Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Wat kan je lezen in deze brochure?
Inleiding Deel 1. Dyslexie WAT IS DYSLEXIE? WAT IS DE OORZAAK VAN DYSLEXIE? WAAR JE LAST VAN KAN HEBBEN? WAT KAN JE ERAAN DOEN?
Deel 2. Ik WIE BEN JIJ? WIE BEN JIJ VOOR ANDEREN?
Deel 3. Ik heb dyslexie IK HEB DYSLEXIE JE STAAT ER NIET ALLEEN VOOR! EN NOG… BEROEMDE MENSEN MET DYSLEXIE
TIPS VOOR BIBS!
Quiz en stellingen QUIZ STELLINGEN
Nog meer weten? VOOR KINDEREN VOOR VOLWASSENEN Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Inleiding
Dyslexie. Misschien schrok jij wel heel hard toen je hoorde dat je dyslexie had en dacht je: “HEB IK DAT?!” Maar misschien weet je eigenlijk niet goed wat het juist is. Of ben je heel kwaad omdat jij dyslexie hebt en iemand anders niet. Of misschien ben je wel een beetje bang voor wat er met jou aan de hand is.
Wel, wij hebben goed nieuws voor jou! In deze brochure staat wat dyslexie is en hoe je ermee om kan gaan. Dan hoef je niet meer bang te zijn. En dan weet je dat je soms al eens kwaad mag zijn. En vooral, je weet wat dyslexie is!
Dus, lees deze brochure! Doe het alleen, samen met je ouders of met iemand anders bij wie jij je op je gemak voelt.
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Deel 1. Dyslexie
WAT IS DYSLEXIE?
Kinderen leren lopen, luisteren, spelen, praten, … Dit leer je allemaal vanzelf.
Lezen en schrijven gaat niet vanzelf. Dit leer je op school en je moet er veel moeite voor doen. Voor sommige kinderen gaat dit héél moeilijk: zij maken veel fouten en zijn traag. Deze kinderen kunnen dan dyslexie hebben.
Dyslexie? Veel fouten en heel traag lezen en/of schrijven.
Dyslexie komt van het Grieks en betekent niet goed (dys-) met geschreven taal kunnen omgaan (-lexie).
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
WAT IS DE OORZAAK VAN DYSLEXIE? Dyslexie is erfelijk. Dit wil zeggen dat er nog meer mensen in de familie dyslexie kunnen hebben (bijvoorbeeld papa of mama, opa of oma, een nonkel, een broer, …) Je wordt ermee geboren.
Het is niet jouw fout dat je dyslexie hebt. Je kan er zelf niets aan doen. Geleerde mensen hebben ontdekt dat er iets is met de hersenen. Bij mensen met dyslexie werken de hersenen een beetje anders dan bij mensen zonder dyslexie.
Het is niet zo dat de hersenen van al deze mensen niet goed werken. Alleen het stukje voor taal werkt een beetje anders. De rest (bijvoorbeeld de stukjes voor sport, wereldoriëntatie, …) werkt heel goed!
Je wordt met dyslexie geboren. Het is erfelijk. Het is maar een klein stukje van je hersenen dat anders werkt!
•
Wist je dat bij 1 op 20 mensen dyslexie voorkomt? Dit betekent dat in een gewone klas gemiddeld 1 kind zit met dyslexie.
•
Wist je dat dyslexie meer voorkomt bij jongens dan bij meisjes?
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
WAAR JE LAST VAN KAN HEBBEN Niet alleen lezen en schrijven lukt niet goed. Ook andere dingen kunnen moeilijk gaan.
o
Je maakt veel schrijffouten.
o
Je leest trager dan andere kinderen.
o
Het is soms moeilijk om een tekst juist te begrijpen.
o
Je kan moeilijk namen onthouden.
o
Je moet steeds meer inspanningen doen dan anderen en dat vind je niet leuk.
o
Je hebt moeite met het onthouden van meerdere opdrachten.
o
Je huiswerk maken duurt lang.
o
Rijmen is lastig voor jou.
o
Je kan niet op het juiste woord komen als je iets wil vertellen.
o
Je bent snel afgeleid als er veel geluid om je heen is.
o
Je bent bang dat je iets niet (goed) kan.
o
Het is moeilijk om een vreemde taal te leren: weer andere letters en klanken!
Gelukkig heeft niet iedereen even veel problemen! Kruis hierboven aan waar jij soms last van hebt.
Dyslexie is vaak meer dan het alleen moeilijk hebben met lezen en schrijven.
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
WAT KAN JE ERAAN DOEN? Er bestaat geen pilletje voor dyslexie. Je kan het niet genezen. Als je niets doet, geraak je steeds meer achter. Je kan dan niet meer volgen in de klas. Lezen en schrijven wordt zo nog minder leuk.
Daarom moet je er iets aan doen! o
Veel oefenen
o
Kies leuke boekjes
o
Lees samen met iemand anders of laat iemand voorlezen
o
…
Er bestaat geen medicatie voor dyslexie. Je moet er zelf, samen met anderen, aan werken.
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Deel 2. Ik
WIE BEN JIJ? Mijn naam is ________________________________________________________ Ik ben _____________ jaar
Mijn buitenkant
Ik ben een
jongen
meisje
Kleur haar _________________________________________________________ Kleur ogen _________________________________________________________ Huidskleur _________________________________________________________ Ik meet ___________________________________________________________ Ik weeg ___________________________________________________________ Ik heb schoenmaat ___________________________________________________ Ik draag graag ______________________________________________________
Teken hier jezelf (of kleef een foto van jou in)!
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Mijn binnenkant
Mijn lievelingsdier is __________________________________________________ Mijn lievelingskleur is _________________________________________________ Mijn beste vriend(in) is ________________________________________________
Ik eet graag ___________________________________________ Ik eet NIET graag ___________________________________________
Mijn favoriete tv-programma is _________________________________________
Ik luister graag naar muziek van _____________________________________
In mijn vrije tijd doe ik graag ___________________________________________ In mijn vrije tijd doe ik NIET graag ______________________________________
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Op school doe ik graag _______________________________________ Op school doe ik NIET graag _______________________________________
Ik ben goed in ______________________________________________________ Ik ben NIET zo goed in _______________________________________________ Ik ben trots op _____________________________________________________ Wat anderen over mij zeker moeten weten is _______________________________
Teken hier iets dat je graag doet of zoek er prenten van en kleef ze op.
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Mijn droomwereld
Als ik een dier zou zijn, dan zou ik _____________________________________zijn Als ik een dier zou zijn, dan zou ik NIET graag ___________________________zijn
Als ik een instrument zou zijn, dan zou ik ________________________________zijn Als ik een instrument zou zijn, dan zou ik NIET graag ______________________zijn
Als ik een kleur zou zijn, dan zou ik ____________________________________zijn Als ik een kleur zou zijn, dan zou ik NIET graag ___________________________zijn
Als ik kon toveren dan zou ik _________________________________________ Dit wil ik later worden _________________________________________ _______
Teken hier het voorwerp of een totempaal die het meest bij jou past (of zoek een prent en kleef het op).
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
WIE BEN JIJ VOOR ANDEREN?
Laat dit door anderen invullen (broer of zus, papa of mama, vriend(in), …)
1) Jij kan goed _____________________________________________________ 2) Je bent een kei in _________________________________________________ 3) Wat ik zo tof aan jou vind is _________________________________________ 4) Je bent een krak in ________________________________________________ 5) Waar ik jou in bewonder is _________________________________________ 6) Je bent super in __________________________________________________
Kies een vriend, broer of zus (zonder dyslexie!) en maak samen de volgende oefening. Zoek eerst samen een aantal zaken die jullie allebei graag doen, die voor jullie allebei gelijk zijn, … Zoek daarna een aantal zaken die verschillend zijn voor jullie beiden.
Ik
en
mijn vriend/broer/zus/…
zijn gelijk! _____________________
____________________
_____________________
____________________
_____________________
____________________
_____________________
____________________
Ik
en
mijn vriend/broer/zus/…
zijn verschillend! _____________________
____________________
_____________________
____________________
_____________________
____________________
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Deel 3 Ik heb dyslexie
IK HEB DYSLEXIE Dyslexie ontdekken is niet zo gemakkelijk. Er bestaat geen echte test voor. Er zijn wel opgeleide mensen (bijvoorbeeld iemand van het CLB1, een logopedist, een psycholoog of een orthopedagoog, …) waarbij je opdrachten moet maken. Zij zullen ook met je leerkracht praten, met je ouders, met jou, … Pas als het al lange tijd moeilijk gaat en je heel hard hebt geoefend, kunnen zij zeggen of je dyslexie hebt of niet. Dit is geen gemakkelijke opgave.
Er bestaat geen specifieke dyslexietest. Dyslexie is moeilijk vast te stellen
Wanneer hebben ze bij jou ontdekt dat je dyslexie hebt? _________________________________________________________________
Wie heeft jou verteld dat je dyslexie hebt? o
Mijn ouders
o
Een leerkracht
o
De psycholoog, orthopedagoog of logopedist
o
Er is geen gesprek geweest waarin het aan mij is verteld. Ik heb een gesprek opgevangen of een verslag gelezen.
1
CLB staat voor Centrum voor LeerlingenBegeleiding
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Weten dat je dyslexie hebt, is niet zo leuk. Welke gevoelens had jij toen je het nieuws ontdekte?
Boos, kwaad o
Verdrietig, ongelukkig o
Bang, angstig o
Verward o
Opgelucht o
Al deze gevoelens zijn normaal. Het is ook niet zo gemakkelijk om dyslexie te hebben! Maar als je er samen met anderen over kan praten en je best doet met oefenen, zal het minder moeilijk worden.
Dyslexie hebben is niet altijd fijn. Het is normaal dat je er soms kwaad of verdrietig om bent.
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
JE STAAT ER NIET ALLEEN VOOR!
De school o
Je krijgt genoeg tijd voor toetsen.
o
Je mag hulp vragen aan je klasgenootjes.
o
Je mag je dictee thuis inoefenen.
o
Als je vastzit, kan je uitleg vragen aan de juf.
o
…
De logopediste en taakjuf o
Je kan meer oefenen.
o
Je krijgt extra uitleg.
o
Je kan extra hulp krijgen met je huiswerk van taal.
o
…
Thuis: je mama en papa, broers of zussen, … o
Ze helpen je bij het maken van (stukken van) je huiswerk.
o
Je kan hen uitleg vragen als je iets niet goed begrijpt.
o
En bovendien: ze zien je graag!
Wie kan jou nog helpen? _________________________________________________________________
Jijzelf Ook jij kan iets doen! Hiervoor kan jij zorgen: o
Ik leg enkel de spullen op mijn bank die ik nodig heb.
o
Ik vraag hulp als ik iets niet begrijp.
o
Als ik iets vergeten ben, zeg ik dit tegen de leerkracht.
o
Ik doe mijn best om op te letten in de klas.
o Als iedereen een beetje helpt en zijn best doet, staan we samen sterk!
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
EN NOG… Ga je niet meer graag naar school omdat je steeds moet lezen? Denk dan eens aan alle andere dingen die je nog op school doet: knutselen, turnen, muziek, zwemmen, rekenen, samen spelen, … Ook dit is belangrijk!
Oefen je niet graag alleen? Lees dan samen met iemand anders: om de beurt lees je een pagina voor.
Vergeet je te oefenen? Zorg voor een vast ‘oefenmoment’! Bijvoorbeeld 10 minuutjes voor het eten, voor het slapengaan, …
Heb je echt je best gedaan? Misschien heb je wel een beloning verdiend?! Bijvoorbeeld een tv-programma bekijken, samen een spelletje spelen, samen naar de winkel gaan, …
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Ben je het beu om boeken te lezen? Lees dan ook eens iets anders! Bijvoorbeeld een sportreportage uit de krant, een stripverhaal, een stukje uit een tijdschrift, lees je mama een kookrecept voor, een stukje uit een moppenboek, …
Waarom moet je kunnen lezen? Lezen is soms ook belangrijk in het dagelijkse leven. Bijvoorbeeld wegwijzers in het verkeer, namen op de bel en de brievenbus, etiketten van voedingswaren, openingsuren van winkels, …
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
BEROEMDE MENSEN MET DYSLEXIE Wereldleiders: Amerikaanse president Bush Engelse Prins William
Mensen uit de filmwereld: Acteur Will Smith Walt Disney Regisseur Steven Spielberg
Bekenden uit de muziekwereld: Componist J.S. Bach Zanger Noel Gallagher (Oasis)
En ook nog: Uitvinder van de telefoon G. Bell Wetenschapper A. Einstein Schaatser Bart Veldkamp Bekende kok Jamie Oliver Multimiljonair R. Branson
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
TIPS VOOR BIBS!
1. Maak er een leuke activiteit van! Neem je broer of zus, een vriend(in), … mee
2. Neem je tijd om rond te kijken en leer de bib kennen.
3. Kies boeken die je leuk vindt. Ken je al een auteur? Zie je een boek met een leuke titel en een leuke voorkaft? Spreekt het thema je aan? Heeft een vriendje het al eens gelezen?
4. Lees altijd het eerste hoofdstuk van je boek en beslis dan pas of je verder wil lezen!
5. Weet je een leuk boek maar denk je dat het te moeilijk is? Lees het samen met iemand anders (bijvoorbeeld ieder een pagina), laat het voorlezen (door je ouders, een vriend, je buur, …) of laat het op een cassette inspreken en lees het terwijl je de cassette opzet, …
6. Wissel eens af met korte verhalen, een Vlaams Filmpje, een stripverhaal, …
7. Wil je niet graag zoeken in de bibliotheek? Vraag dan aan een medewerker of die een goed boek weet over een thema dat je interesseert. Of vraag welke boeken veel uitgeleend worden. (en denk eraan: geen angst om te vragen! Zij zijn er ook voor jou!)
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
QUIZ EN STELLINGEN
QUIZ2 1. Wie heeft er geen dyslexie? a) acteur Tom Cruise b) schrijver Roald Dahl c) componist A.W. Mozart d) voetballer Emile Mpenza
2. Waardoor krijg je dyslexie? a) Door te weinig te lezen b) door een kleine afwijking in je hersenen c) door slecht onderwijs d) omdat je de letters niet goed ziet
3. Gaat dyslexie over? a) Ja, meestal wel. b) Nee, het is een hopeloze handicap c) Nee, maar veel mensen met dyslexie leren wel goed lezen en schrijven. d) Soms wel en soms niet.
2
www.tbraams.nl
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
STELLINGEN 1. Al wie fouten leest, is dom.
Waar
niet waar
2. Ik kan vrienden hebben met dyslexie.
Waar
niet waar
3. Dyslexie hebben is je eigen schuld!
Waar
niet waar
4. Ook als je dyslexie hebt, kan je gelukkig worden
Waar
niet waar
5. Als je dyslexie hebt, kan je later niet gaan werken.
Waar
niet waar
6. Als je dyslexie hebt, moet je een jaar overdoen.
Waar
niet waar
7. Kinderen met dyslexie moeten naar een andere school.
Waar
niet waar
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
Nog meer weten?
VOOR KINDEREN: •
Van den Bossche, I. (2005). Een zoen voor Zeno. Waasmunster: Abimo.
VOOR VOLWASSENEN: •
Loonstra, J.H., & Schalkwijk, F.(red.) (1999). Omgaan met dyslexie. Sociale en
emotionele aspecten. Leuven: Garant. •
Cooreman, A., & Bringmans, M. (2004). Ik heet niet dom. Leren leven met
leerstoornissen. Leuven: Acco. •
Wolters, I. (2004). Als je door de letters het woord niet meer ziet. Amersfoort: CPS.
•
www.tbraams.nl
•
www.dyslexpert.nl
•
www.letop.be
Vademecum CLB voor basisscholen 17/11/2010
