieke, gepatenteerde methoden hebben opgelost. Op het ogenblik wordt door Sub Sea Oil Services het eerste operationele, voor commerciële doeleinden bestemde onderwatervaartuig met een dieselmotor met gesloten circuit vervaardigd. Dit onderwatervaartuig zal zijn voorzien van een schutsluis, bergings- en reddingsmateriaal en manipulatoren die een toereikend vermogen hebben om op grote diepte onder atmosferische druk werkzaamheden uit te voeren. De stand van zaken in april 1980 Sub Sea Oil Services is in het begin van de jaren zeventig met het onderzoekproject "PHOENIX" begonnen. In 1973 werden voor het eerst verschillende parameters in het laboratorium gesimuleerd, wat dus als het begin van het eigenlijke project kan worden aangemerkt. In 1976 werd voor het eerst de dieselmotor met gesloten circuit in een onderwatervaartuig, de PH - X02, die speciaal voor dit doel werd verbouwd geïnstalleerd. Dit experimentele prototype waarmee alle proefvaarten zijn uitgevoerd, heeft tot dusver 3200 uur onder water gevaren. De vier motoren in het laboratorium hebben in totaal 6000 uur gedraaid met soms een piekbelasting van 500 uur aan één stuk met gesloten circuit. De belasting lag daarbij J0 % hoger dan het maximale door de fabrikant opgegeven, vermogen.

228

De motor heeft eveneens verscheidene duizenden uren aan de oppervlakte dienst gedaan. Dit hoeft trouwens eigenlijk niet verder te worden vermeld, omdat de motor oorspronkelijk voor toepassing aan de oppervlakte werd ge­ concipieerd.

Eén van de doelstellingen van S.S.O.S. voor 1980 is de vervaardiging van de "PH ­ 1000/1", het eerste onderwatervaartuig met schutsluis voor com­ merciële doeleinden met twee motoren met gesloten circuit van 90 pk elk. In december 1980 zal de bouw van dit vaartuig zijn voltooid.

De opzet van het "PH ­ ΡΗΟΕΝΙΧ''­programma Het "PH­PHOENIX"­programma omvat het vervaardigen en op de markt brengen van twee klassen onderwatervaartuig en één klasse duikboot, alle aange­ dreven door de door S.S.O.S. ontwikkelde dieselmotor met gesloten circuit. Tot de klasse "PH ­ 1" zal het onderwatervaartuig voor korte afstanden behoren. Verbonden met een aan boord van het moederschip geïnstalleerd saturatiesysteem, biedt dit vaartuig 24 uur lang bij maximaal draaiende motor tot op een diepte van 500 meter uitschuttingsvoorzieningen zonder dat het moederschip daarbij in een dynamische positionering wordt gedwon­ gen. Tot deze klasse zullen eveneens de observatie­ en onderzeewerkvaartuigen onder atmosferische druk worden gerekend die op volle kracht een actie­ radius van 250 mijl onder water en 250 mijl aan de oppervlakte hebben. Zij kunnen bovendien ook nog 24 uur lang op de zeebodem gestationeerd blijven, gedurende welke periode van de schutsluis gebruik kan worden ge­ maakt. Voorts wordt voldaan aan een minimumnorm van 72 uur als overlevings­ tijd bij een op de zeebodem rustend vaartuig. De bemanning in deze klasse is beperkt tot drie bestuurders die in een atmosferische omgeving werken en tien gesatureerde duikers. Zij zullen tot op 1000 m diepte kunnen opereren. Tot de klasse "PH ­ 2" zullen de onderwatervaartuigen voor de middellange

229

afstand behoren die een autonoom saturatiesysteem bezitten, zij hebben een actieradius van 250 mijl, bij een snelheid van 14 knopen. Hun maximale duikdiepte is 500 m en hun observatie- en werkdiepte onder atmosferische druk 2000 m. Er wordt voor deze klasse rekening gehouden met een overlevingstijd van 72 uur bij een maximale bemanning van 15 personen. Hiertoe behoren vier in atmosferische omgeving werkende bestuurders en duikleiders/technici. De vaartuigen uit deze klasse zullen de verbinding onderhouden met een sleepboot of bevoorradingsschip om een continue communicatie en positionering mogelijk te maken. Klasse "PH - 3" zal de "onderzeeboot" voor lange afstanden omvatten. Deze heeft een actieradius van 500 mijl en een autonomie van 24 dagen voor duiken tot op 500 m en in atmosferische omgeving tot op 2000 m. Er kunnen maximaal 22 man aan boord worden meegenomen, waaronder duikers, duikleiders, technici en eventueel de geredde bemanning van een in moeilijkheden geraakte onderzeeboot. Veiligheidsoverwegingen met betrekking tot het "PH-PH0ENIX"-prCgramma Door de dieselmotor met gesloten circuit wordt de veiligheid bij duikverrichtingen in hoge mate bevorderd. a) Duiken vanaf schepen met dynamische positionering zal niet meer noodzakelijk zijn, eenvoudigweg door de toepassing van het onderwatervaartuig met uitschutinstallatie van het type "PH - 1000/1" dat wordt bijgestaan door het comnunicatie- en positioneringssysteem van het moederschip. b) Met de universele onderwatervaartuigen van het type "PH - J000/1" zullen op lange afstand en op volledig autonome wijze allerlei inspectie- en onderhoudsvaarten kunnen worden uitgevoerd. Dit zal de veiligheid van de bemanning van het onderwatervaartuig ongetwijfeld aanzienlijk ten goede komen.

230

c) Het vaartuig "PH - 1000/1" uit de klasse PH-1 biedt ook een nieuwe mogelijkheid om duikers op efficiënte wijze te evacueren, als zich aan boord van het schip of platform een noodtoestand voordoet. Het vaartuig "PH 1000/1" zal normaliter worden gekoppeld aan de saturatie-installatie, en aldus de duikerklok vervangen. De bedieningsapparatuur zal eveneens voorzien zijn van een passieve inrichting om het vaartuig in zee neer te laten en van het hijsstel los te koppelen bij een eventueel volledig uitvallen van de installatie. d) De voor de middellange afstand bestemde vaartuigen in de klasse "PH - 2" zullen een geheel nieuw werktuig vormen voor werkzaamheden die op minder dan 250 mijl buiten operatiebasis aan de kust moeten worden uitgevoerd. Duikverrichtingen en inspecties of werkzaamheden in atmosferische omgeving zullen niet langer door de weersomstandigheden aan de oppervlakte worden beïnvloed en toch zo veilig mogelijk kunnen worden uitgevoerd. e) De duikveiligheid zal eveneens worden verhoogd doordat het onderwatervaartuig met schutsluis "PH - 1000/1" zich zeer dicht bij de plaats zal bevinden waar de duiker zijn werkzaamheden uitvoert. De duikleiders zullen de duiker dus bij zijn werk kunnen "zien". De veiligheid wordt in dit verband met name bevorderd doordat de duikleider zich in atmosferische omgeving bevindt en de duiker voor eventuele aanwezige of tijdens de werkzaamheden ontstane gevaren kan waarschuwen . f) Geofysisch en seismisch onderzoek zal nagenoeg zonder meteorologische beperkingen en met een zeer hoge veiligheidsfactor wat de weersomstandigheden tijdens de werkzaamheden betreft kunnen worden uitgevoerd. g) Vanuit het onderwatervaartuig met uitschutinstallatie zullen elektrische werktuigen worden bestuurd. De veiligheid zal aanzienlijk worden bevorderd doordat zich aan de oppervlakte geen navelstrengen meer zullen bevinden die dikwijls zeer grote problemen veroorzaken door met name de bewegingen van het oppervlakteschip en de stroom.

231

h) Een "semisubmersible" of vaartuig dat dynamisch gepositioneerd vlak bij een vaste constructie is, brengt altijd een zeer groot aanvaringsrisico met zich mee. Door de "PH"-onderwatervaartuigen wordt dit soort risico vermeden. Enkele economische en commerciële overwegingen Een vaartuig met dynamische positionering kost op het ogenblik naar schatting tussen US $ 90.000 en 30.000 per dag, terwijl de specifieke brandstofkosten om de dynamische positionering van het vaartuig te handhaven, zodat de duikklok kan worden neergelaten en in positie kan worden gehouden, ongeveer tussen US $ 40.000 en 15.000 per dag liggen. Hieruit blijkt duidelijk dat het onderwatervaartuig "PH - 1000/1" een belangrijke investering kan zíjn, omdat men zich de traditionele saturatieduikerklok bespaart. De klassen PH-2 en PH-3 zullen door hun universeel karakter eveneens een aanzienlijke besparing betekenen bij offshore-inspecties, onderhoudswerkzaamheden en reparaties onder water. Tegelijkertijd zullen bij de duikverrichtingen zelf aanzienlijk betere resultaten worden geboekt en zullen werkzaamheden waarbij duikers en onderwatervaartuigen betrokken zijn op veel veiligere wijze kunnen worden uitgevoerd. Er zij op gewezen dat autonome onderwatervaartuigen van het type "PH" in verbinding met een blusvaartuig in de nabije toekomst het veiligste en goedkoopste alternatief zullen zijn voor "semisubmersibles" en andere begeleidingsschepen in de offshore aardolie- en aardgasindustrie. De onderwatervaartuigen en duikboten van het type "PH" zullen eveneens een belangrijk hulpmiddel zijn bij de diepzeemijnbouw, met name bij de exploratie en exploitatie van mangaanknollen.

232

BEJDRAGEN

Dit is de eerste maal dat wij ons nieuwe, universele onderwatervaartuig met uitschutvoorziening op een internationaal symposium voorstellen. Het unieke en revolutionaire voortstuwingssysteem van ons onderwatervaartuig van het type pH vergroot in belangrijke mate de veiligheid van werkzaamheden die onder water door mensen moeten worden uitgevoerd en vergroot tevens de actieradius bij werkzaamheden onder atmosferische druk en bij saturatieduiken. Alvorens in te gaan op de technische aspecten van dit nieuwe onderwaterwerktuig, willen wij eerst enige praktische opmerkingen maken over de huidige offshore-werkzaamheden. Hierdoor zal duidelijker worden waarom wij acht jaar geleden met dit dure en moeilijke onderzoeksproject zijn begonnen waarbij wij vooruit zijn gelopen op de vraag in de jaren '80 naar een krachtiger en veiliger universeel onderwatervaartuig. De recente ontwikkeling op de Noordzee heeft het noodzakelijk gemaakt een groot aantal constructies van allerlei aard te bouwen en te installeren, die alle om een of andere reden wel onder water moeten worden geïnspecteerd. Wij denken hierbij met name aan vaste stalen en betonnen platforms, putmonden op de zeebodem en aan de oppervlakte, laadboeien, drijvende torens voor afscheiding en affakkeling, pijpleidingen enz. Hoe dikwijls een onderwaterinspectie noodzakelijk is, wordt in specifieke omstandigheden normaliter door de eigenaar van de installatie bepaald of is anders vastgelegd in de veiligheidsvoorschriften van de instantie die de installatie heeft goedgekeurd.

233

Routinekeuringen en onderwaterinspeoties maken op het ogenblik ongeveer 75 $> uit van alle in de Noordzee uitgevoerde werkzaamheden. De rest betreft de bouw en reparatie van installaties. In 1980 zal naar schatting tussen 60 en 70 miljoen pond sterling worden uitgegeven voor de onderwaterinspecties van onder andere constructies en pijpleidingen, terwijl dit cijfer in het midde, van de jaren '80 naar verwachting tot 85-105 miljoen pond sterling zal stijgen. De actieradius van de huidige onderwatervaartuigen is niet groot genoeg om aan de steeds hogere eisen op dit gebied te voldoen of anders zijn zij te duur in het gebruik doordat hun accumulatorenbatterij evenals bij alle andere huidige onderwatervaartuigen ter wereld slechts een beperkt vermogen heeft. Voorts is het heel duidelijk, dat de bestaande onderwatervaartuigen steeds minder goed aan alle eisen op het gebied van de operationele veiligheid die voortdurend hoger worden kunnen voldoen. In dit verband wijzen wij met name op duikeroperaties vanaf vaartuigen met dynamische stationering. Afgezien van het duikrisico, vormt daar ook het stationeeringssysteem van het schip of het platform waarvan de duik wordt uitgevoerd zelf een risico. Bovendien vormen, als vanaf een vaartuig of platform met dynamische stationering in de buurt van vaste constructies duikerklokken worden gebruikt de zeegang, stroming en windrichting zeer dikwijls een risico. Er is dan wat het duiken betreft, sprake van bijzondere operationele omstandigheden. Volgens de traditionele normen liggen deze omstandigheden normaliter binnen de grenzen van het praktisch mogelijke, maar bij een nauwkeurige analyse na het ongeval blijkt meestal dat de combinatie van factoren die tot het ongeval leidde, en dus het verhoogde risico voor de duiker is onderschat. traditionele onderwatervaartuigen met uitschutvoorziening hebben maar beperkte energiemogelijkheden voor saturatieduiken. Het temperatuurevenwicht van duikers die langdurig op grote diepte in een oxyheliumrtmosfeer moeten werken en de reserve-energievoorziening die voor de volledige en doeltreffende werking van de overlevingsapparatuur in noodgevallen noodzakelijk is, zijn in de huidige onderwatervaartuigen uiterst gering.

234

Tot dusver is geen enkele reoompressiekamer of reddingsboot met drukkamer, die momenteel worden gebruikt om duikers in gesatureerde toestand van een schip of platform in nood te evacueren, bij slecht weer of in bepaalde noodsituaties, zoals een "blow-out", volledig doeltreffend gebleken. Wij twijfelen sterk aan de operationele mogelijkheden van dergelijke systemen in de praktijk, hoewel zij natuurlijk psychologisch wel doeltreffend zijn. Bovendien kunnen duikers die in een kleine reddingsboot met drukkamer aan de golfbeweging zijn blootgesteld, ernstig zeeziek worden, wat bij voorbeeld tot dehydratatie zou kunnen leiden. De nadelige gevolgen van zeeziekte zijn echter nog niet voldoende onderzooht. Het meest betrouwbare systeem voor dit soort noodgevallen is, volgens ons, een universeel onderwatervaartuig met een grote actieradius, dat op zee van het moederschip kan worden losgemaakt, en dat door een passieve inrichting via een peilnaald in zee kan worden neergelaten. Een onderwaterreddingsvaartuig dat voor de redding van duikers in gesatureerde toestand wordt gebruikt, zal snel kunnen duiken en onder water op maximale snelheid weg kunnen varen, ongehinderd als het is door de weersomstandigheden aan de oppervlakte. Het kan aldus aanvaringen met het moederschip of het platform vermijden, en zich buiten de gevarenzone begeven bij "blow-outs", brand aan boord of op het zeeoppervlak. Wij zouden er voorts op willen wijzen, dat duikeroperaties met duikerklok met twee of drie saturatieduikers thans gemiddeld acht uur duren, terwijl bij een traditioneel onderwatervaartuig met uitschutvoorziening een zich daarbij onbehaaglijk voelende duiker, gezien de beperkte mogelijkheden van het vaartuig, slechts drie tot vier uur buiten kan blijven. Bij ons onderwatervaartuig van het type PH kan tot maximaal 24 uur aanzienlijk veili^i- van de viitschutvoorziening gebruik worden gemaakt, oub Sea Oil Services heeft deze problemen bestudeerd en vele andere mogelijke toepassingen onderkend, '/o begon SCOT» in 1975 "net een in het bedrijf zelf uitgevoerde studie van een autonoom onderwatervaartuig met uitschutvoorziening, dat tot 1000 m diep

235

kan duiken, en dat de "dieselmotor met gesloten circuit" als voor­ naamste kenmerk heeft.

DE DIESELMOTOR MET GESLOTEN CIRCUIT Deze unieke motor, die door Sub Sea Oil Services S.p.Α. werd ontwikkeld, vormt de kern van het systeem en kan zowel aan de opper­ vlakte als onder water gebruikt worden. De afgelopen zeven jaar zijn in onze laboratoria verschillende typen dieselmotoren met een vermo­ gen tussen 10 en I50 pk aangepast en beproefd om ze geschikt te maken voor toepassing in een onderwatervaartuig zonder de traditionele snuiver. Bij onze proeven hebben wij rekening gehouden met de experi­ menten die reeds eerder door andere landen, met name door de Verenig­ de Staten, Frankrijk, Japan, Duitsland, Engeland en Zweden met betrek­ king tot dezelfde toepassingen werden uitgevoerd. In onderstaande grafiek wordt het specifieke brandstof­ en zuurstofverbruik van de verschillende experimentele prototypes die de afgelopen 20 jaar in bovenstaande landen werden gemaakt, met elkaar vergeleken. Bij deze vergelijking wordt duidelijk dat het brandstof­ verbruik van de dieselmotor met gesloten circuit van SSOS bijzonder gunstig is. (AFBEELDING/DIA NR.

1)

Een traditionele dieselmotor heeft lucht nodig, dat wil zeggen een mengsel van stikstof (79 Í°) en zuurstof (21%). De lucht wordt vervolgens met de dieselolie vermengd en door het proces van compres­ sie, verbranding en expansie gaat de motor draaien. Er komen uitlaat­ gassen vrij, die voornamelijk uit C0 ? en waterdamp bestaan, enn ook onzuiverheden en vaste deeltjes bevatten. Deze worden in de omringen­ de lucht verspreid. Bij onze dieselmotor met gesloten circuit, die zonder enige verbinding met de omringende lucht in een gesloten ruimte moet func­ tioneren, worden de uitlaatgassen naar de inlaat van de motor terug­ geleid. De volgende problemen moeten dus worden opgelost:

1

236

ir

S.S.O.S. S U B S E A OIL S E R V I C E S S.p.A. DIESELMOTOR MET GESLOTEN CIRCUIT ,. 1

P k ~^T

pk 1 h -V

β 2200

Β

S.S.O.S.-PERKINS

β JAPAN

■β—·-θ——θ- ENG LANO

«00

2100 2000-1

moo moo

eoo

Note:

Zuurstof­ en brandstofverbruik van elke dieselmotor bij optimaal toerental aan de oppervlakte

uoo 1300

TJQO'

\ UOO \

1500 ΜΟΟΊ

noo

\ \,

\

­ . Specifiek leurttot­verbruik

1000

1300 000

noo

900 •00

woo TOO 900 •00 TOO·

eoo soo

eoo 400 900 too 300

300

20»

200-1 100

100

70

90

W

80

100 Vermogen

AFBEELDING/DIA Nr. 1

vrs™

max. ■»* pk '.'M

237

a) De zuurstof die bij de verbranding wordt verbruikt moet, in juiste verhouding tot de hoeveelheid brandstof, weer worden ingespoten. b) De uitlaatgassen moeten worden gekoeld, gezuiverd en naar de inlaat van de motor worden teruggeleid. 0) Het teveel aan gas in het gesloten circuit moet onmiddellijk worden verwijderd om een te hoge druk te vermijden. d) De motor vormt een onderdeel van het onderwatervaartuig, en derhalve moeten veranderingen in de aanvankelijke lading aan zuurstof en dieselolie onmiddellijk worden gecompenseerd om een vermindering van de stabiliteit en veranderingen in het drijfvermogen te corrigeren. Op AFBEELDING/DIA TO. 2 wordt de door Sub Sea Oil Services ontworpen dieselmotor met gesloten circuit schematisch weergegeven. Dit zijn enkele van de problemen die wij hebben onderkend, en die wij met behulp van unieke, gepatenteerde methoden hebben opgelost. Sub Sea Oil Services heeft het eerste voor de produktie bestemde operationele onderwatervaartuig ter wereld ontworpen dat met een dieselmotor met gesloten circuit is uitgerust en specifiek voor offshorewerkzaamheden bestemd is. Het nieuwe onderwatervaartuig is uitgerust met een drukcompartimertt met uitschutsluis, dat groot genoeg is voor vier saturatieduikers» Voor de door mensen uitgevoerde werkzaamheden onder atmosferische druk, zal het van de meest geavanceerde uitrusting voor routine-inspecties onder water en manipulatoren worden voorzien, en dat met bijna onbeperkte energiemogelijkheden. Het in onze laboratoria uitgevoerde onderzoekprogramma heeft met name tot doelt 1) een betrouwbare motor en hulpapparatuur te ontwikkelen die zowel aan de oppervlakte door het opnemen van lucht als onder water met gesloten circuit en door inspuiting van zuivere zuurstof beweegkracht kan leveren.

238 Uitlaatsporkel EXHAUST

M l

SNORKEL

SUCTOH 8AS »KOKKEL Aanzuigsnorkaf"—^

(π)

QOXrGCN uurstnf

Γ*

LXrX^ f gc

LOAO

• i ï t » Brandstol ­ pomp

Lading Afsta Bd Bestuurde klep

EC

—

EXHAUST

'iMTAKC

ENGINE ROOM chinekamer IANAUTS SIS

ï φ ­­Γ

OKSEL­MOTOR

=F3 WAT«

iSUDOU. ¡sssma

, ­ » '.Λ

à OXYGEN 00SA6E SYSTEM

systeem voor zuurstofdosering

^K^£ Xlt X

SUFTE* TANK

sswuuioir Afscheider gasVftater

L

Automatische ontlastkl^p AUTOMATIC BY-PASS WIL VE*

EXHAUST 6AS COOL»« WATER ΤΑΝΚ

COMPRESSOR

Koelwatertank voor het urtjaatgaj

Warmte­ WrøUars CXCMAMKM

. (il *—L^

•

1Ώ

Él Ï t

ï ίφ3 Ιφ$

flt RPCQYtRT ST?TEM CO. niSPOSAL

S.S.O.S. S U B S E A O I L S E R V I C E S S o Α. SCHEMATISCHE WEERGAVE VAN OMSTANDIGHEDEN AAN DE OPPERV LAKTE EN ONDER WATER SfHTMATTC LAYOUT TOR SURFACE AND SUBSURFACE

CONDITIONS AFBEELDING/DIA Nr. 2 TABLE/SLIDE N R . 2

239

2) een zo laag mogelijk specifieke brandstof- en zuurstofverbruik en een zo groot mogelijke actieradium te bereiken. Wat beide doelstellingen betreft hebben wij tot dusver onverwachte resultaten geboekt. De motor heeft tot dusver 4OOO uur met gesloten circuit onder water gedraaid, terwijl vier laboratoriummotoren in totaal 6OOO uur hebben gefunctioneerd met soms een piekbelasting van 500 uur aan één stuk met gesloten circuit. De belasting lag daarbij 10 hoger dan het maximale door de fabrikant opgegeven vermogen (AFBEELDING/DIA HR. 5). Al onze proefvaarten werden uitgevoerd met de "PH-X02", een onderwatervaartuig dat werd verbouwd om om verschillende diepten alle vastgestelde verrichtingen uit te voeren, waaronder herhaalde betrouwbaarheidsproeven van de apparatuur en het beproeven van materialen die door onze laboratoria werden vervaardigd en geleverd. Bij alle technische werkzaamheden werd uitgegaan van de intrinsieke veiligheid van de apparatuur. Tegelijkertijd werd een groep van acht bestuurders speciaal onderricht in de werking van het vaartuig, aangezien dit soort onderwatervaartuig iets meer geavanceerd is dan de normale onderwatervaartuigen die op batterijen varen en voorts ook hogere snelheden kan bereiken. Het onderwatervaartuig "PH-lOOO/l" zal in december 1980 van stapel lopen. Het zal het eerste commerciële onderwatervaartuig met uitschutvoorziening zijn dat door twee dieselmotoren (met gesloten circuit) van elk 90 pk wordt voortgestuwd. Het vaartuig zal voorzien zijn van volledig dubbel uitgevoerde systemen om een zo groot mogelijke veiligheid van de inzittenden bij ongeacht welk mechanisch defect, alsmede een zo groot mogelijke operationele betrouwbaarheid te waarborgen. Het door twee dieselmotoren geleverde vermogen zal gebruikt worden om op de zeebodem bij inspectiewerkzaamheden ongebruikelijk hoge snelheden te bereiken, of om onderwatergereedschap aan te

240

S.S.O.S. S U B S E A O I L S E R V I C E S S.p.A.

5- $.0-5. PH-X-03 FIAT AIFO CP. 3 M DIESELMOTOR MET OPEN EN G ESLOTEN CIRCUIT SPECIFIEK BRANDSTOFG EBRUIK EN BRANDSTOFG EBRUIK PER UUR BIJ 1800 c p j n . 2 0001 p.m. — .

1900 2000 70

MOO

UOO ·

IMO

noo .

KMO

M

%

2 a ine -

40

•00 -

700

■

> M

a *«

χ-"-**«* •00

30

900 ·

too . 20

400

400 -

909

200

»PeciflekbraTdiTofVerbruik

100 100

1

io

20

M

40 prestatie

0

AFBEELDINGiDUrNr; 3

*

«

Τ

»

30

90

»0

(p.k.)

70

•0

t M W

40

prestatie (K.w) I kW)

SO

M

•0

»

241

drijven waarvoor vroeger flexibele assen vanaf de oppervlakte noodzakelijk waren. De door het koelsysteem van de motoren geleverd secundaire thermisch vermogen zal, met behulp van warmtewisselaars worden gebruikt om de duikers van warm water te voorzien en om een zo gunstig mogelijke temperatuur in de compartimenten van het onderwatervaartuig te waarborgen. Door de accumulatorkamers zal steeds voldoende reserve-vermogen worden geleverd om 72 uur lang het overleven van de onder atmosferische druk verkerende bemanning en de groep duikers onder overdruk te garanderen. HET

"PH-PHOENIX"-PROGRAMMA

Het "PH-PHOENIX"-programma omvat het bouwen en op de markt brengen van twee klassen onderwatervaartuigen en één klasse duikboot, alle aangedreven door de S.S.O.S. ontwikkelde dieselmotor met gesloten circuiti Klasse "PH-1"

Onderwatervaartuig voor de korte afstand

Klasse "PH-2"

Onderwatervaartuig voor de middellange afstand

Klasse "PH-3"

Duikboot voor de lange afstand

Het onderwatervaartuig voor de korte afstand, (klasse "PH-1". zal verbonden zijn met een aan boord van het moederschip geïnstalleerd saturatiesysteem. Het moederschip zal ook het onderwatervaartuig zelf tijdens de duikoperatie bijstaan. Hiertoe behoren het losmaken van het vaartuig, voortdurende communicatie en controle van de positie van het vaartuig tijdens de duik, ondersteuning bij het opduiken en terugkeren naar het moederschip, verplaatsing van het onderwatervaartuig op de zeebodem en eventueel het gebruik van een duikerklok in werkelijke noodsituaties, zoals in gevallen waarin het vaartuig is vastgelopen en bij overstroming van de compartimenten. Vanzelfsprekend zijn de onderwater-

242

vaartuigen uit deze klasse ook geschikt voor werkzaamheden onder at­ mosferische druk, zoals inspecties, TV- en fotoreportages, werk met manipulatoren, bemonstering van de zeebodem enz. Door de uitschut­ voorziening kunnen maximaal 300 meter worden overbrugd, terwijl de maximale duikdiepte 100 meter is. De actieradius van deze klasse is 25O mijl onder water plus 250 mijl aan de oppervlakte. Daarbij komt nog een continue uitschutvoorziening gedurende 24 uur terwijl het onderwatervaartuig zich op de zeebodem bevindt. De veiligheid wordt verhoogd, doordat een minimale overlevingstijd van 72 uur is gewaarborgd voor wat warmte, zuurstof, uit­ wassen van CO, toevoer van het oxyheliummengsel, water, voedsel en afvalzakken betreft. Het compartiment onder atmosferische druk zal maximaal vier bestuurders/bedieningsmensen/controleurs kunnen bevatten, terwijl zich bij de normale uitschutprocedure vier duikers en bij een red­ dingsactie zelfs tien saturatieduikers in de drukkamer kunnen be­ vinden. Het onderwatervaartuig uit de klasse M PH-1" zal eveneens in staat zijn andere onderwatervaartuigen die in moeilijkheden zijn ge­ raakt bij te staan. Zijn grote actieradius samen met de uiterst doel· treffende uitschutvoorzieningen zullen bij dit soort toepassingen van beslissend belang zijn. Op het ogenblik bouwt S.S.O.S. het eerste model in de "PH-1" serie. Hieronder volgen de voornaamste technische gegevens: - Lengte

11,45 π

- Breedte

3,00 m

- Hoogte

3 »00 m

- Diameter drukvast bootlichaam voorzijde 1,90 m - Diameter drukvast bootlichaam achter­ zijde

1,50 m

243

­ Lengte drukvast bootlichaam

8,35 m

­ Werkdiepte

350

m

­ Droog gewicht

25

ton

­ Waterverplaatsing (onderwater)

31

ton

­ Maximale snelheid onder water (twee motoren)

12

knopen

­ Maximale snelheid aan de oppervlakte (twee motoren)

7,5

knopen

­ Verblijf onderwater bij maximaal vermogen van een motor

24

uur

­ Vaarduur aan de oppervlakte bij maximaal vermogen van 1 motor (naast bovenstaand verblijf onder water)

24

uur

­ Hoofdmotor

2 χ 90 pk

­ Zuurstofvoorraad

1780

kg

­ Brandstofvoorraad

960

kg

Door een verbeterd conventioneel onderwatervaartuig met uit­ schutvoorziening van de door ons ontworpen motor te voorzien, leveren vij een instrument waarmee 75 Ì° van het offshore onderhouds­ en in­ spectiewerk kan worden uitgevoerd. Het vaartuig van het type "PH­1" heeft de volgende voordelen boven een op traditioneel, op batterijen varend onderwatervaartuig of boven de klassieke duikerklok: ­ langere werkduur op de zeebodem, n.l. 20 uur per dag ­ de duikers worden precies op hun werkplek gebracht, dank zij krachtigere "thrusters." ­ Onbeperkte warmtebron en derhalve geen problemen met de verwarming van duikpakken. ­ Mobiele, en derhalve doelmatiger duikerklok.

244

- Moedersohip hoeft niet in de nabijheid van een constructie te ankeren. - Moederschip hoeft bij dynamische stationering niet op dezelfde plaats te blijven. - Grotere doeltreffendheid bij onderhoud en inspectie. - Onbeperkte energievoorziening op de zeebodem. - Volledige onafhankelijkheid van de oppervlakte, geen navelstrengen of elektriciteitskabels. - Dank sij betere overlevingssystemen, mogelijkheid om teohnici en vertegenwoordigers van cliënten aan boord mee te nemen om het werk van de duiker te inspecteren. - Mogelijkheid om het vaartuig voor reddingen te gebruiken in plaats van drukkamers of reddingsboten Onderstaande vergelijking tussen het onderwatervaartuig met dieselmotor onder gesloten circuit van S.S.O.S., in aanbouw enerzijds, en een conventioneel onderwatervaartuig uit dezelfde gewichtsklasse en met soortgelijke waterverplaatsing, maar met zeer efficiënte batterijcapaciteit anderzijds, toont aan welke verdere voordelen het onderwatervaartuig met dieselmotor met gesloten oircuit heeft.

245

ONDERWATERVAARTUIG MET DIESELMOTOR MET GESLOTEN CIRCUIT VAN S.S.O.S.

CONVENTIONEEL ONDER­ WATERVAARTWG MET BATTERIJVOORT­ STUWING

Arbeidsvermogen

2 χ 90 pk

25 Pk

Vermogensdichtheid(per gewicht)

7 pk/t

1 pk/t

Maximale snelheid

12 knopen

3 knopen

Maximumduur bij in­ spect i esnelheid

48 uur

8 uur

Maximale verblijfsduur van duikers op zeebodem Accommodatie: vaste be­ manning duikers

20­24 uur

4­6 uur

4 4­6

2­3 3

Vergelijking van de effic iëntie a) Inspectie: Lancering en duik naar zeebodem Werkzaamheden Opduiken en terugkeer Opladen/innemen van brandstof TOTAAL Efficiëntie

1 uur

1 uur

48 uur 2 uur

8 uur 2 uur

4 uur

10 uur

55 uur

21 uur

48 = 87 $

8 21

55

■ 38 i»

b) Uitsohutting: Lancering en duik naar plaats van de werkzaam­ heden Werkzaamheden Opduiken en terugkeer Opladen.innemen van brandstof TOTAAL

1 uur 24 uur 2 uur

1 uur 6 uur 2 uur

4 uur

8 uur

31 uur

17 uur

Efficiëntie 24 = 7 7 rf 35 1o 31 / 17 Afbeeldingen/dia's nrs.4 en 5 geven beide een algemene plattegrond van het onderwatervaartuig in aanbouw.

AFBEELDING/DIA Nr. 4

TABLE/SLIDE NR.

4

f

SUB SCA OIL SERVICES Milano PH

imi

me

otkTR*i

I hcbort *

^

~

«RDANHMENI

Mrtton |

» n

AFBEELDING/DIA Nr. 5

TABLE/SLIDE NR. 5

•Ml*

­

■ Μ M m

•Ml·* IMMWII M T M I M M ­ ι · « · · · newt ΗΙΙΜ intuiti· MJMMt I M MMB MM t·.—.«·

h» It M "» M

MMI M t MJ • » ■ M l 1MB O M M I M · * t A M M MM MMMMJ MJ4MMMMI «Ml MMM ftMLMf «>ui nM I

SUB

SEA OIL SERVICES MILANO

ni

m y m i

« M I R A I

|l.»M<.,.»..d

■aw

ADKAMXHTNI

Melk») W5l

0/

248

Ons programma voor de komende jaren luidt: KLASSE "PH-2" De onderwatervaartuigen in deze klasse verschillen niet veel van de vaartuigen uit eerdergenoemde klasse, maar hebben een grotere actieradius en twee krachtiger dieselmotoren met gesloten circuit; voorts zijn ook omvang en capaciteit in het algemeen aanzienlijk groter. Met behulp van de uitsohutvoorziening kunnen elf saturatieduikers tot op 500 m. afstand duiken, terwijl het vaartuig bij atmosferische druk met vier tot zes bestuurders/bedieningsmensen/controleurs tot maximaal 2000 m. kan afdalen. Het belangrijkste verschil ten opzichte van de voorgaande klasse zal de actieradius bij volledige saturatie zijn. Er zal zich in feite geen drukapparatuur aan boord van het moederschip aan de oppervlakte bevinden. Dat moederschip zal een sleepboot of bevoorradingsschip zijn en tot taak hebben voortdurend communicatie met het onderwatervaartuig te onderhouden en de positie hiervan te controleren. Het moederschip zal eveneens, indien noodzakelijk, het onderwatervaartuig kunnen slepen. Vaartuigen in deze klasse hebben een actieradius van 250 mijl bij een maximale snelheid van 14 knopen. De overlevingstijd zal 72 uur bedragen bij een maximale bemanning van 15 koppen. Het "PH-2"-onderwatervaartuig zal van de haven of zijn ligplaats uitvaren om op middellange afstand operaties uit te voeren. Het zal pas naar de haven terugkeren als zijn taak is volbracht. Het onderwatervaartuig zal 10 dagen onderweg kunnen zijn, de overlevingstijd in noodgevallen meegerekend. KLASSE "PH-3" Tijdens de laatste fase van ons programma zullen wij vaartuigen van het type "PH-3" ontwikkelen. Dat zullen een soort "onderzeeboten" zijn die off-shore een actieradius van 5OO mijl en een maximale saturatieduur van 24 dagen hebben. De bemanning zal uit ten

249

hoogste 22 koppen bestaan, waaronder bestuurders, technici, duikleiders en, zo nodig, de geredde bemanning van een in moeilijkheden geraakt onderwatervaartuig. Ook voor deze klasse zal de overlevingstijd 72 uur bedragen en de onderzeeboot zal om veiligheidsredenen worden bijgestaan door een schip aan de oppervlakte, bij voorbeeld een sleepboot of bevoorradingsschip dat voortdurend communicatie onderhoudt met het onderwatervaartuig en de positie ervan controleert. Via uitschutvoorziening kan men maximaal tot op 500 m afstand duiken, terwijl het "PH-3"-onderwatervaartuig bij atmosferische druk tot 2000 meter diepte kan afdalen. Tot slot wensen wij de aandacht te vestigen op de factoren die de veiligheid van de PH-onderwatervaartuigen aanzienlijk bevorderen: a) Duiken vanaf schepen met dynamische stationering zijn door de ontwikkeling van het PH-onderwatervaartuig met uitschutinstallatie in het geheel niet meer noodzakelijk. Het moederschip, dat voor anker ligt of zich in de nabijheid van de plaats der werkzaamheden met behulp van "thrusters" voortbeweegt, zal de voortdurende communicatie waarborgen en de positie van het onderwatervaartuig controleren. b) Onderwatervaartuigen uit de "PH-l"-klasse zullen een efficiënt en realistisch middel zijn om duikers onder druk in noodsituaties te evacueren. c) De voor de middellange afstand bestemde vaartuigen in de klasse "PH-2" zullen een geheel nieuw werktuig vormen voor werkzaamheden die op minder dan 250 mijl buiten de operatiebasis aan de kust moeten worden uitgevoerd. Duikverrichtingen en inspecties of werkzaamheden onder atmosferische druk zullen niet door de weersomstandigheden aan de oppervlakte worden beïnvloed, hetgeen de veiligheid aanzienlijk bevordert.

250

d) Vanaf het PH-onderwatervaartuig met uitschutinstallatie zal het mogelijk zijn de duikoperatie nauwkeuriger en beter te leiden. De duiker zal eindelijk kunnen steunen op een moedervaartuig, namelijk het onderwatervaartuig, dat niet door een defect in de dynamische stationering kan wegdrijven of dat geen navelstrengen of elektrische kabels kan wegtrekken als gevolg van veranderingen in de gang of stroming. De duikleider zal de duiker bij zijn werk buiten het controlerende onderwatervaartuig kunnen "zien". Volgens ons wordt hierdoor de veiligheid aanzienlijk verhoogd, aangezien de duikleider in staat is om op ieder gewenst ogenblik tijdens de duik onregelmatige situaties te corrigeren of de duiker of duikers te waarschuwen voor eventuele gevaren die bij het werk ontstaan. e) Met name wat de weersomstandigheden en weersveranderingen tijdens de duik betreft, zullen de "PH-2"- en "PH-3"-onderwatervaartuigen aanzienlijk veiliger zijn dan onderwatervaartuigen die worden gebruikt. Deze onderwatervaartuigen zullen inderdaad niet door de weersomstandigheden worden gehinderd, terwijl het weer aan boord nemen van een onderwatervaartuig bij verslechtering van de weersomstandigheden volgens ons juist een uiterst kritieke operatie ie. f) Het risico dat een moederschip met dynamische stationering waarvan een duikerklok wordt neergelaten in aanvaring komt met een vaste constructie wordt met de PH-onderwatervaartuigen volledig geëlimineerd. Voorts betekent deze oplossing een aanzienlijke kostenbesparing, aangezien een schip met dynamische stationering momenteel $ 15 000 à $ 40 000 per dag aan brandstof kost. Autonome onderwatervaartuigen en onderzeeboten van het type PH in verbinding met een moederschip of onderzeevaartuig zouden in de nabije toekomst wel eens het veiligste en goedkoopste alternatief kunnen zijn voor bestaande "semisubmersiblee" en andere begeleidingsschepen in de off-shore aardolie- en aardgasindustrie. Eén van de onderwatervasrtuigen van het type PH zou al voldoende zijn om het onderhoudswerk en de routine-inspecties in een geheel veld met vele vaste constructies en pijpleidingen uit te voeren.

251

Het onderwatervaartuig zou vanaf het vaste platform zelf gemakkelijk kunnen worden losgekoppeld en daarnaar kunnen terugkeren, en tijdens de duik door het platform en/of een bevoorradingsschip worden bijgestaan. Ook projecten op het gebied van de diepzeemijnbouw, en met name de exploitatie van mangaanknollen op de oceaanbodem, vormen een bijzonder interessant en voordelig toepassingsgebied voor de onderwatervaartuigen van het type PH. Tot besluit van deze voordracht over onze PH-onderwatervaartuigen, wil ik u nu enkele dia's tonen van het experimentele PH-XO2-vaartuig waarmee vanaf 1976 de meeste proefvaarten uitgevoerd zijn.

252

to

Ui OJ

255

to Os

257

ALTERNATIEVEN VOOR DUIKEN door Dr. John MILES OSO - Department of Energy - Glasgow

Op dit ogenblik kunnen de meeste taken nog door duikers worden verricht, hoewel de kosten naarmate op grote diepte gewerkt moet worden, aanzienlijk toenemen, terwijl de duiker dan minder efficiënt gaat werken. Verwacht mag worden, dat binnen niet al te lange tijd belangrijke werkzaamheden zullen moeten worden verricht beneden de grens waarop duiken nog praktische mogelijkheden biedt. Het is niet waarschijnlijk dat er intussen al alternatieven zullen worden toegepast, tenzij die aantoonbaar doeltreffender en goedkoper zijn dan duikers. Deze alternatieven zijn onder andere: bemande onderzeevaartuigen, eenpersoonsonderzeevaartuigen (met atmosferische druk) aan kabels, atmosferische duikerpakken en voertuigen met afstandsbediening. Het voor en tegen van de aanwezigheid van de mens op de werkplek of ergens op afstand komt hier aan de orde. Aangezien er systemen voor waarneming op afstand bestaan waarmee betere resultaten worden verkregen dan met het blote oog, luidt de conclusie dat aan op afstand geregelde werkzaamheden, waarbij de werkende mens verlost is van de psychologische druk van het werken onder water, de voorkeur moet worden gegeven, mits een aanvaardbaar mens-machine-raakvlak kan worden bereikt. Systemen met afstandsbediening lijken aldus de beste ontwikkelingsmogelijkheden te bieden. Er wordt extra aandacht besteed aan gebieden die in het bijzonder voor verbetering vatbaar zijn, zoals opstelling, bemanning controlepost, navigatie, waarneming, bediening en globale betrouwbaarheid van het systeem.

258

SAMENVATTING Momenteel kunnen de meeste taken nog wel door duikers verricht worden, hoewel met de diepte de kosten aanmerkelijk toenemen en de doeltreffendheid van de duiker afneemt. Men mag echter verwaohten dat binnen niet al te lange tijd gewerkt moet worden op een diepte waar duiken in de praktijk onmogelijk blijkt. Het lijkt onwaarschijnlijk dat voor het zover is alternatieven zullen worden gebruikt, tenzij aangetoond wordt dat deze doeltreffender en goedkoper werken dan duikers. Tot dergelijke alternatieven behoren bemande onderwatervaartuigen, gemeerde eenmansduikboten onder atmosferische druk, dulkpakken op atmosferische druk en op afstand bediende vaartuigen. In de voordracht worden de argumenten voor en tegen de aanwezigheid op de werkplek of op afstand van de technicus die het werk uitvoert besproken. De conclusie is dat aangezien er methoden voor toezicht op afstand beschikbaar zijn die betere resultaten opleveren dan het blote oog, aan bediening op afstand - waarbij de man die het werk uitvoert bevrijd is van de psychologische druk van het werken onderwater - de voorkeur moet worden gegeven, mits een aanvaardbaar mens-machine-interface bereikt kan worden. Op deze wijze lijkt voor de afstand bediende systemen de beste mogelijkheid voor verdere ontwikkeling weggelegd. Terreinen waar nog aanzienlijke ruimte bestaat voor verbetering, zoals toezicht, manipulatie en totale betrouwbaarheid van het systeem, worden afzonderlijk besproken. ACHTERGROND VAN DE ONTWIKKELING Tot voor kort werden, wanneer onderwater technische werkzaamheden te verrichten waren, als eerste reactie duikers ingezet met het een of ander stuk handgereedschap of een eenvoudige aangepaste versie daarvan. Dat is een natuurlijke reactie in een situatie, waarin het heel moeilijk is elke taak van tevoren te specificeren

259

en het aantal te verrichten taken groot is. Dit is volledig anders dan andere gebieden van de teohniek, waar de mens als bedieningsman of controleur van soms zeer geavanceerde machines optreedt. Men kan daarom concluderen, dat de onderwaterteohniek zich nog in een vrij vroeg stadium van ontwikkeling bevindt, waar het grootste deel van het werk nog door geschoolde of ongeschoolde handarbeiders wordt gedaan. Zo lijkt er dus zeer veel ruimte voor technologische ontwikkeling te zijn; een dergelijke opvatting is echter wel wat oppervlakkig. De technoloog kan zich betrekkelijk gemakkelijk door zijn enthousiasme laten meeslepen en kostbaar ontwikkelingswerk op het gebied van de onderwatertechniek gaan doen. Wanneer men echter naar de oommerciële structuur van deze industrie kijkt, wordt duidelijk dat hij zijn geestdrift moet temperen en beseffen dat dergelijke aspiraties lofwaardig zijn, mits de bedrijven in deze bedrijfstak deze ontwikkelingen ook kunnen gebruiken om voldoende werk te creëren waarmee zij het geld kunnen verdienen om ze te betalen. Bij onderzoek blijkt dat de omvang en verscheidenheid van de taken van de duiker zeer groot zijn. De duiker is een universeel, flexibel instrument. Hoewel met de komst van de offshore-aardgas en -olie de markt voor onderwatertechniek aanzienlijk gegroeid is, blijft de markt voor iedere afzonderlijke specialistische taak die de duiker verricht erg klein vergeleken met de aantallen specialistische apparaten die nodig zijn. De ontwikkelingskosten zijn ook hoog, vooral indien gedurende langere tijd buitengaats proeven genomen moeten worden. Derhalve voeren de fabrikanten van technologisch geavanceerde apparatuur niet graag op eigen kosten ontwikkelingswerk uit, aangezien zij bang zijn dat zij te weinig verkopen zullen om hun investeringskosten goed te maken. Bovendien is de voornaamste zorg voor firma's die technische onderwaterwerkzaamheden verrichten, commercieel het hoofd boven water te houden. De meeste firma's hebben een moeilijke tijd doorgemaakt, aangezien er perioden zijn geweest dat er onvoldoende werk was om de gehele industrie aan de slag te houden. De kosten van investeringsgoederen zijn hoog, het tempo waarin de apparatuur veroudert is hoog, en vakbekwaam, ervaren

260

personeel is moeilijk te krijgen. Tegen deze achtergrond maf het nauwelijks verbazing wekken dat de firma's voor onderwatertechniek er niet veel voor voolen langetermijnprogramma's voor geïntegreerde ontwikkeling uit te voeren en de noodzakelijke specialisten in dienst te nemen. DUIKEN De vooruitgang kan worden gestimuleerd onder commerciële of technische druk. Soms blijkt dat een taak economische op basis van kosten per werkeenheid kan worden verricht, of dat het onmogelijk is een bepaalde taak met de bestaande apparatuur te verrichten. In het onderwatermilieu heeft de druk om op grotere diepten te gaan werken zowel economische als technische gevolgen. De kosten om de duiker op zijn werkplek te brengen en hem daar te houden nemen met de diepte toe, terwijl de doeltreffendheid waarmee de duiker kan werken afneemt, naar mate de fysiologische en psychologische druk groter wordt.Hoewel de duiktechnologie er tot op dit moment praktisch volledig in geslaagd is gelijke tred te houden met de technische eisen waaraan zij moet voldoen, wordt algemeen aangenomen dat er een diepte is waarop duikers in het geheel niet meer kunnen werken. Dan is er ook nog een sociologisch aspect. Naar mate de maatschappij zich ontwikkelt, wordt risico op de werkplek steeds minder aanvaardbaar. Duiken is zonder enige twijfel gevaarlijk, en de reactie hierop is meestal het stellen van nog strengere veiligheidseisen. Dit verhoogt weer de kosten van het duiken en vergroot weer de economische druk om te zoeken naar alternatieven die goedkoper zijn dan de mens onder druk te brengen. Alvorens te onderzoeken welke alternatieven er voor duikers zijn, is het nuttig te kijken naar de voor- en nadelen van de duiker als werksysteem: De voornaamste voordelen zijn: I

Hij is in staat zich vast te maken aan constructies op elk gewenst niveau tot waar hij kan opereren, en goed lichamelijk contact te krijgen met zijn werk

261

II

Hij is in staat al zijn zintuigen te gebruiken, met name de combinatie van zien en voelen

III

De flexibiliteit en het oordeelsvermogen van de mens op de werkplek

IV

Grote handigheid, nog verhoogd door het moeten werken in een milieu waar men zich voelt zweven

De nadelen zijn: I

Al het werk wordt onder sterke fysiologische en psychologische druk verricht

II

Er moet volledig worden vertrouwd op omvangrijke systemen om de duiker in leven te houden

III

De duiker heeft een zeer geringe actieradius buiten het systeem om hem in leven te houden

IV

De duiker kan tussen twee rustperioden niet langer dan ongeveer vier uur onafgebroken werken

V

Voor de terugkeer naar een normale atmosfeer en druk zijn lange decompressieperioden nodig

VI

Er zijn ernstige beperkingen aan de levering van energie en aan het hanteren van zware voorwerpen

VII

Het gebruik van elektrisch gereedschap is gevaarlijk, en vereist aanzienlijke zorgvuldigheid en aandacht voor details

VIII Het gezichtsveld van de duiker is beperkt vergeleken met dat van lichtgevoelige diepzeecamera's IX

De duikersuitrusting die onder water wordt gebruikt ziet er betrekkelijk goedkoop uit.

Samenvattend: de mens is flexibel, kan zich zeer gemakkelijk aanpassen en doordat hij aangepaste beslissingen kan nemen, heeft hij de mogelijkheid een combinatie van betrekkelijk goedkope en eenvoudige handgereedschappen te gebruiken om taken van zeer uiteenlopende aard te verrichten. Het is niet gemakkelijk dezelfde flexibiliteit te produceren bij het mens/machine-interface, de mens in

262

besluitvormingcyclus te handhaven en tezelfdertijd een universele machine te maken. Maar niettemin wekt het nauwelijks verbazing dat verreweg de meeste alternatieven voor door een duiker uitgevoerde taken veel systemen voor algemene doeleinden zijn, die veel van waartoe de duiker in staat is te kopiëren. Hoewel de meesten deze alternatieven vermoedelijk wel kennen, is het toch noodzakelijk ze hier in het kort te vermelden. HET BEMANDE

ONDERWATERVAARTUIG

Het klassieke vrij drijvende bemande onderwatervaartuig, met een waterverplaatsing van 5 à 10 ton en een bemanning van twee of drie koppen heeft de langste geschiedenis van alle alternatieven voor duikers. Wat men ermee kan doen is thans voldoende bekend. Het is uiterst geschikt voor inspecties en toezicht in open water. Men heeft er begrijpelijkerwijs altijd tegenop gezien deze vaartuigen in of bij constructies te gebruiken, gezien het gevaar van aanvaringen of van ingesloten raken, maar enkele firma's schijnen thans bereid te zijn deze vaartuigen in te zetten binnen stalen "jackefconstructies. De voordelen van dit type vaartuig zijn: I

Het kan deskundig personeel, dat ervaring heeft met constructietechnieken en met werkzaamheden op olievelden, naar de werkplek te brengen

II

Het kan een grote verscheidenheid aan instrumenten en apparaten vervoeren, waaronder uit te schutten duikers

III

Er bestaan vaartuigen die dieper kunnen gaan dan waar momenteel een duiker kan werken en er bestaan geen onoverkomelijke technische problemen om de maximum diepte waarop zij kunnen werken verder uit te breiden. De nadelen zijn:

I

De hoge kosten van het in bedrijf houden van het onderwatervaartuig en het daarbij behorende moederschip, dat

263

meestal speciaal voor dat doel gebouwd moet zijn II Het vaartuig is afhankelijk van energie uit de ingebouwde accu, hetgeen de duur van het duiken beperkt en in het bijzonder een rem zet op het werk met een hoog energieverbruik. III De grote afmetingen van de vaartuigen maken de toegang tot werkplekken met een beperkte omvang moeilijk en vaak onmogelijk. Het is zeer moeilijk gebleken vaartuigen vast te maken aan constructies om ze op een bepaalde plaats te kunnen laten werken IV

De vaartuigen zijn zo groot en zwaar, dat zij in het verleden steeds afhankelijk waren van speciaal voor dat doel gebouwde moederschepen.

Het gebruik van bemande onderwatervaartuigen lijkt af te nemen. De hoge investeringen voor de uitrusting, waartoe met name het moederschip behoort, alsmede het feit dat het werk seizoengebonden is, hebben voor alle firma's die met bemande onderwatervaartuigen werkten economische problemen opgeleverd. Geen van de ondernemingen die op de Noordzee-markt zijn komen werken, zijn in hun oorspronkelijke vorm blijven bestaan; van de vijf firma's werkt er thans nog maar een. HET DUIKPAK OP ATMOSFERISCHE DRUK Bij het idee een mens in te sluiten in een drukpak dat hem toch nog de gelegenheid geeft zijn ledematen te bewegen, worden enkele van de voordelen die duikers hebben behouden terwijl het probleem van het gas onder druk verdwijnt. Het is een heel oud idee; de nieuwe generatie pakken/vaartuigen is echter flexibeler, zij zijn lichter en technisch beter dan de pakken/vaartuigen dié op de markt kwamen voor de komst van offshore-aardolie- en -gas. Het duikpak onder atmosferische druk (ADS) wordt tot dit moment nog niet uitgebreid gebruikt voor werkzaamheden op de olievelden van NoordwestEuropa, hoewel er in deze toestand verandering kan komen na de proe*· ven die thans door oliemaatschappijen worden genomen.

264

Deze pakken hebben een allesoverheersend voordeelt de man kan erin stappen, direct aan het werk gaan en er gewoon weer uitstappen als hij terugkomt. Op die manier vormen zij een goedkoop alternatief voor de uitvoering van een toevallige, niet geplande taak door de mena onder water aangezien de man in dit pak niet onder druk behoeft te worden gehouden. Er is echter een aantal nadelen aan verbonden: I

De handigheid, het voelen en de mobiliteit zijn vergeleken met de duiker alle aanzienlijk geringer

II

Het is tamelijk vermoeiend om de scharnierende ledematen te bewegen, aangezien ze tot nog toe geen van alle servobekrachtiging bezitten.

III

De werkzaamheden zijn beperkt tot de zeebodem of tot eerder geplaatste platforms. Mensen in dit pak hebben niet de unieke mogelijkheid van de duiker om zich in vrijwel elke positie vast te kunnen maken en te kunnen werken op elke mogelijke diepte (boven een zekere grens).

EENMANSDUIKBOTEN ONDER ATMOSFERISCHE DRUK Een van de nadelen van het ADS ie, dat men er niet mee manoeuvreren kan en er niet mee tussen de zeebodem en de oppervlakte in kan werken. Om dit nadeel te omzeilen heeft men het atmosferisch pak van voortstuwing voorzien. Er bestaan twee hoofdvormen: a) De bestuurder staat rechtop en gebruikt scharnierende armen; voorbeelden: de "Wasp" en de "Spider" b) De bestuurder ligt languit en gebruikt manipulatoren; voorbeeld: de "Mantis" Deze vaartuigen hebben net als het ADS het voordeel dat de unieke vermogens van de mens op de werkplek beschikbaar zijn, maar dat hij ervan verwijderd is dankzij het drukomhulsel dat noodzakelijk is om hem onder atmosferische druk te houden. Het veel geringer gevoel en de veel geringere mogelijkheden om met de handen te werken zijn de onmiddellijk daarop volgende nadelen, aangezien het tot

265

nu toe

niet mogelijk is gebleken de handigheid van de mens met al

haar verfijnde taotiele sensoren door een massieve barrière heen te brengen zonder de mogelijkheden daarvan aanzienlijk te beperken. Wanneer de onderwaterfirma deze nadelen echter niet zo belangrijk vindt, lijken deze vaartuigen betrekkelijk goedkoop gebouwd en in bedrijf gehouden te kunnen worden; zij kunnen vanaf een normaal sohip worden ingezet, de energie wordt verkregen via een navelstreng en de enige beperking is het uithoudingsvermogen van de bestuurder. De vaartuigen zijn tevens betrekkelijk klein vergeleken met een bemand onderwaterwerkvaartuig, maar groot en log vergeleken met een duiker. Eenmansduikboten worden geleidelijk aan geacoepteerd omdat ze onder water nuttig werk kunnen doen, en men beweert dat zij de markt zowel voor duikers als voor bemande onderwaterwerkvaartuigen beginnen te beïnvloeden. Zij blijken bijzonder nuttig te zijn voor de ondersteuning van exploratieboringen waar men ze snel kan inzetten bij de betrekkelijk weinige gelegenheden dat onderwaterwerkzaamheden noodzakelijk zijn. SEMI-AUTONOME DUIKERKLOKKEN Voorbeelden van deze vaartuigen zijn die van Oceaneering Arms en de MOB-serie van Comex. Vermoedelijk kan men ze beschouwen als gemeerde bemande onderwaterwerkvaartuigen, aangezien zij verbonden zijn met hun oppervlaktemoederschip via een kabel waarmee zij op diepte worden gebracht. Zij bezitten enige mobiliteit in zijwaartse richting dankzij voorstuwers "thrusters". Eigen accu's en overlevingsuitrusting zijn aan boord en meestal zijn zij met manipulatoren uitgerust. Zij worden voornamelijk ingezet ter ondersteuning van exploratieboringen op zeer grote diepte; gebruik tot 3000 ft diepte ie normaal. De ingewikkeldste toepassing van het idee is de mobiele duikeenheid (MDU) voor het "Occidental Maintenance Support Vessel" Deze duikerklok bezit voorzieningen voor het uitschutten van duikers. De semi-autonome duikerklok heeft dezelfde voor- en nadelen als vrij drijvende eenmansduikboten onder atmosferische druk. Vergeleken met deze laatste heeft de duikerklok het voordeel dat hij gemakkelijker ingezet en geborgen kan worden dankzij de steunkabel;

266

door deze zelfde kabel wordt de mobiliteit eohter beperkt. Vermoedelijk is het daarom een economische oplossing van het technische probleem om een drukomhulsel van voldoende sterkte te leveren voor een vrij drijvend bemand onderwaterwerkvaartuig en het tegelijkertijd nog voldoende drijfvermogen te geven om een accu en verdere lading mee te voeren. Met nieuwe materialen zou het mogelijk zijn eenmansduikboten te ontwikkelen om op grotere diepten te kunnen werken en vervolgens alle mogelijkheden van een semi-autonome duikerklok te kopiëren, maar tegen lagere kosten. De toekomst van semiautonome duikerklokken lijkt momenteel te liggen in het verschaffen van toegang voor de mens tot diepten waarop een duiker momenteel niet komen kan. OP AFSTAND BEDIENDE VAARTUIGEN De oliemaatschappijen beginnen nu te beseffen dat op afstand bediende vaartuigen (ROV ) , tegen lagere kosten dan concurrerende S

systemen met duikers, nuttig werk kunnen verrichten. De ROVs die tot nu toe buitengaats gebruikt worden hebben een navelstreng naar de oppervlakte voor energie, gegevens en besturingssignalen. Het ROV heeft een aantal voordelen, die nog niet Volledig in de praktijk zijn benut. I

Het kan oontinu blijven werken door het laten rouleren van het bedienend personeel aan de oppervlakte

II

Het kan werken in zones die voor de mens gevaarlijk of ontoegankelijk zijn en de simpele versie met camera kan zo goedkoop gefabriceerd worden dat die rustig verloren kan gaan

III

De geringe afmetingen en het lage gewioht maken de inzet vanaf kleine schepen van allerlei aard of vanaf platforms mogelijk.

IV

Het kan allerlei lading, gereedschappen en instrumenten meevoeren.

De nadelen van de huidige vaartuigen zijn:

267

I

Net als alle andere vaartuigen missen zij de handigheid en de tactiele mogelijkheden van de duiker

II

De waarnemingssystemen missen, hoewel zij bij weinig licht meer waarnemen dan het blote oog, veel van de dingen als perspectief die normaliter het menselijk oog wel heeft. Evenmin zijn de waarnemingen even gedetailleerd als van het menselijk oog.

III

Het meeslepen van de navelstreng kan een groot deel van de energie opslokken die het vaartuig nodig heeft wanneer dat volop aan het werk is. De kabel kan ook gemakkelijk vasthaken achter obstakels, en aangezien de bestuurder niet in het vaartuig aanwezig is, kunnen zijn zintuigen moeilijk vaststellen dat de kabel ergens achter haakt voordat het vaartuig in.zijn bewegingen wordt belemmerd. Enkele van deze problemen kan men verzachten door het vaartuig vanuit een onderwaterbasis in te zetten.

IV

De huidige vaartuigen zijn onbetrouwbaar en hebben zeker die naam.

Deze vaartuigen zijn op hun best bij het uitvoeren van taken als het inspecteren van pijpleidingen en het brengen van camera's en licht naar plaatsen waar het te duur of te moeilijk is duikers in te zetten en waar de markt voor dergelijke repetitieve taken betrekkelijk groot is. AUTONOME DUIKBOTEN Een andere, wel voorgestelde maar tot nu toe niet voor technische onderwaterwerkzaamheden toegepaste methode, is het werken met grote, autonoom vanuit bases aan de wal opererende duikboten; deze zijn onbelnvloed door de weersomstandigheden en kunnen dus het gehele jaar werken. Er ie een verbazingwekkend groot aantal ontwerpen op de markt gekomen, voornamelijk van de ontwerpers of bouwers van onderzeeboten voor de marine. Een studie in opdracht van het Britse Department of Energy suggereert dat het idee uitvoerbaar is, en dat

268

een grote verscheidenheid aan onderwaterwerkzaamheden kan worden uitgevoerd door of vanaf een dergelijke duikboot. Een eoonomisohe analyse aohterlaat maar heel geringe voordelen vergeleken met de klassieke methoden van systemen waarbij de boten worden gelanceerd vanaf grote oppervlaktesohepen zoals de MSVs die niet al te veel last van het weer hebben en die men voor andere taken tooh ook nodig heeft. Indien echter in zeer diep water bemande verblijven op de zeebodem gebruikt worden voor de produktie van olie, is zoiets als een autonome duikboot noodzakelijk om aanzienlijke aantallen personen en materialen naar deze verblijven te transporteren. CONCLUSIES Het is erg moeilijk kwantitatief te bepalen of een van de alternatieven voor duikers die tot nog toe ontwikkeld zijn enige serieuze invloed hebben gehad op de duikersmarkt, omdat veel van de alternatieven taken uitvoeren die de duikers maar zelden hebben verricht. Het is echter wel duidelijk dat wanneer voor het werk handigheid, keuzen, aanwezigheid dichtbij de werkplek en tactiele mogelijkheden vereist zijn, er geen aanvaardbaar alternatief voor de duiker bestaat. Dat wordt duidelijk wanneer men denkt aan een lasreparatie van een pijpleiding op een diepte van 2.000 ft. Bij een dergelijke overweging denkt men aan een alternatief voor de oplossing van dit probleem, dat wil zeggen de taak in zijn samenstellende delen uiteen nemen, en deze vervolgens zodanig ontwerpen dat deze taak verricht kan worden door de huidige onderwaterwerkvaartuigen. De ontwikkeling van een dergelijke activiteit is meestal zeer duur, en normaliter buiten het financieel bereik van de meeste firma's die zioh met onderwatertechniek en duiken bezig houden. Het vormt echter wel een illustratie voor een van de problemen; namelijk dat een generatie offshoreapparatuur geïnstalleerd is waarbij in de ontwerpfase weinig of geen aandacht is besteed aan de behoeften van het onderwaterwerkvaartuig of de duiker. Misschien is het wel tekenend dat de twee gebieden waar het ROV het verst op de markt ie doorgedrongen - inspectie van pijpleidingen en visuele inspectie in het algemeen - tamelijk gespecialiseerde activiteiten zijn waar het systeem van de afstandsbediening

269

kan worden aangepast aan de taak in het algemeen. Voor pijpleidinginspecties is eerst het bemande onderwaterwerkvaartuig en enige tijd geleden ook het ROV- uitgerust met gespecialiseerde instrumenten in staat gebleken doeltreffend te werken. De kleine, gemakkelijk vervoerbare en betrekkelijk eenvoudige vaartuigen hebben bewezen dat zij in staat zijn onderwater eenvoudige visuele inspecties aanzienlijk goedkoper uit te voeren dan saturatieduikers. Naast de visuele inspecties worden thans nog andere eenvoudige taken verricht, zoals het oontroleren van kathodische beschermingen, en er wordt thans over gesproken om de vermoedelijke gebruiksmogelijkheden van systemen voor niet-destructieve proefnemingen die aan het begin van hun ontwikkeling staan - vanaf een onderwatervaartuig of ROV te bepalen. Gemeerde bemande onderwatervaartuigen schijnen een rol te kunnen spelen wanneer snel een taak moet worden verricht die buiten de routine valt. In dergelijke omstandigheden geeft de cliënt nog steeds de voorkeur aan een bekwaam technicus in direct visueel contact met de werkplek om een beslissing te nemen. Deze vaartuigen vormen tevens een uiterst economische methode om de mens op diepten te brengen waar duikers niet kunnen werken. In zekere mate betekent dit toegeven dat de technologie van de onbemande systemen nog niet zo ver ontwikkeld is dat de technicus het idee krijgt dat hij op de werkplek aanwezig is terwijl dat in werkelijkheid niet het geval is. Men zegt wel eens dat de rol van het klassieke, bemande onderwaterwerkvaartuig snel kleiner wordt en dat in de toekomst een combinatie van ROVs en gemeerde bemande vaartuigen al het werk zal verrichten dat in het verleden door bemande onderwaterwerkvaartuigen verricht is, De definitieve keuze is echter altijd een economische, waarbij rekening gehouden wordt met de ontwikkelingskosten en het werk dat per eenheidsprijs gedaan wordt. In andere, aanverwante gebieden zoals het werken in de ruimte en in gevaarlijke zones in kernreactoren, is het tot nu toe niet economisch of technisch mogelijk gebleken de mens volledig van de werkplek te verwijderen. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat dit technisch wel uitvoerbaar is, maar hiervoor is steeds meer kennis van de zintuigelijke waarneming van de mens vereist dan

270

thans beschikbaar is. De mens in een onverwachte situatie is uniek en zijn combinatie van intelligentie, manipulatieve en sensoriële perceptie is uiterst rendabel gebleken. TOEKOMSTIGE ONTWIKKELING Het gebruik van bemande alternatieven voor duikers zal altijd onderworpen blijven aan enkele beperkingen als gevolg van de eventuele gevaren voor het leven van de bemanning, en voor het gebruik van deze vaartuigen in potentieel gevaarlijke zones zal altijd voldaan moeten worden aan steeds verder verfijnde veiligheidseisen. De omvang en de kosten van deze vaartuigen zijn voor een groot deel afhankelijk van de omvang van de bemanning en de systemen om deze in leven te houden. Het voornaamste voordeel ervan is het directe visuele contact van de bestuurder met de werkplek. In theorie is er geen reden waarom de gereedsohappen, instrumenten, enz. die een bemand vaartuig kan meenemen niet even goed door een onbemand vaartuig vervoerd zouden kunnen worden. Ook raakt de bestuurder in een bemand vaartuig vermoeid, terwijl een ROV, mits goed gecontrueerd, in staat dient te zijn 24 uur per dag te werken met bedienend personeel dat in ploegen werkt. Dit argument leidt tot het inzicht dat het ROV het alternatief voor de duiker is met de grootste ontwikkelingsmogelijkheden, maar dat geldt alleen wanneer wij ervan uitgaan dat een rendabele technische oplossing kan worden gevonden om de bedieningsman van het vaartuig de visuele en sensoriële perceptie te verschaffen die nodig is, en hem tezelfdertijd een aanvaardbaar middel verschaft om zijn manipulatieve vaardigheden en reacties op het vaartuig en vandaar op het werkstuk over te brengen. Dit proces zal in geen geval gemakkelijk zijn en evenmin goedkoop. Het probleem vertoont veel verwantschap met die van de ruimtevaarttechnologie, en vanzelfsprekend kan er van die technologie heelwat geleerd worden dat men betrekkelijk snel onder water zou kunnen toepassen. Het tweede iets eenvoudiger probleem dat in het verleden bij alternatieven voor duikers en met name bij het ROV heeft gespeeld, is het gebrek aan betrouwbaarheid. Ook hier zijn de technieken om betrouwbaarder systemen te produceren beschikbaar in andere industrieën, met name de nucleaire en de ruimtevaartindustrie. Er is geen

271

enkele reden waarom deze technieken niet op onderwatervaartuigen kunnen worden toegepast. De moderne elektronica is uiterst betrouwbaar en dus is het vermoedelijk het beste de vooruitgang op elektronische en Computerelementen te concentreren en de elektromechanische onderdelen die altijd moeilijkheden veroorzaken zo eenvoudig mogelijk te houden. Men denkt dat op korte termijn gezien, het ROV invloed op de markt blijft hebben indien de toekomstige ontwerpen daarvan geconcentreerd worden op hetzij eenvoudige taken die vaak moeten worden uitgevoerd, of op een kleine serie van dergelijke taken. De ontwikkeling van een betrouwbare techniek voor niet-destructieve proeven onderwater, die door een vaartuig zou kunnen worden toegepast, zou zeer welkom zijn. Het schoonmaken van constructies lijkt nog een mogelijkheid. Wat momenteel zorgen baart, is de reparatie van installaties in diep water. Er worden in de Middellandse Zee reeds pijpleidingen gelegd op een diepte waar op dit moment nog geen reparatie mogelijk is. Er is een aantal methoden voorgesteld die men eventueel kan toepassen door gebruik te maken van op afstand bediende systemen, maar in de meeste gevallen is de basistechnologie nog onvoldoende ontwikkeld, om maar te zwijgen van de toepassing op afstand. Tot de methoden die in de vakliteratuur en in de industrie worden besproken, behoren mechanische verbindingen, explosielassen, lassen in een droge omgeving, hetzij onder overdruk hetzij onder atmosferische druk, en zelfs automatisch rondlassen. Dit voorbeeld illustreert gedeeltelijk hoe groot de verscheidenheid aan oplossingen is en hoe moelijk het probleem is waarmee de technoloog te maken heeft die precies wil vaststellen wat er nodig is, wanneer dat nodig is, welke prijs er op de markt voor zal worden betaald, en die kwantitatieve gegevens wil verkrijgen waarmen de keuzen die bij het opstellen van een specific catie worden gemaakt baseren kan. Het tragische van deze industrie is dat dergelijke punten pas na de uitvinding en na het ontwikkelingsproces worden overwogen, zoals blijkt uit de grote hoeveelheden bemande en onbemande vaartuigen in de gehele wereld die commercieel geen succes zijn gebleken bewijzen.

273

7.

ADRESLIJST

275

UNITED KINGDOM - ROYAUME UNI - VERENIGD KONINKRIJK Mr. I. Mcl. CHAPMAN Esq. Underwater Training Centre Ltd INVERLOCHY Fort William - Inverness-shire Scotland N.C. FLEMMING Esq. Institute of Océanographie Sciences Brook Road WORMLEY GODALMING GU8 5UB UK T. HOLLOBONE Esq. 28/30 Little Russel Street LONDONWC1A2HN UK Dr. John MILES Offshore Supplies Office Department of Energy Alhambra House 45 Waterloo Street GLASGOW G2 6AS

Mr. W. NORTON 37 Duke Street St Jame's LONDON SW1Y6DH England RL. VALLINTINE Secretary General The British Sub-Aqua Club 70, Brompton Road, LONDON SW3 1HA UK Commander S.A. Jackie WARNER Chief Inspector of Diving Depart, of Energy Thames House South - Millbank LONDONSW1P4QJ U.K.

Surrey

276

FRANKREICH - FRANCE - FRANCIA - FRANKRIJK - FRANKRIG

Monsieur C. ARZILLIER CLP. CROISIERES B.P. n. 7 83150 BANDOL France Mr. BOYER-RESSES Centre d'Application de Plongée Industrielle et de Travaux immergés CETRAVIM Port de la Pointe Rouge F 13008 MARSEILLE France Monsieur D. GIRARD Centre National pour l'Exploitation des Océans, Depart. D 3 39, Avenue d'Ièna, 75116 PARIS France

Dr. Joël GRISELIN C. S. I. S. M. Avenue de la Soude F 13009 MARSEILLE France

277

BELGIQUE - BELGIUM - BELGIEN - BELGIO - BELGIË - BELGIEN

Lt Cdr. J. LIEKENS, Secretary EDTC Turnhoutsebaan 457 220 BORGERHOUT België BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - REPUBLIQUE FEDERALE D ALLEMAGNE FEDERAL REPUBLIC OF GERMANY - REPUBBLICA FEDERALE TEDESCA BONDSREPUBLIEK DUITSLAND - FORBUNDSREPUBLIKKEN TYSKLAND

Dr. W. LUBITZSCH DRAEGERWERK AG Werk Druckkammertechnik D 2400 LUEBECK-TRAVEMUENDE 1 Auf dem Baggersand 17 K. SEEMANN Esq. Naval Medical Institute Kopperpakker allee 120 D 2300 KIEL RFA

ITALIE - ITALY - ITALIEN - ITALIA - ITALIE

Dr. G.G. SANTI General Manager SUB SEA OIL SERVICES SpA Via S. Vittore 45 MILAN Italy Cmdte G. A. ZAMPATTI Research and Training Manager Sub Sea Oil Services S.p.A. 20123 MILANO Via San Vittore 45 Italie

278

NETHERLANDS - NIEDERLANDE - PAYS-BAS - PAESI -BASI NEDERLAND - NEDERLANDENE

Ir. J.W. DE KORVER Chairman EDTC Staatstoezicht op de Mynen Jan Willem Frisolaan 3 DEN HAAG Netherlands Mr. Z.W.S. MOERKERK Managing Director Smit Tak International Bergingsbedrijf BV ROTTERDAM Nederlands

NORWAY - NORVEGE

Mr. Oystein MARTINSEN Head of Institute Norwegian Underwater Institute Gravdalsveien 255 5034 YTRE LAKSEVAG/BERGEN Norway Mr. Per. ROSENGREN Norwegian Petroleum Directorate Lagardsveien 80 N4000 STAVANGER Norway

SWEDEN- SUEDE

Bo. CASSEL Cdr. R. SW. N. Malmvägen 69 S 141 71 HUDDINGE Sweden

279

Deze uitgave is eveneens verkrijgbaar in

het

DA DE

3000/80

EN FR IT NL copyright

EGKS - EEG - EGA, Brussel-

Luxembourg,

1980

Printed in Luxembourg De in deze publikatie opgenomen artikelen en teksten kunnen geheel of gedeeltelijk vrij worden overgenomen met vermelding van hun herkomst

CDNA06995NLC