Wielen, assen en maste n

Wielen, assen en maste n Wagentjes goed laten rijden met wielen die er niet afvallen of afrollen, is een terugkerend probleem, zeker bij jonge kinderen. Het is voornamelijk een bevestigingsprobleem. Net als een mast stevig vastzetten op een ondergrond van karton of hout. Wanneer voldoet de constructie en is hij ook stevig genoeg? Welke verbindingen gebruik je? De uitdaging van het Techniektoernooi voor groep 3 en 4 vond ik een prima opdracht om het bevestigingsprobleem weer eens aan de orde te stellen. Deze keer bij de groepen 3a en 3b van juf Jacky en juf Miranda en op een andere school in groep 4 van juf Marleen en meneer Bas.

22

De zeilwagen

Mijn insteek was om vooral te kijken naar wat er helemaal uit de kinderen zelf zou voortkomen aan gedachtes, ideeën en bouwsels. Dus zonder directe tips of aanwijzingen van een volwassene. Eerst met de kinderen gesproken over wat nu een zeilwagen is, namelijk een wagen op wielen met een zeil erop, die gaat rijden doordat de wind in het zeil blaast. Over de spullen die je nodig hebt om er een te maken en over hoe je die dan zou gaan maken. Karton, hout, papier, plastic, stof werden al snel als materialen genoemd. Op mijn vraag hoeveel wielen je wel nodig zou hebben om het wagentje te laten rijden, kreeg ik zeer diverse antwoorden. Van vier, zes, twee of tien tot drie. De kinderen spraken elkaar tegen. “Joh, als je tien wielen hebt, gaat hij helemaal niet sneller hoor!” “Met twee wielen valt hij toch om, juf?” Dat gaan jullie straks maar uitproberen. “Hoe zouden jullie wielen aan een wagentje vastmaken?” Een spijker of schroef, een prikker met een kraaltje erop anders ging het wiel er weer afvallen. Een gaatje boren, een stokje met een ijzerdraadje vastmaken aan de wagen en dan wielen eraan. Een stokje met een pinnetje erin, dat in een gaatje gaat. Jammer dat ik geen film heb van hoe kinderen het met gebaren uitbeelden. De oogst aan ideetjes vond ik niet tegenvallen. Of de kinderen het toegepast krijgen is een ander verhaal. Het woord as is niet gevallen. Ik heb verteld

DE TONDELDOOS juni 2007

TD mei 07 dd16mei.indd 22

16-05-2007 13:47:16

en

DOOR MONIQUE BELJAARS

dat een stokje waar een of twee wielen aanzitten onder een wagentje een as heet. En dat je kunt kiezen of die as vast zit, en de wielen draaien, of dat de as onder het wagentje kan draaien en de wielen goed vastzitten aan de as.

zien. De een tekent het wagentje van de zijkant, de ander van bovenaf, maar dan wel de wielen uitgeklapt. Maarten heeft een heus bovenaanzicht van zijn wagentje gemaakt. Hij was degene die het stokje met de gaatjes en pinnetjes te berde bracht, die ik ook daadwerkelijk terugzag in zijn tekening.

Ontwerpen

“Zou je grote of kleine wielen gebruiken? Er is wel veel wat je allemaal moet bedenken. Maar daarom gaan we er ook eerst een tekening van maken, een ontwerp noem je dat. Hoe jij denkt dat jouw zeilwagen eruit gaat zien en van welke materialen je hem gaat bouwen. Dat schrijf je erbij. En hebben jullie ook al bedacht hoe je een mast met zeil op je wagen kan vastmaken?” Met lijm of een spijker aan de onderkant erin, een kurk erop en daar een gaatje inmaken, een houdertje maken van papier waar de mast in kan. “En hoe ziet je zeil eruit?” Er werd driftig in de lucht getekend. Driehoeken, vierkanten en rechthoeken. “Maar hoe ga je het zeil vastmaken? Met een touwtje of draadje misschien? Of een gaatje erin ,en dan zo aan de mast, stokjes, plakband, lijm.” Wel veel dingen hoor die belangrijk zijn. Eerst maar eens aan de slag. De tekeningen zijn vlot gemaakt. Misschien gaan ze het straks toch anders maken dan op hun tekening, omdat er, als je bezig bent met bouwen, iets niet lukt. Of ze hebben iets beters bedacht. Grappig om al die verschillende tekeningen te

Problemen oplossen

Terwijl de kinderen aan hun tekening werkten, heb ik een hele bak met wieltjes tevoorschijn gehaald. Er zitten gefiguurzaagde wieltjes van triplex in (overgebleven van kinderen uit de bovenbouw), ronde stansvormen van een leerachtig karton en kleine rode wieltjes uitgestanst uit golfkarton. Hoe zorg je nu dat het gaatje in het midden komt? “Meten!”, riep Pleun. Goed idee, maar waarmee meet je dan? Liniaal, maar dat is nog lastig voor groep 3. Toen heb ik laten zien dat als je het wiel op een papiertje overtrekt en dan uitknipt, je het dun papieren wieltje dubbel kunt vouwen, weer openvouwt en nog eens dubbelvouwt (kruis vouwen). Dan heb je het midden. Wel precies dubbelvouwen natuurlijk, anders klopt het nog niet. Want wat gebeurt er eigenlijk als het gat niet midden in het wiel zit? “Wiebelen”, zei Puck, of scheef rijden volgens Loek. Verder liggen er op tafel stukken karton van allerlei dozen, stroken dun triplex -van sinaasappelkratjes-, latjes, rondhout, satéprikkers, rietjes en elastiekjes.

juni 2007 DE TONDELDOOS


23

16-05-2007 13:47:18

24



16-05-2007 13:47:21

Maken en nieuwe problemen

Gereedschap dat ze denken nodig te hebben, pakken ze zelf, al naar gelang het materiaal dat ze gekozen hebben. Voor diegene die gingen zagen in hout, moest ik weer in herinnering brengen dat ze het hout met een of twee klemmetjes op tafel vast moeten zetten om veilig te kunnen zagen. Het stuk wat ze eraf willen zagen, moet naast de tafel uitsteken. Voor het karton van de dozen gebruiken de kinderen een figuurzaag. Een vaardigheid die ik groep 3 in het begin van het schooljaar aanleer. Dat werkt fantastisch. Je hebt geen steuntjes nodig en in karton breken ze geen zaagjes. Het rondhout mogen ze knippen met een speciale tang, die ze veilig weg moeten leggen. Het is meer een soort schaar. Dichtdoen en een knopje opschuiven, zodat hij dicht blijft totdat iemand anders hem nodig heeft. Of ze klemmen het rondhout in een kleine tafelbankschroef en zagen het af. Binnen de kortste keren is iedereen lekker aan het werk om het eigen ontwerp uit te voeren. De formaten lopen fors uiteen! Tom had een groot, rechthoekig stuk karton afgezaagd, middenvoor had hij een gleufje gezaagd en achteraan twee. Daar moesten zijn wielen tussen komen. Op zijn tekening had hij geen sleufjes getekend, maar met een pijltje aangegeven dat daar de wielen moesten komen. Eerst was de sleuf te smal, want het wiel zat klem. Daarna had hij het probleem dat de satéprikker niet lang genoeg was. Zijn plan was om de satéprikker aan de zijkant in het golfkarton te steken, door het wiel wat in de sleuf paste en weer verder door het karton. We hebben de satéprikker met het wiel eraan bovenop het karton gelegd om te kijken hoever het stokje kwam. Nu zag Tom dat de gleuf dieper gezaagd moest worden. Het midden van het wiel kwam nu aan de voorkant van het karton uit. En het karton aan de voorkant moest smaller worden, zodat de satéprikker wel lang genoeg zou zijn. Tom zaagde de hoeken eraf.! Julia vroeg om ijzerdraad. Op mijn vraag wat ze ermee wilde doen, wees ze naar de gaatjes die ze in haar karton geprikt had. Het moest erdoor en weer terug naar boven zodat het ijzerdraad om de as van de wielen kwam te zitten. Om het ijzerdraad bovenop weer vast te maken had ze wel even hulp nodig. Roos had twee zijkanten van een autootje gemaakt van rood papier met een gele 5 erop precies volgens haar ontwerp. Stokjes met wieltjes er doorheen gestoken. En nu wist ze niet hoe de mast erop te maken … op haar tekening was dat geen probleem! Tja, er moest nu toch een bodem in haar autootje komen om houvast voor de mast te verkrijgen. Prachtig om te zien. Beyonce en haar buurvrouw zaten vertwijfeld te kijken. Ze hadden wielen aan assen geprikt en een onderkant gezaagd maar wisten niet hoe ze

nu verder moesten. Hoe krijg je dat nu aan elkaar? “Ga eens rondkijken hoe andere kinderen dat gedaan hebben, dan krijg je misschien ook een idee hoe je dat kan doen.” Later kwamen ze rietjes halen die ze eronder hebben gelijmd, een wiel werd losgemaakt en de satéprikker door het rietje gestoken en het wiel er weer aan. Benthe had twee stroken triplex op de assen van haar wielen gelijmd. Alles zat goed vast… Milan was al een poos met behoorlijk grote stukken karton bezig. Ik zag dat het onderdelen waren van zijn wagentje, twee zijkanten, voor- en achterkant en bodem. Knap hoor, die heeft vast ruimtelijk inzicht. Maar het aan elkaar maken van de stukken daar moest hij over nadenken. Toen ik hem herinnerde aan de toren die hij gebouwd had van die strookjes papier (strookje in de lengte doormidden gevouwen, L-profiel) wist hij ineens wat hem te doen stond. Hij vroeg waar de repen lagen want hij had nu wel langere nodig dan bij de



25

16-05-2007 13:47:22

26



16-05-2007 13:47:25

toren. Ik was blij dat ik ze een (ontwerp)tekening had laten maken, want soms begrijp je dan zelf ook sneller wat hun idee was. Lotte kwam vragen hoe ze nou de poten aan de wielen moest maken. “Poten?” Op haar tekening stond een koe op wielen met een gevlekt zeil op zijn rug. Fay had van papier een slim houdertje voor de mast op haar wagentje gemaakt, knap hoor. Dat er tijdens het bouwen het nodige veranderd en aangepast wordt, is niet erg. De eerste keer had ik de tekeningen mee naar huis genomen en vergeten mee terug te nemen. Wel had ik nu een ventilator meegebracht om de bouwsels te kunnen testen. Maar Teun was hoogst verontwaardigd, want nu wist hij echt niet meer hoe het verder moest. Ik vroeg of hij het dan niet een beetje kon fantaseren. Nee, dat ging niet. Hij had zijn tekening nodig en daar bleef hij me ook de hele les aan herinneren. Oef. Testen

Het wagentje moet over een baan van 5 meter lang zover mogelijk rijden. Hoe ver is 5 meter? De grote tafel is twee meter lang en een meter breed. Met die maten als hulpje liet ik twee kinderen een stuk touw afmeten en afknippen. Op de grond hebben we het touw met plakband

vastgeplakt en de ventilator aan het begin gezet. Jiska had haar wagentje af, een zeil erop van plastic. Zet maar voor de ventilator en draai de knop op twee. Het wagentje reed wat moeizaam een klein stukje. “Wat zou je kunnen verbeteren? Waarom denk je dat hij maar een klein stukje vooruitkomt?” De wielen doen het niet goed volgens Jiska. Klopt, ze zwieberden en zwabberden behoorlijk. Ze ging proberen de wielen goed vast te maken.Youri kwam zijn wagentje ook testen. Naar verhouding had hij een tamelijk klein papieren zeil aan zijn mast vastgelijmd. Ver reed zijn karretje ook niet. “O, ik weet het. Ik ga nog meer zeilen erop maken”, riep hij enthousiast. Een poos later zag ik hem weer bij de ventilator. Hij had zijn wagen helemaal vol geprikt met masten met zeiltjes! De verbazing was dan ook groot dat het geen verschil maakte. Ik vroeg hem waar de wind nu tegenaan blies, welk zeil wappert er nu? Het grootste zeil stond namelijk voorop met wel vijftien kleinere zeiltjes erachter!. Soms werd er te snel een wagentje voor de ventilator gezet, en viel de mast meteen om omdat de lijm nog niet droog was. Quincy was helemaal gelukkig dat haar wagentje meteen een paar meter wegreed.”Nu ga ik hem nog mooi maken”. Benthe zag haar wagen een stukje schuiven voor



27

16-05-2007 13:47:26

de ventilator,alles zat gelijmd en dan kan er niks draaien dat was nu duidelijk te zien, ze trok de boel los en begon opnieuw. In twee lessen waren de kinderen ver gekomen, met hun eigengemaakte zeilwagens. De betrokkenheid was groot, iedereen was goed bezig. En ze hebben zelf geprobeerd om oplossingen te bedenken. Het probleem van wielen echt goed vastmaken aan de assen, daar komen ze niet zomaar uit zichzelf goed uit. De volgende keer gaan we daarmee verder, nadat ik ze wat tips en ideetjes heb laten zien. Groep 4

Op de andere school waar ik werk, ben ik met een groep vier aan de opdracht begonnen. In die groep van juf Marleen en meneer Bas zit behoorlijk wat ‘iebelig spul’. Kort van aandacht om te luisteren. Vrij snel ook maar gaan bouwen. Ik had slechts een soort wieltjes, satéprikkers en van een stukje engels karton werd een simpel bakje gevouwen, waar met de perforator de gaten voor de assen in werden gemaakt. De karretjes reden al snel over de tafel. Ontwerpen en een ander model wagentje maken, komt dan later wel. Ze zijn allemaal goed bezig en dat is nu het belangrijkste. Er moest nagedacht worden over de mast en het zeil. Ik had plastic, stof en papier om uit te proberen. Kurken, doppen en papier werden gebruikt om de mast stevig vast te zetten. Het viel me op dat veel kinderen een vlag maakten in plaats van een zeil. Feike wilde per se 6 wielen gebruiken. Ze had stokjes aan de voor- en achterkant vastgemaakt waar het wiel tussen zat gelijmd. Tom had een touw aan de mast geknoopt onderdoor het wagentje gehaald en weer aan de mast vastgeknoopt om zo zijn mast rechtop te

28



16-05-2007 13:47:27

houden. Pieter zat heel geconcentreerd te werken, hij vroeg om groen touw want hij wilde een jungle op zijn kar maken. Een aap zat al tegen de mast geleund. De proefrit

In de gang hadden we een touw op de grond geplakt. Om de meter was een plakbandje. Yari was al snel bij de ventilator om te proberen. Zijn hele zeil waaide van de mast, geduld hebben is moeilijk. Feike zette haar zeswieler voor de ventilator en het vastgelijmde voorwiel blokkeerde meteen de in gang gezette beweging als een soort rem. Ze sloopte het er onmiddellijk af. Iedereen wilde nu wel zijn wagen in de gang uitproberen. Met potlood en papier ben ik erbij gaan zitten om te noteren hoever het wagentje reed. Drie wagentjes haalden meteen de 5 meter. De kinderen corrigeerden elkaar als ze voor ‘hun wind’ liepen. Sommige karretjes met enkel een vlag kwamen toch nog een aantal meters vooruit, dat viel me mee. Bram ging touwtjes aan zijn zeil maken, zodat het wijduit bleef staan.



29

16-05-2007 13:47:30

Om wielen stevig vastgezet op een as te krijgen, komt het er in feite steeds op neer dat je het wiel breder maakt op het punt waar hij aan de as vastzit. Dat kan ook door het hele wiel dikker te maken, bredere banden kunnen niet wiebelen op de as (tenzij het gat in het wiel veel te groot gemaakt zou zijn). Grotere kinderen kunnen ook houdertjes maken waar de as doorheen steekt, van gevouwen stukjes karton bijvoorbeeld die ze op de bodem lijmen.

30



16-05-2007 13:47:31

Wielen, assen en maste n

Recommend Documents