Transcriptie Brummen, Mark van Empe, notulenboek, RAZ, archiefnummer 2008, inv.nr. 1

Brummen | Mark van Empe, notulenboek | 1540-1708. RAZ, archiefnr.2008, inv.nr.1

Transcriptie Brummen, Mark van Empe, notulenboek, 1540 -1708 RAZ, archiefnummer 2008, inv.nr. 1

Jeannette Bakker-Linkvis Regina Bennink Ron Elsinga

Zutphen, juni 2012

1


Inhoud:    

Verantwoording Inleiding Transcriptie notulenboek Bibliografie

Verantwoording:    



De bronnen die gebruikt zijn bij de voetnoten worden voluit vermeld in de bibliografie. Afkortingen zijn - voor zover bekend - uitgeschreven, de in het origineel weggelaten letters zijn gecursiveerd, bij twijfel is de afkorting ongewijzigd overgenomen. Na foliant 76 verso (zie beeldnummer 79) komt er opnieuw foliant 73 verso. Deze fout wordt hersteld bij beeldnummer 83 (foliant 80 verso). De transcriptie is opgemaakt in Times New Roman 11 punts, de begeleidende teksten hebben een afwijkend lettertype: Calibri en verschillende puntgroottes. Verder bevat de transcriptie minimale layout ingrepen, inspringingen, onderstrepingen (behalve bij optellingen) zijn niet overgenomen. Teksten in de marge hebben wel een afwijkende layout : witte letters in een grijze achtergrond

2


Inleiding Deze transcriptie is tot stand gekomen door de inspiratie die wij als deelnemers ontleenden aan de paleografiecursus van 2010-2011 in het Regionaal Archief Zutphen (RAZ). Wij wilden de opgedane kennis en vaardigheden toepassen en onderhouden en hebben in overleg met het RAZ een tweede transcriptiegroep gevormd. Deze transcriptie is de eerste die wij sindsdien opleverden. Markeboeken vormen één van de meest ondergewaardeerde informatiebronnen, met name omdat veel mensen niet in staat zijn het handschrift te ontcijferen en transcriberen een hele opgave is. Maar ze bieden wel heel veel informatie: niet alleen op genealogisch gebied, maar ook over de agrarische samenleving, naoberschap, en rechtspraak. Zoals in bijgaande illustratie1 is te zien, was de Mark Empe één van een keten tussen de oostelijke Veluwezoom en de IJssel. De Oude IJssel, een in 1356 afgesneden bocht van de IJssel, vormde de oostelijke grens. Voor zover bekend werd het gebied tussen de Oude IJssel en de IJssel, De Mars, niet als Marke bestuurd.2 De naam van noorderbuur ’Mark Voorst en Noord Empe’ suggereert dat er ook een Zuid Empe is geweest. Inderdaad is er in een oorkonde uit 1046 sprake van ‘Suthempe’.3 De grens tussen beide marken werd gevormd door de Breestraat en die met Tonden door de Ganzekolk-Plagweg. Overigens zijn de begrenzingen van de huidige buurten in de gemeente Brummen vrijwel identiek aan die van de eertijdse marken. (Erf)Markerichters in een groot deel van dit boek waren de (ambts?)jonker Thomas van Buerloo en zijn erfgenamen op het hof te Empe. Dit was waarschijnlijk van oudsher het centrale hof in de landgoederen van een abdij of kapittel (zoals de abdij van Prüm die veel landgoederen bezat in Voorst-Noord Empe), en om die reden was er het markerichterschap aan verbonden.4 Dit erfelijk worden van het markerichterschap verklaart mede benaming erfmarkerichter hoewel het doorgaans een roulerende functie onder de geërfden was.5 Van de markeboeken van Brummen is het ‘notulenboek’ van Empe relatief goed leesbaar. Het is geschreven in een voor die tijd gangbaar schrifttype dat is te karakteriseren als een overgang tussen

1

P.J.Blok, J.C. Ramaer en W.A.F.Bannier e.a., Geschiedkundige atlas van Nederland. Eerste deel begin-1561, Blad 6-15 (Den Haag 1913-1932). 2 L.J. Keunen, De ontginningen en nederzettingen in het noordelijk deel van het kerspel Voorst (Wageningen 2001)14. URL: http://home.deds.nl/~luukkeunen/voorst.pdf . 3 A.H. Martens van Sevenhoven, Geschiedkundige Atlas van Nederland. Marken in Gelderland (Den Haag 1925) 89. 4 Keunen, De ontginningen, p.32. 5 G.M. Jochems, Inventaris Marken in de gemeente Apeldoorn (1452)1458-1943. Archief 003 (1990) 4. URL: http://www.codaapeldoorn.nl/fileadmin/files/pdf/Collecties/Archief/Inventarissen/003_Marken_in_de_gemeemte_Apeldoorn.pdf

3


het post-Karolingisch, het Gotisch-cursief en het Humanistische schrift. 6 Hoewel de eerste verhandeling teruggrijpt op 1540, lijkt het eerste deel van dit markeboek na 1600 te zijn overgeschreven van een oudere (verloren gegane?) versie. Een aanwijzing hiervoor is dat enkele van de eerste beschrijvingen letterlijk (ongedateerde) extracten uit het ‘olde marckenboeck’ zijn en dat kort daarna een van de eerste financiële posten is gedateerd op 1697. Volgende posten dateren van 1648 en 1640 en de opeenvolgende verslagen van de markenrichter beginnen in 1608. Een tweede aanwijzing voor het vermoeden van overschrijven/hergebruik van (restanten van) eerdere boeken zijn de hiaten in dit Markenboek: tussen de beeldnummers 84 (1708) 85 (1828) en 172 (1893 en 1915). Het ligt niet voor de hand dat er in de tussenliggende perioden geen (bestuurs)activiteit in de Marke was. De beeldnummers 84-175 (vanaf 1828) bevatten al een dermate modern schrift dat we deze niet hebben getranscribeerd. Voor meer algemene informatie over marken, markenrecht en markenboeken verwijzen wij naar het betreffende informatieblad op de website van het Ragionaal Archief Zutphen (http://www.regionaalarchiefzutphen.nl/informatiebladen/17-marken).

6

L. de Man, ‗Het schrift in de middeleeuwen‘, in: A.L. Verhofstede (ed.), Beatrijs. De Vlijt (Antwerpen, tweede druk 1948) p.57-62, http://www.dbnl.org/tekst/_bea001beat03_01/index.php en Geschiedenis van het Romeinse schrift, Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/geschiedenis_van_het_Romeinse_schrift , beide geraadpleegd 22-5-2012.

4


Beeldnummer: Pagina 1 van 175 Recto (ongefolieerd)

Markenboek Markboek van Empe

5


Beeldnummer: Pagina 2 van 175 Verso en Recto (ongefolieerd) Blanco

6


Beeldnummer: Pagina 3 van 175 Verso (ongefolieerd en blanco) Recto (ongefolieerd)

Register van de Waerthaelen en de Eijgenaren van dien Albert in ‘t Hoff Aelbert pouwels Aeltjen Hugen kinderen

foliant 7 foliant 9 enso 10

Haiwer Hendrik Hamer Hendrik Keijen

8 foliant 10 foliant 9

Barsenborgh Bornhoff Braemhoeve Brinkshoffstede Buerloo van ‘t Hoff ‗t Empe

foliant 10 foliant 7 en 8 foliant 7 enso 7 7

Jr Hendrik van der Cappellen Hendrik Bensink Holthuijs waertal Hospitael

8 en etc 9 7 enso 7 foliant 10

Claes wolters van Tonis Harts van Derk an Emperbrugge van Molenbergh 9 van Barverdink 9 enso van Jan Hoberdink 10 enso van wolter Dobbe 10 enso

8 8 enso

7 enso 8 enso 8 enso erd. 10 8 et 9

Dobbe van Hoevel

Foliant 9 enso

Gerrit Vaek

10

Jacob Cremer Jan Witsant Jan Derksen Buerrighter Jan Marsinks Jan van der Cammen Jasper Dapper Jenneken Bartels van Mart en Herts f. 8 van Costverlaren van Barverdink 9 van Jan Hoberdink 10 Lambert Adams Lubbert van Rensen

7 enso 8.9.enso 9 enso

7

8 enso


Beeldnummer: Pagina 4 van 175 Verso (ongefolieerd)

Marken-righter 2 waren foliant 10 enso

Tonnis Jacobs 7 enso 9 Tonnis Martens 9 Tonnis Hoberdink 9 enso

Opsienders van Marke 2 waren folian. 10 enso

Vaek 10

P

Waertalen foliant 7

Q Reint Tonnis 7 enso 8 enso Rutger Delis 7 et 10 enso Spittael foliant 10 Recto (ongefolieerd)

Register van de Notabelste Saeken deses Markenboeks De Beke het Empte te maken Foliant 6 het Bornhoff geeft Jaerlijx aen de Huijsluijden een vat Biers foliant 4 te betalen met 30 stuver7 brabants foliant ii Buerdagen foliant datum Anno8 1540 foliant ii datum Anno 1568 codem enso datum Anno 1608 foliant 15 datum Anno 1609

7 8

Stuiver, munt ter waarde van 8 duiten. Naamsvarianten: stuver, stuvere, stuveren (MNW) Anno: in het jaar

8



F Het Hekke bij Brinkshof stede te onderholden bij Buerloe tegens gebruijk van de Hoppen hofken, 3 enso ook naderhant in plaetse van het selve het Hekke bij Claes Wolters Huijs foliant 20 Gemeente nogh bij niemant in het Particulier en paght nog uijtgedaen worden. 3. Holthouwen van gemeente verboden. 2. Introitus9 vande gene die ijts an ervet, anstervet, ofte aenkoopt, is een vat biers en een Schinke 2 enso. Recto (ongefolieerd)

Marken-righter is d‘ Eijgenaer van den Hoff toe Empe, foliant 1 et 3. d‘Marken-righter sal invorderen die opkomsten ende Erff-renten vande Marke foliant 3 et eodem enso L N

9

introductie van een nieuw lid, op andere plaatsen wordt het woord ‗intrade‘ gebruikt.

9



Ordonnantie op de Marke foliant 1 Tot opsienders van de Marke twee geordonneert 4 enso Opkomsten en Renthen van de Marke 4 enso et 5 in te vorderen bij den Markenrighter, ofte sijn Gecommitteerden foliant 3.17

Straete ten onreghte enpandet aen Willem Cremer 16 enso afgeworpen 18 enso Schutten van Beesten foliant 2 Spittael geeft Jaerlyx aen de huijsluijden een vat Bierts 4 te betalen met 30 stuiver brabants foliant 11

P Q

Stenenbrugge bij ‘t Huijs te Empe, te onderholden bij die van Tenden en Empe f.oliant 4. 18

Rekeningen vanden Marken Opkomsten en enteringen foliant 11 14. 17 enso

V Weijenbergh Hoffstede van de Gemeente foliant 5. 13 enso 14 enso paght 15

Foliant 1 recto

Marken Scedule off Marken Boek van Empe Ordre op die Marke Op den 3den dagh July Anno 1540 binnen die gemeine Erfgenamen en Markgenoten te Empe om eene goede ordonnantie van Markenreght te ordonneren de Markten en gemeenten te bevredenen goedighlijken met den anderen overkomen ende verdragen in articulen ende voorwaerden hier navolgende. 1 Inden Eersten is men verdragen wie het Goet, geheten den Hoff Empte toebehoort, dewelke nu ter tijd toekomt Thomas van Buerloe, dat die selve sal in dese Boerschap Markenrighter wesen en magh nae gelegenheijt, ofte aensoeken der Erfgenamen, en na nootdruft de Boerdagen bestemmen ende aenlaten setten, ende na verkondinge ende kerkensprake des aengesetten Boerdages, dat men dogh aght of veertien daege te voren sal doen, een ijgelijk van d‘Erfgenamen ende Markgenoten op die aengesette tijd ende plaetse erschienen, bij de poene daer op geset in het verspraken woort. Ende dat half tot behoef des Markenrighters ende half tot behoef der Erfgenamen. 2 Ook sal de Markenrighter off die gene daer toe van de Erfgenamen gesat en gekozen wort 10


Beeldnummer: Pagina 7 van 175 Foliant 1 Verso

wort die Jaerlyxe inkomsten helpen vorderen, ende inmanen tot profijt der Erfgenamen, ende wie daertoe schuldigh bennen, sullen sigh goetwilligh maken in ‘t selve te betalen. 3 Voort soo aldaer etlijke waren binnen, daermen de Beecke na toe slaen en te maken behoort, is men verdragen, dat een ijgelijk sijne Beecke, daer het aen feijlt maken sal, ende na de kerkensprake sigh gebeurtelijken schikken sal, bij een poene, als daer op gesproken wordt, ende nae ommegank der tijd, salmen die Beeke met twee off drie Erfgenamen schouwen, ende off ijmand in sijne Beeke te maken versuimigh bevonden worde, salmen den selvigen die Beeke afnemen. 4 Oock soo ijmand eenige waren, of andere van waeren hadde, ende na der kerkensprake ende schouwinge sijne Beecke niet gemaekt en hadde, ende die Breuke niet betalen wilde, ende sijne beeke te maken liet liggen salmen den selvigen nogh eens voor alle goedighlijken vermanen, ende met twee Geërfden adverteren ende so veer sigh deselve alsdan daer niet aenkieren en wilde, soo magh de Markenrighter met de Erfenamen den selven ontwaeren, ende des selvigen gereghtigheijd een ander geven. 5 Voort soo meugen die Erfgenamen twe goede forsters Foliant 2 recto

Ende opsienders kiesen en ordineren, die op de Gemeenten, Markten, holtbreuken, voorts straten ende het velt een goedt toeversight hebben. Ende wie die Erfgenamen daertoe kiesen worden, die en sullen dat niet weijgeren of men magh die selvige uijt den Mark houden, ende of die selvige breukten, sullen sij dubbelde breuke gelden, ende men sal dieselve kiesen nae de meeste stemme, voort alle dink nae die meeste stemme ordoneren en aghtervolgen. 6 Ook is men overkomen, dat nimant nogh Eijken, Essen, Elsen, warvenholt, van der Gemeenten, off uijt het gemene Broek houwen en sal, bij een poene van twe olde schilden ende sal evenwel de Erfgenamen de schade verrighten, dan wat also gehouwen sal worden sal geschien met wille ende consent des 11


Markenrighters ende gemeine Erfgenamen, soo en sal ook niemant den anderen enigh holt afhouwen, bij de poene soo voorsseijde. 7 Item of eenige beesten geschuttet worden, die salmen niemant laten volgen, uijt der Herbargen, eer die breuke betaelt is. 8 Van een peert off osse ader dergelijken salmen geven eenen brabantsen stuver, ende noghtans den schaden gedaen, verrighten. 9 Ook sal een ijgelijk goede vrught holden, ende

12



ende off hij daer en boven eenige beesten in sijn landt vonde, magh hij die selvige ook schutten ofte schutten laten. 10 Ende een ijgelijk sal tot sijner tijd sijne varkens soo jaarlijx krammen, en verwaren, dat sij niemant eenige schaden doen, ende of enigh varken geschuttet worden, elck sal gelden ½ stuver ende noghtans den schade verrighten. 11 Ook so sal een ijgelijk sijne Ganse so holden dat sij niemant geen schade en doen, bij de breuke na older gewoonte. 12 Nogh is men verdragen of ijmand in dese Buerschap, eenige waren, Erven, hofstede of Goed aengestorve, ankofte, of an ijmand veranderde, die sal die gemene Erfgenamen pro introitu eens geven een schinke en een vat biers. 13 Voorts is men verdragen, dat sigh die Erfgenamen en huijsluijden aldaer geboorlijk holden, na het boerreght ende gemene averkomste schikken ende men sal die avertreders ende wederwilligen geboorlijk straffen ende off sigh ijmand alsdan ongeboorlijk hielde, en niet straffen wilde laten, voorts nae het boerreght ende gemene avereenkomste sigh niet holden, soo meugen die Erfgenamen het selvige den Righter van Aernhem te kennen geven, of die Ovrigheijt, ofte ook Foliant 3 recto

den selven met reghte daer voor ansien, daer men denselven best bekomen, ende toe korter expeditie krijgen moghte, voorts metter naester manieren met reght vorderen. 14 Item wie enige renten, den Erfgenamen jaerlijx geven, sullen die selvige betaelen ende of die selvige sigh daer inne reght vrevelijk maekten , ende ter darder vermaninge, niet betalinge doen wolden, soo meugen die selvige Erfgenamen eendraghtelijk het landt daermen dat uijt betaelt, wederomme aen sigh tasten als ‘t behoort, en een ander verdoen. 15 Ook soo en sal nimand enige Gemeenten verpaghten ofte verdoen, den wat so geschien sal, sal geschien met toedoen des Marken13


righters ende Geërfden, alsdan ook soo en sal nimant eenige straten ofte Gemeenten betimmeren, dan met consent ende will der Erfgenamen. 16 Item Thomas van Buerloe Markenrighter sal erfelijk beholden ende verware dat buerrighter ampt, gelijk dat van oldts, op sijnen Goede den Hof toe Empe geweest is, ende sal met Geërfden, ofte hare geschikten ordineren goede buerschedulen, gelijck andere

14



Nabuers hebben, ende die in goeden gebruijk ende boerreght holden, ende off sijne voor olderen daer voor niet genoegh gedaen were, sal hij nogh genieten een dubbelde ware, soowel van het gene dat verschenen ende vervallen is, als van het gene dat verschijnen ende vervallen sal, op dat hij dat buerreght te beter verwaere. 17 Nogh sal Thomas van Buerloe erfgelijk holden een Hekke en Johan Brinx hofstede, ende daer voor erfgelijk beholden, dat Hoppen Haefken, daerbij gelegen, dat eertijts daer voor gegeven is. Foliant 4 recto

Extract uijt het olde Markenboek Bornhof en het Spittael geeft jaerlix aen die huijsluijden, elk een vat biers, voor hetgene sij uijt de gemeente gebruijken. Soo als die gemene Huijsluijden und naberen jaerlix twee daelder, 28 stuvers voor den daelder te verdrinken met den anderen plegen, is verdragen, dat sij undes dese dese twee daelder nog jaerlix twe tonnen biers hebben sullen, en samptlijk met malkanderen daer mede vrolijk wesen, een van het Spittael, en het ander van het Bornhoff. Een op Meijdagh d‘ander op St. Maria Maghdalenen dagh10 des toe oirconde heeft die provisoor Heer Derk van Buckholt dit voorsseijde onderteijkent, en die Moeder in ‘t Spittael dergelijken, onderteijkent : verdragen op saturdagh nae Sint Marcus dagh11 op den gemeinen Buerdagh : Ende des soo sollen sij beholden een ijgelijk wes sij in oer gebruijk hebben,van der mointen erfelijk en euwelijk , na luijdt het verdragh in anno 1540 geschiet ende verdragen, dat nu ook mede op desen voorsseijde dagh verdragen is, ratificiert ende bestediget, dat men dat onverbrekelijk holden sal. ondertekent Heer Derrik van Buckholt, provisoer in ‘t Bornhoff Wisse van Holthusen Een ander Extract het stenen Brughs10

Haar feestdag valt op 22 juli Zijn feestdag valt op 25 april, in 1540 viel zijn feest op zondag, de zaterdag daaropvolgend was het 1 mei. (Grotefend) 11

15


ken tussen Empe en Teuden bij beiden te onderholden Item die stegen Brugge bij mijn huijs gelegen die de van Empe en Tunde scheidet, behoort half die van Empe en half die van Tunde te maken en onderholden.

16



Erfrenten ende opkomsten die Erfgenamen in Empe toestendigh.12 Gulden stuver Thomas van Buerloe geeft jaerlijx ----------------- 4 libra 13 Dese voorsseijde vierde half heren pont ad 14 stuver het stuk sint geleght tot behoef der Capellen in Empe vermoge segel en brieve

f.

2– 9–0

f. f.

1 – 15 – 0

f.

3 – 10 – 0

Het Spittael geeft jaerlix ------------------------------3 libra Bornhoff geeft jaerlix -------------------------------- 5 libra 1– 8–0 Johan Vaek geeft jaerlix ------------------------------ 2 libra Dese voorsseijde twe heren pont sint geleght tot behoef der Capellen in Empe vermeuge segel en brieven. Clovicks Erfgenamen geven Jaerlix 3 pont, dese voorsseijde drie pont sint gedeelt in tween waervan Marten de Hart jaerlix geeft ---------------2 libra

f.

1– 1–0

Foliant 5 recto

Ende Gerrit Hugen insgelijken ----- 2 libra

f1–1–

Derck Everts geeft jaerlix ----- 6 libra hier van wort gekortet ter vier jaren die ruijminge ad 4 pont of 2 goltgulden jaerlix

f. 4 – 4

Item nogh een hofste genoemt den Weijenburgh die door den Markenrighter verpaght wort, ende met de erfrenten gebeurt, ende daer van ten allen buerdage rationem en rekeninge te doen schuldigh Nogh betalen Jaques Cremers Erfgenamen: voor een jaerlixe recognitie14, over het gebruijk van straete, aghter die weijde van haer Goed de Brederije liggende ----------2 goltgulden f. 2 – 16 –

12

toestendig: behulpzaam De afkorting lb staat voor libra, werd in Nederland tot in de twintigste eeuw gebruikt voor de aanduiding van het pond. Zoals met veel maten waren er plaatselijke verschillen en ook verschillen afhankelijk van het materiaal.(Wikipedia) 14 recognitie: betaling, waardoor men verlof krijgt om iets te doen of te genieten. (WNT) 13

17


Nogh Lambert van Souren als Successor van Custos15 Elberti wegens het setten van het Brouhuijs op de gemeente, als te sien hier agter op den 3 Julij 1697 jaerlix stuver.

15

f. 1 – 5

bewaarder, huisbewaarder, koster (WNT)

18


Beeldnummer: Pagina 11 van 175 Foliant 5 verso blanco Foliant 6 recto

Het maken der Beeke in Empe Thomas van Buerloe begint die Beeke te graven en schone te holden van de olde Issele aff, beth hen [of her] aen de brugge. Item nogh heeft Holthuijs een halve ware van Doeis gekoft, waer op boven die stenen brugge nogh stiet te maken, 6 roeden. Item die Erfgenamen maken dan voor dan nae haer waertall, ende is verordiniert op elker waer, 12 roeden, ider roede 16 voet. Item alsoo komt ook die Erfgenamen te deilen elk na sijn waertall, dat holtgewas in ‘t Emper Goer, of Marck, woe oock die Erfrenthen en de paghten, soo boven des Markenrighters gedane kosten, soo tot behoef des Marks ende Erfgenamen, alles na older gewoonte. Die Toghtgraven16 Item door den graven van Spijkerdijk dat vrou van Ghemen tot Deventer toekomt.

16

Sloot welke dient voor afwatering; tocht. Voornamelijk in Overijsel, Geld. en in 't N.O. van N.-Brab. langs de Maas. (WNT)

19


Beeldnummer: Pagina 12 van 175 Foliant 6 verso

Item daer naest door Dobbe van Hevels Hengeler. Item aver die Straete door het olde Gasthuijs hengeler. Item bij Mollenbergh nu Meghtelt van Mekerens Land, dat Reint Bessels in paght heeft. Item langhs Frerik van Swargers koeweijde, daer Andries Clovik de paghter van is. Item daer naest aver de Strate, an unde bij vrou Smienks bleken brink. Item daer naest langhs Frerik van Swargens brederiet. Item daer naest door die kerken weide. Item daer naest door Thomas van Buerloes koeweijde. Item daer naest door de Slusen Strate in die Emper Beeke. Foliant 7 recto

Waertalen17 in Empe waer na die Beke geslagen wort Holthuis Erfgenamen ------------------------------nu Thomas van Buerloe

5 waren

Thomas van Buerloe -------------------------------nu Thomas van Buerloe picoris agnatus, et successor modo Jr Joost Balthasar ten Grotenhuijs

3 waer

Vrouw Voets ---------------------------------------------nae Jan in ‘t Hof, nae Aelbert in het Hoff, met sijn broeders en susters. Anno 1640 Barthold Hendrix ⅜ en Claes Wolters ⅛

1 waer

Brinks Hoffstede -----------------------------------------nae Hans Wageman nae Rutger Delis

1 waer

Vrouw Haeks ---------------------------------------------nu het Bornhoff

1 waer Elff waren

17

Het aantal waren of aandeelen dat iemand toekwam in de mark. (MNW)

20



Gerrit Giesberts ------------------------------------- ¾ waer hiervan komt de Weduwe Tonnis Jacobs ½ ware nu Jacob Tonnisen Ende die Erfgenamen van Henrik Bensinks wegens die Braemhoeve ¼ ware. Vrouw van Sibargen -------------------------------nae Jacob Henrix Cremer modo die Cornelius Jodocus Cremer wegen de brederijte.

2 ware

Johan Derriks ---------------------------------------------nae Gosen Peters, nae Reint Tonnis met sijn vrouwen suster en Broeder

¼ waer

Evert en Herman Goeberdink --------------------------- ¾ waer nae Jan Hoeberdink Hiervan komt Lambert Adams 2/12 van een ware, gehorende tot het kleijne hontsfelt, en van Jacob Cremer gekoft, modo Gerrit Weddeus, bij successie wegens sijn huijsvrouwe. ___________ 3 ¾ waren Ende Hendrik Valk completeret die resterende 7/12 delen. Foliant 8 recto

Tonnis Gerts ----------------------------------------nae Claes Wolters

½ waer

Marten Herts met Jacob Hertgerts --------------------------------------------------nae Jenneken Bartolts met haer kinderen Anno 1648

¼ ware

Haevik, nu die Gansekolk ----------¾ ware nae Albert Cloek, na Burgemeester Jasper Dapper ende Lambert Adams nae Burgemeester Johan Markel en Jacob Adams Smienk -----------------------------------------------dese ¾ ware sijn verkoft an Lambert Jansen bij Spittedijk

¾ ware

Bornhoff

½ ware ________ 2 ¾ ware

----------------------------------------

21



Costverlaren --------------------------------------------nae Jenneken Bartolts met hare kinderen, nae Evert Hendrixen

½ ware

Derk an die Emperbrugge -----------------------------nae Klaes Wolters half ende Cloeks kinderen half wegens Kloeks kinderen Jan Driesen

½ ware

Johan Witsant ----------------------------------------------- ½ ware nae Jacob van Spronkel en Jan Jansen nu Jan Derxen Bourrighter ¼ Ende Jan Marsink ¼ nu Gerrit Jansen Marsink Johan Schutte -------------------------------------------nae Jan Tonnisen na Max Schilder nae Jr Hendrik van der Capellen

¼ ware

Hendrik Boenink ---------------------------------------nae Giese Maas, nae Gosen Peters nae Reint Tonnis met sijn vrouwen susters en broeder, nae Claes Wolters

¼ ware

2 waren Foliant 9 recto

Hendrik van der Capellen ------------------------------

1½ ware

Vrouw Beukes -----------------------------------------nae Hendrik van der Capellen

1¼ waer

Et Jan Noordinks Erfgenamen -----------------------nae Jacob Jacobs Wedue ende kinderen, met namen Jacob Ton nissenen Dellis Tonnisen

1 ware

Johan van Voorst ---------------------------------------nae Gerrit Aetsack tot bleken brinke, nae Tonnis Martens, nu Marten Tonnis

½ ware

Hendrik Keije -------------------------------------------modo secret(aris) Jodocus Cremer, wegens sijn Goed aan die Vaart in Noort Empe gelegen

½ waere

Meltenbergh ---------------------------------------------nae Claes Wolters

½ waere _________ 5¼ waere

22



Steven van Lochem ---------------------------½ ware nae Jacob Hendrixen Cremer, nae Lambert Adams Tonnis Hoeberdink ---------------------------- ¼ waer nae Aelbert Pouwels Gerrit Smit van Saesvelt --------------------- ¾ waer nae Anneken van den Grave Wedue van Zaliger Thomas ten Grave cum suis, nae Burgermeester Jasper Dapper, nae Burgermeester Johan Markel Barverdink -------------------------------------- ¼ waer nae Claes Wolters met sijn suster Jenneken Bartels cum suis Dobbe van Hoevel hengeler ------------------ 1 waer nae Lubbert van Rhensen Righter tot Oldenseel _______ 2 ¾ waer Foliant 10 recto

Johan Hoeberdink van Schroer Dobben --------------------------------------- ½ waer nu Claes Wolters met Jenneken Bartolts cum suis ‘T Hospitael --------------------------------2 ½ waer wegens het Goedt Benssink quod non inveniatur hilres et Andries Kreijnk -------½ waer Bartenborgh -----------------------------------½ waer nae Aeltjen Hugen met hare kinderen heercommende van Jan Hoberdink Dobben Wegens het Goedt het Larik guten Vaeck -----------------------------1 ½ waer hier van komt Hendrik Hamer 1 ¼ waer, nae Dellis Dellissen anno 1640, en hier is geleght op het diepe voor ¾ ware en op de Hommelerije ½ ware Ende Gerrit Vaek cum suis ¾ ware na Jan van der Cammek 23


modo het Spittael binnen Zutphen

_______ 6 waer

24



Vrouw van Ghemen ------------------------------ 1 ¼ waer na de wedue van Rutger Delis cums suis, nae Dellis Rutgers Wolter Dobbe -------------------------------------Den Markenrighter wegens sijn Markenrighterschap -----------------------Die opsienders op de gemeente, elk een ware facit --------------------------------

in alles

¾ waer

1 ½ waren

1 ½ waren ________ 6 waer 37 ½ waer

Foliant 11 recto

Buerdagh geholden Anno 1568 Anno 1568 op Dinghsdaegs na Martini den 15 Novembris hebben ik Gerrit van Bureloe in tegenwoordigheijt der Erfgenamen rekenschap gedaen van alle opkomsten ende renten die verschenen waren van de Jaren 64, 65, 66, 67 volkomentlijk daer mede ingerekent ende alle onkosten op die Buerdage gedaen ook die ruiminge mede doot gerekent, ende wort bevonden ende overlegt, dat de Erfgenamen ende Markgenoten op elker waer toe solde komen en betalen 20 stuver. Ook is op desen Buerdagh verdragen tussen die Erfgenamen en de Moeder in ‘t Spittael en die provisoor in het Bornhoff soo daer schelinge wort voorgenomen, heerkomende van die twe tonnen biers, die sij jaarlix den Erfgenamen schuldig sijn, dat sij voor elke tonne biers sullen betalen meugen 30 stuver brabants onverkortet noghtans haer segel en brieve, of verdragen, die ‘t Spittael en ‘t Bornhoff wel eertijds met de Erfgenamen geholden hebben, het sij dan dat een tonne biers in meer prijs, off weiniger prijs getaxiert wort. Ook soo is op desen Buerdagh bevonden dat de Erfgenamen tot profijt der kerken een deel, herkommende van de opkomsten vande avisse18

18

avis: overleg, beraad, raad. (WNT)

25



avisse. Ende nogh 36 daelder van vrouw van Ghemens gelt, dat in summa belopen solde 56 gld 1 stuver. Soo heb ik daer nae bevonden, dat mijn Zaliger vader van het jaar 1560 die avisse nog betaelt heeft, also dat an die vorige summe nogh te korten staet 6 pont facit 2 ½ paght gulden min 1 oort, ook sal tot dese summe nogh Gerrit Gijsberts ende Vaek bijleggen 7 gulden. Item nogh sommige van de Erfgenamen nae den geholden buerdagh op het wijnhuijs verdronken 35 stuveren. Anno 1569 omtrent paeschen heb ik van wegen de erfgenamen betaelt 18 stuver voor een Hekke, dat bij Wolter Dobben Huijs gehangen wort. Anno 1608 Op huijden den 22. September Anno 1608 heb ik Thomas van Buerloe Markenrighter in Empe in bijwesen der Erfgenamen Buerdagh geholden, ende alle questien, schelingen en misverstand, voorts rekeninge en reliqua, verhoort en averslagen, ende nogh ten dele staen te verhoren ende averte slaen alwaer mij van die Erfgenamen tot Assessoren viere in de Mark, geërft en gegoedet sint gestelt, als die Eersame en Erentveste woe ook die Eerbare en vrome Aelbert Cloek, Johan Thomas provisoor in ‘t Bornhoff, Hendrik Bartels, Claes Wolters Foliant 12 recto

Eerstelijk alsoo bij een deel Erfgenamen ende Huijsluijden bevonden word, dat sij sigh hebben onderstaen, in ‘t Emper Goer die gemene Erfgenamen toebehorende, enige holt voor en na uijt te houwen, buiten weten des markenrighters ende samptlijke Erfgenamen. Woe ook dat daer sommige idwes van die gemeente verkoft, verpandet angegraven, aengetuint hebben, ende op die gemeinte enige kaeters doen wonen. Is met sekere conditie en voorbede verdragen, ende afgesproken, te weten soo vele aengaet dat holt houwen, is voor dese reise gepardonniert ende verge26


ven, met den bescheide, dat sigh widers nimant sal laten gelusten sulx meer te doen, bij die poene soo bij dat Markenboek daer op staet geset, ende sullen ten allen tijden, evenwel den vorigen schaden mede verrighten ende betalen, ende geen pardon, off vergevenis genieten. Belangende het verkopen, verpanden, angraven, antuinen, ende die woninge van die katers op die gemeente, sal den Markenrighter met die, die daer toe gekoren, besightigen, ende die gemeente haer reght voor treden, ende verdedigen, ende soo imants eenigh reght daer van meent te hebben, sal sulx geholden sijn te bewijsen, offte daer van afstand te doene, ende sal den Markenrighter ten naesten buerdagh van alles rapport doen. Ten tweden wort bevonden, dat daer een deel Erfgenamen in Empe wonende die halve

27



paght van den Weijenbergh, die samptlijke Erfgenamen toebehorende, opgebeurt en verteert hebben, niet tegenstaende die Marken righter sulx bij den paghter verbott hebbe gedaen. Is afgespraken en voor dese reijse te goede gelaten met sulleker expressen voorbedingh en bescheijde, dat sigh niemants voortaen sal onderwinden eenige paght ofte erfrenthen op te beuren, ofte te ontfangen, ofte wijdere verpaghtinge te doene dan allene den Markenrighter, ende die daertoe van den Markenrighter verordiniert sinnen, bij een poene van restitutie van vorigen ontfank, ende sal die Markenrighter daer van ten alllen bijkomsten rekeninge doen. Ten darden belangende die Erfrenten, die bij mij als Markenrighter jaarlix op Martini19 staen in te vorderen, wort bevonden dat zedert het jaer van 1597 gene betalinge is geschiet en holden de debitoren aen om eenige quijtscheldinge wegen die quade jaren. Is daer op bij die Erfgenamen daer tegenwoordigh sijnde, met sekere conditien gehandelt ende geresolviert,20 ende sinnen, die sulx schuldigh sijn, drie jaren quijt gescholden, met den expressen bescheijde, dat sij die andere aght jaren, mede dat jaer 1607 op Martini lestleden incluis sullen betalen, ende bij misbetalinge ofte verweijgeringe sullen sij die quijtscheldinge niet hebben te genieten, sonder sullen geholden sijn Foliant 13 recto

Den gehelen aghterstand te betalen, ende sal van den Markenrighter ten allen bijkomsten daer van rekeninge doen. Ten vierden heeft den Markenrighter ende Erfgenamen twe opsienders aver den Mark ende gemeente gestelt, die aver al ende van alles tot behoef ende profijt van de gemene Erfgenamen goede reguarde21 ende opsight hebben sullen, ende wegens des Markenrighters die pagten ende Erfrenten inmanen, ende die an handen van den Markenrighter over tellen, alles tot behoef des Marks, en Markgenoten, daer voor sullen sij hebben te genieten elk een waer, als van olts gebruijkelijk, 19 Maartensdag (Sint Maarten) 11 november 20 opgelost (MNW) 21 Aandacht, opmerkzaamheid (WNT)

28


ende soo die opsienders sigh in enige dink ontgingen, sullen sij dubbele boete geven, na inholt die Markenscedule.22 Ten vijffsten is bij den Markenrighter ende Erfgenamen voor goet gevonden, alsoo door die lankwijlige oorloge, verwoestinge ende voort van verervingen, verkopingen van waren, reghten ende gereghtigheden in dese mark bevonden wort, datmen die olde namen van de waertalen23 schier in geen gedaghtenis mee en heeft, en dat uijt reden dat sij die aenkopinge verbuitinge24, verervinge den Markenrighter niet hebben aangegeven, ende die jura25 voldaen, is bij den

22

Scedule ook cedele: [Van latijnse schedula] ieder beschreven papier, maar vooral gebruikt in de betekenis van lijst. Vgl. onze uitdr. doop ceel, huurceel. (MNW) 23 wairtale, waertael, waertal: Modern lemma: waartal. Het aantal ―waren‖ of aandeelen dat iemand toekwam in de mark. (MNW) 24 verbuiten: (Ver)ruilen, (om)ruilen, verwisselen. (WNT) 25 Het lat. jura, mv. van jus, recht. Gelden die betaald moeten worden aan (de) ambtenaren van het gerecht; gerechtskosten, als vacatie- en schrijfloonen, enz. Verg. leges. (WNT)

29



Markennoten geresolviert, dat den Markenrighter publicatie sal laten doen ter eerster gelegentheijt dat die selvige die sulx niet en hebben gedaen, binnen den tijd van 14 daege na gedane publicatie nogh sullen doen, bij verstek en verlos van haer reght in de Mark. Publicatie den 7 Maij Anno 1609 Ten sesten is verspraken, also Henrick op Weijenbergh wil seggen, dat hij de Hutte off huijs op den Weijenborgh staende solde getimmert hebben op sijne kosten, niet tegenstaende, dat hij dat van dat gemene holt daer toe gebruijkt heeft, ende nu den Weijenborgh met believen van den Markenrighter en Markgenoten an een ander verpaght is, ende hij van sijne kosten nogh niet en is voldaen, is bij den Markenrighter en Markgenoten geresolviert ende geaccordiert, dat hij die hutte voor een redelijken prijs an den idsigen paghter in bijwesen van den Markenrighter ende Gecommittierden van den Mark sal mogen verkopen, soo hij sulx kopen wil, soo niet sal den Markenrighter ende Gecommittierden, men vorigen paghter handelen, als sulx na reghte sal bevonden worden, en den naesten buerdagh van alles rapport doen. Ten lesten alsoo die tijd te kort valt dat ik geen rekeninge in tegenwoordigheijt van die Erfgenamen kan doen, soo Foliant 14 recto

gelave ik ter eerster gelegentheijt tegens die, die van de Erfgenamen daer toe sint gestelt, te doen. Anno 1608. 7 octobris. Rekeninge van den Weijenborgh Anno 1608 den 7 octobris, heb ik Thomas van Buerloe Markenrighter in Empe rekeninge gedaan van die paght en ontfank van den Weijenborgh van dat jaer 1596 tot dat jaer 1608 op Martini incluis van 102 daelders van dertigh stuver het stuk van welke 102 daelders een deel Erfgenamen in Empe

30


wonende die helfte hebben ingemaant26 en verteert, welke inmaninge en verteringe is bij dese tegenwoordige Erfgenamen voor dese reijse te goede gelaten, met sulken voorbeholt, dat niemand sigh sal laten lusten des ofte desgelijken meer te doen, bij een poene van restitutie van vorige ontfank. Van die andere helfte soo bij mij ontfangen, ende een deel nogh te ontfangen staet, wort bij rekeninge bevonden, dat ik die selvige betaelt ende uijtgegeven hebbe, ende nogh ten dele te betalen staet, op geholdene buerdagen, besightingen van die Beke timmeringe van Bruggen, ende sunst wat bij den Mark is te doene geweest. Alsoo afgetogen27 alle kosten voor dato deses gepassiert, blijven

26 27

inmanen: invorderen (MNW) verl. deelw. van het ongebruikelijke Aftiegen = Aftrekken. (WNT)

31



staen tot mijnen lasten, ende ik die Erfgenamen schuldigh blijve 28 stuver. Bij dese rekeninge sinnet an ende over geweest die Eersame en Erentveste woe ook die Eerbare en vrome Aelbert Cloek, Derk Hoeberdink loco Johan Thomas, Henderik Bartels, Claes Wolters, als daer toe vande Erfgenamen gekoren, ende hebben dese voorsseijde Assessoren28 hier bij, an en over geroepen die Eersame en Erentveste woe ook die Erentveste en vrome Geerligh van der Capellen, raedt Evert Haek. Actum Zutphen op jaer en dagh als boven. Item doe dese rekeninge geschiede, sinnen verdronken ten huijse van vrouw Haeks twee kannen wijns de novo. Facit29 een kanne 16 stuver. Van den koop en verkoop van die. Anno 1608 den 14 den Novembris Anno 1608 den 14 den Novembris heeft Willem idsige Bouwman op den Weijenbergh in bijwesen mijner en die Markgenoten, gekoft van Hendrik op Weijenborgh gewesene paghter die hutte off huijs, soo hij daer op getimmert hadde voor 23 daelders van 30 stuver het stuk den betaelsdagh sal sijn die helfte op Meij in anno 1609 die ander helfte des Meijs daerna, edog veertiendage voor of na onverhaelt. Foliant 15 recto

Paghtinge van den Weijenborgh Anno 1609 Anno 1609. Den 14 Januarij heb ik Thomas van Buerloe als Markenrighter in Empe in bijwesen die Gecommitteerde verpaght, Willem idsige Bouwman op den Weijenborgh, den Weijenborgh negen jaren lank, edoch ses jaren stevigh en vast, waer van dat eerste jaer beginnen sal op Petri30 in anno voorsseijde voor 10 daelders jaers van 30 stuver het stuk en alle jaer een paer hoender, die paght te 28 Benaming van hen die een Voorzitter ter zijde staan. Thans veel minder in gebruik dan vroeger; somtijds vertaald met Bijzitter. (WNT) 29 znw. onz. Ontleend aan lat. facit, het maakt. Uitkomst eener berekening, inzonderheid eener optelling. (WNT) 30 Petri: 21 februari

32


betalen half op Martini, de ander helfte op kersmis naestvolgens, alle jaer aen mijnen handen, off mijnen Gecommitteerden, wijder inholt daer van sijnde twe paghtscedulen. Den wijnkoop is geweest twee daelders waer van paghter an het eerste jaer een daelder sal korten, welke twe daelders. Hendrik Bartels en Claes Wolters met den paghter hebben verteert. Anno 1609. Den 7 maij heb ik laten publiceren te Voorst en Halle om een bourdagh te holden in Empe, gegeven van het publiceren een stoter. Bourdagh de Anno 1609 Anno 1609. den 10 Maij heb ik Thomas van Buerloe Markenrighter in Empe met die Gecommitierden van de Erfgenamen om den Emper Mark gewesen, en den besightiget, ver-

33



meuge het afgescheijt, soo op den lestleden buerdagh in anno 1608. den 22 septembris was ingewillight ende aldaar eenige onbehoorlijkheden gevonden, die bij de samptlijke Erfgenamen staen te slighten. Ende is daer op ter praesentie des markenrighters Thomie van Buerloe, Johan Noordink Scholtus tot Brummen, Aelbert Cloek, ende andere Erfgenamen in goeden getalle vergadert, daer op verafscheidet ende resolviert, als aghter ijder point hier nae geschreven is, ende is het selve na voorlesinge alsoo geapprobiert31 en goedgevonden. 1 Eerstelijk sullen alle die gene, die in dese sake breukvalligh of schuldigh sinnen, opstaen, en in haer eijgen sake geen stemme hebben, ende soo sij niet opstaen, sal die Markenrighter met die Erfgenamen sij lieten opstaen, ende soo sij sigh weijgerigh maekten sullen sij die Erfgenamen verbeurt hebben een pont groot, ende evenwel in haer eijgen sake haer stemme verloren hebben. Is arrestiert 2 Ten tweden wort bevonden, dat een kater op die gemeente langes Vaeks Hofste is wonende; is die vrage, wie hem dat gegunnet heeft, woe lange dat hij daer Foliant 16 recto

gewoont heeft, wat hij jaarlix gegeven heeft, ende of men hem daer langer sal laten wonen. Alsoo den bewoonder deser hoffstede om Godes wille die woninge gegunt, wort hem die al nogh op die voorsseijde hofstede continueert tot revocatie32 mits dat hij jaarlix op Petri ad cathedram33 betalen sal een paer hoender, ofte die weerde daar voor tot behoef der armen. 3

31

approberen. Uit lat. approbare. De alg. bet. is: goedkeuren, onderschrijven. Thans weinig meer in gebruik. 1. Als overheid, gezagdrager of hoogere instantie goedkeuren, zijn zegel hechten aan —. 2. Erkennen: als geldig, juist of in een andere hoedanigheid erkennen; van waarde achten. 3. Goedkeuren in den zin van instemmen met, loven. (WNT) 32 Terugroeping, herroeping, intrekking, ongeldig —, nietig verklaring van een uitspraak, e.d. en van hetgeen verleend, opgelegd, toegestaan of verboden is. (WNT) 33 Petri ad cathedram (bisschopszetel) = 22 februari

34


Ten derden wort na ogenschijn bevonden dat Tonnis Jacobsen in den hof an een sijd van ‘t huijs, den tuijn te veer op de gemeente geset; is de vrage hoe die Erfgenamen dat verstaen, Daer toe is hij van de Erfgenamen begerende, dat hij sijn huijs een gebunt verder op die gemeente magh setten, alwaer hij sigh praesentiert de Erfgenamen in billikheijt daer voor te doene. Dit versoek wort accordiert, mits dat hij tot behoef der Erfgenamen, ter ordonnantie der selver, betale een half vat goedes biers, eens. 4 Ten vierden wordt bevonden, dat zaliger Gaert Koster sijn huijs, Gosen Peters aghter aen sijn hoff, Megtelt Kriegers langhs haer huijs, Hendrik Bartolts langhs sijn hoff, Derk Cloek van wegen Spikerdijk, die eene met timmeren, die andere met aengraven

35



en antunen, die gemeente boven haer reght te na sijn gekomen; is de vrage hoe die Erfgenamen dat verstaan. Wort oversien pro tempore, en sullen die breuk haftige, met den Markenrighter ende Erfgenamen der wegen sigh hebben te setten. 5 Ten vijften wort bevonden, dat daer een Erfgenaem off twe in Empe wonende, een straete die gemene Erfgenamen toehorende an zaliger Willem Cremer verpandet hebben, is de vrage hoe de Erfgenamen dat verstaen. Die personen gedaen hebbende dese verpandinge, sullen den pandholder moeten doen satisfactie, ten waer dat sij bewijsen moghten, daer van last gehadt te hebben, van den Markenrighter ende gemeine Erfgenamen ende men verstaet dat die strate voorts weder tot gemeente te leggen zij. 6 Ten sesten wort bevonden, dat die vijff off ses Erfgenamen in Empe wonende in ‗t gelijken een strate die Erfgenamen toe behorende, op haer eijgen verpaghten, is de vrage, hoe die Erfgenamen dat verstaen. Sonder consent des Markenrighters en Erfgenamen wort gene verpaghtinge den huijsluijden vergunt en wort also dese verpaghtinge cassiert. 7 Ten sevenden wort bevonden, dat daer een deel Foliant 17 recto

Erfgenamen baven die Emper Brugge, ende beneden de brugge, het anwinst van de olde Ijssele een ijder tegen zijn land begint te bepaten, ende af te tuijnen, niet tegenstaande dat de Heer Sijn Strate onbe spiert34 blijft, is de vrage, hoe die Erfgenamen dat verstaen. fiat 8 Ten aghtsten is de vrage, of niet bij den Markenrighter en gecommittierden van de Marke staen in te vorderen, alle Erfrenten ende paghten, de gemene Erfgenamen toe34

Varianten: besperren, besparren, bespieren. Modern lemma: besperren: Belemmeren, verhinderen, beletten. (MNW)

36


behorende, ende daer van te betalen alle kosten van buerdage, reparatie ende timmeringe van bruggen, en sunst wat tot laste van die Erfgenamen te doen is, ende dat superplus te deilen een ijder na sijn waertal, als sulx van olts gebruijkelijk is. Die Markenrighter en gecommittierden van de Mark worden geauthoriseert den inholt deses artikels alsoo naer te komen. Pro memoria35 Alsoo die Erfgenamen ende Markenrighter den 16 Maij anno 1609 vergaert sijnde goet gevonden is, datmen alle toghtgravens solde opruimen ende schoonmaken, ende den

35

ter herinnering, geheugensteun (niet in tellingen opgenomen, niet gekwantificeerd)

37



Toghtgraven ofte Leijdegraven lopende door de weijde van Johan Vaek, wesende een older blinder man, ende soo volgens door Spittaler Land in de beke, door het verloop geheel is toegelandet. Als hebben die Markenrighter ende samptlijke Erfgenamen uijt beede Vaeks toegelaten, dat die Naburen in Empe den voorsseijde Vaeks voor dese reijse den voorgeroerten Leijgraven sullen helpen opgraven, soo sij sulx doen willen, waer voor die Markenrighter ende Erfgenamen de Naburen vereren een halve tonne goedes biers, die welke Tonnis Jacobsen, sal aen die Erfgenamen geven wegen dat gebondt huijses, soo hij nogh an sijn huijs op de gemeente magh timmeren, sonder dat noghtans Vaek ofte sijne Erven, dit sullen hebben te trekken in consequentie. Rekeningen van de Markenrighter van verteringe Anno 1609. Den 16 Maij heb ik Thomas van Burloe, Markenrighter in Empe gerekent met Gosen Peters in tegenwoordigheijt van de Erfgenamen, van die verteringe soo daer is geschiet, als ik met de Gedeputeerden den Emper mark hebbe besien, ende wat volgens ‘s anderen daegs, als die samptlijke Erfgenamen bij den anderen sint geweest, ook is verteert. Item als ik met de vier Gedeputeerden den Emper mark hebbe besien sint verteert ten huijse van Gosen Peters 42 stuver und sint

38


Beeldummer: Pagina 23 van 175 Foliant 18 recto

daer mede, met twe Gedeputeerden na Zutphen gegaen, ende die andere twe als Henderik Bartelts en Claes Wolters, hebben daer neven nogh vijff kanne te koste gehad, en dat sij boven dien nogh wijders vijff kannen verteert, facit een kanne 2 stuver. Item des anderen dages als jonker buerdagh hebbe geholden, en die samptlijke Erfgenamen bij den anderen sint geweest, verteert 13 gulden 8 stuver, en als ik met de Erfgenamen van Zutphen en Deventer na Zutphen ben gegaen, hebbe ik de Erfgenamen daer blijvende nogh 2 ½ gulden ten besten gelaten, facit dese voorsseijde verteringe 19 gulden. Publicatie van de Leijgravens36 op te ruijmen Anno 1609. Den 21 Maij heb ik Thomas van Buerloe Markenrighter in Empe laten publiceren te voorst, dat een ijder sijn beke en Leijgraven sal opruijmen ende schone maken, binnen de tijd van een maent na gedane publicatie, bij een poene soo daer op staat. gegeven den kosten van het publiceren 2 stuver. Ordre op het maken van brugge bij Buerloos huijs, bij die van Empe en Tenden Anno 1609 1en Augustus ben ik Thomas van Buerloe en Aelbert Kloek gewesen ten huijse van vrou Haeks, alwaer die

36

Leijgraven: ook leidegrave = hoofdsloot; vergelijk ‗leije‘=waterloop gegraven in een stuk land en ‗toghtgraven‘ van ‗tocht‘ =afvoersloot. (TG)

39


Beeldummer: Pagina 24 van 175 Foliant 18 verso

Erfgenamen van Teuden Sint versamelt geweest, om aldaer met den anderen te spreken van het maken van de Brugge bij mijn huijs te Empe, soo die van Tenden en Empe behoren te maken, verteert voor ons beiden een mengelen wijns facit het mengelen 8 ½ stuver. Het nederwerpen vande strate an Willem Cremer ten onregte verpandet Anno 1610. Den 6den Februari heb ik Thomas van Buerloe, Markenrighter in Empe, met Johan Tomas, en Henderik Bartels als Gecommittierden van de voorsseijde Mark gewesen in Emper Mark en hebben aldaer dale geslight alsodane strate, als Johan Vaek cum suis37 verpandet hadde aen wijlen Willem Cremer, ende dat sonder weten en profijt der Markenrighter ende geërfden, ende mede den gebruijker aangeseght, dat hij sigh sal ontholden die strate wijders te gebruijken, sonder consent van den Markenrighter ende Erfgenamen. Hendrik Bartels toegeleght voor sijn moeite 10 stuver om te verdrinken. Item nogh een stoter op het veer. Item in het weeromkomen verteert 2 kanne wijns. facit een kanne wijn 17 stuver. Foliant 19 recto

Buerdagh Datum anno 1638. Op den 25 Julij 1638 Sijnde na gedane kerkensprake in Empe ten bourdage erschenen, nevens die substitut Markenrighter Jonker Joost ten Grotenhuijs, de geërfden der voorsseijde buerschap, is voor eerst goedgevonden in gevolgh van het versprek te vorens in anno 1637 gedaen, dat alle het Eijken holt staende op de gemeente, uijtgeteijkent en verkoft sal worden. Ende voorts geresolviert en gearrestiert, dat ijder een tegens sijn Land op de Gemeen37

cum suis: met de zijnen

40


te sal mogen poten Eijkenholt, en voor sijn particulier verdedigen ende genieten, tot drie roeden lenghte van den walle af te rekenen, daer die ruijmte is, dan in stegen en straten sal men soo veel wijte laten en plaetse, dat twe wagens met saat ofte hooij geladen, malkanderen bequamelijk kunnen wijken, ende verbij passeren. Ende op dat niemant door het houwen van dit holt moge verkortet worden, als sijn nevens den Markenrighter gecommittiert uijt die Erfgenamen Jaques Cremer, die secretaris Ludolf Sijlvius als rentmeester van het Spittael Claes Wolters en Jan Derxen bourrighter

41



om het selve in ogenschijn te nemen, ende uijt te tekenen, latende de bomen, soo bevonden worden niet meer dan seven voeten te staen van den wall aff, tot behoef van de particulieren aangetekent. Alsoo ook Wijnold Roemer en Meint Berents gekoft hebbende eenige eijken bomen vande Erfgenamen van zaliger Thomas van Bourloe, drie bomen gehouwen hebben, die wijder dan seven voeten van den wall gestaen hebben, en over sulx tot de gemeente gehoren, en daeromme in arrest genomen en verburget sijn, als sijn die voornoemde Gecommittierden van gelijken gelast het selve met den voornoemde koperen af te maken. Sijnde ook eenige jaren herwaerts sekeren voorslagh gedaen, van het uijt tekenen ende afmaken van een Enck uijt die gemeente bij den Weijenborgh en den selven na de waertalen te verdeilen, als is na resumptie38 goet gevonden, dat die meergemelte Gecommittierden het selve in ogenschijn sullen nemen, ende daer van ter naester bijkomste an de Geërfdens rapport doen, om alsdan na verhoor van de geinteressierde - indien daer eenige moghten sijn - wijders daer in geresolviert ende gedisponiert te worden. als men bevinden sal te behoren. Foliant 20 recto

Nogh sijn die vorige Gecommittierden geauthorisiert, tot voorkominge van de procedure, soo men beright wort dat die van Eertbeeke van nieuws souden willen voornemen wegens het afhalen van sekere plaggen bij de blinde Cuile, te mogen horen die voorslagen van accommedatie, soo die van Eertbeeke harenthalven souden mogen doen, en tot dien einde visiteren die segelen en brieven daer van sijnde, en van haer wedervaren an de Erfgenamen ten naesten rapporteren. Insgelijken goetgevonden, door die voornoemde 38

RESUMPTIE —, znw. vr. Uit lat. resumptio of uit ofr. resumption, fr. résumption. Herziening, c.q. goedkeuring en daarna vaststelling van te voren ontworpen besluiten. (WNT)

42


Gecommittierden met adjunctie39 van een vande provisoeren des huijses Bornhoff te horen die rekeninge van der marken inkomsten, ende van allen aghterstant een suijveren staet te maken, om sonder uijtstel, met de gevoeghlikste middelen geinnet te worden. Nogh is bij provisie goedgevonden, dat de Erfgenamen van zaliger Thomas van Buerloe tegens het genot van het hoppen Hofken, in plaetse van het hekke, soo daer soude hangen bij Brincks hoffstede, sullen onderhouden het Hekke bij Claes Wolters huijs hangende. Ende dan het stenen Bruggesken omtrent Buerloes land met een eersten gerepareert en weder op gemaekt sal worden.

39

adjunctie: Toevoeging; bron: WNT

43



[blanco] Foliant 21 recto

Op den 30 Januarij 1640 is volgens voriges bourdages resolutie ten huijse van Claes Wolters in het openbaer opgehangen ende verkoft an gedaghten Claes Wolters, het Eijken holt op de gemeente staande voor 549 daelders ad 32 stuver en een oort, doende met die opstuvers ------------------------------------------------------------------

facit 878 gulden 8 stuver

Sijnde goet gevonden dat het armen an des kerspels armen uijtgekeert sullen worden. quod hic pro memoria Op den bovenstaenden kooppennink met den onraet ofte opstuvers, sijn ten huijse van Claes Wolters verteert met de gereghtigheijd van het afkopen. ----------------------------

22 – 0 – 0

Ende den 16 Januarii 1641 sijn an handen van Secretaris Sylvius betaelt door Aelbert Clasen -------------------

593 – 3 – 0

Hier bij komt nogh als uijtgave soo bij Claas Wolters verschaet luit ingegeven en opgenomene rekeninge den 29 April 1645.

171 – 8 – 0

Doende ----------------------------

786 – 11 – 0

Welke afgetrokken van het Debet bovenstaende die selve nogh schuldigh blijft ---------------------

91 – 17 – 0

Waer bij nogh moet komen, soo hij, luijt de vorige rekeninge van nieuwe Erfgenamen ontfangen heeft

49 – 10 – 0

doende te samen -------------

141 – 7 - 0

Rest 141 – 7 – 0

44



Op den 15 Julij 1640 Sijn de Markenrighter en Gecommitteerde Erfgenamen ten huijse van Claes Wolters bij den anderen geweest, om op te nemen en te onderzoeken de gelegentheijt van der Marken inkomsten en Renten. Ende is voor eersten bevonden, dat wegens aenkopingen en versterven van navolgende parcelen bij Claes Wolters ontfangen sijn, daer tegens hij wederomme de kosten van verteringe heeft te berekenen en in te brengen de summa van --------------------

49 – gulden 10 stuveren

namentlijk wegens ½ ware van vrouw Voets, nae Jan in het Hoff en sijn kinderen, nu Bartold Hendrixen

8 – 10 – 0

Wegens Evert en Herman Hoberdink ¾ waren, waer van Lambert Adams toekomt een derdendeel vande halve ware, soo tot het kleine honsfelt is gehorende, ende van Jacob Cremer gekoft. Die rest sijnde een vierendeel ende twe derdendeel van een halve ware is bij Hoberdink verkoft an Hendrik Valk, qui solvit40 voor de schinke -----

6–0–0

Hoberdink is nogh schuldigh van de halve ware van Derk aen de Emperbrugge is een vierendeel verkoft bij Cloeks kinderen an Jan Driesen, qui solvit voor de schinke --

6–0–0

Foliant 22 recto

Smienks ¾ waar is door Jonker Buerloo verkoft an Lambert Jansen bij Spittendijk, qui solvit voor de schink

6–0–0

Gerrit Jansen solvit van een vierendeel ware -------------

8 – 10 – 0

Boenink een vierendeel waer na Reint Tonnisen, de welk Claes Woltersen seit hem te competeren. Marten Tonissen, solvit voor 40

qui solvit: die heeft betaald

45


een halve ware ----------------

6–0–0

Zaliger Hendrik Keijs nu desselven Erfgenamen debent van een halve ware. De Erfgenamen van Hendrik Hamer hebben verkoft an Dellis Dellissen 1 ¼ waere, qui solvit

8 – 10 – 0

Die Erfgenamen van Zaliger Thomas van Bourloe Debent Volgens is bij vrouw Knippenbergh rekeninge gedaan van de Hoffstede die Weijenborgh guten) tot Martini 1639 incluis, en is haer ontfank bevonden te sijn ----------------Ende die uijtgave -------- -120 – 16 – 0 en de bourrighter heeft tot behoef van de Erfgenamen verleght soo hem gerestitueert --------------------9 – 15 – 0 Soo dan de selve over ontfangen heeft

201 gulden 13 stuver 130 – 11 – 0

_____________ 71 gulden 2 – 0

46


Beeld: Paginanummer 28 van 175 Foliant 22 verso

welke 71 gulden 2 stuver op goedvinden van de voorsseijde Gecommiteerden den 20 Julij 1640 door Jaques Cremer overgetelt sijn, aen den Secretaris Ludolf Sijlvio tot nader order. Ende sijn voorts Jan van der Cammen en Claes Wolters geauthoriseert om het saetgewas van den Weijenborgh dat weder te verkopen ofte te laten dorsen nae haer goeddunken. Van gelijken sijn Claes Woltersen, ende die Boerrighter geauthoriseert om de aghterstedige renten in te manen, neffens die twe Goltgulden jaerlix van den Bouwman van Jaques Cremer. Zijnde vorder goetgevonden, dat Claes Wolters en Hendrik Knippenborgh van haren ontfank rekeninge sullen hebben te doen. Ende dat Claes Wolters sigh sal hebben te informeren bij Heer Holteren den Land schrijver tot Aernhem, van het gepasssierde over het different tussen die van Eertbeke en Empe, en daer van Copie lighten, met vorder goedvinden, dat die Markenrighter neffens de Heer van der Capellen, Jaques Cremer, Jan van der Cammen, die Secretaris Ludolph Sijlvius en Foliant 23 recto

en Claes Wolters, de stukken van het proces sullen nasien en visiteren, ende vorders daer in doen na gelegentheijt en bevindinge van saken, het sij bij vervolgh in reghte ofte bij forma van accommodatie. Den 21 Junij 1641 Sijn die voornoemden Gecommitteerden sampt die Markenrighter en Gecommittierden van Eertbeke tot Eeken in het vedeltien bij den anderen geweest, en is na onderlinge besprek opgerigtet en beraemt sekere accoort hier na copielijk tot narightinge geinseriert. Anno 1641 den 21 Junij is tussen de respective Markenrighter en Gecommittierden 47


van wegens de Marke van Eertbeke ter eenre, en de Markenrighter ende Gecommittierden van de Marke van Empe ter ander sijden versproken en in der minne geaccordiert wegens de overgegevene declaratie van enige onthaelde plaggen uijt het velt, tussen die Eertbeker Meen en de blinde Cuijle, sampt Eerbeker Mark, voorts onkosten gevallen op die comparitie vande Gecommittierden des Adelijken Gerights tot Brummen met den appendentien van dien, daer in die van Empe voorsseijden.

48



gecondemniert waren, als dat die van Empe dienthalven eens verrighten en aen die van Eertbeke uijtkeren sullen de summe van een hondert Dalder ad 30 stuver het stuk en dat daer mede alles doot en te niete sijn sal, en alle proceduren hine inde gemoviert opgeheven ende gecassiert. Dat voorts bij Gecommittierden uijt die meergemelten41 beijde marken, een nadere bij komste in loco daer die questie van geweest is sal worden beraemt, om daer van naer inholt van de gemaekte kaerte, die bevredinge ende afpalinge te doen, beijdersijts reght ende gereghtigheijt onvermindert ende ongepraejudiciert. Sonder argelist in oirconde is dese bij parthijen beijdersijts onderteijkent. Actum Eecken Anno et die ut supra, was met verscheiden handen ondertekent als volght. Henrick van der Capellen toe Rijssel Joost Ten Grotenhuijs Jaques Henrix Cremer Ludolph Sijlvius Johan vander Cammen Claes Woltersen

Jacob Noordink Scholtis Nicolaes J. van Ede Henrik Henriksen Gozijn Jans

nogh Lager stont Wij ondergeschrevenen bekennen die hondert Daelder Foiliant 24 recto

Daelder hier boven verhaelt wegens de Erfgenamen van Eertbeke ontfangen te hebben uijt handen van den Secretaris Ludolph Sylvius. Actum Zutphen den 1 Julij 1641. en was ondertekent. Jacob Noordink als Getuijge Coezijn Jansen Dit is Tonnis Willems Mark met eijgenerhand gesteld. Den 29 April Anno 1645 41

Het verl. deelw. van Melden, als bnw. gebezigd, in de bijzondere opvatting van: Zoo even genoemd, hierboven genoemd; t.w. ter aanwijzing van een persoon of eene zaak, waarvan men even te voren melding heeft gemaakt. Hetzelfde als genoemd.

49


Volgens gedane publicatie tot voorst, sijn op huijden aen den bourstoele in Empe bij den anderen erschenen jonker Joost Grotenhuijs wegens die Erfgenamen van Zaliger Thomas van Buerloe als Erfmarkenrighter sampt de andere Erfgenamen der voorsseijde bourschap Empe, ter welker praesentie eerst verlesen sijn het handelde en gepassierde in dese bourschap, zedert den 25 Julij Anno 1638. Volgens is overgegeven die memorie van ontfank en uijtgave van de Secretaris Ludolph Sylvio, den Erfgenamen deser bourschap aengaende, daer bij bevonden sijnen ontfank te monteren ter Summa van ---------------------------------------en die uijtgave ------------------------------sulx dat die voornoemde Secretaris nogh heeft uijt te keren ----------------------------

664 gulden 5 stuver – 0 205 – 7 – 0 ___________ 458 – 18 – 0

50



Insgelijken heeft Claes Wolters over gegeven rekeninge van sijn gedane verschot van verteringe en andersints, soo bevonden te monteren ter summa van ---------------------------------------en dat daer en tegens bij hem ontfangen sijn, wegens eenige nieuws ingetekende Erfgenamen---- 49 gulden 10 stuver Behalven dat hij nog schulddigh is van het gekofte holt uijt die gemeente, volgens koopsedule vande 30 Januarij 1640 per resto ---------------263 – 5 – 0 Doende te samen -----------312 – 15 – 0 Waer van afgetrokken die vorige uijtgave ad --------- 171 – 8 – 0 Die voornoemde Claes Wolters nog schuldigh is Nogh heeft Jan van der Cammen, als nevens Claes Wolters geauthoriseert en gecommittiert tot die ende kopinge ende ontfank van het saet gewas van het Goed den Weijenborgh, daer van overgegeven sijne rekeninge en bevonden dat deselve uijtgebragt heeft inde jaren 1640. 1641. 1642. 1643. ende 1644 die summa van -------------Daer bij komende het restant vande Secretaris Sijlvio ----------------------- ad ----Comt hier te samen voor de Erfgenamen ---------------------------

171 gulden 8 stuver

__________ 141 – 7 – 0

243 – 0 – 0 458 – 18 – 0 ___________ 843 – 5 – 0

Foliant 25 recto

Bij welke gelegenheijt mede ten voorschijn gebraght is seker memoriael en anteijkeninge van den aghterstand der jaer renten, soo den gewaerden Erfgenamen jaerlijx sijn competerende sampt het gene daer op vervolgens is betaeld, Ende is goetgevonden daer van tot verleden Martini 1644 klare afrekeninge te maken, om van den suiveren aghterstant van dien, mitsgaders die vorige overgeschotene 843 gulden 5 stuver een verdeilinge te maken na die waertaelen, tot 37 ½ waere toe, ten behoeve van die gewaerde Erfgenamen, ende voor eerst daer aen korten en inholden, die verschenene en onbetaalde Jaar-renten tot Martini Anno 1644 voornoemde incluis, an den genen soo daer toe plightigh, en soo ijmants 51


boven dien nogh schuldigh moghte blijven, dat men die selve met middelen en wegen van Justitie tot voldoeninge sal hebben te constringieren. Tot beraminge van welken staat, afrekeninge en verdeilinge van wegens de samptlijke Erfgenamen genominiert en gecommittiert zijn Een van het Bornhoff. Jaques Cremer, de Secretaris Sijlvius en Jan van der Cammen. Welke voornoemde Gecommittierden, mede neffens Claes Wolters ende den bourrighter sullen hebben te bevorderen, dat het akkermael staende op het Goed Weijenborgh tegens toekomende Jaar tijdlijke geveilt en an de meestbiedende verkoft moge worden.

52



Op den 19 Junij 1645 in het bijwesen en ten overstaan van Jaques Cremer, Jan van der Cammen, Gerrit Engelen als provisoor van het Bornhoff, de secretaris Ludolph Sijlvio als Rentmeester van het Spittael, Claes Wolters, Jan Derxen Bourrighter Bartolt Hendrix en Eghbert op Bensink Is volgens resolutie van den 29sten April jonghstleden overslagh en staet gemaakt van het gene over de waertaelen desen marke te verdeijlen staet en bevonden, dat behalven die penningen uijtstaende onder den secretaris Ludolph Sijlvio, Claes Wolters en Jan vander Cammen als hier vorens te ersien ter summa van -------------------------------------------Wegens die Jaer renten en opkomsten dese Marke competerende betaelt moeten worden van verlopene onbetaalde jaren. Die Erfgenamen van Zaliger Jonker Thomas van Buerloe tot Martini 1644 incluis -----------------Het Spittael ------------------------------------------Het Bornhoff ----------------------------------------Dellis Dellis wegens Jan Vaek --------------------Jenneken Bartels kinderen ende Erfgenamen wegens Clowik ----------------------Aeltjen Hougen kinderen en Erfgenamen ------Bartolt Henrix en Egbert Henrix wegens de Braemhoeve ----------------------------Jaques Cremers Bouwman van weggen: Doende te samen

843 – 5 – 0

110 – 5 – 0 63 – 0 – 0 126 – 0 – 33 – 10 – 47 – 5 – 47 – 5 – 50 – 8 – 11 – 4 – __________ 1332 – 2 –

Foliant 26 recto

Ende alsoo daer sijn seven en dartigh waeren ende een halve, kompt tegens 32 gulden op elken waere ------------------------------------Soo dat nogh overigh blijven ----------------Invoegen dat de Erfgenamen van Zaliger Thomas van Buerloe moeten hebben wegens 9 ½ waere --------------------------waer af moet gaen haer Debet in de Jaer renten ad -----------------------------

1200 gulden 132 – 2 – 0 304 – 0 – 0 110 – 5 – 0 193 – 15 16 – 0 -

Sulx dat nogh blijven ----------------------Bartold Hendrix van ½ waere ------------53


Rutger Dellis van 1 ¾ waere --------------Tonis Jacobs wedue van 1 ½ waere ------Bartold Henrix en Eghbert Henrix cum suis vande Braemhoeve sijn schuldig ------------------------------------------------hier tegens komt hun ¼ waere -----------------------------------------NB blijven also nogh schuldigh

56 – 0 48 – 0 f 50 – 8 8–042 – 8 -

Die van Bornhof sijn schuldig hier tegens komt haer van 1 waere ---------------------------------------resten also nogh

126 – 0 -

Claes Wolters is schuldig ------------------hier tegens komt hem van 3 ⅜ waere -------------------------------resten also nogh

141 – 7 –

NB Aeltjen Hugen kinderen Debent ----------------------------------------hier tegens komt haer van ½ waere resten alsoo

32 – 0 94 – 0 –

108 – 0 33 – 7 -

47 – 5 16 – 0 31 – 5 -

ente

54



Jan van der Cammen Debet -------------hier tegens komt hem van ¾ waere ----resten also -------

243 – 0 24 – 0 219 – 0 64 – 0 -

Jacob Cremer komt van 2 waren -------dan also hij aengenomen wegens sijnen Bouwman te betalen ----------------------blijven nogh --------

11 – 4 -----------

Reint Tonnis cum suis van ½ waere -------Lambert Adams van 1 1/24 waere ---------Hendrik Valk van 7/12 waere --------------Jenneken Bartolds kinderen van 2 1/8 waer dan also die selve schuldigh sijn ----------blijven nogh --------

------------------------------68 – 0 47 – 0 -----------

Het spittael komt van 2 ½ waere -----------Dan also het selve schuldigh is -------------blijven nogh --------

80 – 0 63 – 0 -----------

17 – 0 -

Dellis Dellis komt van 1 ¼ waer ----------dan also de selve schuldigh ----------------blijven nogh --------

40 – 0 33 – 10-----------

6 – 10 -

Lambert Jansen van ¾ waere ---------------Jan Driesen van ¼ ----------------------------Jan de bourrighter van ¼ --------------------Gerrit Marsink van ¼ ------------------------Jonker Hendrik vande Capellen van 3 waren Marten Tonis van ½ waere ------------------Henrik Keije van ½ waere --------------------

-------------------. -----------------------------------------------

52 – 16 16 – 0 33 – 6 – 10 18 – 13 – 4 20 – 15 -

24 – 8– 8– 8– 96 – 16 – 16 –

0000000-

Foliant 27 recto

36 – 0 – 8–0– 32 – 0 – 16 – 0 –

Jasper Dapper van 1 1/8 waere -------------Aelbert Pouwels van ¼ waere --------------Lubbert van Rhensen van 1 waere ---------Andries Creijnk van ½ waere ---------------Op den 26 Martii Anno 1646

Is ingelijx in conformite van voorseijde resolutie van den 29 Aprilis 1645 door die gemelte Gecommittierden tot Zutphen op het Wijnhuijs opgehangen ende aen Alert Clasen verkoft het gemelte Akkermael op het Goed weijenborgh gestaen hebbende voor een summa van 194 Daelder van 32 ¼ stuver waer van die oorties doenmaels voort aen den armen uijtgekiert en het superplus van 2 stuver wegens den onraet, door ordre van andere Gecommittierden bij den Secretaris Sijlvio opgebeurt 55


sijnde geweest ---------------------------------------En nogh naderhant bij den selven van wegens den kooppennink van Zaliger Alert Clasen ontfangen alles vermogens die voorwaerden daer van te sien ------------------------------------------facit -----

gulden 6 – 0 – 0

291 – 0 – 0 297 – 0 – 0

Den 10 October Anno 1648 Sijn na gedane behoorlijke kerkensprake tot voorst, ten bourdage in Empe verschenen ende gecompariert ten huijse van Claes Wolters Jonker Thomas van Buerloe als mede Erfgenaem van wijlen sijn neve Jonker Thomas van Buerloe en de tegenwoordige

56



Besitter des huijses Empe, ende dienvolgens als Erfmarkenrighter der voorseijde Buerschap en de andere Erfgenamen om met den anderen te spreken en te delibereren over saken desen Bourschap ofte Marke betreffende. Wienvolgens naer genomene sessie eerstelijken goetgevonden is het gepassierde het sedert den Jare 1645 in aprili belangende dese bourschap na te sien ende te herlesen Ende also bij verlesinge van gedane verdeilinge op den 19 Junij des voorseijde Jaers onder anderen verstaen en bevonden is, dat die kinderen en Erfgenamen van Zaliger Aeltjen Hügen wegens die helfte van Clowik van verschenene rente alsnog schuldigh waren een summe van 47 gulden 5 stuver, soo sijn hun luijden tot nog toe onuijtgekiert Als is doenmaels naer versoghte voldoeninge volgens geholdene afrekeninge in aprili en Junis 1645 van voorseijde aghterstant, erschenen Gerrit Denis, als mede Erfgenaem van Aeltjen Hugen voornoemt, en heeft gevordert sijne quota van het verkofte holt, als mede gewaert, ontkennende ietwes aen die marke schuldigh te sijn, ten ware hem beter bewijs gedaen wierde, seggende dat sulx sijne brieven niet mede brengen. Waer op gehoort die verklaringe van Claas Wolters ende Jan Derxen bourrighter, seggende het sedert die jaren 1608 en 1640 respective verscheijden maelen derenthalven aenmaningen gedaen te hebben. Is verstaen, dat die voorseijde Erfgenamen van Aeltjen Huijgen sullen moeten betalen, ofte uijt die Marke geholden worden, ende dat sij sigh sullen laten overschrijven. Foliant 28 recto

Volgens is mede erschenen Hendrik Gerritsen paghter van stede van Hendrik Willemsen potgieter cum suis, ende versogh inschrijvinge van een halve waere wegens die Tesse, toebehoort hebbende de Visemaes, en naderhant Henrik Bitter. En is goetgevonden, het oude markenboek daer op eerst na te sien. Ende insgelijken mede te ondersoeken, wie 57


dat Eijgenaer vande halve waere van Henrik Keije wesen magh. Item alsoo sigh verscheijden nieuwe Erfgenamen bevinden, dat sigh dieselve ook sullen hebben te doen overschrijven, mits alvorens betalende het gene van olts daer op geset is, sijnde namentlick een vat biers en een schinke, so tegenwoordigh het samen met 8 gulden 10 stuver konnen betaelt worden. Ende zijn dese navolgende. Die Markenrighter Jonker Thomas van Buerloe in plaetse van wijlen sijn neve Thomas van Buerloe. Wegens den Havick ofte Gansekolk nae Burgemeester Jasper Dapper, ende Lambert Adams, Burgemeester Markel ende Jacob Adams. En wegens Gerrit Smit in plaetse van wijlen Burgemeester Jasper Dapper, idem Burgemeester Markel

58



Wegens Brincks Hofstede nae Rutger Dellis nu Jan Rutgers. Wegens Gerrit Gijsberts ¾ waere, nae de weduwe Tonnis Jacobs, nu Jacob Tonnis 1 waere. Wegens die 2/12 waere waere gehorende tot het kleine Honsfeld in plaetse van Lambert Adams, nu Gerrit Weddeus, item wegens Steven van Lochem. In plaetse van Marten Herts, nu Gerritjen Hendriks Weduwe van Bartold Hendriks met haere kinderen. Wegens kostverlaren nu Evert Hendrix item als opsiender vande gemeente Wegens Henrik Boeninks ¼ waere nu Claes Wolters, item wegens vrou Voets ¼. Wegens Jan Noordinks waere nu Jacob Tonnis ende Dellis Tonnis half, dogh seght Eghbert Hendrix ¼ van Dellis Tonnis gekoft te hebben. Wegens Bawerdink ⅛ op Jan Dellissen. item ¼ wegens Jan Hoeberdink van Schroer Dobben. Foliant 29 recto

Wegens Bartenborgh, in plaetse van Aeltjen Huijgen, Gerrit Denis cum suis. Wegens vrou van Gemen, na die weduwe van Rutger Dellis, Dellis Rutgers cum suis. Wegens Henrik Keije, desselfs Ergenamen, ofte daer toe bereghtighde. Itidem wegens Andries Creijnck, desselfs Erfgenamen, ofte daer toe bereghtighde. Martis den 10 Junij Anno 1651 Sijn volgens gedane gewoontlijke kerkensprake neffens den Markenrighter Jonker Thomas van Buerloe, eerst aen den bourstoel, ende daer na wegens het variable weder, wederom ten huijse van Claes Wolters erschenen die andere Erfgenamen der Bourschap Empe, alwaer onder anderen mede gecompariert Joost 59


Cremer Luitenant nomine matris42 als mede Geërfde ende heeft insgelijken overgelevert het Markenboek der voorsseijde Bourschap, als hebbende tot nogh toe in absentie des Heren Markenrighter berustet geweest bij wijlen sijn schoonvader Ludolph Sijlvius, als gewesene Rentmeester van het Hospitael binnen Zutphen, ende gewesene scriba deser Marke ook met præsentatie van aenstont aen de Erfgenamen behoorlijke rekeninge ende reliqua43

42 43

Nomine matris: in naam van de moeder reliqua: wat bij de rekening en verantwoording over was, ook; overblijfsel, overschot. (TG)

60



te sullen doen wegens wijlen sijn schoonvaders voornoemt ontfank ende uijtgave aengaende dese Mark. Waer op eerstelijken na gedane openinge van het selve, ende herlesinge van het gepassierde het sedert den jare 1645 met gemene toestemminge van die præsente Geërfden goedgevonden, die voorseijde administratie wederomme te stellen in handen van den voorsseijde Luitenant Cremer, met ordre ende verzoek, dat het gepassierde wegens dese bourschap na den geholdenen bourdagh in den voorseijden jare 1645 dogh mede met den eersten volgens die minuten daer van sijnde, ende bij die hant van wijlen sijn schoonvader meergemelt geschreven, nae behoren moghte werden te boeke gebraght, gelijk dan hier vorens ook albereijts geschiet is. Ende belangende die gedane præsentatie wegens die voorseijde rekeninge, is verstaen dat die selve ook met den eersten behore te geschieden. Als ook van den ontfank van enige jaren herwaerts, wegens het verkofte saet gewas, bij Johan vander Cammen, ende Claes Wolters als daer toe geauthoriseert, van het Goedt den Weijenborgh gehadt. Ende dat men insgelijken eens wederom behore op te nemen, ende te doen invorderen Foliant 30 recto

alle die aghterstallige Jaer renten ende Inkomsten deser Bourschap tot op huijden verschenen ende vervallen, om sulx gedaen sijnde, edogh alvorens hier van afgetogen alle lasten van verteringen als andersints, het sedert den voorseijden Jare 1645 gevallen, eens te konnen sien ende te vernemen, of men niet haest wederom tot een nieuwe uijtdeijlinge soude kunnen geraken. Ende sijn oversulx tot opneminge van die voorseijde rekeningen, neffens die beraeminge van den selven staet en verdeijlinge wegens de het samptlijke Erfgenamen wederom genominiert ende gecommittiert Burgemeester Caldenbagh wegens het Spittael, Burgemeester Markel, Een van het Bornhoff, Jan van der Cammen 61


ende Claes Wolters. Ende alsoo wijders wegens die Weduwe Rensen geklaeght wierde over seker hutjen bij eenen Jan Wijnolts buijten kennisse en weten van die gemene Erfgenamen, in het velt haer te nae geset, ofte waer door sij ten hooghsten wierde vernadeelt.

62



Is geresolviert, dat die voornoemde Gecommittierden sulx mede met den eersten sullen hebben in ogenschijn te nemen, ende een middel helpen beramen, soo doenlijk waer door gemelte weduwe moghte werden klaeghloos geholden. Waer op wijders bij sommige geproponiert sijnde dat die strate tussen Empe ende Noort Empe gelegen, die brede strate genoemt behore werden bequaem gemaekt, ende gehooght, om die selve bij winter tijden mede gevoeghlijken te konnen gebruijken, daer bij doende dat die van Noort-Empe insgelijken daer mede seer toe genegen sijn, en meer dan die helfte daer toe geerne wilden contribueren. Is verstaen het selve almede door gemelte Gecommittierden in ogenschijn te doen nemen, om sulx voorgegaen sijnde, daer inne te helpen disponieren, het gene tot den meesten profijt ende dienst van dese bourschap strekken mogte. Op voordragen van Harmen van Soeren, versoekende om het holt van Hummingoor bij hem gekoft, door dese Marke te mogen voeren, is hem sulx voor dit jaer toe gestaen, sonder het selve hier namaels buijten kennisse van de het samptlijke ErfgenaFoliant 31 recto

men in consequentie te mogen trekken. Op den 17 Julij 1651 Is volgens resolutie van den 10den Junij jonghstleden, in het bijwesen en ten overstaen van den Heer Broeder Adam Caldenbach Doctor als rentmeester van het Spittael, voorts Johan van der Cammen, Monseigneur Rensen vaendrigh44 mitsgaders Johan Rauwers Luitenant en Gerrit Engelen als provisoren des huijses Bornhoff, sampt Claes Woltersen en Jan Derxen Bourrighter ten huijse van den voorsseijde Claes Woltersen, overslagh en staat gemaakt, van hetgene sedert die laeste gedane verdeilinge in den jare 1645 dese Marke wederom wegens naderhant verkofte akkermael en verschene renten als anders te goede is hebbende En eerstelijk bevonden, dat bij die 44

Vaendrigh: vaandrig, banierdrager, vaandeldrager,. (MNW)

63


geholdene liquidatie op den 19den Junij 1645. bij wijlen den secretaris Ludolph Sijlvius buiten verdeilinge sijn gebleven eene summe van -----------------------------En in gevolgh vande koopscedule van den 26sten Martii 1646. bij den selven ontfangen wegens het super plus van den onraet van het akkermael45 gestaen hebbende op het goed den Weijenborgh, soo verkoft aen Alert Claesen voor 194 Daelder---------------------------------

132 – 2 -

6–0–0

En wegens den kooppennink-------------------------

291 – 0 – 0

Somma-------------------------------------------------

429 – 2 – 0

45

Akkermaal, (Saksisch): akkergrens. De grenzen van erven of landerijen werden oudtijds (waar zij niet door een water, bosch of landweg bepaald waren) door heggen, aardhoogten, slooten, greppels, palen of steenen aangewezen. (WNT)

64



Waer tegens voor uijtgave moeten komen, so overgewesen te ontfangen van Claes Wolters, en nogh ter tijd niet betaeld sijn -------------------------Die restanten van Aeltjen Hugens kinderen die verklaren niet schuldigh te wesen ----------------------------

33 – 7 – 0 31 – 5 – 0

Het Restant van Bartold Henrix en Eghbert Hendrix wegens de Braemhoeve -----------------------------En de uijtgave selfs ad -----------------Somma ------------------------------------

42 – 8 – 0 29 – 11 – 0 136 – 11 – 0

Welke uijtgave vergeleken tegens den ontfank ad -- 429 - 2 - 0 blijft de weduwe Sijlvius Schuldig ----

292 - 11 – 0

Waer bij gevoeght wegens Claes Wolters, die vorige ---------------------En het restant van Aeltjen Huijgens kinderen -----------------ad--Item van Bartold en Eghbert Hendrix wegens de Braemhoeve En die vordere verlopene en onbetaelde jaer renten en opkomsten van dese Marke, sedert Martini 1644. tot Martini 1650 incluis verschenen. Waerinne die Markenrighter denuo46 schuldigh is -------------------------------Het Spittael ---------------------------Het Bornhoff -------------------------Dellis Dellisen wegens Jan Vaek -Jenneken Bartolts kinderen modo Gerritjen Henrix, weduwe van zaliger Barthold Henderix wegens Clo-

33 – 7 – 0 31 – 5 – 0 42 – 8 – 0

14 – 14 – 0 10 – 10 – 0 21 – 0 – 0 8 – 10 – 0

__________ 454 – 5 – 0

Foliant 32 recto

wik ---------------------------------------------

6–6 –0

Aeltjen Huijgens Erfgenamen behalven die vorige 31 – 5 – 0 -----------------------

6–6–0

Bartold Hendrix en Eghbert Hendrix wegens die Braemhoeve, bovens die vorige 42 – 8 – 0 , en afge46

denuo = opnieuw, andermaal

65


togen 16 gulden 36 stuver, soo hun luijden wegens die ruijminge vande beeke voor die voorsseijde jaren sijn competerende-

8–8–0

En die Bouwman van zaliger Jaques Cremer wegens den wegh tot Petri 1651 incluis, verschenen -----------

16 – 16 – 0

Item wegens die opkomsten van den Weijenborgh bij Johan van der Cammen sedert het jaer 1645 tot Martini 1650 beide incluis ontfangen ----------------------------------

249 – 0 – 0

Nogh is te goede wegens de intraden van nieuwe Erfgenamen wegens die schinke, en een vat biers soo betaelt worden met 8 gulden 10 stuver als volght. Die Markenrighter Jonker van Bourloe, soo bij die voornoemde Gecommittierden, op sijn Edelts behagen, gestelt is op ---------------------------------------

25 – 0 – 0

Burgemeester Johan Marckel en Jacob Adams -----------------------------------Jan Rutgers cum suis ------------------Jacob Tonnisen -------------------------

17 – 0 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0

---------------------------------------------

345 – 16 – 0

66



Gerrit Weddaeus ----------------------------Evert Hendrixen ----------------------------Claes Wolters -------------------------------Eghbert Hendrixen -------------------------Jan Dellisen ---------------------------------Gerritgen Henrixen weduwe van Barthold Henrixen --------------------------Dellis Tonnisen -----------------------------Gerrit Denis cum suis ----------------------Dellis Rutghers cum suis ------------------Hendrik Keijen Erfgenamen ofte tot desselfs ½ waere bereghtighde ------------Andries Creijncks Erfgenamen ofte tot desselfs ½ waere bereghtighde ------------Somma Lateris47-----------------------------------vert. --------------------------------------------fol: pred: --------------------------------------Somma totalis van het gene te goede, bedraeght sigh ----------------------Waer nevens al mede opgenomen die rekeninge van Claes Wolters, en bevonden, dat deselve so wegens verteringe, ten sijnen huijse bij de Erfgenamen gevallen, alsook van verschotene penningen ten behoeve vande Marke, mitsgaders van geleverde materialen tot die Brugge bij de Bourrighters huijs als anders sints, sedert die laeste geholdene afrekeninge in dato den 29 Aprilis 1645 tot den 10den Junij 1651 incluis al nogh competieren een summe van--------Welke afgetogen blijven overigh -------------

8– 8– 8– 8– 8–

0–0 0–0 0–0 0–0 0–0

8– 8– 8– 8–

0–0 0–0 0–0 0–0

8– 0–0 8– 0–0 93 – 10 – 0 345 – 16– 0 454 – 5 – 0 893 – 11 – 0

184 – 17 – 0 708 – 14 – 0

Foliant 33 recto

En also daer 37½ waeren worden bevonden, komt tegens 12 gulden op ider waere ---------------------------------------------Soo dat nogh buijten verdeilinge blijven welke in die nadere opgenomene staet van den 16den Julij 1668 mede vervattet sijn, quod pro memoria48. Invoegen den Markenrighter Jonker Thomas van Buerloe moet hebben wegens 9½ waere ------------------------------dogh hier van afgetogen 47 48

450 – 0 – 0 258 – 14 – 0

114 – 0 – 0

bedrag van deze bladzijde (LLV) quod pro memoria = hetgeen ter herinnering (LLV)

67


het debet wegens die verschuldete jaer renten 14 - 14 Item wegens de in trade49 ---------------------------------------------Somma ------------------------------------------Blijft maer ---------------------------------------

25 – 0 – 39 – 14 – 0 74 – 6 – 0

Waer op den 16en Novembris 1647 bij sijn Edelts huijsvrouwe door den bourrighter Jan Derriksen vermogens quitantie ontfangen sijn ------70 gulden. Sulx dat sijn Edelts hier van nogh restieren 4 gulden 6 stuver. Barthold Henrixen wegens ⅜ wahre --------------------------------------------Jan Rutgers Debet volgens de intrade -------------------------------------------hier tegens komt hem voor ½ wahre ----------------------------------Blijft also nog schuldigh-----------------------

4 – 10 – 0 8 – 10 – 0 6– 0–0 2 – 10 – 0

Dellis Rutgers cum suis komt van 1¼ wahre --------------------afgetrokken voor de intrade Blijft ---------------------------------------------

15 – 0 – 0 8 – 10 – 0 6 – 10 – 0

Het Bornhoff Debet wegens

49

Intrade, intrede: het ergens in of op treden, het binnenkomen of binnentreden; elders wordt introitus genoemd. (MNW)

68



Jaer renten ------------------------------------------Waer van afgetrokken het gene te goede wegens een wahre ----------------------Blijft schuldigh -----------------------------------

21 – 0 – 0

Jacob Tonissen wegens een wahre --------------waer van afgetrokken wegens sijn intrade ----------------------------------------------Rest hem --------------------------------------------

12 – 0 – 0

12 – 0 – 0 9– 0–0

8 – 10 – 0 3 – 10 – 0

Bartold Hendrixen en Egbert Hendrixen cum suis sijn schuldigh van olts met het nieuwe -------------------------------Waer van afgetogen het gene deselve te goede hebben wegens ¼ wahre van Braemhoeve -----------------------------------------------Blijven sij schuldigh

50 – 16 – 0

3– 0–0 47 – 16 – 0

Eghbert Henrixen is schuldig wegens sijn intrade ----------------------------------------hier van afgetogen het gene hem wegens ¼ wahre is te goede komende ad ------------------------------

8 – 10 – 0 3– 0–0 5 – 10 – 0

Moet alsnogh uijtkieren --------------------------Van gelijken Dellis Tonnissen debet voor de intrade Waer van afgetogen wegens ¼ wahre so hem te goede komt

8- 10 – 0 3–0–0 5 – 10 – 0

Moet mede nog uijtkieren Die weduwe van zaliger Jaques Cremer komt voor twe wahren -----------------------------

24 – 0 – 0

Foliant 34 recto

Reint Tonnisen cum suis wegens ¼ wahre ----Gerrit Weddaeus is schuldigh wegens sijn intrade -----------------------------------------waer van afgetogen wegens ⅔ wahre ------------------------------------------------

3–0–0

als moet die selve uijtkieren

0 – 10 – 0

8 – 10 – 0 8– 0–0

Jacob Adams debet wegens sijn intrade ----------------------------------------------afgetogen het gene hem te goede komt wegens ¾ wahre ---------------------------Blijft schuldigh -------------------------------------

8 – 10 – 0 4 – 10 – 0 4– 0–0 69


13 – 10 – 0 8 – 10 – 0

Burgemeester Markel komt wegens 1⅛ wahre ---waer van afgetogen wegens de intrade blijft voor sijn Edelste overigh -------------------

5–0–0

Hendrik Valk komt wegens 7/12 wahre --------

7–0–0

Claes Wolters komt wegens 3 ¾ wahren ----------------------------------------------nogh wegens sijn rekeninge tot den 10den Junij 1651 incluis

184 – 17 – 0

Somma-----------------------------------------------

229 – 17 – 0

45 – 0 – 0

Hier tegens is nogh schuldigh van olts ---------------------------------en wegens de intrade van aengekofte parcelen -------------------------------------------------

33 – 7 – 0 8 – 10 -

Somma-----------------------------------------------

41 – 17 – 0

Welke afgetogen rest hem ------------------------

188 – 0 – 0

Gerritgen Hendrixen weduwe van zaliger

Op dese nevenstaende 188 gulden sijn in Decembris 1651 betaelt 100 gulden So bij secretaris Cremer voor uijtgave ook ingebragt sin, en rest die kinderen nogh 88 gulden soo bij liquidatie anno 1670 tegens zaliger Johan van der Cammen liquide mede voldaen sijn, en quitantie daer van sijnde.

70



Bartold Henrixen Debet wegens verschenen jaer rente -----------------------------nogh wegens de intrade --------------------------Somma----------------------------------------------afgetogen het gene haer komt te goede wegens ¼ wahre ad --------------------Moet nogh uijtkieren Evert Hendrixen komt wegens 1 ½ wahre ------------------------------------------waer van afgetogen sijn Debet wegens de intrade ---------------------------------komt hem nogh -------------------------------------

6– 6–0 8 – 10 – 0 14 – 16 – 0 3– 0–0 11 – 16 – 0 18 – 0 – 0 8 – 10 – 0 9 – 10 – 0

Jan Dellis Debet wegens sijn intrade ----------------------------------------------Waer tegens te goede wegens ⅜ wahre --------------------------------------------Moet uijtkieren ------------------------------------Lambert Jansen komt voor ¾ wahre ---------Jan Driesen wegens ¼ wahre --------------------Jan Derxen Bourrighter wegens ¼ wahre ------Gerrit Jansen Marsink wegens ¼ wahre -----------------------------------------------Den Heer Jonker Hendrik van der Capellen wegens 3 wahren ----------------------------------Marten Tonissen wegens ½ wahre -----------Hendrik Keijen Erfgenamen sijn schuldigh wegens de intrade ---------------------------------waer tegens te goede wegens ½ wahre --------------------------------------------welke afgetogen moeten uitkeren

8 – 10 – 0 4 – 10 – 0 4– 0–0 9– 0–0 3– 0–0 3– 0–0 3– 0–0 36 – 0 – 0 6– 0–0 8 – 10 – 0 6– 0–0 2 – 10 – 0

Foliant 35 recto

Aelbert Pouwels wegens ¼ ware ----------------Lubbert Rensens weduwe wegens een wahre Het Hospitael wegens 2 ½ wahre -------------Waer van afgetogen het debet wegens de onbetaelde jaer renten ad ----------------------------------------------------Compt het selve te goede ------------------------De Erfgenamen van Aeltjen Hugens debent volgens die vorige geholdene liquidatie in anno 1645 ---------------------------En wegens naderhant opgelopene renten tot Martini 1650 incluis ---------Nogh wegens de intrade --------------------------Somma -----------------------------------------------

3–0–0 12 – 0 – 0 30 – 0 – 0 10 – 10 – 0 19 – 10 – 0

31 – 5 – 0 6– 6 –0 8 – 10 – 0 46 – 1 – 0 71


afgetogen wegens ½ wahre ----------------------als moeten die selve nog uitkieren ---------------

Nota dat dese 40 gulden aen Custos Elberti als tegenwoordigh eijgenaer van Aeltjen volgende opgenomene staet van den 16en Julij 1668 voor een anker wijns gelaten is, mits die vordere renten betalende.

6– 0–0 40 – 1 – 0

Hugens, wort bij

Dellis Dellissen komt wegens 1 ¼ wahre ------------------------------------------waer van afgetogen wegens sijne intrade ----------------------------------------------komt hem maer ------------------------------------Johan vander Cammen is schuldigh wegens die opgebeurde opkomsten van het goed den Weijenborgh, nae luijd sijn hand doenmaels vertoont tot Martini 1650 incluis ----------------------------------------Waer van afgetogen wegens ¾ wahre --------------------------------------------Als blijft deselve schuldigh

15 – 0 – 0 8 – 10 – 0 6 – 10 – 0

249 – 0 – 0 9–0–0 240 – 0 – 0

Dese 240 gulden sijn bij die nadere opgenomene staat van 16 Julij 1668 mede begrepen.

72



De Erfgenamen van Andries Creijnk Debent wegens de intrade - - - - - -- - -- - - - - 8 – 10 – 0 waer tegens te goede wegens ½ ware 6 – 0 – 0 Welke afgetogen blijven schuldigh --- 2 – 10 – 0 Lundi den 6 Augustij 1655 Sijnde nae gedane gewoontlijke kerkensprake in Empe ten Bourdage erschenen nevens die Substituit Markenrigter Jonker Joost ten Grotenhuijs die Geërfden der voorsseijde bourschap. Is voor eerst goedgevonden die opsienders van Marke te belasten, gelijk dieselve ook belast worden mits desen goed reguard te nemen, dat bij de ongewaerde Erfgenamen hen vorders gene plantatie op die gemeente meer moge geschieden. En voorts op het geproponierde van vaendrigh Rensen geresolviert, dat het aengegravene Campken uijt die gemeente tegens desselfe land, wanneer den schooff van het land sal sijn, wederom sal worden ingesmeten, en tot gemeente gemaakt. En alsoo mede geklaeght wort, dat bij Gosen Clasen en anderen die Gemeente soude afgegraven, en te nae getimmert sijn; Als is goedgevonden, het selve door Gecommittierden te doen in ogenschijn nemen, en daer inne soo veel mogelijk te voorsien, en sijn daer toe gelijk ook tot het opnemen van den tegenwoordigen staat van marke gecommittiert en versoght die voornoemde Jonker Grotenhuijs, den Heer Broeder Caldenbach wegens het Spittael, Een vande provisoren des huijses Bornhoff, Johan van der Cammen, de Heer Broeder Markel ofte Weddaus, en Gosen Claesen, en Foliant 36 recto

is tot sodane bijeenkomste aengestelt den 26 dagh deses lopenden maents Augusti Wijders goedgevonden, dat men bij die rekenkamer die Tiendt vrijheijt, wegens het nieuwe aengegravene Land tot den Weijenborgh behore voor een tijd van jaren te versoeken. Eindelijken vermits sigh door dootlijken afgank van Claes Wolters verscheijden Erfgenamen van hem bevinden, als namentlijk Gosen Clasen, Herman van Soeren, Wijckman warners, en die weduwe van zaliger Aelert Clasen; als is mede verstaen, dat dieselve sigh ter naester bijeenkomste na behoren, wegens hare te doene intrade sullen hebben te qualificieren om alsoo als nieuwe Erfgenamen te kunnen ingeschreven worden Bij welke occasie na gedane omvrage ook verstaen 73


is, dat soo dick wils wegens het Bornhoff ofte Spittael een nieuwen Rentmeister gestelt ofte gekozen wort, voor de intrade als een nieuwen Erfgenaem mede sal betaelt worden. Jovis50 den 19 November 1657 Naer voorgaende convocatie ten huijse van Jan van der Cammen binnen Zutphen erschenen sijnde Jonker Joost Balthasar Grotenhuijs, als Erfmarkenrighter, mitsgaders de andere Geërfden der Bourschap Empe, om op die gedane klaghten van Huijsluijden te delibreren en resolvieren, in wat voegen men best solde konnen tegen gaen en beletten die diversie van Beke door Landen en Empe lopende, en van Eertbeke komende, bij de Heer Sergeant Majoor andries Schim-

50 De zeven weekdagen zijn afgeleid van de Joodse week, waarin de sabbat, de rustdag, op de zevende dag valt. De zondag, rustdag, is de eerste dag van de week. Aan de Latijnse benamingen is dit nog te herkennen: donderdag - dies Jovis - feri quinta.

74



melpennink van der Oije ondernomen, door het leggen van een watermeule in Tonden tot groot nadeel en interesse van voorsseijde buerschap Empe, is na genomene informatie en deliberatie goedgevonden te committeren en te authoriseren gelijk mits desen gecommittiert en geauthorisiert worden, die tijdelijke provisoren des Huijses Bornhoff, mitsgaders Isaac van der Cammen, sampt en elck in het bysonder, om neffens den markenrighter voornoemde sigh te voegen met die van andere geinteressierden bourschappen, Tonden en voorstonden, om soo veel mogelijk sodanige voornemen via facti, ofte met behoorlijke middelen regtens te beletten ende tegens te gaen. Tot dien einde die selve mede vollenkomen last en maght gevende, om hier toe Een ofte meer advocaten en procureurs te mogen subarrieren en aennemen, voorts alles te doen, het gene der Saken nootdruft enighsints sal komen te vereijschen, onder belofte van hun luijden het Sampt en Elk in het bysonder, in alles te sullen indemniseren51 en schadeloos holden. Wijders is op het voordragen en versoek vande Weduwe van den gewesenen Bouwman op Weijenborgh in den voorleden jare 1656 aen peste overleden, dieselve wegens haren hogen ouderdom en notoire armoede geconsentiert en toegestaen, om voor haer leven lank te mogen wonen in het Hutjen Staende in die Scheijdtstraet tusschen dese Bourschap en Noort-Empe, Sonder dat na haren doot iemant eenig reght daer aen het mogen pretendieren. En is bij dese occasie ook mede goedgevonden het Foliant 37 recto

Voorsseijde Goedt Weijenborgh wederom door den Heer Markenrighter aen een bequamen Bouwman te doen verpagten. Op den 14den Julij 1659. Sijn na gedane gewoonlijke convocatie neffens den Erff Markenrighter Jonker Joost Balthasar Ten Grotenhuijs, ten bourdage in Empe verschenen, die andere Erfgenamen der voorsseijde bourschap, alwaer na genomene oculaire inspectie van Markte, goed51

M. betr. t. personen: schadeloos stellen of houden; vrijhouden, vrijwaren; een vergoeding geven. Hetz. als indemneeren. (WNT)

75


gevonden ende geresolviert os, als volgt. Eerstelijken dat den Tuijn bij Harmen van Soeren ofte desselfs voorsaten op die hoffstede daer Snijder Jan woont, te verre over den Graven, op de gemene strate uijtgeset, bij provisie sal mogen blijven staen, dan dat die opsienders vande Markte goet reguard sullen nemen, dat dieselve niet vorders worde uijtgeset, ook dat die strate aldaer niet verder en worde beplant. Ten tweden, dat die afgravinge en aftuininge vande gemeente bij Zaliger Gosen Claesens huijs, wederom met den eersten in vorigen staet sal worden herstelt het welk den kerk nu Arent van Tarten, en Hendrik Guerts, als verordente Momberen52 over des overleden kint met ernst aengeseght is, ofte dat sij daer over met den Heer Markenrighter ende die Gecommittierten ter eerster bijeenkomste behoorlijke afdraght sullen hebben te maken. Ten derden alsoo bevonden wordt, dat bij die Huijsluijden deser buerschap, die groene Strate tussen Empe en noort-Empe gelegen, buiten kennisse van den Markenrighter en de andere Geërfden, meerendeels ten halven wege afgeplagget is, Als

52

znw. Voogd over een onmondige, sinds de 17 de Eeuw. Momberschap, voogdij. (WNT)

76



is na gedane omvrage, op verzoek van Selve Huijsluijden verstaen, dat dese reijse het Selve over het hooft sal worden gesien, mits dat hen vorders sulx niet meer en geschiede. Ten vierden, dat het Campken bij die Vendrigh Rensens Stee, voor desen uijt die gemeente afgegraven, en bij die Huijsluijden mede buiten kennisse van den Markenrighter en Geërfden, voor 6 a 7 gulden jaerlix verpaght en uijtgedaen, weder sal worden ingesmeten, en sodane paght geannulliert, ofte dat het selve Land ten meesten profijte vande Markte bij den Markenrighter sal worden verpaght. Ten vijften, alsoo beright wort, dat seker Stetjen op het Honsfelt, mede uijt die gemeente afgegraven bij eenen Rutger Jansen, om sunst solde gebruijkt worden; is goedgevonden den markenrighter te versoeken, gelijk sijn Edelst versoght wort mits desen, om sigh hier over te informieren, en daer inne tot beste vande Markte te doen, als sijnen goeden raedt sal gedragen. Ten sesten, dat die stenen Brugge bij den bourstoel tot die beste menage sal worden gerepariert, en sulx met den aller eersten. Ten sevenden, dat den Staet van Markte door den Heer Markenrighter, en die Gecommittierden, eens wederom sal worden opgenomen, om te sien, of men niet tot eene nieuwe verdeijlinge solde konnen komen, waer toe aengestemt is den dagh van bij-een komste tegens den 15den Augusti naest kompstige ‘s voor middaghs om 9 uiren ten huijse van Zaliger Gosen Claesen. Ten aghtsten, dat bij afsterven van Zaliger Claes Wolters en Evert Henderixen als gewesene opsienders van dese markte, wederom twe andere bequaFoliant 38 recto

me opsienders behoren gestelt te worden, waer twe dan ook genominiert en gestelt sijn, Derk Henrixen en Jan Harmsen, die na voorlesinge en voorhoudinge van haer ampt, ook bij hanttastinge belooft, en aengenomen hebben, het selve met alle getrouwigheijt te sullen waernemen, tegens de Emolumenten van olts heen daer toe staande, uijtgesondert dat henvorders die selve voor het schutten van een peert in plaets van enen stuver, vier stuver van een koebeest 3 stuver en van een 77


verken 2 stuver sullen hebben te genieten. Eindelijken en ten laatsten is goedgevonden en verstaen, dat den Bourdagh, altoost, gelijk van olts gebruykelijk, aen den bourstoel sal worden geholden, alwaer hen vorders op alle sodane bijeenkomste, wegens die Markte, bij den bourrighter sullen worden verschaft ende verveerdiget drie goede schinken neffens een halven Aem goeden wijn, en een vat bier, en voor die reste vande Cost sal een ijder Erfgenaem sigh selfs moeten verdien. Op den 6den Junij 1661 Op voorgaende gewoonlijke convocatie ofte gedane kerkensprake, naer older gewoonte in Empe op den bourstoel erschenen sijnde de Heer Erf markenrighter Joost Balthasar ten Grotenhuis, neffens de andere gemene Geërfden der selver Bourschap, is aldaer verhandelt ende geresolviert het gene volght. 1 Is verstaen, dat men over het reparieren van wegen In dese bourschap, insonderheijt op het Honsfelt, en in

78



Den leendijk door Gecommittierden der Stad Zutphen, ende van dese Marke behoren in conferentie te komen, ten einde die selve wegen eenmael en wel en bestendigh moghten gemaekt wordem. Om soo wel ‘s winters als ‘s somers bij den passierenden Luijden aldaer te konnen gebruijkt worden. 2 Dat dies Caeters soo wel als de andere huijsluijden geholden sijn die wegen te maken, waerom ook goedgevonden is Henrik Berents tin opsighte hij onwillig geweest is, die wegen te helpen maken, niet tegenstaende hij neffens andere expresselijk daer toe opgebadet 53was, in een half vat biers te condemnieren,54 gelijk hij daer inne gecondemniert wort mits desen. 3 Op het voorstel van Heer Markenrighter voornoemd, verzoekende, vermits sijn Edelsten volgens verkregene octroij van rekenkamer voorhebbens was, even boven den Weijenborgh den het samentlijke Erfgenamen toekomende een meule te leggen, dat hem mogte toegestaen worden, ongeveer een Margen Landts van gemeente aldaer te mogen aengraven, om het selve tot eenen hoff, als anders, bij die pagters vande selve meulens te konnen gebruijkt worden; Is nae gedane omvrage met die meeste stemmen sijn Edelsten sulx geaccordiert en toegestaan tegens een jaarlixe recognitie,55 bij de Erfgenamen ter naester vergaderinge daer op te stellen. Foliant 39 recto

4 Is verstaen ende goedgevonden, dat hen vorders bij die gewaarde Erfgenamen niet minder als een halve wahre, aen anderen in die selve bourschap wonende ofte gegoedet en geërvet sijnde, sal mogen verkoft ende getransportiert worden. 5 Dat op Herman van Soerens Gansekolk, als niet Gewaert sijnde, uijt dese Gemeente gene mettin53

Opboding (opbading), openlijke bekendmaking, oproeping, gebod. (WNT) veroordelen (MNW) 55 Betaling voor het gebruik van zeker goed dat aan een ander, in het bijz. aan de gemeenschap, toebehoort. (WNT) 54

79


Ge ofte plaggen sullen mogen gevuert worden. 6 Gerritgen Bartholts versogte ¼ deel van een wahre te mogen verleggen op hare Hoffstede, het twelk in deliberatie gelegt sijnde, is goetgevonden de Heer Markenrighter neffens die Gecommittierden vande Marke te authorisieren, om na verhoor van Zaliger Claes Wolters Erfgenamen, pro re nata56 daer op te Disponieren.57 7 Is na gedane omvrage geresolviert ende verstaen, dat hen vordert een ijder nae sijn waertale in het veen sal mogen turven. 8 Dat die gene so hen vorders58 den opsienderen deser Marke ofte scheuters59 in het exercieren van haer ampt sullen komen te verhinderen, te dreijgen, ofte sigh tegens dieselve het opposieren, geboetet sullen worden in een vat biers, ofte in plaetse van dien in Een summa van ses Carolus gulden, ende dat dieselve naer markenreghte daer voor datelijken ende reëlijken bij gebrek van betalinge sullen gependet worden.

56

Pro re nata: Naar de aard van de zaak; indien nodig; voor een geboren zaak. (E) In de vereischte stemming of gezindheid brengen, bewegen. (WNT) 58 Voorder, voorts znw: Verder, meer. (VMW) 59 Scheuter: persoon die belast is met het schutten van van loslopend vee (WNT) 57

80



9 Ende ten laesten is goedgevonden de Heer Markenrighter naer older gewoonte, als Gecommittierden deser marke bij te voegen, de secretaris Jacob Cremer, wegens het Spittael, Een van de provisoren des huijses Bornhoff, ende Jacob Adams, om naer onderlinge communicatie alle disordres, in die Marke soo veel mogelijk af te weren, en den scheuters in alle het gene haer aen bevolen wort, die goede hant te helpen bieden. Op den 20sten october 1664 Praesentibus De Heer Grotenhuijs: als markenrighter De secretaris Cremer (als gecommittierden) Johan Rauwers Luitenant en Jacob Adams (als gecommittierden) mitsgaders Henrik Valk en Andries Pleger qq60 (als geassumierden61) Door de Heer Erfmarkenrighter ende Gecommittierden der bourschap Empe in ogenschijn genomen sijnde, het gene bij eenige op die Gemeente, te verre gepatet62, afgegraven, ende afgetuint is, is na genomene informatie goedgevonden ende verstaan. Eerstelijk dat Hendrik voor die Brugge het Foliant 40 recto

nieuws aengetuijnde hoekjen voor sijne deure sal hebben te herstellen, gelijk het selve voor desen geweest, en voor gemeente gelegen heeft, en dat hij insgelijken sal hebben op te trekken ofte wegh te houwen, die nu onlanx aangepaetede rijge willigen, op en langes den weg ofte gemene straete. Ten tweden, dat Johan Maurits een bij hem gesetten tuijn over den graven langes sijnen Hoff op die gemeente, mede sal hebben te removieren,63 en die straete soo breed te laten, als 60

Qq: qualitate qua: in hoedanigheid van, ambtshalve (TG) Geassumeerd lid resp. geassumeerde raad, lid dat, persoon die in een college in bepaalde gevallen wordt opgenomen om dit volledig te maken of te versterken. (WNT) 62 Gepaad: Een pad hebbende. (WNT) 63 Uit lat. removere. Verwijderen. (WNT) 61

81


die selve tot nogh toe aldaer geweest is. Ten derden, dat het aengetuijnde bij Snijder hendrikx schure bij provisie, en ad revocationem64 also sal mogen verblijven, mits daer voor jaerlijx aen Markenrighter ten behoeven van Marke t‘elkens op Martini tot een recognitie betalende een half heren pont, ofte seven stuver. Dan wat aengaet die bij hem binnen des jaers engepotede nieuwe willigen op die gemeente dat hij dieselve mede sal moeten opnemen, ende dit alles voor naest komstigen Martini, ofte bij ontstentenisse van sulx worden die scheuters, op opsienders van Marke geauthorisiert ende gelast om het gene voorsseijde effective te doen, en soo nodigh ook eenige andere Huijsluijden, tot assistentie bij haar te mogen nemen.

64

Bij herroeping, intrekking, ongeldig —, nietig verklaring van een uitspraak, meening e.d. en van hetgeen verleend, opgelegd, toegestaan of verboden is. Vaak m. betr. t. officieele of juridische zaken. (WNT)

82



Ten vierden, Dat Elbertus Lubberti Custos tot Voorst door Coop aen sigh geworven hebbende het Hofsteetgen van Zaliger Gerrit Denis cum suis, voormaels Aeltjen Hugens Hofsteetgen genoemt, die bij hem gepatede twe rijgen heijsters langs sijn Land in die sluijsenstraete naer het honsfeld wegende, aldaer sal mogen beholden, mits alvorens den aghterstand wegens den jaarlijxen uijtgank uijt het voorsseijde Goedjen aende Marke, volgens het Markenboek betalende, en sigh als Erfgenaem na behoren qualificierende, en op Conditie, dat hij den graven en gemelten straete tot beneficie voor voorsseijde plantagie doen leggen, volgens sijne eijgene gedane praesentatie voor naastkomstigen Meij wederom sal hebben in te lijcken, ofte dat bij manquement van dien het selve door die Scheuters65 als vorens gedaen sal worden. Eijndelijken, dat den Bouwman op den papen Camp al mede voor Martini naestkomstigh sal hebben in te trekken den Tuijn nevens het Huijs bij hem te veer op die Gemeente over den Graven uijtgeset, het welk die selve ook aengenomen heeft, voor den voorsseijde tijd te sullen nakomen, gelijk ook geschiet is volgens relatie van Scheuter den 30sten Julij 1666 daer over gedaan. Foliant 41 recto

Martis den 30 Julij 1666 De Heer Joost Balthasar te Grotenhuijs tot Empe en ten veenhuijs, als Erfmarkenrighter neffens de andere Geërfden der bourschap Empe na gedane gewoonlijke kerkensprake op het huijs te Empe erschenen sijnde, is na resumptie van het gepassierde op den jongsten bourdagh en nae verlesinge van het gene bij gemelten Heer Markenrighter en Gecommittierden in Octobris 1664 over die genomene oculaire inspective van Marke voorgevallen en geresolviert is, voorts na verhoor van Scheuters alsnogh verstaen en goedgevonden dat Hendrik voor die Brugge, Johan Maurits, en Snijder Hendrik het bij haer respectivelijck te vele van den wegh langes de olde Issule aengetuijnde, en op die gemeente te verre gepaete sullen hebben de removieren, en alles te her65

scheuter: persoon, die belast was met het schutten van loslopend vee en vervolgens ook met andere opzichterswerkzaamheden, inzonderheid in een mark. (WNT)

83


stellen als het voor desen geweest is, ofte datt sij ten minsten den Heer Markenrighter en Gecommittierden daer voor andere satisfactie sullen hebben te geven, het sij met verbredinge van den selven wegh na de Issule hen aen, als anders. Van gelijken dat de Custos Elbertus Lubberti het bij hem geplantede in de slusenstraete sal mogen beholden, mits dat hij als nieuwe Erfgenaem sigh na behoren qualificiere en den aghterstand van renten uijt sijn aenge-

84



koghte Hofsteetgen van wijlen Aeltjen Hugens Ergenamen gaande ook voldoe, ten ware hij genoeghsaem konde doen blijken, daar toe ongeholden te sijn, wordende de Heer Markenrighter en Gecommittierden ondertussen mede versoght ende geauthorisiert, om met den selven Custos over den voorsseijde aghterstand na discretie en pro re natâ te handelen. Gelijk die selve al mede geauthorisiert ende versoght worden, om met den eersten eens weder den staat vande Marke te willen opnemen, om te sien, of men niet haest weder tot eene nieuwe uijtdeilinge solde konnen geraken. Vorders geproponiert sijnde, dat de Heer van Horst voorhebbens soude wesen, die sijlvoldensche en Loenensche Beeken, boven die mondt van Emperbeke te divertieren, ende te leijden, in die Bekberghsche Beke, tot groot nadeel van dese Bourschap, is goetgevonden door de Heer Markenrighter en Gecommittierden sijn Edele meijninge daer over te vernemen, en tot voorkoninge van sulx, en andere ongelegentheden met sijn Edele daer over bij tijdts in conferentie te komen, voorts tot maintenu van der Marken reght en rustige possessie voor den Bouwman van het Goedt den Weijenborgh, den het samentlijken Erfgenamen toebehorende (: in cas66 deselve over het doorsteken vande veltbeke, onlanx bij hem tot nootsakelijk onderholt en weteringe voor die beesten in het velt gaende, als anders ondernomen Foliant 42 recto

te hove gecitiert, ofte elders in reghten betrokken moghte worden :] te intervenieren. Wegens die Gecommitteerde vande stad Zutphen voorgedragen sijnde, dat men tot beneficie van die Marke als ook tot gerijff vande passierende luijden den vervallenen Dijck in die Leemstegen weder behore opte maken, met præsentatie dat die stad voorsseijd daer toe solde contribuiren ¼ vande kosten daer over aen te wenden, is verstaen dat soo wanneer die stad Zutphen op hare kosten die gravens daer toe vereijscht wordende, wil laten leggen, dat die Marke alsdan het lijken67 van den selven Dijck sal bekostigen. 66

Geval, voorval; ook rechtszaak, overtreding. Kil. cas, casus et causa et facinus, flagitium. — Ook in den zin van wat iemand lijkt of aanstaat. (MNW) 67 mogelijk wordt hier ‗met touwwerk omboorden‘ bedoeld (WNT)

85


Op die gedane klaghten wegens die van Tonden als het ius pascendi68 met die van Empe gemeen hebbende; is goedgevonden en geresolviert, dat hen vorders van een gewaerde plaetse niet meer als een uijtdrift69 sal mogen geholden worden, ofte dat men andersints die beesten sal schutten, sullende dese resolutie dan nogh niet eerder als met naestkomstigen Jare 1667 ingevuert worden, waer van die Huijsluijden door die tijdlijke Scheuters kennisse sal gegeven worden, om sigh daer na te kunnen regulieren. Op het voorstel vande Heer Markenrighter, versoekende om het stuk Landts aghter den Weijenborgh voor desen vande Gemeente langes den wegh begonnen af te graven, tegens een recognitie te mogen voltrekken; is na gedane om-

68

ius pascendi: weiderecht uijtdrift: 1. Het naar de weiplaats brengen van vee over (eigen of) andermans grond; ook: het recht om vee over andermans grond naar de weiplaats te brengen. 2. Weg over eigen of andermans grond, waar langs het vee naar de weiplaats gedreven kan worden. 3. Het buiten de grenzen van een bep. gebied drijven. (WNT) 69

86



vraege met eenparigheijt van stemmen verstaen, dat [: aldewijl die redenen van voornoemde begonnene afgravinge komen te cessieren,70 en volgens resolutie anno 1638 genomen, ook voor geslagen is, om bij gelegentheijt daer een Enck te laeten uijtgraven, om die selve nae het waer tal onder den hetsamentlijken gewaerde Erfgemane te konnen verdeijlt worden :] sijn Edele het selve versoek sal worden ontseght, mits dat dieselve noghtans die kosten bij sijn HooghEdele over dieselve begonnene afgravinge angewent sullen worden gerefundiert. Op het voordragen van den Secretaris Jodocus Cremer versoekende voor sijne moeijten, als dese Marke nu over die 15 Jaren gedient hebbende, sonder ooijt heller71 of pennink tot nogh toe daer voor genoten te hebben, behoorlijken te mogen getractiert worden, met præsentatie en overleveringe van sijne rekeninge wegens ontfank en uijtgave bij hem gehad over die laaste verdeijlinge Anno 1651 gemaakt; is goetgevonden tot afdoeninge en sluijtinge vande selve en andere rekeningen, als ook tot het contentieren van gemelten Secretaris voor seijne moeijten de Heer Markenrighter en Gecommittierden al mede te authorisieren. Gelijk deselve ook geauthorisiert en versoght worden, om neffens Gecommittierden der bourschap Noort Empe, die vervallene lijmijdscheidinge tussen beijde Marken met den eersten weder Foliant 43 recto

op te righten. Wordende tot dien eijnde, die voor desen genominierde Gecommittierden met bij voeginge de Heer Luitenant Rensen, en een dagh tot der selver bijeenkomste beraemt en aengestelt tegens naestkomstigen donderdagh over 14 dagen, sullende wesen den 16den Augusti naastkomstigh. Op den 16 julii 1668 præsentibus De Heer Markenrighter Grotenhuijs Die Secretarissen Jodocus Cremer wegens het Spittael 70 Cesseren: Ophouden de kracht of de waarde die eraan gegeven is, te bezitten; niet meer van kracht zijn; zijn geldigheid verliezen; vervallen. (WNT) 71 Benaming van eene kleine duitsche munt; het eerst geslagen te Hall in Zwaben; haler phenning (1359); De waarde was een halve penning. (WNT)

87


Peter Verwit wegens het Bornhoff en Signeur Jacob Adams als Gecommittierden voorts de Heer Burgemeester ter Borch Gerhard van Sughtelen en Evert van Beek als Geassumierden. Is aghtervolgens resolutie van den laasten bourdagh wederom opgenomen den staad deser Marke, en eerstelijken bevonden, dat den ontfank van den Heer Markenrighter, wegens de opgebeurde vrughten van het Goet Weijenborgh het sedert den jare 1658 tot 1667 beijde incluis, sigh bedraeght ter summa van --650 – 0 – 0 En de uijtgave daer tegens bij sijn Edele gedaen ------------532 – 13 – 0 en het restoir van laesste verdeijlinge voor sijn Edele 4– 6–0 wegens aengewendete onkosten over het uijtgegravene aen het velt -----------40 – 0 – 0 Somma ---------------- 576 – 19 – 0

88



Welke voorsseijde Credit van het Debet afgetrokken sijnde, bevint sig in voorraet ----------- 73 – 1 – 0 Dan staet hier tegens nogh te betalen die verteringe op dato gevallen, en dient pro memoria. Den aghterstand van Zaliger Johan van der Cammen wegens sijn ontfank van het voornoemde Goed Weijenborgh tot Anno 1657 incluis, afgetogen 16 gulden 3 stuver voor sijne moeijten --------- 250 – 0 – 0 Den ontfank van Secretaris Cremer wegens die laaste ende deijlinge bevonden te montieren ter summa van --- 476 – 3 – 0 En de uijtgave daer tegens ----- 440 – 0 – 0 Welke afgetogen schijten op --- 35 – 14 – 0 Soo volgens authorisatie van den laatsten bourdagh an hem gelaten voor sijne moeijten en diensten voor het gepassierde, te weten tot den selven laasten bourdagh toe aen de Markte gedaen, en dient pro Memoria. En vervolgens opgenomen sijnde die vordere verschenene renten het sedert Martini 1651 tot 1667 beide incluis wesende 17 jaren, bevint sigh daer van in voorraet, den overschot wegens die laaste verdeijlinge daerinne begrepen als volght. Somma Lateris

323 – 1 – 0

Nota dese nevenstaend 250 gulden sijn an den koop pennink van sijn verkofte Goedt larik bij den Secretaris Cremer in octobris 1699 ingeholden ten behoeve vande Erfgenamen dan sijn daer aen ge] kortet voor rekeningen van Claes wolters Ergenamen hare restierende 88 gulden wegens die vorige verdeijlinge, en voor van der Cammen eijgene rekeninge wegens geleverde wijnen voor de Erfgenamen hier in aen 89


getogen ---- 44 – 12 – 0 Somma --- 132 – 12 – 0 Foliant 44 recto

De Heer Markenrighter Debet jaerlix op martini 2 gulden 9 stuver doende in 17 jaren op martini 1667 verschenen -----Het Spittael wegens die voorseijde Jaren ad 1 gulden 15 stuver Jaerlix ------------------Het Bornhoff ad 3½ gulden Jaarlix ------------Dellis Dellis Erfgenamen wegens Jan Vaak ad 1 gulden 8 stuver Jaarlix -------------Gerritgen Bartholts Erfgenamen ad 1 gulden 1 stuver Jaarlix ------------------Elbertus Lubberti wegens Aeltgen Huijgens Erfgenamen ad 1 gulden 1 stuver Jaarlix En volgens voorsseijde resolutie het olde gelaten voor een anker wijns, soo betaelt den 3 Julij 1679. Memoria sijnde geweest – 40 – 1 – 0 Barthold Hendrixen en Eghbert Hendrixen cum suis wegens de Craemhoeve, het ruijmgelt afgetogen, 1 gulden 8 stuver Jaarlix doende voor 17 jaren ---------Saliger Jacob Cremers Erfgenamen wegens die straete ad 2 goudgulden Jaarlix -------------Gosen Clasens kindt wegens het aengegravene bij het huijs voor die Brugge soo geaccordeert op ---------------------wesende juist des kints restoir72, waer mede die betaelt is Derrik Hoetink en Derk Gerritsen wegens hare voorsaten Jan Derxen Bourrighter, en Eghbert Hendrixen als gewesene Borgen voor den Bouwman op Weijenborgh in Anno 1654 van het gekofte saat Somma Lateris -------------------

41 – 13 – 0 29 – 15 – 0 59 – 10 – 0 23 – 16 – 0 17 – 17 – 0 17 – 17 – 0

23 – 16 – 0 47 – 12 – 0 20 – 17 – 0

42 – 0 – 0 324 – 13 – 0

Nota dat hier inne te betalen staen bij den gewesenen Bouwman, Derk Hendrixen wegens de eerste 7 jaren 14 goudgulden wegens paghtscedule en bij de Erfgenamen voornoemd wegens 10 jaren 20 goudgulden en bij de aenstaende 72 restoor: 1.Het goedmaken, herstellen van aangedaan onrecht; door een, al dan niet bij testament geregelde, uitkeering, vergoeding, aan de benadeelden, teneinde aldus van alle schuld gezuiverd te worden. 2. Teruggave (van hetgeen iem. is ontnomen). 3. schade, verlies e.d.: vergoeding, schadeloosstelling. 4. Schuld; hetgeen nog te betalen overblijft. (WNT)

90


verdeijlinge daer op moet gelettet worden, en Derk Hendrixen als opsiender van Marke sulx ruggen73 holden worden aen sijn tractement.

73

wrsch. wordt bedoeld ‗ingehouden op‘ (op zijn tractement)

91



En wegens nieuwe Erfgenamen bevint sigh te goede als volght. De Heer Markenrighter Grotenhuijs als Erfgenaem van wijlen sijn schoonvader Jonker Thomas van Buerloe, gestelt pro introitu op ----------------------Wegens het aengekofte Kostverloren ----Nogh wegens de aengekogte anparten aen wijlen Jan Driesens Goetjen ----------Die Secretaris Cremer als Erfgenaem van sijn vader wegens de Brederijte -----------wegens het aengekofte Goet in Noort Empe gelegen en voor ½ wahre in dese marke bereghtiget van Henderik keijen heerkomende --------------------Idem als Rentmeester van het Spittael --Het Bornhoff wegens den nieuwen Rentmeester Eghbert Gerritsen -----------Elbertus Lubberti wegens het aengekofte Aeltjen Hugens Steedjen ---------Idem wegens het Diepen Goor ------------Wegens die Tesse. sed nihil invenit?74 Johan Gerritsen nogh wegens het diepen Goor ----------------------------------Hendrik Beumer wegens de Hummelarije ---------------------------------------Johan Teunissen wegens Gerritjen Bartoldsen ------------------------------------Hendrik Jansen wegens die holle vinke herkomende van Aelbert Clasen --Hendrik op Duijsken wegens Zaliger Burgemeester van der Capelle van ¼ wahre Somma Lateris -----------

17 – 0 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0

8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 127 – 10 – 0

Foliant 45 recto

De Heer Drost Isselmuijden wegens De Heer Burgemeester van der Capellen ------Evert van Beek noren uxoris,75 wegens Gerrit Marsink -------------------------------------Gosen Lubberts wegens Aelbert Pouwels ---------------------------------------------De Erfgenamen van wijlen de righter Rensen met namen Adolph, righter tot Oldenseel ----------------------------------Gerrit Jansen noren uxoris, Sibille 74 75

8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0

Letterlijk: ‗maar niets hiervoor opgenomen‘, vergelijk met het hedendaagse ‗pro memorie‘. bedoeld wordt wrsch ‗nomen uxoris‘ in de naam van de echtgenote.

92


8 – 10 – 0

Clasen wgens den mollenbergh ----------------Hendrik Aelberts wegens Crinx Hoffstede ------------------------------------------Lambert Rutgers wegens Dellis Rutgers kinderen ---------------------------------Jacob Wijers wegens Jan Driesen pro introitu quijt gescholden, dan heeft Gerrit ten Brinke aengenomen die Schinke te betalen. Memoria

8 – 10 – 0 8 – 10 – 0

Johan Maurits wegens het aengekoghte aenpart aende selve stede ---------------Herman van Soeren wegens Claes Wolters --------------------------------------------Goosen Clasens kint, ut supra76 -----------------Peter Wijghmans wegens Claes wolters ofte sijn successeur Jan Teunissen -----------------------------------------Derk Hoetink en Lambert Jacobs, wegens Johan Derxens kint -------------Johan van der Cammen Erfgenamen aen haer ¾ wahre te korten --------------------Somma -----

76

8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 17 – 0 – 0 8 – 10 – 0 119 – 0 – 0

supra = boven; soms ook ‗na afloop van‘, b.v. in supra octavas : na afloop van de dagen. (TG)

93



Lambert Jansens kinderen wegens Spykedijk ----------------------------Barthold Hendrixen wegens Jan Dellis van Barverdink van ⅛ ---Het Spittael wegens Johan vander Cammen aengekofte Larek ------Somma ----Nogh is het akkermael op den Weijenbergh anno 1669 in Majo gevallen, waer van door den Heer Markenrighter te berekenen staet, En is ---------------

8 - 10 – 0 8 – 10 – 0 8 – 10 – 0 25 – 10 – 0

Memoria

Hier tegens bevint sigh mede aen schult van den voorsseijde voorraet alnogh te bealen, en ten dele door den secretaris Cremer betaelt als volgt Zaliger Claes Wolters Erfgenamen komt per resto wegens die laaste verdeijlinge ad ----------------------------------Nogh sijn door Johan vander Cammen Erfgenamen aen hare vorige Debet gekortet, soo bij vorige rekeninge nogh niet ingebragt waren -------------------Voorts komt almede nogh wegens die laaste verdeilinge uijt te kieren aen Aelbert Pouwels ----------------------------An Gerrit Jansen Marsink --------Aen Johan Driesens Erfgenamen-Somma ----Nogh sijn door gemelte Secretaris betaelt in Novembris 1675 aen peter Clasen voor gedane reparatie aende Brugge in die sluse strate L.q.-----------------------------Somma huc usqe77 --En komt het kint van Gosen Clasen opgeheven tegen sijn voorsseijde schult ----------------Somma totalis ---

88 – 0 – 0

44 – 12 – 0

3– 0–0 3– 0–0 3– 0–0 141 –12 – 0

4– 9–0 146 – 1 – 0 20 – 7 – 0 166 – 8 – 0

Foliant 46 recto

Nogh moeten alhier voor voorraet komen het gene in gevolge van die voor desen opgenomene staet, en gemaak te verdeijlinge van den 17 Julij 1651 bij eenige Erfgenamen alsnogh te betalen staat, als namentlijk het debet van 77

huc usqe: tot nu toe. (LA/NE)

94


Johan Rutgers -----------------------------------------------van Eghbert Hendriksen ad --------------------------------van Dellis Tonisen gelijkfaldts ad ------------------------Van Gerritjen Hendrixen weduwe van Zaliger Bartold Hendrixen ad -----------------------------Van Johan Dellisen ad -------------------------------------Van Andries Kreijnks Erfgenamen si inveniantur ad --------------------------------------------Van Johan Rutgers itidem ad -----------------------------Somma hier bij gerekent den voorraet vande vorige latera te samen uijtgetogen ad --------------------Compt in alles En aftrokken die vorige ------------------------------------Blijven te goede ---------Eadem Is naer genomene oculaire inspectie goedgevonden het nieuws afgegravene tegens den wegh, langes de olde Issule, door Johan Maurits gedaen, met het afgetuijnde, weder te laten inwerpen, en optrekken, gelijk ook die jonghst gepatede peppelen te laten affhouwen, het welk ook voorts geschiet is, en hem aengeseght, dat hij die willigen over den wegh nae de olde ijssule staende met den eersten sal hebben af te houwen, gelijk hij voor desen belooft, ende aengenomen heeft, ofte dat die nieuws gepatede willigen langes sijnen tuijn mede sullen afgehouwen worden, waer op hij aengenomen heeft het selve te sullen nakomen, met præsentatie van sigh nooijt te sullen behelpen met enige possessie vande selve jonghstgepatede willigen, in cas78 die moghten komen te verjaeren

78

In cas = in geval

95

2 – 10 – 0 5 – 10 – 0 5 – 10 – 0 11 – 16 – 0 4– 0–0 2 – 10 – 0 2 – 10 – 0 34 – 6 – 0 919 – 14 – 0 954 – 0 – 0 166 – 8 – 0 787 – 12 – 0



Op den 22 Junij 1669 Sijn aghtervolgens vorige resolutien door respective Gecommittierden uijt die buerschappen Empe ende Noort-Empe die vervallene Markpalen tussen dieselve Buerschappen wederom opgerightet. præsentibus79 uijt Empe, De Heer Markenrigter Grotenhuijs Jodocus Cremer wegens het Spittael Luitenant Rauwers wegens het Bornhoff en Jacob Adams. uijt Noort-Empe. De Rentmeester Wilbrenink als substituit Marken-righter Burgemeester Ter Borgh van Deventer. Doctor Scharff. ende Peter Claesen. En overkomen, dat op beijder sijts kosten tegens den tijd levendige heijsters sullen geset off te gepaetet worden op die plaetsen, daer die baekens geset sijn. Op den 3 Julij 1679 Door den Heer Joost Baltasar ten Grotenhuijs ten veenhuijs en Empe, als Erfmarkenrigter van de buerschap Empe bij kerkensprake de Geërfden geconvoceert80 en vervolgens op den bourstoel de meeste leden van dien nevens hem Heer Erfmarkenrighter gecompareert sijnde, is navoorgaende deliberatie ten besten Foliant 47 recto

van de Markte geresolveert als volght. Op versoek van de Custos Elberti bij geschrifte gedaen, om een Brouwerije op de gemeente te setten, gelijk sijn huijs, als mede om een wahre op de Gansekolk te mogen leggen. Is het twede afgeslagen, daar op het eerste 79 80

præsentibus = aanwezig convoceeren = bijeenroepen , uitnodigen (WNT)

96


geconsenteert81, dat hij de versoghte Brouwerije sal mogen setten gelijx de mure van het huijs in den hoff tot op de gemeente tegens een jaarlixe recognitie82 van 25 stuver jaarlix op Martini te betalen, waer van het eerste jaar sal verschijnen met Martinij naest komstigh, en dit mede voor het Huijs en Bergh soo op de gemeente ook getimmert en geset sijn, en onder dese vordere conditie, dat hij Custos niet verder sal mogen paten, als nu bevonden wort, dat ook geen quasen83 daer buijten sal mogen leggen. Wegens het paeten van Wolter Alberts in de strate, scheijdende Empe en Noort Empe van malkanderen, sijn de Gecommitteerden versoght om de potinge te reguleren tot vijff rijgen, en de overige te doen opnemen. Wijders gearretteert84 afgravinge te doen in het velt van den markpaal af scheijdende Loenen, Empe en Noort Empe, tot aen de Leijgraven uijt de Sijlvoltsche beke komende, en sijn gecommitteert de Heer Markenrighter nevens de Heer Gerard van Sughtelen, out s riedt

81

consenteren: toestemming geven voor, instemmen met (VMNW) recognitie: belasting, heffing, vergoeding (WNT) 83 quase: van kwakken; een hoop, stapel, een hoeveelheid, rest van iets weeks dat op een hoop gegooid is (WNT) 84 arretteren: tegenhouden (WNT) 82

97



Cremer en Rentmeester Lulofs, om met de Heer van der Horst en Gecommitteerden van Noort Empe hier over conferentie te houden, en sijn deselve ook gecommitteert om alle marken saken te respicieren85. Het uijtsteken van Een Enck aghter den Wijenborgh wort in staat geholden. Ter cause vande versmallinge van den wegh langes de olde issele door Frans Arents gedaen, is den selven aengeseijt sulx niet meer te sullen doen, maer dat den wegh sal laeten als die is. De Heer Markenrighter wort gerecommandeert eenige sware Heijsters te laten paten op den te makenen Dijck in het Broek. Monseigneur Filders heeft namens sijn schoonvader Hendrik Valk aengenomen het plaetsken daer den bergh op het Honsvelt gestaen heeft in vorigen staat te sullen herstellen. Bij de naeste te doene reparatie van de Brugge in de sluijse straete, is goetgevonden, deselve laeger te doen leggen. Wijders is de Heer Markenrighter versogt om de andere Bruggen soo nodigh te laten repareren. Om de Heer Markenrighters rekeninge op te nemen en ten eersten te sluijten sijn versoght de oude Gecommitteerden. Goetgevonden en verstaen dat de schaeters sorge sullen hebben te dragen, dat de gruppen 86 in het veen terstont na het turven weder worden ingesmeten. Foliant 48 recto

Item dat de scheuters op ordre van de Heer Markenrighter de aghterstendige renten ofte inkomsten van de respective Bouwluijden bij parate en reële executie sullen moeten innen, welke Bouwluijden sulx aen de landheren sullen mogen korten, en is sulx bij de Erfgenamen aengenomen. Voorts dat de Heer Markenrighter en Gecommitteerden alle jaren de merkte sullen besien, om alle disordres87 voor te komen, en dat men alle twee 85

respiciëeren: denken aan, acht slaan op (WNT) grup: smalle uitgraving tusschen de bouwakkers of in het weiland, meestal bestemd tot ontwatering (WNT) 87 disordre: wanordelijkheid (WNT) 86

98


jaren een bijeenkomste van de Geërfden sal hebben. Wolter Alerts is toegestaen sijn plaggen uijt den vaelt te mogen voeren en brengen op een andere plaets, soo niet, gewaert is, dogh sonder consequentie. De Gecommitteerden van de Markt worden geauthoriseert, om den oudt secretaris Cremer wegens sijn moeijten over het bedienen van de Merkte, en der selver resolutien te registreren, als andersints contentement88 te geven. Tot faciler89 verdeijlinge, is goedgevonden en verstaen, dat ijder nieuwe Erfgenaem bij overschrijvinge van sijn naem, die oock als dan de naem van het goet, waer aff compareert, sal uijtdrukken, ten sine om sulx mede aen te teijkenen, sijn intrade contant met gelt sal moeten betalen. Ende sijn dese navolgende Novitii90 bevonden. De Custos Elberti, wegens het goet voor de Brugge. Johan Jansen successor van Johan Maurits. Gerrit van Sughtelen. Rentmeester in het Bornhof.

88

contentement: enoegdoening (WNT) faciliteren: gemakkelijker maken (WNT) 90 Novitii: mv van het Latijnse novitus: nieuweling (WNT) 89

99



Van de holevink eerst Hendrik Jansen naderhant Sibille Jacobs. Jan Jacobs Successor van Gerrit Jansen Wassink. Meester Jan Jansen wegens Jan Driesens Erfgenamen. De Heer van Asselmuijdens Erfgenamen Bartold Hendrix. Op den 12 Octobris 1692 Nae voorgaende gewoontlijke kerkensprake in Empe op den boerstoel gecompareert sijnde, de Heer erfmarkenrighter Joost Bathasar ten Grotenhuijs, nevens de andere Gemene Geerfdens der selver boerschap, en welgemelte Heer Erfmarkenrighter de Comparanten voor de goetwillige comparitie91 bedankt hebbende, sijn de resolutien op de laesten merkendagh genomen, geresumeert, en vervolgens nader verhandelt en geresolveert als volght. De Scheuters plaetsen eropent met het afsterven van Derk Hendrix en Jan Hermsen, en deselve door de Huijsluijden, buijten voorweten van den Markenrighter en Gecommitteerden van de Merkt weder vergeven sijnde, is verstaen, dat de Huijsluijden daer aen te veel gedaen hebben, en dienvolgens de aengetelde scheuters ongequalificeert sijn, weshalven dan daer toe bij desen wederom aengestelt worden, Evert Hendrix en Hendrik Derx op alsulke Foliant 49 recto

instructien en emolumenten92, als daer van in het Markenboek albereijts is te vinden, en nogh wijders sullen worden beraemt, waer toe mede sal dienen dit navolgende, soo al in Anno 1661 is gearresteert, dogh niet in het Merkenboek geregistreert. Dat de Huijsluijden haeren Turff na waertal sullen slaen93, namentlijk dat wie een wahr heeft, sal mogen turff slaen ofte maken 4 voer94, een ½ wahr twe voer, en een ¼ wahr een voer, en so meerder en minder na advenant95, dat 91

comparitie: de keer dat men ter vergadering verschijnt (WNT) emolumenten: ongeregelde bijkomstige baten aan een ambt verbonden (WNT) 93 turff slaen: turf steken (WNT) 94 voer: wagenvracht (WNT) 92

100


wie meerder sal bevonden worden gemaekt te hebben, sal ten profijte van de Markt verbeurt hebben ses gulden boven de turff, welke den Markenrighter halff sal vervallen wesen, ende de andere helfte bij den bourrighter half, en bij de scheuters de wederhelfte sall getrokken worden, en de onwilligen dubbelde boete. 2 Dat de scheuters wel daer op sullen letten datter geen ongewaerde Beesten op de gemeente sullen mogen gaen, en deselve bevonden wordende sal men schutten. 3 Als ook dat de scheuters mede belast wort daer op te letten, dat wie ongekramde96 verkens heeft, en de gemeente verderven, dat sij deselve sullen schutten, aenhalen en breuken97, als daer op staat, sonder aensien van ijmant, en bij faute van goede

95

advenant: iets dat past bij een eerder genoemd iets, er mee overeenstemt (WNT) krammen: vastzetten bij varkens; hun een ring van ijzerdraad door de neus steken, om het wroeten te beletten (WNT) 97 breuken: beboeten (WNT) 96

101



opsight, sullen deselve scheuters verbeurt hebben drie gulden soo dikmaels als bevonden sullen worden, het selve bij haer wetenschap versuimt te hebben, sullen ook alle 14 dagen rontom gaen, en toesien off daer ook schade geschiet. Ende worden de Heer Markenrighter en Gecommitteerden versoght het geene voorseijde en andere poincten de voornoemde scheuters voor te houden en haer tot aghtervolginge van dien, hanttastinge98 te laten doen. Voorgebraght sijnde, dat Lambert van Soeren als tegenwoordige Eijgenaer van de Teste tegens resolutie van den 3 Julij 1679 meerder heeft gepaet, en de quasen op den brink buijten de bepalinge worden geleght, is goedgevonden en verstaen, dat van Soeren het nieuwe gepatede sal opnemen en de quasen binnen leggen, off dat de Heer Markenrighter en de Gecommitterden daer tegens sullen voorsien nae behoren. Op het gepatede van Wolter Alerts, is verstaen het selve nae inhout vande laaste Markenresolutie te reguleren, gelijk ook wegens het versmallen van den wegh door Frans Arents. Het paeten van Heijsters op de bulten van de gemaekte lijmijtscheijdingen tussen Empe en Noort-Empe wort de Heer Markenrighter nogmaels aen gerecommandeert. Foliant 50 recto

De Resolutie van alle jaren de Marke eens te gaen besien, en voorts alle twe jaren een bijeenkomste van de Geërfden te hebben, wort bij desen geinsereert99. Jan Warners heeft aengenomen den uijtgesetten Tuijn en een Hutte op den brink aghter de Teste respectivelijk te sullen intrekken en weghnemen. Den gesetten Tuijn door Sibille Jacobs bij den papenkamp100 wort de Heer Marken 98 hanttastinge: belofte met handslag (WNT) 99 insereeren: invoegen, toevoegen (WNT) 100 papenkamp: het papenland: land dat toebehoort aan de pastorie van een kerk en waarvan de opbrengst bestemd is voor de paap (R.K. geestelijke) (WNT)

102


righter en Gecommitteerden gerecommandeert in ogenschijn te nemen. Ende sijn deselve mede versoght om het repareren van de Bruggen voor eenige jaeren te besteden. Vorders sijn de Gecommitteerden mede versoght, om het Goed Weijenborgh in oogenschijn te nemen, en na bevindinge te reguleren, wat en hoe veel tot beneficeringe101 van het Akkermael door de Heer Markenrighter sal mogen gepatet worden. Op het voordragen van de Heer Markenrighter, dat beswaart soude wesen met en door sijn HoogEdele in desselfs rekeninge te laste te brengen de verschenen jaer renten door het Spittael en Bornhoff aen de boerrighter betaelt en door deselve nevens de Huijsluijden bij het wegen maken verteert, sonder dat sijn HoogEdele deswegen een stuver heeft ontfangen, is na gedane

101

beneficering = ten gunste van (Bron: zie noot 5)

103



omvrage goedgevonden ende verstaan, dat vermits de Huijsluijden voor het wegen maken de opkomsten trekken van een Campken en twee Caetersteden102, dat de Boerrighter de opgebeurde penningen weder sal moeten te borde brengen, en over sulx de Heer Markenrighter deswegen bij sijn rekeninge debiteur blijven, so noghtans dat sijn HoogEdele na alle aengewende devoiren103, het sij in der minne ofte met middelen reghtens die penningen niet weder soude kunnen maghtigh worden, dat daer over op de eerste bijeenkomste nae desen, nader sal worden geresolveert. De Heer Burgemeester Sughtelen en andere Gecommitteerden hebben hier op tot voldoeninge van haer commissie op den jonghstleden Markendagh haer Edele opgeleght, openinge gedaen, hoedanigh den staat van des Heeren Erfmarkenrighters ontfank en uijtgave bevonden hadden, vertonende deswegen dubbelt van dien, ten fine dat daer over muste geresolveert worden na behoren, waer op gedelibereert sijnde, is verstaen deselve alhier te registreren so wel van ontfank als uijtgave, om te mogen strekken tot narightinge, en vernomen sijnde, dat de Heer Markenrighter van wegens meerder ontfank als uijtgave aen de merkte schuldigh blijft eene summa van ---- 2082 gulden 19 stuver 13 penningen is vastgestelt daer van een verdeijlinge te doen onder gewaerde Erfgenamen tegens 50 gulden op ijder Foliant 51 recto

wahr, doende alsoo voor 37 ½ wahr 1875 gulden der gestalt, dat dan nogh onder de Heer Erfmarkenrighter te verantwoorden blijft eene summa van ------ 207 – 19 – 13. Maer vermits bekent is, dat welgemelte Heer Grotenhuijs, alle de penningen waer van debiteur gemaakt is, nogh niet geinnet heeft, is sijn HoogEdele geaccordeert, dat van de gemaakte verdeijlinge door de Secretaris Cremer, soo hier aghter ook sal geregistreert worden, niet 102

caeter: vorm van coter, keuter: een bewoner van een kleine boerderij die geen eigen ploegen en paarden heeft. Stede is boerderij. (MNW) 103 devoiren : plichten (TG)

104


eerder als na verloop van een half jaar sal behoeven uijtdeijlinge te doen, ende wort mitsdesen mede voor goet gekeurt, dat aen ieder portie mede sal mogen inholden sulke novitiaeten als meerder bevonden sullen worden schuldigh te wesen, als bij de rekeninge ofte Markenboek hier voren sijn aengetekent, mits dat deselve hier nae nominative sullen uijtgetrokken, en vervolgens de Heer Erfmarkenrighter bij de eerste nader te doene rekeninge ofte verantwoordinge daer van debiteur sal gemaakt worden, met en nevens der hier bovengemelte --- 207 – 19 – 13 Tot Gecommitteerden sijn gecontinueert de Heer Burgemeester Sughtelen, en Rentmeester Lulofs, en op nieu voor den tijd van 2 jaeren daer bij gevoeght de Secretaris Cremer, dewelke nevens de Heer Erfmarkenrighter worden versoght te willen advigileren104, dat de voorstaende genomene resolutien worden in het werk gestelt en ten effecte gebraght.

104

advigileren: op ‗t vinketouw zitten, er boven op zitten. (H.W. van Tricht e.a.)

105



Rekeninge door mij Joost Balthasar ten Grotenhuijs als Erfmarkenrighter van Empe, wegens den ontfank van de Mark in Anno 1692 den 22 Septembris voor de Heren Gecommitteerden gedaen. Bij de laatste Rekeninge de Anno 1668 pro resto105 Schuldigh gebleven. Wegens de paght van den Weijen borgh ontfangen, jaarlix 50 gulden en dat de Anno 1668 tot 1690 incluis Sijnde 23 Jaren -- -- -- -- -- -- -- --

787 – 12 –

1150 – 0 –

Het Heggeholt van het Erve Weij enborgh voorssijde in Anno 1669 verkoft voor -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --

110 – 0 –

Het Akkermael in Anno 1681 van het voorssijde Erve verkoft bedraegt volgens koopscedule ------- 122 – 11 gaet af de onkosten van verteringe over het verkopen gevallen, alsnog een andere rekeninge op de Coopscedule geschreven be draegt sigh te samen L.q – 28 – 6 94 – 5 –

afgetrokken blijft -----------------------Nogh in Majo 1691 gevallen het Akkermael op weijenborgh voor -

126 – 8 – 2268 – 5 –

Foliant 52 recto

Nogh Soude te goede wesen van de Jaarlixe renten als volght. De Heer Markenrighter Jaarlix 2 – 9 - doende tot Martini 1690 incluis --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Spittael wegens die Selve Jaren ad 1 – 15 – 0 --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Bornhoff ad 3 – 10 – 0 Jaarlix --Dellis Dellissen wegens Jan Vaak ad 1 – 8 – 0 --- --- --- --- --- --- --- --- --- --105

56 – 7 – 39 – 5 – 80 – 10 – 32 – 4 –

Pro resto of pro resto: per saldo, of per slot van rekening (WNT)

106


Gerritjen Bartholds Erfgenamen ad 1 – 1 – 0 --- --- --- --- --- --- --- --- --Elbertus Lubberti wegens Aeltjen Hugens Erfgenamen 1 – 1 – 0 --- --- --- --- --Wegens de Braemhoeve 1 – 8 – 0 --- --- --- --- --Secretaris Cremer wegens de Straete ad 2 – 16 – 0 Jaerlix --- --- --- --- --- --- --- --- ---

24 – 3 – 24 – 3 – 32 – 4 – 64 – 8 –

Lambert van Soeren, als nasaet van Custos Elberti volgens resolutie van de Erfgenamen in dato den 3 Julij 1679 wegens de Brouwerije Jaarlix – 1 – 5 – 0 wesende tot Martini 1690. 12 Jaren --------------------------

15 – 0 –

----

368 – 4 –

107



Nogh bevint Sigh te goede wegens nieuwe Erfgenamen tot den 3 Julij 1679. Elbertus Lubberti van het Goet voor de Brugge --- --- --- --- --- --- --- --- --Jan Jansen Successor van Jan Maurits --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --De Heer Sughtelen --- --- --- --- --- --- --Wolter Hoefslagh als Rentmeester van het Bornhoff --- --- --- --- --- --- --- --Hendrik Jansen wegens de Holevink --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Sibille Jacobs mede wegens de Holevink --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Johan Jacobs Successor van Gerrit van Wassink --- --- --- --- --- --- --Meester Jan Jansen wegens Jan Driesens Erfgenamen --- --- --- --- --- --- --De Heer van IJsselmuijdens Erfgenaam Bartold Henrix --- --- --- --- --- --- --- --- ---

Summa --------

8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 – ---------------85 – 0 – 2268 – 5 – 368 – 4 – ---------------2721 – 9 –

Foliant 53 recto

Uijtgave Bij de laaste rekeninge is te quaede106 en onberekent gebleven een rekeninge van and: Christiaens L.q.

23 – 0 –

Voor een portie Soo Gagrevin in Anno 1668 ten dienste van de Merke gelevert heeft --- --- --- --- --- --- --- --- --- De verteringe door de Heren Erfgenamen gedaen, verschoten voor wijn, mol107, bier en Schinken, bedraegt Sigh --- --- --- --- --- --- --- --- --Bij de verkopinge de Anno 1669 van het Holt op Wegenborgh is verteert --- --- --- -den 22 Julij 1669 met de Heren Gecommitteerden van de Marke over de lij-

42 – 13 – 7– 0–

106

Te quade: schuldig zijn . (Jillert van Egten) Quade: Slecht worden, in een minder goeden toestand komen. ( MNW) 107 Mol: naam van wit en zoet bier, vroeger inzonderheid te Nijmegen (maar ook elders) gebrouwen, en dan vaak van bier onderscheiden. (MWT)

108


mijtscheijdinge vergadert geweest voor de portie L.q. aen Gagrerin betaelt --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- -voor bier broot en Brandewijn betaelt

16 – 0 – 5– 0–

Aen Hendrik Rutgers voor maken van Heuvels en baken op de lijmijtscheijdinge betaelt --- --- --- --- --- --- --

1– 0–

De Boerrighter heeft aen de koster van Halle betaelt voor den accijs108 wegens de verteringe door de Erfgenamen gedaen L.q. --- --- --- --- --- ---

9– 0–

1671. heeft mij de Meijer op Weijenborgh in rekeninge gebraght twe rekeningen volgens mijn paghtboek en memorie van den Meijer --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --

23 – 10 – 141 – 0 –

108

Accijs: belasting. (WNT)

109



Vermits den Meijer op Weijenborgh in Anno 1672 alle het sijnege door den oorlogh heeft verloren, Soo is den selven quijtgegeven -------------------

60 – 0 –

Aen Johan van Keulen betaelt Soo als hier voor repareren van Bruggen en andersints verdient hadde, waer van de quitantie vermist --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

8 – 17 –

Nogh aen Joan Clasen voldaen door de Meijer op Weijenborgh ende mij volgens pagtboek berekent -------------den 26 Julij 1679 hebbe met de Heren Gecommitteerden weder over de lijmijtscheijdinge vergadert geweest, als dan voor de portie aen Gagrevin betaelt L.q. --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --voor Bier , broot etcetera --- --- --- --- --- --- -Aen den Karreman, welke de mol, Spijse en andersints gebragt hadde --------------

9 – 10 –

20 – 6 – 5– 0– 3 – 16 –

Nogh heeft de Meijer op Weyenborgh door mijn ordre ten laste van de Markt twe rekeningen voldaen aen de Smit en timmerman ----------------------

6– 0–

Nogh aen de Smit Claes Willemsen Soo hij verdient hadde, door den Meijer betaelt --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

2– 0–

Nogh Anno 1681 aen den ontfanger Swarthof betaelt over de laeste verteringen van de Erfgenamen gedaen L.q. --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

12 – 0 – -----------127 – 9 –

Foliant 54 recto

Aen Peter Clasen voldaen Sijn rekeninge soo als hij aen het meijers Huijs en Bruggen verschoten en verdient hadde van den jare 1676 tot 1685. L.q. --- --- --- --- --- --- --- ---

61 –– 2 ––

Nogh aen Johan peters een rekeninge, soo als hij op den Weijenborgh verdient hadde L.q. betaelt, datum vergeten -------------------------

4 – 16 ––

Nogh aen de Smit van Voorst 110


heeft de Meijer betaelt, en aen mij volgens paghtboek ingebraght -----------------1683 den 18 Maert brenght de Meijer mij in rekening wegens arbeits loon aen den Timmerman over reparatie Sijn huijs betaelt ----- 7 – 7 – voor steen aen een brugge --- 4 – 10 – voor delen of planken tot deselve --- --- --- --- --- ---9 – 12 – voor nagels --- --- --- --- --- -- 0 – 12 – 8 nogh voor ijserwerk --- --- --- 3 – 16 – -----------

25 – 17 – 8

Anno 1684. voor repareren vande glasen op Weijenborgh betaelt L.q. ---------------------

1 – 10 ––

Anno 1686. Op het huijs van Weijenborgh gekoft 6 opsetsels het stuk 1 gulden 1 stuver –

6 –– 6 ––

Nogh aen Peter Clasen Anno 1686. Den 26 Julij voldaen een rekeninge soo hij voor repareren aen Bruggen verdient en verschoten hadde --- --- --- --- --- --- --- --Nogh --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

20 – 19 –– 2 –– 0 ––

Anno 1687. Aen Peter Clasen betaelt L.q. Soo als hij voor repareren van twe bruggen verdient hadde --- --- --- --- --- ---

1 – 16 ––

18 –– 0 –– _________ 132 –– 6 – 8

111



Anno 1688 aen Joan Clasen voor repareren van de Bruggen voor het hoge huijs, soo voor arbeijtsloon als verschot van materialen L.q. betaelt --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

16 –– 0 –

1689 den 26 Julij aen de Smit van Voorst betaeld, soo als hij aen het huijs van Weijenborgh verdient hadde --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

0 –– 8 –

Bij de verkopinge van het holt de Anno 1691 op Weijenborgh, de onkosten over de verteringe gevallen --- --- --- --- --- ---

6 –– 0 –

Voor de portie aen Gagrevin, betaald, soo als hij bij het revideren109 en sluijten van dese laatste rekeninge den 31 Augusti 1691 gelevert hadde, betaelt L.q. --- --- --- --- --- --- ---

20 –– 6 –

Aen de brugge betaelt voor mol Brandewijn en peerdevoer L.q. --- --- --- --- ---

10 –– 8 –

Stelle voor laten Schrijven van brieven, kerkenspraken, voor deselven te doen publiceren en port --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

5 –– 0 –

Voor het Copieren van het Erfgenamen Boek door de Heren Gecommitteerden versoght aen de koster van Twelle betaelt --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

6 –– 0 –

Aen de Weduwe van wijlen den Secretaris Jodocus Cremer wegens verschot van haer man Zaliger ten dienste van de Maerkte gedaan gerestitueert

16 – 17 – 80 – 19 –

Foliant 55 recto

Aen de Secretaris Cremer voor sijn vacatien110 over het formeren van de Heer Markenrighters rekeninge en 109

Videren: afdoen, ten einde brengen. (MNW) Vacatie: een meestal ambtelijke, vaak gerechtelijke handeling, b.v. het uitbrengen van een exploit door een deurwaarder, het aanwezig zijn van een rechter of griffier bij het opmaken van een akte enz.; tijd dien men aan een derg. handeling besteedt. (WNT) 110

112


deselve te sluijten, item voor het maken van een staet van verdeijlinge onder de Erfgenamen wegens den overschot, als mede dese rekeninge en resolutien op de naeste Marken dagh te nemene, te registreren, is bij de Heren Markenrighter en Gecommitteerden toegeleght --- --- --- --- --- --

24 –– 0 –––

Nogh komt voor uijtgave wegens verteringe, ten huijse van Frederik Derx op den 12 Septembris 1692 gevallen, over het nader nasien van dese rekeninge, mitsgaders examineren van de huijsluijden wegens de gewaerde Erfgenamen L.q. --- --- --- --- --- ---

4 –– 8 –––

Nogh den 22 Septembris verteert bij occasie van het sluijten van dese rekeninge, soo van wijn als maeltijd bij de Heren Markenrighter en Gecommitteerden --- --- --- --- --- --- --- ---

9 –– 0 –––

Van de Extraordinaris111 verpondinge en het halve Schoorsteen gelt, door den Meijer van den Weijenborgh gekort, beloopt het sedert 1673 tot 1690 incluis in alles ter summa van --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

Summa --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

119 –– 6 – 11 156 –-14 – 11 80 – 19 ––– 132 –– 6 ––8 127 –– 9 ––– 141 –– 0 ––– 638 –– 9 ––3

Waer tegens gebalanceert den ontfank ad --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

2721 –– 9 –––

111

Extraordinaris: (Bnw.) Afwijkend van het normale, het gewone, het gebruikelijke. (WNT)

113



2082 – 19 – 13

bevint sigh den Heer Erfmarkenrighter schuldigh te blijven eene summa van En is daer over geresolveert als hier vorens te sien foliant. 51 q.r. Ende is de verdeylinge geschiet in deser voegen. De Heer Grotenhuijs komt voor 10 wahren, met het aengekofte Kostverloren dan hier moet afgaen van verschuldete Jaerrenten, als bij het Marken boek foliant 44 -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- 41 – 13 – nogh wegens de intrades ibidem foliant. 44 enso -- -- -- -- -- -- -- 34 – 0 – nogh van Jaerrenten tot 1690 incluis -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- 56 – 7 – _______

Betaelt sighselfs

500 – 0 –

132 – 0 – __________ 368 – 0 –

Rest -- ----

Jan Jansen van Hassele Debet voor intrade van Jan Maurits supra foliant. 45 -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -idem wegens Jan Driesens Erfgenamen voor intrade -- -- -- -- -idem als successor van Jan Maurits -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -in de Markenrighters rekeninge te vinden.

8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 –

________ 25 – 10 – 12 – 10 – _________ 13 – 0 –

hier tegens te goede voor ¼ wahre -- -- -- -- -- -blijft schuldigh -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -bij de Heer Grotenhuijs ontfangen. Het Hospitael binnen Zutphen heeft wegens Bensinck 2 ½ wahr en wegens het aengekofte Larik ¾ wahr doende te samen 3 ¼ wahre dien volgens komt haer deswegen -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -hier tegens is schuldigh aen jaer rente supra foliant. 44 -- -- -- -- -- -- -- - 29 – 15 – Nogh bij de rekeninge van de Heer Grotenhuijs -- -- -- -- -- -- -- -- 39 – 5 – nogh voor novitiaten sup foliant 44 ende 45. -- -- -- -- -- -- -- -- 25 – 10 – nogh wegens intrade van de Heer Burgemeester Valk -- -- - -- -- 8 – 10 – ________ Rest -----114

162 – 0 –

103 – 0 – __________ 59 – 0 –


Foliant 56 recto

De Heer Drost IJsselmuijden wegens 2 ¾ wahren komt -- -- -- -- -- -- -- -- -- --

137 – 10 –

hier aen gekort wegens intrades hierboven foliant.45 ende 52 enso -- 17 – 0 – nogh voor een nieuwe sedert 1679. 8 – 0 – ________

25 – 10 – _________ 112 – 0 –

Rest -- -- -- -Hendrik Duijsken is verschult hier boven foliant 44 enso -- -- -- -- -- -- 8 – 10 – Ejus112 successor113 als novitius -- -- -- -- 8 – 10 – _________ komt voor ¼ wahre -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -dit bij nadere verdeilinge te vinden blijft schuldigh -- -- -- --

17 – 0 – 12 – 10 – _________ 4 – 10 –

De oud secretaris Cremer is hier boven foliant. 43 enso verschult -- -- -- -- -- --250 – 0 – nogh foliant. 44 enso voor intrades -- -- 17 – 0 – nog aldaer foliant 45. in margine114 --- -- 28 – 0 – nogh foliant. 52 van de strate -- -- -- -- 64 – 8 – _________ hier tegens te goede foliant 43 in margine -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- 132 – 12 – nogh foliant.45. circa fine115 aen Peter Clasen -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- 4 – 9 – nogh foliant 54 enso circa fine -- -- -- 16 – 17 – nogh foliant 55. in principe116 - -- -- -- -- 24 – 0 – ________ 177 – 18 – Nogh komt. wegen 2 wharen van de brederijte, en ½ wahre van het Goet aen de vaert in Noort Empe herkomende van Hendrik Keijen doende te samen 2 ½ wahre – 125 – 0 – ________

359 – 8 –

302 – 18 – _________ 56 – 10 –

blijft schuldigh -- -An de Heer Grotenhuijs betaelt volgens quitteering117 112

Ejus, van eius: ‗zijn‘ of ‗haar‘. (LA/NE) successor: ‗opvolger‘. (LA/NE) 114 in margine: ‗in de marge, in de kantlijn, op de rand van de bladzijde‘. (LA/NE) 115 circa fina: ‗omstreeks het einde‘. (LA/NE) 116 in principe: ‗in beginsel‘. (LA/NE) 117 Quiteering: het zetten van zijn handteekening, ten bewijze dat men voldaan is. (WNT) 113

115


Het Bornhof is hier boven foliant 44. wegens Jaerrenten verschult nogh aldaer foliant enso wegens novitiaet -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -nogh hier boven foliant 52 van Jaerrenten -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -nogh aldaer foliant enso van novitiaet

59 – 10 – 8 – 10 – 80 – 10 – 8 – 10 – ________

157 – 0 – 50 – 0 – _________ 107 – 0 –

hier tegens te goede wegens 2 halve wahren -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -Is also schuldigh Den 15 Decembris 1699 dit bij de secretaris Cremer ontfangen, edogh bij de volgende verdeilinge overgebraght.

116



50 – 0 ––

Het Hengeler komt wegens 1 wahre hier aen te korten voor een novitiaet hier foliant 45 --- --- 8 – 10 – 0 nogh eens sedert 79 --- --- 8 – 10 – 0

17 – 0 –– ________ 33 – 0 ––

Rest --- --Claes Wolters Erfgenamen moeten wegens 2 ¾ wahren over aght parcelen hebben --- --- --- --- --- --- --- --hier van komt Sibille Clasen voor ¼ part --- --- --- --- --- --- 34 – 7 – 8 dan gaet af voor een novitiaet hier boven foliant 45 --- 8 – 10 ––

137 – 10 –

rest --- --- 25 – 17 – 8 Harmen van Souren gelijkvalds voor een vierde part --- --- --- --- --- --- 34 – 7 – 8 dan gaet als foliant 45 staet --- --- 8 – 10 –– nogh van Jan Spal --- --- --- --- --- 8 – 10 –– nog van de Luitenant Verheijden --- 8 – 10 –– 25 – 10 –– 8 – 17 – 8

Rest --- ---

34 – 7 – 8

Peter Wijgmans ad idem voor ¼ part gaet af als foliant 45 --- --- 8 – 10 – van die op Heimerigh --- 8 – 10 – van die op Jan Tonnisen – 8 – 10 –

25 – 10 –– 8 – 17 – 8

Rest --- --Gosen Klaesens kind ad idem voor ¼ part --- --- --- --- --- --- --- --dan kortende als boven foliant 45 8 – 10 – van die op Hendrik Jansen Leusbosch 8 – 10 – huic successor Custos Elberti --- --- -- 8 – 10 – Ejus heredes--- --- --- --- --- --- --- 8 – 10 – nu Jan van Holten --- --- --- --- --- --- 8 – 10 –

34 – 7 – 8

42 – 10 – 34 – 7 – 8 8– 2–8

hier van afgetrokken de voren --- --- --- --- --- --blijft schuldigh --- --- --- --- --- --Dit bij nadere verdeijlinge te vinden Foliant 57 recto

Bartold Hendrix wegens Vrouw Vroets voor ⅜ wahre komt --- --- --- --- --- --- --gaet af voor intrade van Frans Heijmerigh getrout aen Gerritjen

18 – 15 –

117


Bartels --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- 8 – 10 – Ejus Successor Jan Teunis nomine uxoris118 Supra foliant 44 --- --- 8 – 10 – Rest --- --- --- --Jan Rutgers of Brinks Hofstede wegens ½ wahre --- --- --- --- --- --- --- --hier aen te korten volgens foliant 46 --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- 2 – 10 – voor intrade van Hendrik Aelberts foliant 45 --- --- --- --- --- --- 8 – 10 –

17 – 0 – 1 – 15 – 25 – 0 –

11 – 0 – 14 – 0 –

Rest --- --- --- --Dellis Rutgers is verschult van Jaerrenten Supra foliant 44 --- --- --nogh foliant 52 --- --- --- --- --- --- --voor intrade van Lambert Rutgers foliant 45 --- --- --- --- --- --van Tonnis Rutgers --- --- --- --- --van Berent Becker --- --- --- --- ---

23 – 16 – 32 - 4 – 8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 – 81 – 10 – 62 – 10 – 19 – 0 –

hier tegens te goede voor 1 ¼ wahr --- --- --- --Blijft Schuldigh --- --- --- --NB aen de Heer Grotenhuijs Betaelt 14 gulden also dat resteert 5 gulden bij de nadere verdeijlinge te vinden datum Anno 1699 Jacob Tonnis wegens Gerrit Gijsberts ½ en Johan Noordink ½ , doet 1 gehele --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --gaet af voor intrede wegens Evert van Beeck foliant 45 --- --- --- --- --- 8 – 10 – nogh van Jan Jacobs foliant 52 enso 8 – 10 – Rest --- --- --- --De Breamhoeve is verschult aen jaer renten supra foliant 44 --- --- --- --- --- --- --nog foliant 52 --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --nog foliant 52 enso intrade van Bartold Henrix Ejus successor Jan Everts portie --- --- --- --- --nu Jacob op rouwendael --- --- --- --- --- --- --- ---

17 – 0 – 33 – 0 – 23 – 16 – 32 – 4 – 8 – 10 – 8 – 10 – 8 – 10 –

komt voor ¼ wahrs --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Aen de Heer Grotenhuijs betaelt --- --- --- --- --- --- ---

118

50 – 0 –

nomine uxoris: in naam van zijn vrouw. (LA/NE)

118

81 – 10 – 12 – 10 – 69 – 0 –



12 – 10 –– 5 – 10 –– 7 – 10 ––

Eghbert Hendrixen komt voor ¼ wahr gaet af hierboven foliant 46 te sien Rest --- --- --- --Dellis Teunissen is bij de verdeijlinge schuldigh gebleven Anno 1651--- 5 – 10 – Sijn plaetse verkoft an Gosen Clasen, en die aen de Custos Elberti en die weder aen Frans Arents komt voor drie intrades --- --- --- --- ---25 – 10 –

31 – 10 –– 12 – 10 –– 18 – 10 ––

hier tegens te goede voor ¼ wahre --- --- --- --blijft schuldigh --- --- --- --- -Reint Teunissen komt voor ¼ wahre modo119 frans Arents 12 – 10 – gaet af voor intrade van Frans 8 – 10 – rest ende weder afgetrokken van het bovenstaende

4 – 10 –– ________ 14 – 10 ––

blijft schuldigh --- --- --- --overgebraght bij de volgende verdeilinge datum Anno 1699 De Heer Burgemeester Sughtelen komt wegens ⅔ wahre --- --- --- --- --- --- --- --- --- 33 – 6 – 8 nogh als Successor van Heer Adams soon voor ⅜ --- --- --- --- --- 18 – 15 ––

52 – 1 – 8 hier tegens debet voor een novitiaet nomine propris120 --- --- --- 8 – 10 – nogh Adams soon --- --- --- --- --- -- 8 – 10 – Ejus Successor de Heer Sughtelen 8 – 10 – Rest --- --- --- ---

25 – 10 –– 26 – 11 – 8

Vrouw van Markels Erfgenamen komt wegens 1 ⅛ wahre --- --- --- --- --- --- --gaet af voor intrade sedert 79 --- --- --- --- --- --Rest --- --- --- ---

56 – 5 –– 8 – 10 –– 47 – 15 ––

Derk Valk wegens 7/12 wahre komt gaet af voor een novitiaet --- --- --- --- --- --- --Rest --- --- --- ---

29 – 3 – 8 8 – 10 –– 20 – 13 – 8

119 120

modo: onlangs. (TG) nomine propris: ‗in zijn eigen naam‘ of ‗de juiste/passende naam‘. (LA/NE) vergelijk ‗propria persona‘: in eigen persoon (TG) of ‗propria manu‘: eigenhandig. (LLV)

119


Foliant 58 recto

Gerritjen Hendriksen Weduwe Bartold Hendriksen, nu Gerritjen Bartholts Erfgenaemen debent, supra foliant 46 --- 11 – 16 – nogh foliant 44 --- --- --- --- --- --- --- --- 17 – 17 – nogh Jan Tonnisen nomine ux oris foliant 44 enso voor intrade --- --- --- 8 – 10 – nog van jaerrenten tot 1690 incluis --- --- 24 – 3 – gaet af voor ¼ wahrs --- --- --- --- --- --- --- --- --blijven schuldigh --- --- --- --- --- --- --Jan Dellis van Barverdink debet hier boven foliant 46 --- --- --- --- --- --Ejus successor Barthold Hen drix voor intrade foliant 45 enso dese verkoft aen Tonnis Rotgers half en half aen berent Lamberts, qua propterea121 debent – Hendrik Berents filius --- --- ---

62 – 6 – 0 12 – 10 –– 49 – 16 ––

4– 0– 8 – 10 – 17 – 0 8 –10 – 38 – 0 –– 18 – 15 –– 19 – 15 ––

gaet af voor ⅜ wahre --- --- --- --- --- --- --- --- --blijft schuldigh --- --- --- --- --- --- --bij de Heer Grotenhuijs ontfangen Lambert Jansens kinderen wegens Smeink bij Spijckedijk voor ¾ wahr --- --gaet af voor intrade supra foliant 45 enso --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- -- 8 – 10 – nogh Derck van Campen --- --- --- --- --- 8 – 10 –

37 – 10 ––

17 – 0 –– 20 – 10 ––

Rest --- --- --- --Derk Hoetink en Lambert Jacobsen wegens Jan Derxens kint debent122 voor intrade supra foliant 45 --- --- --- --- 17 – 10 – quibus successit123 de tegenwoor dige Boerrighter --- --- --- --- --- --- --- --- 8 – 10 – hier tegens te goede voor ¼ wahre --- --- --- --- --Blijft schuldigh --- --- --- --- --- --- --Bij de Heer Grotenhuijs ontfangen

121

qua propterea: welke daarom. (LA/NE) debent: welke daarom verschuldigd is. (LA/NE) 123 quibus successit: hij die opvolgt. (LA/NE) 122

120

25 – 10 –– 12 – 10 –– 13 – 0 ––



Jan Tonnisen nomine uxoris wegens modo Jan Jacobs Gerrit Jansen Marssink komt voor ¼ wahre --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Pro introitu gaet af --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Rest --- --- --- --Marten Tonnisen wegens Bleken brink komt voor ½ wahre --- --- --- --- --- --- --- ---

12 – 10 –– 8 – 10 –– 4 – 0 –– 25 – 0 ––

Gosen Lubberts wegens Aelbert Pouwels debet voor intrade supra foliant 45 --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- 8 – 10 – Ejus successor Hendrik Jansen wegens de Holevinke supra foliant 52 enso --- --- --- --- --- --- 8 – 10 – Nu Sibille Jacobs --- --- --- --- --- --- --- 8 – 10 – 25 – 10 –– 12 – 10 –– 13 – 10 ––

gaet af voor ¼ wahre --- --- --- --- --- --- --- --- --Blijft schuldigh --- --- --- --- --- --- --Aeltjen Hugens Debet hier boven foliant 44 --- --- --- --- --- --- --- 17 – 17 – foliant 52 --- --- --- --- --- --- --- --- --- 24 – 13 – Supra foliant 44 enso Custos Elberti voor intrade 8 – 10 – desselfs Erfgenamen --- --- --- --- --- --- 8 – 10 – modo Jan Warners Stadts voerman van Zutphen --- --- --- --- --- --- 8 – 10 –

67 – 10 –– 25 – 0 –– 42 – 10 ––

gaet aff voor ½ wahr --- --- --- --- --- --- --- --- --Blijft schuldigh --- --- --- --- --- --- --Het DiepenGoor is verschult aen novitiaet supra foliant 44 op de naem van Custos Elberti --- --- --- --- --- 8 – 10 – ibidem Jan Gerritsen --- --- --- --- --- --- 8 – 10 – dese heeft verkoft an Elberti --- --- --- -- 8 – 10 – desselfs Erfgenamen --- --- --- --- --- --- 8 – 10 – van die op Jan Warnersen Jan van Holten --- --- --- --- --- --- --- --- 17 – 10 –

51 – 0 –– 37 – 10 –– 13 – 10 ––

gaet af voor ¾ wahre --- --- --- --- --- --- --- --- --Blijft schuldigh --- --- --- --- --- --- --Foliant 59 recto

Hendrik Beumer wegens de Hommelarije komt voor ½ wahre --- --- --- --- --- --- --gaet af voor intrade supra foliant 44 enso --- --- --Rest --- --- --- --Andries Kreijnks Erfgenamen 121

25 – 0 –– 8 – 10 –– 16 – 10 ––


komt voor ½ wahre --- --- --- --- --- --- --- --- --- --gaet af dat luijdt dit boek foliant 46 verschult sijn ad --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Rest --- --- --- --Derk Hendriksen als Schaeter komt wegens 1 wahr --- --- --- --- --- --- --- --- --gaet af als hier boven foliant 44 in margine te sien is --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Rest --- --- --- ---

19 – 12 –– 30 – 8 –– 50 – 0 ––

Op den 26 Junij 1699 Is bijeenkomste gehouden van de Merkgenoten van Empe op voorgaende kerkensprake van de Heer Markenrighter, en sijn bij resumptie van de resolutien op den laestleden Geërfden dagh genomen, klughten124 voorgekomen, wegens het quaede comportement125 van de Schaeters, dat die haer functie nae behoren niet waer en nemen, weshalven dan deselve daer over gecorrigeert sijnde is haer functie haer nogh nader voorgehouden, met serieuse aenmaninge, om daer op exactelijk te letten, of dat de baeten daer tegens gestatueert van haer sullen gevordert worden.

125

2 – 10 –– 22 – 10 –– 50 – 0 ––

Johan Harmsen itidem als Schaeter voor 1 wahr --- --- --- --- --- --- --- --- ---

124

25 – 0 ––

klught: vermakelijke of belachelijke zaak. (WNT) comportement: handel en wandel, gedrag. (TG)

122



Ende vervolgens vernomen sijnde, dat de Heer Markenrighter, vermits het overlijden van den Schaeter Henderik Derx, daer mede weder gebeneficeert126 hadde, Henderik Arents, soo is sulx bij de Merktgenoten na voorgaende omvrage geapprobeert, mits dat hij sijn functie nae behoren sal moeten waernemen, dat hij dan bij handtastinge127 heeft aenbelooft. Over het gepaet op den Brink als mede het quasen leggen buijten de bepaelinge, bij de Weduwe van Lambert van Souren, heeft deselve aengenomen, dat de quasen, soo tegenwoordigh buijten de bepalinge leggen, ten aller eersten sal doen consumeren, en dat in het toekomende niet meer daer leggen sal, en dat ook niet meerder sal paeten als daer tegenwoordigh bevonden wort. Gehoort het rapport van de Heer Markenrighter en de Gecommittierden over de bepaetinge van Wolter Alerts, en overslagh128 gemaekt hebbende, dat deselve ingevolge Merken resolutie van den Jare 1638 tot drie roeden op de gemeente soude sijn geschiet; Is bij de Erfgenamen goedgevonden, dat deselve also sal mogen blijven, sonder evenwel meerder daar omtrent te mogen paeten. Foliant 60 recto

Insgelijx gehoort het rapport over seker accoort met Frans Arents ingegaen, over het versmallen van den wegh, waer voor jaarlijx soude geven een halve goudgulden, aenvangende op Martini 1693 waer op omvrage gedaen sijnde, is het selve alsoo geapprobeert. De Heer Markenrighter wort versoght om op de bulten van de Lijmijtscheijdinge tusschen Empe en Noortempe klaeter peppelen129 te laten paeten, in val daer geen eijken heijsters souden willen wassen. 126

beneficiert van ‗beneficeeren‘: Bevoordeelen; begunstigen en te gelde maken; winst, voordeel halen (uit). (WNT) 127 bij (onder) handtastinge: onder plechtige belofte of verzekering. (WNT) 128 overslagh: overpeinzing, overdenking; van ‗overslaen‘: Overpeinzen, overdenken. (MNW) 129 klaeter peppelen: klaterpeppel = ratelpopulier (WNT)

123


De resolutie van alle jaren de Merkte eens te visiteren, en ten allen twe jaren een bijeenkomste van de Geërfden te hebben, wort bij desen geinhereert130, en tot het laetste vastgestelt, den eersten Maendagh in Junio, mits dat de Heer Markenrighter ter goeder tijd daer van kerkensprake sal moeten laten doen, en dat alsdan den niet comparerenden sal verbeurt hebben een goudgulden, en sullen de Geërfden in persoon ofte door een genoeghsame volmaght, ofte excuse onder de eijgen hand moeten compareren. Goedgevonden en verstaen, dat Jan Wanners sijn beloften van den uijtgesetten tuijn in te treken, en de opgeslagen hutte wegh te nemen, inwendigh aght a 14 dagen

130

geinhereert: van ‗inhaerent‘ Onafscheidelijk, onlosmakelijk verbonden met iets; noodzakelijk behoorend bij. (WNT)

124



Sal hebben nae te komen, ofte dat andersints de Schaeters nevens den boerrighter deselve de facto sullen removeren, die in eventum daer toe mits desen geauthoriseert wort. Om goede redenen hebben de amentlijke Geërfden goedgevonden en verstaan, dat men het Goet den Weijenborgh met eenige andere Landerijen, welkers laeste inkomsten bij de Huijsluijden tot dus verre wederreghtelijk is worden getrokken, en bij deselve verteert, aen den meestbiedenden in het openbaer te verkopen, in sulker voegen, dat een derde part off soo veel minder of meerder als de Erfgenamen nader sullen goetvinden, daer in respectivelijk te blijven staen, tot een onlosbare Erfrente tegens 5 ten 100, alles op den voet als de Geërfden van Noortempe met haer gemeijne Landerijen in den voorleden jare gedaan hebben, Ende sijn tot het opstellen van de Coopswaerden versoght en gecommitteert, De Heer Markenrighter Groten huijs, nevens de Heeren Gecommiteerden Sughtelen en Cremer, en is den dagh van verkopinge aengestelt op Maendagh wetende den 21 Augusti nu aenstaende, als wanneer daer toe ook op den boerstoel de Geërfden expres sullen vergaderen, mits dat de Heer Markenrighter hier van de nodige kerken Foliant 61 recto

sprake te goeder tijd voor af sal moeten laten gaen, met affixie van nodige biljet ten ter plaetsen daer sulx behoort. Over den artijkel van beswaar, soo de de Heer Markenrighter gemaekt heeft over het gene sijn Hoog Edele was gedebiteert wegens het Spittael en Bornhoff, door de secretaris Cremer openinge gedaen sijnde, dat sigh volgens het Markenboek bevint, dat beijde uijt twee respecten aan de Merkte schuldigh sijn, waer van het eene bij den Boerrighter wordt inge maant, wesende van ieder 2 a 3 tonnen biers over het gebruijk van gemene straeten, en bij de te samentlijke Huijsluijden wort verteert, ende dan nogh de eerste een rente van 1 gulden 15 stuver en het Bornhoff 3 gulden 10 stuver jaarlix, dat dese renten altoos nevens de andere renten van gelijke nature bij verdeijlinge van de 125


Merkten inkomsten aen ieders portie sijn gekortet, als blijkt bij de verdeijlinge van de jaren 1645 en 1651. Is na deliberatie goedgevonden en verstaen, dat men desen aangaende bij de geslotene rekeninge sal verblijven, en ieders Debet bij de gemaakte verdeijlinge inhouden als van outs. De Heer Grotenhuijs heeft voorgedragen, Dat de voorsaet van den Boer op den Weij-

126



enborgh nogh vijff Jaren is schuldigh gebleven, en dat deswegen geen betalinge ten vollen kan verkrijgen, waer voor eghter sijn Hoog Edele al mede was gedebiteert, en daer over omvragen gedaen, en in conside ratie genomen sijnde, dat onder de voornoemde 5 jaeren twee frank jaren sijn, als wanneer den Bouwman van sijn vee is berooft geworden, hebben de Erfgenamen dien aengaende den voornoemde Bouwman geremitteert 150 guldens mits dat de rest soo praesent nogh soude wesen 100 gulden in de tijd van twe jaer sal moeten voldoen, bij verlos van de bovenstaende gedaene remissie. De Heer Markenrighter en Gecommitteerden gerapporteert hebbende, dat bevonden hebben, dat de Boerrighter voor eenige jaeren een Hutte opgeslagen hadde, die ook gelast was deselve te removeren, dat eghter nogh niet was geschiet, ook bevonden dat de Schoolmeister Berent Hendrix en den Bouwman op Blekenbrink ieder ook een hutte gemaakt hadden, die hem verklaert hebbende, dat het selve maer was gemaakt om wat brant in te leggen, hebben de Erfgenamen nae om vraege goed gevonden en op ex singulari gratia131 verstaen, dat de eene en andere hutten sullen mogen blijven Foliant 62 recto

mits dat alleen tot berginge van brant sullen gebruijkt worden, en geensints tot woninge van menschen, ofte ook vee daer in te leggen, en dat deselve ook niet sullen mogen worden vergroot ofte ook eenige andere hutten meer opgeslagen worden, op de poene dat deselve datelijk de facto door den boerrighter en schaeters sullen worden wegh gesmeten. Is goedgevonden dat ijder gewaerde Erfgenaem op de eerste bijeenkomste, soo wesen sal den 21 Augusti naest komstigh de namen van de goederen, waer van sij op de Merkendagen compareren, sullen moeten opgeven, 131 Singulaar: bnw. Van lat. singularis of van. fra. singulier met latiniseering. Bijzonder, particulier; ook particulier, eigen. (MNW) Ex gratia: bij wijze van gunst. (LA/NE). ‗ex Singulari gratia‘: bij wijze van bijzondere gunst, of: bij wijze van uitzondering.

127


om soo des te beter de Eijgenaers van dien te kennen, en de verdeijlinge daer na te registreren. Geresumeert sijnde de resolutie van den 6den Junii 1661 artikel 4 waer bij gereguleert is, hoe verre de wahren mogen getransporteert worden, is met in haesie van dien deselve geamplieert132 met dit navolgende. Dat hen vorders van niemant voor intrade wegens een vierdel en minder deel wahrs sal worden gevordert, als die sulx bij Erfdeijlinge aenkomt, of daer van in actuele possessie, om alsoo voor te komen, dat den

132

Ampliëren: Uit fr. amplier, lat. ampliare. Uitbreiden. (WNT)

128



Smaldelen van de waertallen de gemeente met geen uijtdriften133 ende gevolge van dien mogen beswaert worden. Volgt een Memorie wat een ieder in Empe voor waertallen heeft, soo en als deselve doorwijlen de out Secretaris Jodocus Cremer volgens desselfs bekende hant, op den 20 februari 1679. is opgestel.

De Heer Markenrighter Grotenhuijs wegens Holthuijs – 5 wahren van sigh selven – 2½ Ende als Markenrighter – 2 nog wegens aengekofte Kostverloren – ½ --------- 10 wahren Nogh wegens Jan Driesens Erfgenamen met meester Jan Jansen in het Gemeen --------------¼ wahr Het hospitael binnen Zutphen wegens het Goet Bentink – 2½ wegens aengekofte Larik – ¾--------- 3¼ wahr De heer Drost ijsselmuijden wegens hem selfs – 1½ wegens vrou Beukes – 1¼ -------- 2¾ wahr Wegens Johan Schutte ofte Duijsken, modo Hendrik Duijsken--------¼ wahr De secretaris Jodocus Cremer wegens de Brederijte –2 en wegens sijn goet aen de vaart heerkomende van Hendrik Keijen Erfgenaemen – ½ ----------- 2½ wahr Het Bornhoff Het Hengelee Somma Lateris

------------------------

1 wahr 1 wahr ______ 21 wahren

Foliant 63 recto

Claes Wolters Erfgenamen wegens Tonnis Herts ------------------------- ½ wegens den Mollenbergh -------------- ½ wegens derk an de Emperbrugge --¼ Van Barverdink ------------------------ 1/8 Van Schroer Dobben ------------------ ¼ Van Wolter Dobben ------------------- ¾ wegens Henrik Boenink ------------¼ wegens vrouw Voets – 1/8 ---------- 2¾ wahren

133

uitdrift: znw. vr., mv. -en. Van uit en drift. Weg over eigen of andermans grond, waar langs het vee naar de weiplaats gedreven kan worden. (WNT)

129


Barthold Hendrix wegens vrou voets -----Johan Rutgers wegens Brinx Hoffstede --------------Dellis Rutgers cum suis wegens Vrou van Gemen ---------------Jacob Tonnis wegens Gerrit Gijsberts – ½ en wegens Johan Noordink – ½ ---------Bartold Hendrixen en Egbert Hendrix cum suis van de Braemhoeve ---------------Eghbert Hendrix wegens Jan Noordink ------Reint Teunissen cum suis wegens Jan Derksen ------------------- -----Gerrit Weddaeus wegens het Kleijne Honsfeld – 2/12 wegens Steven van Lochem – ½ --------Jacob Adams wegens den Havik -------------De Weduwe Markels Erfgenamen wegens den Hawik voorseide – 3/8 Ende wegens Gerrit Smidt – ¾ ---------Hendrik Valk wegens het Honsfeld -------

3/8 wahre

Somma Lateris

9 5/8 wahren

½ wahre 1¼ wahre

1 wahre ¼ wahre ¼ wahre ¼ wahre

2/3 wahre 3/8 wahre

1 1/8 wahre 7/12 wahre _________

130



Gerritjen Hendrix Weduwe Bartold Hendrix modo Jan Tonnisen noren uxoris----¼ wahr Jan Dellis van Baverdink – 1/8 Ende wegens Schroer Dobben – ¼ ------------ 3/8 wahr Lambert Jansens kinderen wegens Smeink bij Spijkedijk----------------------¾ Jan Derxens Erfgenamen wegens Johan Witsant, met namen derk Hoetink en Lambert Jacobsen------------------¼ Gerrit Jansen Marsink wegens Witsant voorseijde modo Jan Tonnisen nomine uxoris ----------¼ Marten Tonnissen wegens Blekenbrink --------------½ Aelbert Pauwels wegens Teunis Hoeberdink -------------------------------------¼ Elbertus Lubberti wegens Aeltjen Hugens Erfgenamen van den Bartenborgh naest het nieuw getimmerde Huijs aen den brink gelegen ----------------½ Nogh wegens het Diepen Goor met Johan Gerritsen in het gemeen---------------¾ Johan Jansen en Henrik beumer Wegens de Hummelerije --------------------½ Andries Kreijnk sed non inve nitur haeres ------------------------------------½ Derk Hendrix als opsiender 1 Johan Hermsen als opsiender -------------1 wahre _________ Somma Lateris 6 7/8 9 5/8 21 __________ 37 ½ wahren Foliant 64 recto

Op den 28sten Augusti 1699 Nae voorgaende gedane Kerkensprake door de Heer Erfmarkenrighter Grotenhuijs de Geerfden ter gewoonlijker plaetse op den Boerstoel in Empe weder vergadert sijnde, is aldaer verhandelt het gene hier na volght. Voor eerst naegesien, of alle de Geerfden praesent waren, en sijn voor absenten bevonden de Eijgenaren van Hendrik Duijskens plaetse, en Jacob op Rouwendael Eijgenaer van de Braemhoeve, die dan ingevolgh resolutie op vorige Merkendagh genomen, ieder vervallen sijn in een boete van een Daelder. Vervolgens is bekent gemaakt dat de goederen 131


bij Gerritjen Bartholts naergelaten, laest mael getrout geweest aen Jan Tonnisen, vererft sijn op Wolter Alerts namens sijne kinderen en Hendrik Hissink Rentmeister in het Gasthuijs binnen Zutphen, die dan des wegen het novitaet verschult sijn. Hendrik Jansen seijt dat voor de halfte Eijgenaer is van A Bruninks Hofstede, die dan ook het Novitaet sal betaelen, Aelbert Enghberts heeft voorgedraegen, dat hij voor ¼ wahr uijt het Diepen Goor van Jan van Holten gekoft, in dese Merke

132



Bereghtight is, en dat sijn naem deswegens moghte aengeteijkent worden, tegens betalinge van het Novitiaet, waer op omvrage geschiet sijnde, is in gevolgh resolutie in Anno 1661 genomen, en op den jonghsten Geerfden dagh nopende het overschrijven van wahren gerenoveert, en dit versoek gedifficulteert. De Heer Erfmarkenrighter heeft ter vergaderinge overgeleijt een nader staat van ontfank en uijtgave dese Merkte concernerende,134 beginnende van 1691 tot 1698. beijde incluis, nevens nogh een staet van nader verdeijlinge onder de gewaerde Erfgenamen tegens 16 gulden op ijder wahre, soo en als dese is gecoucheert135 en geformeert bij de secretaris Cremer, bedragende dese verdeijlinge 600 gulden, Sulx dat dan de Heer Erfmarkenrighter nogh onder sigh behout en in dienst van de Markte te goede blijft 156 gulden18 stuver 13 penning het welke dan in omvrage gebraght sijnde is verstaen het eene en andere pro ut jacent te approberen, mits dat deselve hier aghter tot narightinge sullen worden geregistreert, Dan is mede goet gevonden, dat het gene op dese vergaderinge, ofte dogh ook ten daege van de verdeijlinge bevonden sal worden Foliant 65 recto

aen Novitiaten verschuldight te sijn, aen ieders respective portien sal ingeholden ofte gekortet worden, en vervolgens bij de eerste te doene rekeninge nevens den voornoemde overschot van 156 – 18 – 13 voor ontfank ingebraght. Vervolgens heeft de Heer Erfmarkenrighter bij eijgenhandige ondertekeninge aangenomen, dat onfeijlbaerlijk op den 1sten october nu aenstaende an handen van de voorgemelte Secretaris Cremer sal doen overtellen alsodane summe van penning als volgens gemaekten overslagh door opgemelten Secretaris Cremer, alvorens de portien van de 1 en 2 verdeijlingen sijn welledele competerende, daer aen gekortet, nogh onder sijn welledele sijn berustende – 646 gulden 3 stuver 4 penning 134

concerneren: Betreffen, aangaan. (WNT) 135 coucheren: Te boek stellen; neer- of inschrijven. (WNT)

133


om daer uijt nevens het gene nogh aen restanten, wegens Erfrenten als anders te goede is, aen de andere Erfgenamen wegens de voornoemde twe verdeijlingen een ijder het sijne uijt te keren. Ende is vervolgens de voornoemde Secretaris Cremer versoght en geauthoriseert gelijk geschiet mits desen aen de voornoemde restanten, soo mogelijk in der minne

134



ende andersints bij wegen van justitie te willen innen, gebruijkende tot het eertse de Boerrighter ofte de Schaeters. Bij oplesinge der restanten dan bevonden sijnde, dat Gerritjen Bartholts modo desselfs Erfgenamen een merkelijx aen dese merkte schuldigh waren, heeft Wolter Alerts naemens sijn kinderen een mede Erfgenaem sijnde aengenomen, dat hij dese schult en wat nogh wijders als Erfgenaem van sijn Moeder Sibille Jacobs ofte laesten wegens de Hollevinke moghte verschult sijn sal laten vereffenen ofte rencontreren, soo verre als sulx strekken kan tegens het gene hij als een mede Erfgenaem van wijlen Claes Wolters sijnde ¼ part te geode heeft, en het overige kort in gelde voldoen. Klaghten voorgekomen sijnde, dat der eenige huijsluijden turff gemaekt hebbende, uijt de merkte komen te vervuiren tegens het oude gebruijk is na delibratie goedgevonden en verstaen, dat sulx niet mag geschieden, alleenlijk wort gedispenseert omtrent den bouwman op de Heer van Rollecatens goet wonende, soo lange als het huijs blijft staen op die Foliant 66 recto

voet als het tegenwoordigh is, namentlijk dat het grootste gedeelte op den Emper gront blijft, en sal dat bij niemant in consequentie getrokken worden. Geresumeert sijnde de resolutie over het verkopen van den Weijenborgh en andere landerijen, heeft de Heer Groten huijs tegens het eertse parceel geprotesteert, willende sijn gedeelte daer aen behouden, dan de andere Erfgenamen verblijve bij de genomene resolutie en contra protesteren, ter oorsake de Heer Grotenhuijs bij de voor gaende vergaderinge niet ter werelt daer tegens heeft geuijtet, maer genoegsaem met stilswijgen den voorslagh van verkopen geapprobeert, dienvolgens worden de Heren Gecommittierden deser markte nader geauthoriseert, om over het eene en andere een dagh van verkopinge aen te stellen en de voorwaerden beraemen op den voet 135


als die van Noort Empe gedaen hebben. Jan Warners onwillig sijnde sijn beloften van den tuijn en hutte respective in te trekken en removeren, hebbende

136



Geërfden geresolveert gehad, sulx de facto136 wegh te nemen, dan verstaende dat de schuire ofte hutte met turff aengevult is, is daer van in soo verrafgegaan, dat sulx sal uijtgestel blijven, bis137 dat die geledight sal sijn, waer op de Boerrighter en Schaeters sullen hebben te letten, en soo alsdan de remotie nogh niet mogte geschieden dat sij dan het selve sullen werkstelligh maken, op de boete van 6 gulden ieder aen haer tractement in te holden. Staetjen van het gene de Emper merkt onder de Heer Grotenhuijs als Erfmarkenrighter wegens haer inkomsten het sedert 1691 tot 1698 beijde incluis te goede heeft, sijnde aght jaren. Bij verdeijlinge in Anno 1692 gevallen onder de Heer Grotenhuijs per resto te goede gebleven --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --de paghten van den Weijenborgh belopen in aght jaren --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --De Heer Markenrighter is jaarlix verschult 2 gulden 9 stuver doende in 8 jaren --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Het Spittael ad 1 – 15 – 0 --- --- --- --- --- --- --- --- --Het Bornhoff --- --- --- a --- --- --- --- --- --- 3 ½ gulden Dellis Dellissen wegens Jan Vaek ad 28 stuver --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

207 – 19 – 13 100 –– 0 ––– 19 – 12 –– 14 – 0 –– 25 – 0 –– 11 – 4 –– 680 – 15 – 13

Foliant 67 recto

680 – 15 – 13

transport --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Gerritjen Bartolts Erfgenaem ad 1 – 1 – --- --Jan Warners ad 1 – 1 – --- --- --- --- --- --- --Wegens de Braemhoeve ad 28 stuver de oud secretaris Cremers weduwe ad 2 goudgulden --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Lambert van Souren ad 1 – 5 – --- --- --- --- --Frans Arents volgens resolutie van den laesten merkendagh op den 26 Junij 1699 gehouden over het versmallen van den jaarlix 14 136 137

de facto: van het feit (LLV) bis:tot (Germanisme) (MNW)

137

8– 8 8– 8

–– ––

22 – 8

––

10 – 0

––


stuver doende in 6 jaren van Martini 1693 tot 1698 beide incluis --- --- --- --- --- ---

4– 4

Wegens Novitiaeten vervallen het sedert 1649 tot 1692, soo de Heer Markenrighter bij de verdeilinge in Anno 1692 gearresteert van ijders portie heeft ingeholden mits volgens resolveert van den 12 octobris 1692 deswegen alhier moeten gedebiteert worden, komt alhier deswegen voor ontfank --- --- --- --- --- --- --- --- ---

––

272 –– 0 –––

Volgen de novitiaten sedert den jare 1692 na den Geertdagh aengekomen Hendrik Assink Rentmeester in het Bornhoff --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --praedicant Umbgreve van de Hommelerije --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --De Custos Swarthoff voor ¾ parten Eijgenaer van Dellis Dellisens plaetse --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Jacob Kruijmer successor van Jan Tonnisen --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

8 – 10

––

8 – 10

––

8 – 10

––

8 – 10

––

1051 – 7 – 13

138



1051 – 7 – 13

Transport --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

8 – 10

De Heer Wijnbergen van het Hengeler hier wort bij gevoeght het verkofte Akkermael op den Weijenborgh in Martio 1699 ad --- --- --- --- --- --- --- --- --wegens onraets penningen ontfangen

––

272 –– 0 ––– 13 –– 5 ––– 1338 – 2 – 13

Den ontfank beloope Uijtgave tegens den bovenstaenden ontfank. Voor eerste een post voor de secretaris Cremer als in voorgaende rekeninge niet ingebraght bij liquidatie heeft ingeholden, en desselfs vader zal op den 16 Julij 1681 aen Hendrik Hermsen betaelt heeft wegens graven aen de leemslagen Luit quitantie --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

10 – 10 ––

in Martio 1699 over het verkopen van het Akkermael op den Weijenborgh sijn aen kosten gevallen Luit quitantie --- --- --- --- --- --- --- --- ---

19 – 14 ––

Voor het repareren en onderholden van de Brugge, item den Weijenborgh mitsgaderrs betaelt de Extraordinaire verpondingen en heerstedegelt138 als mede voorgedane onkosten en verteringen op merkedagen item visiteren van de merkte, het opmaken en sluten van rekeningen, als mede over het inmanen van de merken inkomsten, en wat des meer magh wesen onder belofte dat alle jaer de merkt gevisiteert Foliant 68 recto

31 –– 4 ––

transport --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --en den alle twe jaren de markt genoten bij malkanderen sullen wesen, om alsdan rekenschap van de Merkten inkomsten te doen 138

heerstede/haardstede znw: De rang van heer, leenheer òf het vaderlijk erf. ( MNW) Vergelijk heerstedegelt met heerenguldens: Verzamelnaam voor alle lasten die vroeger als; vrijgeld, voogdgeld, voederkoren, brevonge kerst en herfstbede voorkwamen. Heerenguldens werden later als een algemene belasting vorm, door de belastingdienst geheven. (OWVOZ)

139


en den overschot uijtkeren, sonder dat van het eene ofte andere ijts tot laste van de Merkte sal gebraght worden, wort met goetvinden van de Erfgenamen geset op 50 gulden jaerlix, doende in aght jaren --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

400 –– 0 –––

Nogh komt voor uijtgave soodane 150 gulden als den Meijer op den Weijenborgh op de laeste merkten vergaderinge nader is geremitteert, dus --- ---- --- --- --- --- --- --- ---

150 –– 0 –––

de uijtgave beloopt --- --- --- --- --- --- --- ---

581 –– 4 –––

1338 – 2 – 13 581 – 4 ––– ____________ schieten over --756 –18 – 13 hier van afgetrokken 600 – 0 – 0 soo onder de Geerfden verdeilt sal worden ____________ schieten over 156 –18 – 13 Den ontfank is de uijtgave ---

Ende is de verdeijlinge gesdchiet over 37 ½ whare en volgender manieren ider whare tegens 16 gulden gerekent De Heer Markenrighter moet wegens 10 wharen hebben --- --- --- --- --- --hier van gaet af wegens verschuldete jaer renten --- --- --- --- --- --- --- ---

160 –– 0 ––– 19 – 12 –– 140 –– 8 –––

Rest --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --betaelt sigh selfs

140



4– 0

Jan Jansen van Hassele voor ¼ wahre Het Spittael wegens 3 ½ whaer 52 – 0 –– gaet af voor jaerrenten --- --- --- 14 – 0 –– __________ rest --- --- --- --- --- --- --- --- --De Heer van Rollekate wegens 2 ¾ whare Hendrik Duijsken is volgens voorgaende verdeijlinge schuldigh 4 – 10 –– heeft te goede voor ¼ whaers --- 4 – 0 –– _________ blijft schuldigh 0 – 10 ––

––

38 – 0 –0 44 – 0 ––

Het Bornhof is schuldigh bij voorgaende verdeijlinge --- --- --- --107 –– 0 ––– nogh aen jaer rente --- --- --- -- 28 – 0 –– Het novitiaet van de Rentmeester Hendrik Assink --- --- --- --- --- 8 – 10 –– ____________ heeft te goede voor --- --- --- ---143 – 10 –– een whare --- --- --- --- --- --- --- 16 –– 0 ––– ____________ blijft schuldigh --- --- --- --- --- 127 – 10 –– den 15 decembris 1699 dit betaelt ingevolge sententie in dato den 21 dito De Weduwe van wijlen den ouden secretaris Jodocus Cremer komt wegens 2 ¼ whare gaet af voor jaer paght ad 2 goudgulden jaerlix --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

40 – 0 –– 22 – 8 –– ___________ 17 – 12 –– 16 – 0 ––

rest --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Het Hengeler komt wegens 1 whaer gaet af het novitiaet van de Heer Wijnbergen ad --- --- --- --- --- --- --- --rest --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

8 – 10 –– ___________ 7 – 10 ––

Claes Wolters Erfgenamen moeten wegens 2 ¾ wharen over aght parcelen hebben

44 – 0 ––

Hier van komt Wolter Alerts Erfgenaem sijns Moeders Sibille Clasen voor ¼ deel ad – 11 – 0 – gaet af voor het novitiaet --- --- --- --8 –10 – _______ rest --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --2 –10 –

141


Foliant 69 recto

De Lieutnant van Souren cum suis gelijk fals voor ¼ part --- --- --- --- --- --- --- – 11 – 0 – gaet af soo sijn broer Lambert verschult is wegens 1 – 5 – jaarlix – 10 – 0 – _________ rest --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- – 1 – 0 – Nogh Jacob Cruimer als successor van Jan Tonnisen voor een gelijk vierde part --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --gaet af voor novitiaet --- --- --- --- --- --- --- --- ---

11 – 0 –– 8 – 10 –– ___________ 2 – 10 ––

rest --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Eijndelijk nogh Jan van Holten voor ¼ part --- --- --- --- --- --- --- --- – 11 – 0 – gaet af soo bij de vorige verdeijlinge is schuldigh gebleven ad --- --- --- --- --- --- --- --- 8 – 2 – 8 _________ Rest --- --- --- --- --- --- --- --- --- --2 – 17 – 8 Wolter Alerts en consorten als Erfgenamen van de Huijsvrouw van Jan Tonnisen, genaemt Gerritjen Bartholts sijn voor een novitiaet ver schuldight --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --hebbende goede voor ¾ whare --- --- --- --- --betaelt blijven schuldigh --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

8 – 10 –– 6 – 0 –– ___________ 2 – 10 ––

Henderik Jansen voor de halfscheijt mede Eijgenaer van Jan Rutgers of Brinx Hoffstede is voor een novitiaet verschuldight --- --- --- --hier tegens te goede voor ¼ whare

8 – 10 –– 8 – 0 –– ___________ 0 – 10 ––

blijft Debet --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --De plaetse van Dellis Rutgers wegens Jan Vaek heengekomen, waer van de ontfanger Jan Swarthof ¾ en Tonnis Rutgers ¼ soude toekomen is aen jaer rente verschult --- --- --- --- --- --- --bij vorige verdeijlinge is schuldigh gebleven --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --hier bij gevoegt het novitiaet van Swarthof--- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

heeft te goede voor 1 ¼ whaer --- --- --- --- --- --Blijven schuldigh --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

142

11 – 4 –– 5–

0 ––

8 – 10 –– ___________ 24 – 14 –– 20 – 0 –– ___________ 4 – 14 ––



16 – 0 ––

Jan Jacobs komt wegens 1 whaer Jacob op Rouwendael eijgenaer van de Braemhoeve is aen jaer renten verschult --- --- --- --- --- --- --- – 11 – 8 – heeft te goede van ¼ whaer – 4 –0– betaelt _________ blijft schuldigh- --- --- --- --- --- – 7 – 8 –

5–

Eghbert Hendrix komt voor ¼ whaer

0 ––

Frans Arents is vorige verdeijlinge schuldigh gebleven 14 – 10 – hier bij komt wegens het ver smallen vamn de strate tegens 14 stuver jaerlix --- --- --- --- 4 – 4 _________ 18 – 14 – hier tegens heeft te goede wegens twe plaetsen, ijder met ¼ whaer beregtigt 4 – 0– betaelt 6 – 10 – soodat rest 4 gulden 4 stuver _________ blijft schuldigh --- --- --- --- --- 10 – 14 – De Heer Burgemeester Sughtelen komt wegens ⅔ whar idem als successor van de Heer Adams voor ¾ whaer komt alsoo --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Vrouw van Markels Erfgenaem voor 1 ⅛ whaer --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Derk Valk voor 7/12 whare --- --- --- --- --- --- --- --- --Gerritjen Bartholts Erfgenaemen sijn bij vorige rekeninge schuldigh gebleven 49 – 16 – nogh de novo aen jaer renten –8– 8– __________ 58 – 4 – hebben te goede voor ¼ whaers – 4 – 0 – __________ blijven schuldigh – 54 – 4 –

10 – 13 – 4 6 – 0 –– __________ 16 – 13 – 4 18 – 0 –– 9 – 6 –4

Berverdink komt voor 3/8 whaer – 6 – 0 –

Foliant 70 recto

Spijkedijk komt voor ¾ whaers --- --- --- --- --- --- --- --gaet af voor het novitiaet wegens de kinderen van Derk van Campen --- --- --- --- --- --- --rest --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --143

12 – 0 –– 8 – 10 –– ___________ 3 – 10 ––


De Boerrighter komt voor ¼ whare van het witsant --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

4–

0 ––

8–

0 ––

Den successor Jan Jan Teunissen genaemt Jan Jacobs wegens Gerrit Jansen Marsink debet voor een Novitiaet --- --- --- --- --- 8 – 10 –– heeft te goede voor ¼ whare 4 – 0 –– __________ blijft schuldigh 4 – 10 –– Marten Tonissen wegens Bleken brink komt voor ½ wahre --- --- --- --- --- --- --- --- --Sibille Jacobs is bij vorige ver deijlinge schuldigh gebleven wegens de Holevinke --- --- --- 13 – 0 –– hier komt bij voor een Novitiaet wegens haer Erfgenaam Wolter Alerts en Jacob Hamer --- --- --- --- 8 – 10 –– ___________ 21 – 10 –– hier tegens te goede voor ¼ wahre --- --- --- --- --- --4 – 0 –– betaelt ___________ blijft schuldigh --- --- --- --- 17 – 10 –– Jan Warners is wegens Aeltien Hugen plaetse bij vorige verdeijlinge schuldigh gebleven --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --hier komt bij voor nader Jaerrenten

hier tegens te goede voor ½ wahre betaelt blijft schuldigh --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --Het Diepengoor is bij vorige verdeijlinge schuldigh gebleven --- --- --- --- --- --- --hier op te goede voor ¾ wahre --- --- --- --- --- --- --- --Blijft schuldigh --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---

144

42 – 10 –– 8 – 8 –– __________ 50 – 18 –– 8 – 0 –– __________ 42 – 18 –– 13 – 10 –– 12 – 0 –– ___________ 1 – 10 ––



Dr Umbgrove is verschult pro introitu van de Hommelerije ----------komt voor ½ wahre --------------------Blijft schuldigh ----------Andries Kreijnks Erfgenaemen komt wegens ½ wahre -----------------------Evert Hendrix als Schaeter voor een wahre -------------------------------Hendrik Derx als Schaeter ibidem Sed obiit Anno 1694

8 – 10 – 8– 0– 0 – 10 – 8– 0– 16 – 0 – 16 – 0 –

Op den 22 Septembris 1701 Geerfden dagh gehouden op den Boerstoel tot Empe Absentes Hendrik Duijsken Den Eygenaer van het Hengeler De Heer Burgemeester van Markel Novitiaten te betalen bij de navolgende van het Hengeler. Hendrik Peters van Brinx Hofstede van Blekenbrink van de Brederijte De Secretaris Cremer wegens de ½ wahre van Henrick Keijen Het Spittael Hendrik Peters tegenwoordigh Eijgenaer van Brinx Hofstede heeft voorgedragen, dat het Huys in een laeghte staende geerne tegens een recognitie op de hooghte van de gemeente wilde versetten, waer op goedgevonden is het selve eerst in ogenschijn te nemen. Aelbert Enghberts weder instantie139 gedaen dat het ¼ wahre uijt Diepengoor door Jan van Holten aen hem verkoft op sijn naem. Foliant 71 recto

moghte overschreven worden in consideratie nemende, dat hij verbrant sijnde geweest, sijn overige armoedtjen aen het optimmeren van het Huijs heeft te koste geleght, waer op omvrage gedaen sijnde, is hier over, edogh sonder consequentie in soo verre gedispenseert140, dat, de voornoemde Aelbert Eghberts en sijn Huijsvrouw gedurende der selver leven het reght van de voorseijde ¼ wahre sullen genieten, mits 139 140

instantie: dringend aanzoek. (WNT) dispensatie: vrijstelling of ontheffing van een verbod of verplichting. (MNW)

145


voldoende mede het novitiaet De Secretaris Cremer heeft omstandig gerapporteert wegens het bewint van saeken dese merkte aengaende, aghtervolgens de authorisatie in Anno 1699 op sijn Edele verleent, en met eenen overgeleght sijn staat van ontfank en uijtgaeve, als mede een sententie141 over een Jaerlixen uijtgank ad 3 gulden 10 stuver uijt den Bloemkolk tegens de Heren provisoren van het Bornhoff voor het Stad Gerighte van Zutphen geobtineert142, waer op naest bedankinge van opgemelte143 Secretaris Cremer voor sijne genomene moeyten, deselve rekeninge bij sittende vergaderinge is gesloten, en wijders verstaen, dat deselve hier aghter nevens de geseyde sententie sullen worden geregistreert tot narightinge144

141

sententie: uitspraak, vonnis, oordeel. (WNT, MNW) obtineeren: verkrijgen, verwerven. (WNT) 143 bovengenoemde, vermelde. (MNW) 144 narightinge:bedoeld wordt waarschijnlijk naricht: zich naar iemand of iets richten, er een voorbeeld aan nemen. (WNT) 142

146



Frans Arents wegen het versmallen van de Straete verschuldight en bij de Heer Erfmarkenrighter verrekent sijnde eene Summa van vier gulden vier stuver, is uijt goede consideratie den selven deswegen geremitteert twe gulden sestien, soo de Heer Erfmarkenrighter bij de eerste rekeninge weder in uijtgave sullen geleden worden. Wijders gedelibereert sijnde over den groten aghterstand van Gerritjen Bartholts ad 54 gulden 4 stuver, is verstaen dat deselve tegens leverantie van een half Aem145 goede franse wijn, op de proeve van een van de Gecommitteerden deser merkte op den naesten Geërfden dagh te consumeren, sal doot sijn, edogh dat de Jaerrenten ad 21 stuver sijn loop sal holden, waer van het eerste Jaar sal verschenen sijn met Martini 1699. En hebben Wolter Alertsen Jan Teunissen aengenomen dit bovenstaende te sullen naekomen, vermits sij mede Erfgenamen waren van de voornoemde Gerritjen Bartholts. Den Bouwman van de vrouw van Rollekate heeft aengenomen, vermits uijt dese Merkte volgens resolutie van den 28 Augusti 1699. mede Turff komt te genieten, dat hij nevens andere Bouwluijden deswegen wil helpen Foliant 72 recto

maken, en wijders alle diensten doen, die dese merkte komen te raken. Klaghten voorgekomen sijnde over het onordentelijk turff maken, ongeaght de resolutie op den 12 Ocobris 1692 hier over beraemt, is goet gevonden en verstaen daer bij te verblijven. Uijt gunstige consideratien is goetgevonden en verstaen het schuertjen bij den Bouwman van Jan Warners op den Emper brink, geset te laten staen in statu quo. Den Bouwman op het Diepengoor een tuijn te verre op de Straete geset hebbende, heeft 145

Aem of aam: oude vochtmaat. (MNW)

147


volgens rapport van de Boerrighter en den Schaeter aengenomen, het selve te sullen intrekken, en weder te brengen in den vorigen staat, waer op sij sullen hebben te letten. Ter vergaderinge is bekent gemaakt, dat der sigh een different146 komt op te doen tussen die van Empe en Tonden over de limijtscheijdinge, tot welkers bijlegginge versoght en gecommitteert sijn, de Heer Erfmarkenrighter met de Heren Gecommitteerden van dese merkte, om met die van Tonden hier over in conferentie te komen en limijten op het gevoeghlijkste te reguleren.

146

geschil, onenigheid (WNT)

148



Goedgevonden en verstaen alhier te noteren dat de Huijsluijden tot den Jare 1698 incluis de Jaarlixe grovemes147 van twe nae volgende parcelen hebben getrokken, en met malkanderen geconsumeert, te weten van het Land daer de Hutte op staet in de Straete too Empe en Noort Empe van malkanderen schegdet ad -----------Een kampken op het Honsfeld ------------nogh bij de lariken Hoeve ------------------het hengeler ----------------------------------Ende dan nogh een stuxken bij de hommelerije --------------------------------

9 gulden 7 gulden 5 gulden 2 gulden 1 gulden 10 stuver 24 – 10 –

Dat Heer Erfmarkenrighter en de Heren Gecommitteerden geoordeelt hebben, dat de boeren daer toe niet bereghtighd en sijn, en over sulx ook haer hebben gelast, haer hier van te onthouden, dan het selve te laten komen tot profijte van de merkte, gelijk dan ook de Heer Erfmarkenrighter verklaerde dat van dese voornoemde posten, de jaren 1699 en 1700 hadde ontfangen, uijtgesondert de eerste die om sijn notoire148 armoede niet konde betaelen, als wordende bij de diaconie geassisteert. De praesente Geerfden hebben het gene voorsseijd haer laten welgevallen, en wijders om geallegeerde149 redenen, de twe jaren paghts van den 1 post den gebruijker geremitteert. Foliant 76 recto

De Huijsluijden hebben klagelijk voorgedragen, hoe dat van older tot older in den olden ijssel het vlas gereutet150 hebbende, al nu daer in worden belet, versoekende dienvolgens dat sij bij het olde gebruijk moghten gehanthaeft worden. Hier op hebben de aenwesende Heren uijt de Magistraet van Zutphen aengenomen sulx ter vergaderinge van haer Edele en Aghtbare te sullen bekent maken, des dat eenige Huijsluijden haer daer over ook sullen moeten addresseren. Evert Henderix, vermits sijnen hogen ouderdom, de Schaeters plaetse open gestelt heb147

grovemes: van groeve: greppel of sloot; ook graf(kuil). (WNT) notoire: algemeen bekend, openbaar (WNT) 149 geallegeerde: als argument of reden aanvoeren (WNT) bewijzen, aanspraken aanvoeren (MNW) 150 reuten: van of met betrekking tot de stengels van vlas of hennep: de bewerking van waer (laten) ondergaan, zodat de vezels gemakkelijker kunnen worden gescheiden. (WNT) 148

149


bende, is daer toe weder aengestelt den Bouwman op den Weijenborgh. Goetgevonden en verstaen aen die van Eertbeke te schijven over het open leggen van haar hooijlanden, waer door deser Marktenbeesten in het loenensche worden geschut, met versoek aen deselve van behoren te doen opvrughten. De Secretaris Cremer heeft gerapporteert dat de respective Erfgenamen en nakomelingen van wijlen Claes Wolters tot vier in het getal overeen waeren gekomen, dat ijder van haer een halve wahre soude genieten en dat het overige ¾ part overgaeven aen Wolter Alerts, die deselve dan geleijt heeft

150



op den papencamp, wegens betalinge van een Novitiaet, de Heer Erfmarkenrighter met de presente Geërfden hebben, haer het gene voorsseijd laten gevallen. Volght de sententie wegens die van het Bornhoff erholden. Extract uijt het memorien en resolutien Boek der Stad Zutphen. Martis den 12 Decembris 1699 op het aengehoorde different tusschen de Secretaris Bernhard Cremer als geauthoriseerde van de Emper Merkte ter eenre, en die van het Bornhof alhier ter andere sijde, over en ter sake van sekere gevorderte rente ad vijff Heren ponden tot veertien stuveren ieder, soo het voornoemde Bornhoff præsentelijk uijt het Erve en goet Bloemenkolk genoemt in de Boerschap Empe gelegen Jaerlix soude verschult sijn, en gelettet waer op in desen te letten stonde verstaen haer Edelen en Aghtbaeren dat die van het Bornhoff voornoemd schuldigh ende geholden sijn aen opgemelte Secretaris Cremer in sijn voornoemde qualiteit de gevorderte aghterstendige rente van het voornoemde Bloemenkolk ad Een hondert seven en twinFoliant 73 recto

tigh gulden thijn stuver te voldoen, de kosten hier over gevallen om redenen compenserende onderstont pro vero Extractu151 Phil van Essen secretaris Volght de rekeninge van ontfank en uijt gave van de Secretaris Cremer. Memorie van het gene de Secretaris Cremer tot vereffeninge van de twe Staeten van verdeilinge in Anno 1692 en 1699 bij de Emper Merktgenoten gearresteert, ontfangen heeft.

151

pro vero Extractu: was getekend. (LA/NE)

151


Eerstelijk van de Heer Grotenhuijs in twee verscheijden posten ontfangen ------------nogh aen deselve overgewesen de restanten wegens de eerste verdeilinge Ad ---------------------------------nogh van de twede verdeilinge --------

Nogh komt voor ontfank het gene bij vereffeninge met de merkt genoten weijniger heeft uijtgegeven, als hier aghter wordt uijtgetrokken, te weten aen de Erfgenamen van der Henrix Schaeter --- van Jan Harmsen Schaeter ------------------- van Hendrik Derx Schaeter -----------------

646 – 3 – 4 228 – 16 – 160 – 6 – 1035 – 5 – 4

5–0– 25 – 0 – 4–0– 46 – . –

Nogh het geen te betalen staet aen Eghbert Hendrix ---------------------------Aen Hendrik Kreijnks Erfgenamen ---------

11 – 10 – 30 – 0 – 42 – 0 – 1123 – 5 – 4

Summa den ontfank

152



Memoria van hetgene tegens den ontfank op de andere sijde voor uijtgave moet komen, volens de gemaekte verdeilinge in Annis 1692 en 1699 gearresteert en hier voren int merken boek bij ijder post te vinden. van d 1 2

ende ende

2 ende 1 verder 2 ende

Spittael ----------------------------------------------------------------------------------------Jan Jansen van Hassele ------------------vrou van Rollekate ---------------------------------------------------------------------------

59 ─ . ─ 38 ─ . ─ 97 ─ . ─ 4─.─ 112 ─ . ─ 44 ─ . ─ 156 ─ . ─ 17 – 12 –

2 ende 1 ende 2 ende

de Weduwe van de out Secretaris Cremer het Hengeler -----------------------------------------------------------------------------------

33 ─ . ─ 7 ─ 10 ─

1 ende 2 ende

wolter Alerts ----------------------------------------------------------------------------------

25 – 17 – 8 2 – 10 –

1 ende 2 ende

Alert van Souren --------------------------------------------------

8 – 17 – 8 1─ :─

2 ende 1 en 2 ende

Jan van Holten wegens Gosen Clasen ---Brinks hofstede -------------------------------

1 ende

Jan Jacobs -------------------------------------------------------------------------------------

1 ende 2 ende

Eghbert Hendrixen ---------------------------------------------------------------------------

7–.– 4 – 10 –

1 ende 2 ende

de Heer Burgemeester Sughtelen ---------------------------------------------------------

26 – 11 – 8 16 – 13 – 4

1 ende 2 ende

de Heer Burgemeester Markel --------------------------------------------------------------

47 – 15 – 18 – : –

1 ende 2 ende

Derk Valk ------------------------------------------------------------------------------------

20 – 13 – 8 9– 6–4

1 ende 2 ende

Jacob Kruijner --------------------------------------------------------------------------------

8 – 17 – 8 2 – 10 –

40 – 10 – 28 – 7 – 8 9 – 17 – 8 2 – 17 – 8 13 – 10 – 33 – . – 16 – . – 49 – . – 11 – 10 – 43 – 5 – 65 – 15 – 30 – : – 11 – 7 – 8 580 – 12 – Foliant 74 recto

Lateris praecedere152 2 ende 152

Berverdink -----------------------------

Lateris praecedere: (Latijns): voorafgaande (blad)zijde (LA/NE)

153

580 – 12 – 6– . –


1 ende 2 ende

Spijkedijk -------------------------------------------------------------------------

2 ende 1 ende 2 ende

De Boerrighter ------------------------Marten Tonnisen --------------------------------------------

van d 1 en 2 1 en 2 1 2 2

ende

De Hommelerije -----------------------

ende ende ende ende

Andries Kreijnks Erfgenamen ------Jan Harmsen Schaeter Hendrik Derx Schaeter Evert Hendrix Schaeter

20 – 10 – 12 – . – 32 – 10 – 4– . – 25 – . – 8– . – 33 – . – 16 – . – 30 – 10 – 50 – . – 16 – . – 16 – . – ────── 815 – 2 –

nogh komt voor uijtgave dit navolgende. ingevolge authorisatie van de Merkt genoten, op den laasten Geërfden dagh in Anno 1699. gehouden, hebbe Jan Warners als tijdlijke Eijgenaer van Aeltjen Hugens plaetse bij onwille van goedelijke satisfactie met middelen regtens aengesproken over den aghterstendegen uijtgank ad 21 stuver jaarlix, die dan Elbertus Lubberti tot guarand roepende, is eijndelijk de sake á l‘amicable153 ten over staen van de Heer Erfmarkenrigter ingeschikt, des dat het salaris van de Secretaris Cremer half bij den selven en half bij de merkt gedragen soude worden, als ook de aengewendete gerigtskosten dus dan hier voor salaris ---- 13 – 19 – En verschot ------------------- 8 – 8 – ────────

153

22 – 7 – ───────── 837 – 9 –

à l‘amiable: Frans voor: in der minne, uit de (vrije) hand, onder(s)hands (VDFN)

154


Beeldnummer: Pagina 81 van 175 Foliant 74 (verso)

837 – 9 –

Lateris Praecedere 1699 Den 22 decembris. Aen de Roeijdrager154 Solner voor Het affigeren155 van een biljet van verkopinge van de gemene Landerien, item de publicatie tot voorst als mede de consumptie ten huijse van Frerik Derx wanneer dese parcelen opgehangen wierden en andere ac in alles -------- ----------- ----6 – 10 – Aen mij selfs betaelt wegens verdient salaris en verschot in saken tegens die van het Bornhof, als uijt de geannoteerde specificatie breder te sien ------- --------- 82 – 18 – Voor mijn moeijte van het innen van verscheijden restanten , alsmede met de Ge erfdens liquidatie te houden en deswegen penningen uijt te tellen, mitsgaders wegens het waernemen van de Geërfdendagen aldaer de penne te vueren de resolutien minuteren, vervolgens te extenderen156 en dan te registreren, als ook de staeten van verdeijlinge op te stellen, en te boeke brengen, een samentlijk oock verscheijden brieven met de Heer Burgemeister Sugtelen over de authorisatie tot de verkopinge van de gemene Landerijen, de conditien en voorwaerden op te stellen, en de dagh van verkopinge waer te nemen, mitsgaders voor port van brieven en verscheijden interpellatien door de heer Erf markenrighter over saken van dese merkt, vermeine dat de Heren Geerfden mij behoorden een considerabele toe te leggen als hebbende het alles veeltals reijn gemaakt, dan egter hier door de vervallen merken saken weder herstelt, edog stelle dit tot derselver discretie die dan deswegen toegeleght hebben ----- 75 - -

164 – 8 – 1001 – 17 – Niet gefolieerd

1001 – 17 –

Lateris Praecedere Nogh komt hier voor uijtgave de 154

roedrager: dienaar of bode die vanwege het gericht of een besturend lichaam aanzei of dagvaardde; deurwaarder, gerechtshof stadsbode. (WNT) 155 affigeeren: door aanplakking bekend maken. (WNT) 156 Extendeering, het opstellen, het geven van den vereischten vorm aan een geschrift. (WNT)

155


navolgende restanten. Hendrik Duijsken --- --- --- –– 10 –– d. plaetse van den ontfanger Swarthof 4––14 –– Frans Arents --- --- --- 4 –– 4 –– Gerritjen Bartholts Erfgenamen 54 –– 4 –– Het Diepengoor --- --- --- 1 – 10 ––

Den ontfank beloopt --- --- --- --Den uijtgave --- --- --- --Rest

65 –– 2 – ___________ 1066 –– 19 –

1123 –– 5 – 4 1066 – 19 – . __________ 56 ––16 – 4

Dese rekeninge is in tegenwoordigheijt vande Merktgenoten opgenomen, en bevonden dat de Secretaris Cremer wegens meerder ontfank als uijtgave schuldig blijft ses en vijftigh gulden sestien stuver vier penningen. Actum Empe den 22 septembris 1701. was met verscheijden handen onderteijkent Joost Balthasar van Grotenhuijs G van Sugtelen. Derk Schimmelpennink Van der Oije H. Braijen J Swarthoff B. Umbgrove Wolter Alerts D. van Campen

156


Beeldnummer: Pagina 82 van 175 Niet gefolieerd

Jovis den 22sten Martij 1708 Nae voorgaende kerckenspraeck de Mercktgenoten van Empe op den boerstoel bij malckanderen gekomen sijnde. Heeft de Vrouwe douagiere van Grotenhuijs als als Erf-marckenrichtersche de præsente leden voor de goetlijcke comparitie bedanckt. Ende bevindende, dat men niet genoeghsaem in staet is, om de absenten te kunnen ontdecken, vermits de Eijgenaren tsedert veel jaeren sijn verstorven off verandert, is nae gedaene omvraege met inhæsie van voorige resolutie noghmaels goetgevonden, dat ieder geerfde ter eerster aenstaende bij eenkomste de naem van de plaetse van welcke hij verschijnt in geschrifte sal hebben, op te geven, ten sine van registrature, int Merckenboeck, en wort de Vrouwe Marckenrichtersche versoght om sulx mede expresselijck in de naedere kerckenspraecke van bij eenkompste te willen laeten bekent maecken, en de bewoonders of gebruijckers van de gewaerde plaetsen duijdelijck aen te bevelen, dat daer van aen haere respective Landthers sullen kennisse geven, bij poene van naeder dispositie. Naedemaal door het opslaen van Hutten dese merckte niet alleen wort bedorven, nemaer oock de huijsluijden vande gewaerde plaetsen in het gebruijcken van de Gemeente seer worden benauwt, en al nu bevonden is, dat voor omtrent 14 dagen weder op het Hontsvelt een Hutte opgeslagen is; Hebben de preesente geerfden goetgevonden, dat niet alleen dese jongst gesette hutte maer oock alle anderen, die tsedert de laeste bij eenkompste van de Geerfdens soo geweest is in Septembris 1701 mochten opgeslaegen sijn onfeijlbaerlijck tegens Foliant 80 recto

tegens den eersten maij aenstaende door den Boerrichter en Schaeters sullen worden geremoveert bij verlos van haer tractement, en soo onvermoetlijck bij de eerste inspectie van de Merckt 157


van wegens de Vrouwe Mercken Righters en door Gecommitteerden te doen, mochte bevonden worden niet te sijn in het werck gestelt, soo worden deselve bij desen geauthoriseert, om ten haeren overstaen door geseijden boerrichter en schaeters, en des noots, met assumptie157 van andere bouwluijden daer het naeste bij gelegen de geseijde hutten effective om verre te doen werpen, des worden de geseijde boerrighter en schaeters gelast, van dese resolutie ten eersten de bewoonders van de voorsseijde hutte kennisse te geven, om deselve selffs ter goeder tijdt af te breecken en elders te gaen wonen; interdicerende158 mede aen deselve en alle anderen, die niet in de Merckt gewaert sijn, van geen Vee in het veld te drijven, bij poene van schuttinge, nogh oock geen schadden159 te steecken off, plaggen te maijen, als mede geen nieuwe afgravinge in de Merckte te maeken off ergens te poten, op de boete daer toe staende. De Geerfdens hebben goet-gevonden, dat op maendagh den 4 junij deses jaers een nieuwen geerfden dagh sal gehouden worden, mits dat in conformite160 vande resolutie van den 26sten junij 1699. Daer van ter goeder tijdt de publicatie sal geschieden, wanneer oock de merckgenoten sullen moeten verschijnen en de poene als daer bij vastgestelt, des sullen de Gecommiteerden 14 dagen van te vooren de merckte eens visiteren, en wijders nae sien ende examineren de reeckeninge van de Vrouw ErfmarkenRichter-

157

assumptie: aanneming, het zich toevoegen (WNT) interdiceeren: verbieden, uitvaardigen (WNT) 159 schadde: znw. vr. Zode van veenachtigen heidegrond, die als brandstof gebruikt wordt. (WNT) 160 in conformité van: in overeenstemming met een voorgeschreven procedure, een voorafgaande afspraak of verordening. (WNT) 158

158


Beeldnummer: Pagina 83 van 175 Ongefolieerd

Rightersche wegens de inkomsten en lasten van dien tsedert Martini 1699 tot 1706 beijde incluijs, sijnde acht jaeren, om van het een en ander rapport te doen, in hope dat nopende het laetste wegens den overschot een nadere verdeijlinge sal kunnen gevonden worden. En heeft de Vrouw Erffmarckenrighterse aengenomen het een en ander te sullen besorgen. Lunae161 den 11den Junij 1708 De Geerfden van Empe wederom op den boerstoel vergadert sijnde en met bevremdinge vernomende, dat merendeels van de selve ongeacht de publicatie ten desen eijnde expresselijck mede gedaen, nogh niet in staet sijn, op te geven de namen van de goederen, soo in dese merckte souden gewaert sijn; Hebben nae deliberatie goetgevonden en verstaen, dat die geene soo langer in gebreecke blijven sulx te doen, bij de aenstaende verdeijlinge van den overschot van de merckten inkompsten geensins sullen worden in consideratie genomen en vervolgens daer-aen niet meede participeeren, ten minsten sal haer portie onder de Vrouw Marckenrightersche soo lange verblijven, tot dat den naelatigen den naeme van desself gewaerde plaets komt op te geven. Is gehoort het rapport van de Heer Burgemeester van Sughtelen benevens de Secretaris B. Cremer als Gecommitteerden dese merckte omgevaren en besightight hebbende, dat den Boerrighter en Schaeters den expressen last op den 22sten Martij laestleden voor haar soo ernstelijck aenbevolen de Ongefolieerd

de hutten daer in gementioneert162 niet en hebben geremoveert, en dat oock geen handen hebben willen slaen aen 161 162

De letterlijke vertaling van lat. ‗dies lunae‘: maandag. (WNT) mentioneeren (naar fr. mentionner) melden, gewag van iets maken. (WNT)

159


de Hutte op het Honsvelt staende, voor en alleer door eene van de voornoemde Gecommitteerden is voorgegaen, en dien ongeacht nogh niet de geheele remotie163 hebben gedaen. Waer op gedelibreert sijnde, is niet inheesie van de vorige resolutie noghmaels goetgevonden ende verstaen, ende worden bij desen de voornoemde Boerrighter en Schaeters nogh eens gansch ernstelijck gelast, om alle nogh binnen den tijdt van veerthien daegen de voornoemde hutten vollen comentlijck af te breecken en te removeren, en bij ontstentenisse van dien, soo authoriseren de geerfdens en bij desen Doctor G. Verstege, om sulx op kosten van de geseijde boerrighter en Schaeters in het werck te stellen, sullende ten dien eijnde, ingehouden worden hetgeene sij uijt de goederen Bensinck, Bloem-kolck als anders wegens dese merckte te goede hebben ofte nogh moghten krijgen. Wijders is oock openinge gedaen van den staet van ontfanck en uijtgave wegens deser merckten incompsten, en geen tijdt daer sijnde om bij dese vergaderinge deselve te examineren en te sluijten, soo sijn de Gecommitteerden daer toe bij desen geauthoriseert, als oock om een staet van verdeijlinge van den overschot tot een seecker tantum164 nae derselver goet vinden op te maecken, edogh alles op rapport en approbatie op de, eerste bij eenkompste soo de Vrouwe Marckenrightersche versoght wort, om op aenmeldinge, van de voornoemde Gecommitteerden te willen doene publiceren Op het rapport wegens het gepote van Jan Teunissen

163 164

De handeling van het verwijderen. (WNT) Tantum: zoo groot, bedrag, som. Overgenomen Latijns woord (WNT)

160


Beeldnummer: Pagina 84 van 175 Ongefolieerd

Teunissen bij Spijckedijck hebben de Erfgenaemen eenpaerigh geresolveert om bij de resolutie op den 25sten julij 1638 genomen bij desen te verblijven, in dier-voegen, dat de telgen165 welcke buijten de drie roeden gepotet sijn sullen worden geremoveert. En is vervolgens geresolveert sonder conniventie166 tegens alle anderen welcke mede te veel gepotet moghten hebben, met remotie te procederen. Vorder is aen Jan Tennissen, sonder dat hij sigh, met de possessie van jaer en dagh sal behelpen waer van bij desen renutieert 167 toegestaen om sijn gepote buijten de drie roeden te removeren binnen den tijdt van vijff maenden. Omtrent het gepote van Jan Jacobs is verstaen dat binnen den tijdt van 14 daegen soo veel rijgen heijsters sullen worden geremoveert, dat twee waegens met hoeij of stroo gelaeden malckanderen168 sigh bequamelijck kunnen wijcken in conformite van de voorgeallegeerde169 resolutie van den 25 julij 1638. wordende de boerrighter en schaeters in vall de eijgenaer sulx binnen de voornoemde tijdt selfs niet doet, geordonneert de voorsseijde remotie te doen. Nae voorgaende deliberatie is goetgevonden dat langes den weijenborgh aen de Veltkant opgaende eijcken heijsters of peppelen sullen gepotet worden. Dient pro memoria dat den beloofden half aam wijn bij wijlen Wolter Alerts en Jan Teunissen luijt dit Marckenboeck in dato den 22sten Septembris 1701, bij Geërfdens op heden is verdroncken. Ongefolieerd (blanco)

165

Tak van een boom, zowel een dikke tak; als een dun takje, ook twijg, spruit, loot. (MNW) Toegeeflijkheid; oogluiking; stilzwijgend (schuldig) medeweten. (WNT) 167 Renueeren: verwoesten, vernielen. (WNT) 168 Malkander, elkander, mekaar. (MNW) 169 Allegeren: Het aanvoeren (van argumenten); pleidooi. (VMNW) 166

161


Bibliografie Mr. Jillert van Egten, Van Egten/Struik, weblog over familiegeschiedenis, http://struik.vanegten.com, geraadpleegd 13-10-2011. Encyclo.nl: http://www.encyclo.nl/info.php (E) Van Dale, Frans-Nederlands (Utrecht/Antwerpen 2002) (VDFN) Dr. H. Grotefend, Zeitrechnung des Deutschen Mittelalters und der Neuzeit ( HTML-Version von Dr. H. Ruth) te raadplegen op http://www.manuscripta-mediaevalia.de/gaeste/grotefend/grotefend.htm L. Laan en J. Portegies, Lingua Latina Vivit, te raadplegen op: http://people.zeelandnet.nl/jakkes/ (LLV) Online Woordenlijst Vereniging Oud Zelhem http://www.oudzelhem.nl/woordenlijst/navigatie.htm (OWVOZ) Harm van Pinster (red.) Woordenboek Latijns- Nederlands (Amsterdam) www.latijnnederlands.nl. (LA/NE) Trefwoordenlijst Genealogie, 4de edite, http://home.planet.nl/~dumon002/ (TG) H.W. van Tricht e.a. (red.), De briefwisseling van Pieter Corneliszoon Hooft, Deel 2 (Culemborg 1977) http://www.dbnl.org/titels/titel.php?id=hoof001hwva03 Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), Middelnederlandsch Woordenboek (MNW), Vroegmiddelnederlands (VMW) raadpleegbaar op de webapplicatie van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) http://wnt.inl.nl B. van Stralen e.a. (eindredactie), Lezen in Gelderse en Overijsselse bronnen, Gids bij oud schrift in Gelderland en Overijssel (1998)

162

Transcriptie Brummen, Mark van Empe, notulenboek, RAZ, archiefnummer 2008, inv.nr. 1

Recommend Documents