WERKVORMEN VOOR HET MIDDELBAAR ONDERWIJS 1. Abc-tje Geschikt voor: eerste, tweede en derde graad middelbaar onderwijs Duur: 1 lesuur Opzet: Via vragen en/of omschrijvingen moeten de leerlingen de antwoorden vinden in het woordraadsel. Elk woord begint met een andere letter van het alfabet. De letters in de gekleurde vakjes vormen een apart woord dat onderaan de puzzel kan genoteerd worden. 1) Organisatie die opkomt voor mensenrechten
A
2) Water, voedsel en kledij zijn …
B 3) Inbreuk op de vrijheid van meningsuiting.
C 4) Wat staat er afgebeeld op Keniaanse bankbiljetten?
D 5) Een boek lezen, radio luisteren of tv kijken is niet evident in een sloppenwijk. Waaraan is er grote behoefte in deze wijken?
E 6) Een ander woord voor rechtvaardig, wordt ook vaak gebruikt in het voetbal
F 7) Amnesty International strijdt tegen discriminatie, dus voor…
G 8) Een leuze van Pumba en Timon uit de Disney film ‘The Lion King’. Betekent letterlijk: ‘geen zorgen’.
H 9) Amnesty is een ……. organisatie
I 10) De Schrijf-ze-VRIJdag wordt elk …. georganiseerd
J
11) Zeer grote sloppenwijk in Kenia
K 12) Een roofdier, één van de ‘Big Five’.
L 13) Een bekende stam in Kenia
M 14) Hoofdstad van Kenia
N 15) Maand waarin de Schrijf-ze-VRIJdag wordt georganiseerd
O 16) Het symbool van Amnesty is een kaars met ….
P 17) Een Nederlander die brieven schrijft voor Amnesty gebruikt een …. toetsenbord
Q 18) Een van de kleuren op de Keniaanse vlag
R 19) Welk werkwoord zit er in de Amnesty schoolactie van oktober verborgen?
S 20) Buurland van Kenia en tevens een safariland
T 21) Belangrijke verklaring waarin alle mensenrechten staan opgelijst
U
22) In 2011 wordt Amnesty …. jaar
V
23) Een bad nemen in een sloppenwijk is niet evident. Er is immers een chronisch gebrek aan ….
W 24) Een brief naar een dictator onderteken je best niet met dit symbool voor drie kusjes
X 25) De Engelse vertaling van ‘jeugd’
Y 26) Kenia ligt ten … van de evenaar
Z Het woord dat we in deze puzzel zoeken is:
M
2. Speaker’s corner geschikt voor: tweede en derde graad middelbaar duur: 1 lesuur Opzet: Lees de stelling voor. Pols wie in eerste instantie voor of tegen is. Begin vervolgens een discussie met de klas. De leerkracht of een aangeduide leerling kan de rol van moderator op zich nemen. stelling 1: Het is onvermijdelijk dat de wereld is opgedeeld in arm en rijk. stelling 2: geld maakt niet gelukkig = armoede maakt gelukkig? stelling 3: Een zwerver in een Brussels metrostation heeft het moeilijker dan een bewoner van een sloppenwijk. stelling 4: Het is onvermijdelijk dat mensenrechten geschonden worden. stelling 5: Je lot maak je zelf. stelling 6: Ik ben bereid om een derde van mijn zakgeld af te staan aan de mensen in de sloppenwijken van Nairobi.
3. Woordzoeker Geschikt voor: laatste graad lagere school Duur: 1 lesuur Opzet: In de woordzoeker staan woorden verborgen. Deze woorden weerspiegelen basisbehoeften en luxeproducten. Laat de leerlingen in eerste instantie de woorden terugvinden maar ga vervolgens de discussie aan. Wat maakt een bepaald product een basisbehoefte? Kan het zijn dat de uitwerking van een product inderdaad luxe is, maar het concept wel een basisrecht is? Welke voorwerpen vinden de leerlingen noodzakelijk? Welke zouden ze zelf kunnen missen?
playstation
make up
water
schoenen
huisdieren
privéschool
boeken
facebook
muziek
TMF
sportclub
reizen
vrienden
vrije tijd
ouders
GSM
internet
ziekenhuis
R C I E E H E A Q I P R R N C V
R C W E G D T E J B O E K E N X
E E G A V E T L O P A I E G S M
P N S O T O A Z T L A Z X W H A
L H P G T E T M F A C E B O O K
Y I T S J P R L W Y E N R Z O E
R S C H O E N E N S E N O E I U
S O E U U S P O R T C L U B J P
I A E I S V X I C A T S D R I F
F F P S I O Q T R T M R E F O S
A D B D D S T W I I T E R N Y S
O P R I V E S C H O O L S P L J
Q J Z E Z I E K E N H U I S O M
4. Zitje in het parlement geschikt voor: tweede en derde graad middelbaar
I F V R I J E T I J D L O E H Q
V R I E N D E N M U Z I E K Y B
T T I N T E R N E T R E N N L F
duur: 1 à 2 lesuren Opzet: De leerling probeert zich in de rol van een parlementslid in Kenia in te leven die de situatie voor de sloppenwijkbewoners wil verbeteren. Deze werkvorm kan zowel individueel uitgevoerd worden maar eveneens in een meer interactieve vorm. Zo kunnen de leerlingen samen in groep werken aan een wetsvoorstel en vervolgens in een parlementaire zitting elkaars wetsvoorstellen beoordelen en desnoods bekritiseren. Opdracht voor de leerling: Beeld je in dat je een parlementslid bent in Kenia. Jij wil de situatie voor de mensen in de sloppenwijken veranderen. Stel een wetsvoorstel op dat deze wens kan ondersteunen. Welke concrete veranderingen zouden er moeten doorgevoerd worden? Maar je moet je uiteraard ook voorbereiden op de tegenstand van de oppositie. Probeer naast het wetsvoorstel ook te noteren op welke punten je het meest kritiek kan verwachten en probeer deze zo goed mogelijk te counteren.
5. Inleefspel Geschikt voor: alle graden van het middelbaar onderwijs Duur: 1 lesuur Opzet: De leerlingen zullen gedurende 1 lesuur een beetje proeven van het leven in een sloppenwijk en de praktische problemen die er leven. De leerlingen krijgen slechts 1/4de van het klaslokaal ter beschikking. Dit heeft tot gevolg dat verschillende leerlingen rond hetzelfde bureautje moeten zitten. Per bureau is er slechts 1 pen en 2 vellen papier aanwezig. Er is geen licht of elektronische snufjes. Men beschikt ook niet over water om bijvoorbeeld het bord schoon te maken. Laat gedurende het lesuur ook luide muziek of geluiden spelen als achtergrondmuziek want in een sloppenwijken is het ook zelden stil. Pols op het einde van het lesuur naar de ervaringen: konden de leerlingen zich even goed concentreren als tijdens een normale les? Ervoeren ze de omstandigheden als beperking, waarom wel, waarom niet?
6. Spel: ‘Zet een stap voorwaarts’ Geschikt voor: alle graden van het middelbaar onderwijs Duur: 1 lesuur Opzet: Groepsgrootte: tussen de 10 en 20 personen Overzicht: In deze oefening ontdekken de deelnemers wat armoede en ongelijkheid betekent. Ze moeten zich inleven in de situatie van een specifieke persoon om diens mogelijkheden en kansen op respect voor hun rechten in te kunnen schatten. Zo blijkt wie er meer kansen heeft dan anderen, wie in (relatieve) armoede leeft en wiens rechten het meest of minst gerespecteerd worden. De oefening duurt ongeveer 40 minuten. Doelstellingen Aanmoedigen van een empathische houding tegenover de specifieke situatie van mensen:
Bewustworden van de ongelijke verdeling van mogelijkheden in deze samenleving, inzicht brengen in de situatie van armen en een eerste verkenning van de thematiek ‘Minder armoede = meer mensenrechten’ en vice versa. Materialen Rolfiches, een grote ruimte (een grote kamer, een gang of buiten) en een overzicht van de lijst met “situaties en gebeurtenissen” op A4-tje Voorbereiding Lees eerst aandachtig de instructies. Bekijk de rolfiches en de lijst met “situaties en gebeurtenissen”. Maak de rolfiches, een per deelnemer. Kopieer hiervoor het blad, en knip de strookjes uit. Instructies eerste tien minuten 1. Zet zachte achtergrondmuziek op, zodat er rust komt in de ruimte. Je kan ook gewoon aan de deelnemers vragen om stil te zijn. 2. Deel de rolfiches willekeurig uit zodat iedere deelnemer één fiche heeft. Vraag dat ieder dit voor zich houdt en niet aan de anderen toont. 3. Nodig nu iedereen uit om te gaan zitten, liefst op de grond, en om zijn rol voor te lezen. 4. Het is nu de bedoeling dat iedereen zich inleeft in zijn rol. Ter ondersteuning kan je enkele van onderstaande vragen voorlezen. - Hoe was jouw kindertijd? Hoe zag het huis eruit waarin je opgroeide? Welke spelletjes speelde je? Wat voor werk deden je ouders? - Waaruit bestaat jouw dagelijkse leven nu? Waar, wanneer en hoe ga je met mensen om? Wat doe je ’s morgens, 's namiddags en 's avonds? Hoe omschrijf je jouw levensstijl? Hoeveel geld verdien je per maand? Wat doe je als het vakantie is? - Wat vind je spannend en wat schrikt je af? Tweede tien minuten 5. Vraag de deelnemers om op te staan en zich in absolute stilte op één lijn op te stellen. 6. Vertel de deelnemers dat je een aantal situaties of gebeurtenissen gaat voorlezen. Telkens wanneer zij in hun rol ‘ja’ kunnen antwoorden op de stelling, moeten ze een stap voorwaarts zetten. Is het antwoord ‘neen’, dan blijven ze gewoon staan. 7. Lees de situaties één voor één voor. Geef de deelnemers voldoende tijd om na de stelling al dan niet een stap voorwaarts te doen. 8. Op het einde vraag je of iedereen zijn slotpositie goed wil bekijken en onthouden. Geef dan de groep enkele minuten om uit hun rol te stappen, waarna je kan overgaan tot de evaluatie. Nabespreking en evaluatie (laatste twintig minuten) Vraag eerst aan de deelnemers hoe de activiteit verlopen is en hoe ze het vonden. Geef ze het A4-tje met het overzicht van de situaties en gebeurtenissen, om hen te helpen bij de nabespreking en evaluatie. Praat dan verder over de onderwerpen die ter sprake kwamen. 1. Hoe voelde het om een stap voorwaarts te zetten, of om dit juist niet te doen? 2. Spreek enkele personen aan die helemaal vooraan staan. Wanneer begonnen ze te beseffen dat de anderen niet zo snel volgden. Waarom gebeurde dat? 3. Was het eerder moeilijk of gemakkelijk om de verschillende rollen te spelen? Hoe stelden zij zich de persoon voor die ze speelden?
4. Weerspiegelt deze oefening op de één of andere manier de samenleving? 5. Had iemand tijdens de oefening het gevoel dat zijn of haar mensenrechten niet gerespecteerd worden? 6. Bekijk nu één voor één de rollen en stel je de vraag welke mensenrechten op het spel staan. Was het voor sommigen zo dat hen bepaalde mensenrechten ontzegd werden? 7. Wat zijn de eerste stappen die kunnen genomen worden om deze schendingen van mensenrechten aan te pakken? Tips voor begeleiders Als je deze activiteit buiten laat doorgaan, zorg er dan voor dat alle deelnemers je kunnen horen. Mogelijk heb je je medebegeleiders nodig. Tijdens de inlevingsfase bij het begin van de oefening kan het zijn dat iemand opwerpt dat hij of zij zeer weinig weet over het leven van de persoon. Maak duidelijk dat dit niet erg is, en dat het voldoende is als iedereen zijn best doet en zijn fantasie gebruikt. De kracht van deze activiteit ligt in het zien hoe de afstand tussen de deelnemers zichtbaar groter wordt, vooral op het einde van het spel. Deze activiteit is bijzonder handig om verbanden te leggen tussen verschillende soorten ‘rechten’ (burgerlijke / politieke / sociale / economische / culturele) en de toegang ertoe. Situaties en gebeurtenissen Lees de onderstaande situaties luidop voor. Geef de deelnemers voldoende tijd om na elke situatie eventueel een stap vooruit te doen en te kijken naar de verschillende posities. -
Je hebt nooit veel moeilijkheden gekend op financieel vlak. Je hebt een deftig huis met telefoonlijn en televisie. Je hebt het gevoel dat jouw taal, je godsdienst en je cultuur aanvaard worden in de samenleving waarin je leeft. Je voelt dat jouw mening over politieke en sociale kwesties van belang is en dat ernaar geluisterd wordt. Andere mensen vragen je over tal van dingen raad. Je bent niet bang dat de politie je zou doen stoppen. Je weet waar je terecht kunt als je raad of hulp nodig hebt. Je hebt je nooit uitgesloten gevoeld omwille van je afkomst. Je beschikt naar behoeften over adequate sociale en medische diensten. Je kan minstens 1 keer per jaar op vakantie gaan Je kan vrienden uitnodigen om bij je thuis te komen eten. Je leidt een boeiend leven en je ziet je toekomst positief in. Je hebt het gevoel dat je in studiekeuze en beroep je eigen keuze kunt maken. Je bent niet bang om lastig gevallen of aangevallen te worden op straat, of in de media. Je mag zowel bij nationale als lokale verkiezingen gaan stemmen. Je kan de belangrijkste religieuze feestdagen vieren met je familie en vrienden. Je kan deelnemen aan een internationaal seminarie in het buitenland. Je kan minstens één keer per week naar de film of het theater gaan. Je bent niet bang voor de toekomst van je kinderen. Je kan minstens om de drie maanden nieuwe kleren kopen. Je kan verliefd worden op wie je zelf wil. Je weet dat jouw kwaliteiten in de samenleving waarvan je deel uitmaakt erkend en gerespecteerd worden. Je kan gebruik maken van de voordelen van het internet
Rolfiches Je bent een werkloze, alleenstaande moeder van 3 kinderen in Sierra Leone. Je bent een zwangere vrouw en woont op het platteland in Peru. Je bent een bendelid en woont in een favela (sloppenwijk) in Rio de Janeiro. Je bent sinds kort een dakloze in Cambodja omdat je gedwongen je huis werd uitgezet. Je bent een Roma-kind zonder diploma in Slovenië. Je bent HIV-positief en woont in een township in Afrika. Je bent een gevangene in de dodencel in Nigeria na een oneerlijk proces. Je bent het slachtoffer van seksueel misbruik in de Democratische Republiek Congo. Je bent een weeskind in Sierra Leone, je moeder is overleden tijdens je geboorte. Je bent een illegale immigrant in België. Je bent medewerker voor een mensenrechtenorganisatie in België. Je bent uitgekozen tot VN jongerenvertegenwoordiger en bezoekt regelmatig debatten en conferenties. Je bent een VN commissaris voor de Mensenrechten. Je bent een rechtenstudent aan de universiteit van Antwerpen. Je bent topman bij Shell. Je bent de zoon van de Belgische ambassadeur in Zuid-Afrika en je studeert economie op de universiteit. Je bent Minister van Economische Zaken. Je bent een bekend internationaal fotomodel. Je bent de eigenaar van een succesvol internationaal bedrijf. Je hebt een groentezaak in Antwerpen. Dit spel werd ontleend aan de publicatie 'KOMPAS: Handleiding voor mensenrechteneducatie met jongeren', Raad van Europa, p. 213 e.v., beschikbaar via www.vormen.org. Het werd licht gewijzigd, rekening houdend met het opzet van de Amnesty campagne.
7. Vlaggenspel Geschikt voor: alle graden van het middelbaar onderwijs Duur: 1 lesuur Opzet: De leerlingen worden in kleine groepjes verdeeld. Elk groepje krijgt een pakje kranten, reclamefolders en tijdschriften. Indien mogelijk krijgen ze ook toegang tot het internet. De helft van de groepjes krijgt een afbeelding van de Keniaanse vlag. Zij gaan in hun documentatie op zoek naar produkten die in de sloppenwijken gebruikt worden. De andere groepjes krijgen een afbeelding van de Belgische vlag. Zij gaan op zoek naar artikelen die ze zeker niet in de sloppenwijk ter beschikking hebben. Bespreek beide collages klassikaal. 8. Luxe versus noodzaak Geschikt voor:alle graden van het middelbaar Duur: 1 lesuur Opzet: Maak kopies van dit blad en deel ze uit in de klas. Op het blad staan fotootjes die symbool staan voor middelen en behoeften. Leerlingen moeten uitmaken welke foto’s basisbehoeften uitdrukken en welke foto’s luxeproducten uitbeelden. Ga ook dieper in op de fotootjes. Kan het zijn dat we sommige zaken als basisbehoefte beschouwen die eigenlijk luxe zijn of net omgekeerd? Zou een Keniaans kind uit de sloppenwijk dezelfde indeling maken?
9. Premiejagers Geschikt voor: tweede en derde graad middelbaar onderwijs Duur: 1 lesuur Opzet: De leerlingen proberen in groepjes de gezochte woorden te vinden. Als tip krijgen ze niet alleen een hint en de eerste letter, maar ook het woord vertaald in een exemplarische beeldtaal. 1) Amnesty ijvert voor rechtvaardigheid en bestrijdt dus ….
O
2) Een mensenrecht is een …..
B +
3) Kibera is de grootste sloppenwijk in…
K
?
4) Amnesty vindt dat iedereen recht heeft op ……
V
T
5) Iedereen heeft recht op …..
O B.L.U.B Herhaal na mij: B.L.U.B.
B.L.U.B B.L.U.B.
6) Het tegenovergestelde van armoede
R
1+1=3 10. Een blik op de affiche Geschikt voor: alle graden van het middelbaar Duur: 1 lesuur Opzet: De affiche van deze editie is een speciaal concept. Via pixelart illustreren we op 1 affiche allerlei mensenrechtenschendingen waarvan mensen in een sloppenwijk het slachtoffer kunnen worden. Verdeel de klas in kleine groepjes en geef hen elk een affiche (of een kopie) van de affiche. Geef hen een kwartiertje de tijd om zoveel
mogelijk mensenrechtenschendingen te vinden op de affiche. Bespreek vervolgens klassikaal welke mensenrechtenschendingen ze hebben gevonden. Zijn er schendingen die niet gevonden zijn? Discussieer waarom dit juist mensenrechtenschendingen zijn en zoek naar oplossingen die deze schendingen kunnen voorkomen.
