22e jaargang nr.8 • 17 november 2013
informatieblad van de OVG
Van de redactie In de laatste Peperclip van jaargang 22 weer de bekende bijdragen vanuit de verschillende groepen in de pepergemeenschap. Voor het volgende nummer de kopij graag uiterlijk 29 dec 2013 via het emailadres:
[email protected] . Peperclip 23-1 zal verschijnen op 6 januari 2014. Cor Bouw
IN MEMORIAM ROEL GLAZENBURG Op 14 september jl is na een ernstige ziekte Roel Glazenburg overleden. Hij was 82 jaar oud. Roel was een markant Peperganger met zijn eigen vertrouwde plekje, meestal hier linksachter.(Peperstraatkant) Roel was een bevlogen mens, een zoeker die nooit iets als vanzelfsprekend aannam. Van oorsprong Gereformeerd, voelde hij zich steeds meer aangetrokken tot het Katholieke geloof en in de jaren zeventig werden Roel en zijn vrouw Dina Katholiek. Daarnaast verdiepte hij zich steeds meer in de filosofie, de theologie en het Jodendom en ging daarbij steeds zijn eigen weg. Als hij deelnam aan gespreksgroepen en de voorbereiding van vieringen was hij een inspirerende aanwezigheid die graag zijn kennis overdroeg, ook aan voorgangers zoals zijn dierbare vriend Loed Loosen. In het begin van de OVG kwam hij samen met zijn vrouw Dina. Na haar overlijden in 2002 kwam Roel minder vaak, maar hij bleef de Peper betrokken en kritisch volgen, tot het einde toe. Zo was hij zeer benieuwd hoe in de viering van 15 september het thema Genade zou worden uitgewerkt, en dan vooral of er wel een verband zou worden gelegd met het Hebreeuwse woord “Cheen”, dat “ Gein” werd in het Jiddisch en het Amsterdams. Dat deed Marga Baas in haar overweging, dus de tekst werd opgevraagd en zou later naar Roel worden gebracht.
Maar dat was niet meer nodig: Roel was inmiddels zelf al opgenomen in de Genade van de Onnoembare….en dat nog wel op Sjabbat. Op woensdag 18 september was de uitvaart vanuit de San Salvatorkerk, waarna Roel op de Esserhof is begraven naast zijn vrouw Dina. Laten we Roel Glazenburg in dankbaarheid gedenken
Beste Pepergangers, Omdat ik jullie graag een beetje op de hoogte houd van de dingen die ik binnen mijn werk meemaak, ben ik van plan om regelmatig een stukje te schrijven in de Peperclip. Deze keer wil ik wat vertellen over een tweedaags-congres over de relatie tussen de Joden en de vroege kerk waaraan ik half oktober heb deelgenomen. Tijdens dit congres werden er door wetenschappers, uit verschillende landen en met verschillende religieuze achtergronden, teksten bekeken, en vergeleken, uit de tweede tot de zesde eeuw na Christus. We zochten naar aanwijzingen over de vorm van contact tussen vroegchristelijke en Joodse gemeenschappen in de grote steden van het Romeinse Rijk, en we probeerden de anti-Joodse houding die we aantroffen in vroegchristelijke teksten te duiden. Was deze vijandigheid etnisch of theologisch van aard? Was ze gericht tegen Jezus’ tijdgenoten, of tegen eigentijdse Joden? Mijn eigen bijdrage richtte zich op de Adversus Iudaeos (Tegen de Joden) van Tertullianus van Carthago. Hoewel er al eerder geschriften tegen individuele Joden waren geschreven, heeft dit werk de twijfelachtige eer het eerste christelijke werk tegen het Joodse volk als een collectief te zijn. Tertullianus’ bezwaren tegen het Joodse volk waren duidelijk theologisch van aard: niet alleen gaf hij ze de schuld van de dood van Christus, maar hun voortdurende ongeloof in de messias had er, naar zijn mening, voor gezorgd dat de christenen de plaats van de Joden hadden ingenomen als Gods volk. De keuzes en exegese van het Joodse volk waren volledig verkeerd geweest en het christelijke volk had nu hun plek in de genade en voorzienigheid van God ingenomen. Op basis van dit ene geschrift denk je al snel dat Tertullianus een afkeer van het Jodendom moet hebben gehad. Maar opvallend genoeg is Tertullianus ook de auteur van de Adversus Marcionem (Tegen Marcion), vijf dikke boeken waarin de opvattingen van de vroegchristelijke theoloog Marcion grondig worden bestreden. En dat is nu juist zo interessant omdat Marcion van mening was dat christenen helemaal niets te maken hadden met het Oude Testament. Volgens Marcion was de God van Jezus Christus en het Nieuwe Testament helemaal niet dezelfde als de God van de Joden en het Oude Testament. Deze ideeën worden door Tertullianus fel bestreden. Tijdens Tertullianus’ leven is het Christendom nog een kleine minderheid, met een sterk afwijkende religieuze verkondiging, in het Romeinse Rijk. Met zijn
geschriften wil Tertullianus bijdragen aan de ontwikkeling van een christelijke identiteit. Maar terwijl hij bezig is met de creatie van iets nieuws, probeert hij tegelijkertijd de (Joodse) wortels van het Christendom behouden. Ik bedacht mij, dat dit wel wat lijkt op wat wij in de Pepergasthuiskerk proberen te doen. Ook hier wordt gezocht naar nieuwe manieren om ons geloof vorm te geven, zonder te vergeten waar we vandaan komen. Misschien lijkt het soms gemakkelijker om de geschiedenis overboord te gooien, maar uiteindelijk leren je wortels je ook wie jezelf bent. Over het Jodendom in de eerste eeuw v.C. en de eerste eeuw n.C. is er trouwens tot de eerste week van januari een unieke tentoonstelling te bezoeken in Assen. Daar zijn niet alleen echte Dode Zeerollen van dichtbij te bekijken, maar valt er ook veel te leren over de ontstaanstijd en de omgeving van het Nieuwe Testament. De tentoonstelling in Assen is gemaakt door het Qumran Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen. Dit instituut is alweer bezig met nieuwe manieren om wetenschappelijke kennis te delen met het publiek. Voor meer informatie en de mogelijkheid om het onderzoek te steunen, zie www.rugsteunt.nl En op 17 november geef ik samen met Con Hanssen een workshop over rituelen, daarover in de volgende Peperclip meer. Voor vragen kunnen jullie mij bereiken via
[email protected] Annemieke ter Brugge Vanuit het bestuur Bericht van de penningmeester Nu het november is kunnen we al voorzichtig een inschatting maken hoe het financiële resultaat wordt over het jaar 2013. Een belangrijk aandeel wordt gevormd door ruimhartige toezeggingen van velen zodat wij het begrote bedrag van € 64.000 aan bijdragen denken te halen. Hartelijk dank voor uw steun, waarmee we het jaar financieel goed hopen te kunnen afsluiten. Nog niet iedereen heeft het toegezegde bedrag (geheel) overgemaakt. Daardoor kan het resultaat in de komende maanden nog sterk veranderen. We hopen dat uw bijdragen voor het einde van het jaar ook werkelijk binnen komen bij de penningmeester. Ook als u nog niet eerder heeft gereageerd, maar u dit jaar de OVG wel wilt steunen, kunt u contact opnemen met de penningmeester. Hij kan met behulp van deze gegevens een goede begroting opstellen voor 2014. Reageren kunt u via de mail:
[email protected] of door middel van een briefje naar Cees Meinders, Postbus 257, 9670 AG Winschoten. Personalia In vervolg op een eerdere mededeling na de viering het bericht dat het team van musici met een vierde musicus versterkt is in de persoon van Erica Greiner.
In de vorige Peperclip kon u al lezen dat Janita Rutgers afscheid heeft genomen als voorzitter van het VO-klein en is opgevolgd in deze functie door Rita Rouw. Daardoor heeft ook het bestuur na zeseneenhalf jaar afscheid genomen van Janita en Rita verwelkomd. Het bestuur is op volle sterkte met het toetreden van Teus van Laar tot het bestuur.
Vanuit het VO- klein De afgelopen maand hielden we ons in het Vieringenoverleg-klein bezig met de verdere invulling van het nieuwe jaarrooster, dat op 23 september j.l. door de vergadering van trekkers en andere Pepergangers definitief werd vastgesteld. Elders in deze Peperclip leest u over de stand van zaken van de vieringen, en de bemensing van de voorbereidingsgroepen. Zoals u wellicht weet komen we iedere maand bij elkaar, de voorzitter Rita Rouw, de theologisch medewerker Annemieke Ter Brugge, de cantor Wim Opgelder, ondergetekende als secretaris en nog twee leden, Anne Hesseling en Con Hanssen. We hadden de eerste vergaderingen in de nieuwe samenstelling, met Rita als nieuwe voorzitter en Annemieke als nieuwe theologisch medewerker. We bespraken de afgelopen vieringen en wat er nog moest gebeuren voor de komende vieringen tot aan ons volgend overleg, begin december. We hielden inhoudelijke discussies over hoe we de presentatie in de vieringen van een permanente kwaliteit zouden kunnen laten zijn, en er werd een workshop voorbereid over het onderwerp Rituelen. Hierover heeft u allen een Pepermail ontvangen. De opkomst voor deze workshop op de dag van verschijnen van deze Peperclip is mooi, maar de groep zit helaas niet vol (9 deelnemers, 12 plaatsen). Mede ook omdat belangstellenden op deze dag verhinderd bleken zijn is het wachten op genoeg aanmeldingen om een tweede keer te organiseren. Overigens kunt u de vergaderdata van het VO-klein en van het VO-operationeel vinden op de website. Misschien hebt u wel eens een vraag of wilt u alvast de volgende datum voor het VO-operationeel in uw agenda zetten. Op de nieuwe site van de OVG vindt u allerlei informatie over de voorbereidingsgroepen, het jaarrooster, de diverse groeperingen van alle Pepergangers die zich inzetten voor de Pepergemeenschap. Neem eens een kijkje als u dat nog niet heeft gedaan. Het is de moeite waard. Namens het VO-klein, Ineke Wekker, secretaris Vieringenoverleg-Klein. Vertrouw de crisis…. Het jaarrooster 2013-2014 nadert zijn volledige invulling. Voor vrijwel alle vieringen zijn er trekkers gevonden. Een enkele plek is nog open. Maar dit betekent nog niet, dat alle voorbereidingsgroepen ‘vol’ zijn. In het jaarrooster dat op de site staat – waarin u alle informatie over de vieringen van het komend jaar kunt vinden – kunt u terugvinden voor welke vieringen er nog
enthousiaste groepsleden worden gezocht. Het mooist is als u zich daar spontaan zelf bij de trekker voor aanmeldt. De mailadressen staan in het jaarrooster op de site vermeld. Evenals afgelopen jaar krijgen trekkers de gelegenheid om op het spreekgestoelte van het speakers corner u warm te maken voor deelname aan haar/zijn groep en over de streep te trekken. Die speakers corners worden na de zondagsviering in de koffiekamer georganiseerd en wel op de volgende zondagen: • 24 november (voor periode 29 december t/m 6 april) • 9 februari (voor periode 13 april t/m 29 juni) • 18 mei (voor periode 6 juli t/m 5 oktober) • 24 augustus (voor periode 12 oktober t/m 23 november) Grijp uw kans om crisis te vertrouwen. Meld u aan!! Con Hanssen
Werkgroep Einden der Aarde Van de Pepertuin Ons tweede seizoen als Pepertuin nadert weer zijn einde; resteert nog opruimen en spitten. En straks weer tijdig een plannetje voor komend jaar, uiteraard. Het was al met al weer een mooi tuinjaar met wisselend weer en een goede opbrengst. Vanaf eind juni hebben we 16 maal met oogst in de koffiekamer gestaan (vooral bij de Zomervieringen) en er was steeds voldoende interesse voor ! Bedankt ook voor alle leuke reacties !! We hebben het samen weer met veel plezier gedaan. Aan het eind van dit seizoen is Wim Langendorf gestopt; nieuwe “mede-tuinders” zijn Corrina Doornkamp, Didi Westerhof en Saskia Treu. Kijk voor foto’s e.d. ook eens op de website van de OVG onder “Werkgroepen— Einden der Aarde-moestuin”. De tuingroep Leesgroep De huidige financiële crisis toont aan dat de ideologie van de vrije markt als zelfregulerend systeem heeft gefaald. In zijn boek “Geld & goed—Lessen voor welwillende kapitalisten” (uitg. Skandalon) blijft Arjan Broers niet steken in chagrijn, maar onderzoekt juist een praktisch alternatief voor de vrije markt. Afgelopen voorjaar zijn we bezig geweest met de dikke pil van Louise Fresco over de wereldwijde voedselsituatie. Het boek van Broers, dat we komend voorjaar met een groep willen lezen en bespreken, is veel compacter en ook goed leesbaar.
Met hulp van o.a. filosoof Hans Achterhuis, theoloog Erik Borgman en econoom Herman Wijffels zoekt Broers naar antwoorden en hij verdiept zich in de ethische leenbank Oikocredit als mogelijke leerschool voor de toekomst. Dat is mede interessant omdat de OVG sinds jaren een deel van haar reserve in Oikocredit belegt. Misschien is de leesgroep een mooie aanleiding om u daar eens even in te verdiepen. Voor informatie en aanmelding: Luuk Boiten,
[email protected] , 050-5774421 Bericht uit Mexico Op 15 en 22 september is er gecollecteerd voor Casa Hogar Nueva Vida, een weeshuis in Puerto Escondido in Mexico. Hieronder een verslag: Ik heet Estela en ik ben 16 jaar. Ik kom uit een dorp dat Piedra Ancha heet in Jamiltepec, Oaxaca . Allereerst wil ik jullie bedanken voor het deel van jullie gift dat ik mocht besteden. Voordat ik in het Casa Hogar Nueva Vida terecht kwam, woonde ik bij familie omdat ik sinds mijn geboorte geen ouders ken . Hier werd ik uitgebuit en mishandeld . Op het moment dat ik wilde ontsnappen aan dit alles ontbraken de papieren om te reizen. Ik was toen minderjarig en had geen ID kaart. Het DIF (jeugdzorg )is tussengekomen en nu woon ik sinds 8 maanden in het kinderhuis hier in Puerto Escondio. Ik heb de lagere school afgemaakt en kan een beetje lezen . Mijn werk in het kinderhuis is het schoonmaken van de kamers waar de leiding woont en het verzorgen van het jongste kind van het tehuis, Raquel . Ik hoop ooit een opleiding tot kapster te kunnen doen maar voorlopig ben ik blij met een veilig onderkomen . Susan (Sue) vroeg me hoe vaak ik iets voor mezelf heb mogen kopen . Hoe vaak ik eerder inkopen heb kunnen doen. Dit was mijn eerste keer antwoordde ik . Estela kocht 3 beha`s en 7 onderbroeken voor 460 pesos . Een lange broek , stregging zoals wij ze noemen ! 160 pesos Schoenen 340 pesos . Omgerekend in euros is dit in totaal 54 euro . Dit is een voorbeeld van hoe jullie gift wordt besteed . Alle tieners hebben een vergelijkbaar bedrag mogen besteden of gaan besteden. Ze hebben allemaal schoenen besteld en ik hoop voor zaterdag een foto te sturen met deze schoenen. Het totaal wordt 4.059 pesos (229 euro)en met korting omdat de leiding lid is geworden van de catalogus. Vanmiddag ga ik met nog 6 meisjes
ondergoed zoeken . Beha`s in het bijzonder. Ik hou elk peso in de gaten en weet hoe welkom dit geld is ! Naast dit alles worden er veel reparaties gedaan . Ik heb zelf een loodgieter opdracht gegeven en sta er met de neus bij als hij zijn werk uitvoert !! Ook zijn er 10 tl buizen vervangen. Deze hebben in totaal 2.250 pesos gekost plus 500 pesos werkloon voor een hele dag . Het ging om de fittings zowel als de buizen . 2.750 ( 154 euro). 1.970 pesos ( 110 euro )werkloon en materialen voor de loodgieter . Er is nog meer onderhoud nodig maar we doen eerst de meest urgente dingen . Alvast bedankt en natuurlijk stuur zeer binnenkort ik een volledige weergave van alle uitgaven. Jullie hebben vreugde gebracht .. alegrìa . Bedankt namens ons allemaal hier in Puerto Escondido. AMNESTY INTERNATIONAL ACTIVITEITEN IN DECEMBER Op maandag 9 december vieren de mensenrechten hun verjaardag. De dag voor de rechten van de mens is jaren geleden door de Verenigde Naties in het leven geroepen om aan de rechten van mensen meer aandacht te besteden. Toch is deze verjaardag niet echt een reden voor een feestje. Tenslotte worden in veel landen mensenrechten nog steeds stelselmatig geschonden waardoor de dag vooral een dag is om aandacht aan misstanden te schenken. Amnesty International voert ieder jaar rond 9 december dan ook actie om misstanden aan de kaak te stellen. Ook de kerkengroep van Amnesty in Groningen sluit zich bij deze activiteiten aan. Zo liggen er op de zondagen 8, 15 en 22 december na afloop van de viering in de Peper in de koffiekamer petitielijsten met betrekking mensenrechtenschendingen in Rusland en Egypte. • De petitie van de Ruslandcampagne, die in april is gestart en die begin februari 2014, voor de start van de Olympische Spelen in Sotsji eindigt, zal dan in Rusland worden aangeboden. De petitie is gericht aan president Putin en gaat over vrijheid van meningsuiting in Rusland. • De petitie die Egypte betreft is voor Koptische christenen, die veel lijden onder geweld tussen religieuze groepen. Amnesty roept de Egyptische autoriteiten op om de Kopten te beschermen, het geweld tegen hen te stoppen en onderzoek te doen naar de daders. Verder zijn er op de zondagen 15 en 22 december na afloop in de viering in de koffiekamer Kerstkaarten en kaarsen te koop. Misschien een leuk idee om te versturen of weg te geven? Namens de kerkengroep van Amnesty International Groningen, Kees Sikkema
De S Graag wil ik een opmerking maken over de S. Ooit bezocht ik met mijn jaargenoten theologie een synagoge (betekent: Samenkomst) in Amsterdam. Terwijl op een podium in het midden van de synagoge uit de thora werd gelezen, waren de toehoorders daarom heen met elkaar aan de praat: hoe is het met je man, hoe gaat het met de zaak, is je dochter ook overgegaan, etc Dit had iets gemoedelijks. Je had elkaar per slot van rekening een hele week niet gezien. Het ritueel van het lezen uit de thora hoorde te gebeuren. Elke zaterdag maar weer. In één joods jaar wordt de Thora helemaal gelezen. Wat daar tijdens het lezen gebeurde was een Sociaal gebeuren. Het was Samenzijn met een pastoraal karakter. Terug naar de Peper. Een tijdje terug werd ik opeens geconfronteerd met een papier, zowel op de deur aan de voorkant als wel aan de achterkant. Op dit papier worden wij als Pepergangers erop gewezen om voor en tijdens de viering Stil te zijn. Ook verscheen er een S boven Aan de zondagsbrief. Je zou toch voor het eerst in de Peper komen en hele kleine kinderen bij je hebben. Of je hebt een paar pubers die ook niet altijd stil kunnen zijn. Zo´n papier kan dan wel even afschrikken. Ik vind dat wij niet zo´n kerk zijn, waar je van de mensen kunt vragen om voor en tijdens de viering stil te zijn, want natuurlijk proberen we dat allemaal zo goed en kwaad als het kan. Daar is geen papier voor nodig. Maar de Pepergangers wonen nu eenmaal niet allemaal bij elkaar in de buurt en met name voor de viering maar soms ook even tijdens de viering als het kan, bijvoorbeeld tijdens de collecte, is het gebruikelijk om even een woordje te wisselen met je buurman, buurvrouw of buurkind. Nee, voor mij staat die S voor sociaal en samenzijn. Ik wil er dan ook voor pleiten dat deze papieren vanaf nu niet meer opgehangen worden en dat de S ook verdwijnt van de zondagsbrief. Piet Bolhuis
Mededelingen, aankondigingen Hierbij wil ik laten weten dat op 3 oktober onze dochter Faya Sifra is geboren. Ze is een mooi, gezond meisje en we zijn heel blij met haar. Hartelijke groet, Jeanet Hamstra
Stem van de ziel Op zaterdag 14 december van 10.30 tot 13.00 zingen we o.l.v. Else Marijke Schot in De Poort, Moesstraat 20 te Groningen, mantra's en spirtuele liederen over licht en donker, loslaten en vernieuwing. In de stilte die ontstaat door de herhaling van woorden uit allerlei spirituele tradities op een eenvoudige melodie, kan onze ziel gaan doorklinken. Liederen worden afgewisseld met klank-en lichaamsoefeningen. Begeleiding op harp, piano, monochord en slaginstrumenten. Opgave:www.centrumdepoort.nu - zang en stem
Dopers Café Doopsgezinde Gemeente Groningen Oude Boteringestraat 33, aanvang: 20.00 uur, de deur is open vanaf 19.30 uur. Toegang: gratis Donderdag 28 november, 20.00 uur Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet en zelfs dat zie je niet Kalle Brüsewitz, net afgestudeerd in Kunst, Cultuur en Media. “Al jaren verbaas ik me over alles wat ik zie. Is dat wat ik zie, wel echt wat ik zie met mijn eigen ogen en brein? Mythologieën… In kunst, in het nieuws, in je eigen leven. wat je ziet is niet wat je ziet! Blijf altijd scherp en ga de confrontatie aan met je eigen connotaties en veronderstellingen. Wat je ziet, zie je niet…. Kijken als een bron van Inspiratie.” www.dggroningen.doopsgezind.nl In deze huidige ‘snelle’ tijd wil ons Dopers Cafe Groningen bezinning en verdieping bieden op het raakvlaak van geloof en samenleven. Vanuit een doopsgezinde achtergrond zoeken we naar een open uitwisseling van ideeën. De avonden zijn literair, wetenschappelijk of theatraal, steeds met een hapje en een drankje na. De toegang is vrij, aanvang 20.00, zaal open 19.30 uur.
Levensgang
Als een schommel, levenslang zo'n schommelding geeft schommeling van heen en weer, yin en yang van goed en slecht, lot en kans van kans en lot, nood en god van kost en bate, dwarse genade de keuze van het juist genot de spanning in het hoogst gebod wij kunnen blijven zitten de aarde zelf draait om wij kunnen blijven vragen het waarom wordt daarom maar daarom is geen reden als je van de trap afvalt dan ben je gauw beneden – daarom blijft het waarom het vooruit geeft het achteruit wij houden onze plaats, en vragen van begin en einde.
Johan Vermeulen
Uiterlijke datum van inlevering van bijdragen voor de volgende Peperclip
nr. 1 2014 nr, 1 Inleverdatum 29 december 2013Verschijningsdatum 6 januari 2014
’Peperclip’ is een informatieblad van Oecumenische Vieringen Groningen Redaktie: Cor Bouw Redaktieadres: Zuiderdiep 183, 9523 TE, Drouwenermond E-mail:
[email protected] Internet: www.ovg-web.nl Stichting O.V.G. Iedere zondag is er een viering in de Pepergasthuiskerk om 10.30 uur. Contactadres voor informatie over de vieringen: Secretariaat OVG, Marijtje van Duijn, Oranjesingel 8, 9717 CB Groningen. Telefoon 050-3125173. E-mail:
[email protected]. Internet: www.ovg-web.nl Financiële bijdrage OVG: Wilt u een bijdrage storten om de vieringen in de Pepergasthuiskerk te kunnen voortzetten. Dan kunt u uw bijdrage storten op girorekening 63 189 43 t.n.v. Stichting Oecumenische vieringen Groningen, Noorderveldweg 5, 9481 TH Vries. Pastoraatsgroep De Peper heeft een pastoraatsgroep van vijf mensen. Voor een persoonlijk gesprek kunt u bij hen terecht. Zij bieden u een luisterend oor. Spreek gerust een van hen aan, als u er behoefte aan heeft om vertrouwelijk met iemand te praten. Misschien eenmalig, maar het kan ook vaker over gebeurtenissen in uw leven die u bezighouden. Over wat u na aan het hart ligt. Of over uzelf. U kunt ook telefonisch contact opnemen, of per e-mail. Verdere informatie vindt u in de folder Pastoraat in de Peper (ligt bij de uitgang), of op www.ovg-web.nl. Presbyterium Wilt u een aanvraag doen voor doop, belijdenis, een rouw- of trouwdienst, dan kunt u contact opnemen met het presbyterium, via Sietse Wijnstra, Eemskanaal ZZ 3, 9623 PE Lageland. Tel. 050-7850375 E-mail:
[email protected]. In het OVG vieringen jaarrooster voor 2014 zijn voorlopig de volgende data gereserveerd voor dopen: 23 februari, 20 april en 21 september. In verband met de benodigde voorbereidingstijd is het van belang om tijdig de doop aan te vragen (liefst 3 maanden van tevoren).
