TI TEL ACTI VI TEI T + beschrijving: Creatief met God Beginsituatie: De les kan voor of na de kerkwandeling gebeuren. Afhankelijk hiervan kunnen de leerlingen zich laten inspireren door wat ze al gezien hebben, of ze kunnen volledig hun eigen creativiteit volgen. Lesstructuur met uitleg over o Ontdekfase
I ntroductie glasraam De leerkracht vertelt aan de lln enkele interessante weetjes i.v.m. glasramen opgebouwd rond volgende 3 vragen. Wat is een glasraam? Waarvoor werd / wordt het gebruikt? Hoe wordt een glasraam gemaakt? => Zie info voor de leerkracht (bijlage 1). Er worden enkele voorbeelden getoond en besproken in een kringgesprek => Zie bijlage 2: Algemene voorbeelden Bijlage 3: De Kathedraal van Chartres Bijlage 4: De Dom van Keulen Bijlage 5: Moderne versies De leerlingen mogen hun mening geven, de werken met elkaar vergelijken en kenmerken zoeken. Afhankelijk van de tijd die ter beschikking is kan dit meer of minder diepgaand zijn. Leerdoelen De leerlingen kunnen hun eigen mening geven en verantwoorden. De leerlingen kunnen luisteren naar anderen. De leerlingen kunnen verschillen zien tussen glasramen
o Leerfase + leerdoel
M aken van het glasraam De leerlingen gaan nu zelf een glasraam maken. De leerkracht heeft al het nodige materiaal voorzien. De leerlingen volgen hiervoor het stappenplan en werken zoveel mogelijk zelfstandig. => Zie bijlage 6 Het stappenplan bestaat uit 2 delen. Deel 1 = maken van het ontwerpen en het leggen van de loodlijnen. Hierna moeten de loodlijnen minstens 2u drogen. Deel 2 = inkleuren ontwerp.
Hierna moet het geheel 24u drogen alvorens het verwijderd kan worden van het documentenmapje. De leerkracht begeleidt waar nodig.
Leerdoel De leerlingen kunnen een stappenplan volgen. De leerlingen kunnen zelfstandig werken. De leerlingen kunnen een glasraam creëren. De leerlingen kunnen zorgzaam omspringen met materiaal. o
Slotfase + leerdoel
Tentoonstelling De glasramen worden opgehangen aan de raam zodat zowel de kinderen van de klas, als voorbijgangers ervan kunnen genieten. Op dit moment krijgen de leerlingen die dit wensen, de kans om hun glasraam te verduidelijken. Ze geven aan de andere lln een korte voorstelling van hun glasraam.
Leerdoel De leerlingen kunnen een eigen creatie toelichten. De leerlingen kunnen respect opbrengen voor elkaars werk.
Bijlage 1: Info voor de leerkracht W at is een glasraam? Glasraam is de benaming voor een vensterraam bestaande uit stukken glas gevat in loodlijsten. In een eenvoudige uitvoering vormen de loodlijsten een rechthoekig raamwerk waarin stukken blank vensterglas gevat zijn.
W aarvoor w orden glasramen gebruikt? Eeuwen geleden werd de basis in Egypte gelegd met de vervaardiging van met hout of brons omlijste reliëfplaten. Via de Romeinen werd de techniek over de wereld verspreid en kwam zo ook in ons land. De glasinlood techniek werd in de middeleeuwen ontwikkeld, en het principe is sindsdien nagenoeg onveranderd gebleven. Glas in lood werd destijds gemaakt omdat een raam uit 1 stuk niet te maken viel. Het leent zich echter uitstekend voor kunstzinnige uitvoeringen, met kleurrijke voorstellingen. Men treft glas in lood vooral aan in (oude) kerken, waar het zicht van binnen op de ramen door het invallende licht het kunstzinnige karakter doet uitkomen.
Techniek De techniek van glas in lood is al zeer oud. Stukken gekleurd of gebrandschilderd glas worden naar het patroon van de gewenste voorstelling gesneden en gevat in Hvormige loodlijsten, die op de punten waar zij elkaar kruisen aan elkaar worden gesoldeerd. Om het raam waterdicht te maken wordt tussen de loodlijst en het glas een kit aangebracht. (Glasinloodkit is stopverf aangelengd met lijnzaadolie). Aangezien gewone loodlijsten niet voor veel stevigheid zorgen, zijn vaak enkele doorgaande loodlijsten voorzien van een stalen kern. Desondanks is een glasinloodraam een tamelijk zwakke constructie, zodat grotere uitvoeringen ter versteviging bevestigd worden aan aparte stalen spijlen. Grotere ramen bestaan doorgaans uit meerdere deelramen. Een glasraam in 8 stappen: Stap 1: Het carton Er wordt een werktekening gemaakt, schaal 1:1 (even groot als het raam). Dit wordt ook wel het ‘carton’ genoemd. Stap 2: De calque Op dezelfde grootte als het carton wordt ook een zogenaamde calque gemaakt, eveneens op papier. Hierop staan de loodlijnen aangegeven en de nummers van de kleuren, zoals die in het glas moeten komen. Iedere kleur en kleurnuance heeft een eigen nummer. De calque wordt met een speciale schaar (de sjabloonschaar) uitgeknipt langs de lijnen van het loodpatroon. Stap 3: De glaskeuze Stap 4: Het glassnijden
Het snijden van de stukken glas in de gewenste vorm was voor de middeleeuwse glasschilder een tijdrovend en lastig karwei. Met een gloeiend gemaakt snijijzer maakte hij een kleine barst in het glas, waarna het zich vrij gemakkelijk in de gewenste vorm liet snijden. Om de stukken op de juiste maat te brengen, werden met een gruisijzer langs de randen kleine stukjes glas afgeknabbeld, totdat de gewenste vorm was verkregen. In het begin van de zestiende eeuw werd voor het snijden van glas de diamant in gebruik genomen. Nu werkt men voornamelijk met een glassnijder, voorzien van een wieltje.
Stap 5: Het glasschilderen Voor het beschilderen van glas is een speciale verf nodig. Deze heeft een bruinachtige kleur en bestaat uit fijngemalen ijzeroxide en poederglas, vermengd met borax als bindmiddel. Bij verhitting versmelt de verf met het glasoppervlak. Door het gebruik van penselen en kwasten (Daskwast, spalter en loper) van verschillende maten en materialen kan een grote variatie aan effecten worden verkregen. Stap 6: Het glasbranden Na beschildering worden de stukken glas op een ijzeren plaat gelegd, die is bedekt met een laagje gips of krijt. Dit voorkomt aanbakken en vormt een vlakke ondergrond. De temperatuur wordt gedurende circa 15 minuten langzaam opgevoerd tot 675°C, afhankelijk van de glassoort en de dikte ervan. Stap 7: Het aanbrengen van de loodstrippen De loodstrippen volgen indien mogelijk het beloop van de tekening. De stukken glas worden stevig aangetikt, zodat ze geheel in de gleuf van het lood passen, tegen de kern aan. Gebeurt dit niet met grote nauwkeurigheid, dan past het paneel niet in de raamsponning of ontstaan er kieren tussen het glas en het lood, waarvan lekkage het gevolg kan zijn. Stap 8: Het afw erken van het glaspaneel Als het glaspaneel klaar is, heeft het een gemiddelde grootte van 60 bij 85 cm. Deze afmetingen variëren al naar de aard van het onderwerp, maar het oppervlak bedraagt nooit meer dan 1m². Overal waar de ene loodstrip de andere raakt, wordt dit knooppunt met soldeer gesoldeerd. Dit gebeurt aan de voor en achterkant van het glaspaneel. Daarna worden de ruimten tussen loodstrip en glas opgevuld met donkergrijze kit, om het paneel water en winddicht te maken.
Bijlage 2: Algemene voorbeelden
Detail van een glasraam
Een rosas
Bijlage 3: De Kathedraal van Chartres De kathedraal van Chartres (Cathédrale NotreDame de Chartres) is een hooggotische kathedraal die tot de beroemdste van Frankrijk behoort. De kathedraal staat op een heuvel met uitzicht over de stad Chartres en werd gebouwd tussen 1194 en circa 1220. De kathedraal dankt haar faam vooral aan haar gebrandschilderde ramen, waardoor de gloed van het blauwe Chartreslicht schijnt. Ze wordt gerekend tot de nietklassieke wereldwonderen.
Bijlage 4: De Dom van Keulen De dom van Keulen (Dom St. Peter und Maria) is een gotische kathedraal in het centrum van de Duitse stad Keulen. Het is de hoofdkerk van het aartsbisdom Keulen. Het is de grootste kathedraal in Duitsland en een van de grootste van Europa. In 2007 ontwerpt Gerhard Richter een glasraam voor de dom van Keulen. Dit ter vervanging van het oorspronkelijke glasraam dat sneuvelde in de Tweede Wereldoorlog. Met een vrolijk glasinloodraam heeft de Duitse kunstenaar de Dom in Keulen een eigentijds gezicht gegeven. Het raam bestaat uit meer dan 11.000 handgemaakte stukjes glas en verwijst naar computerpixels.
Bijlage 5: Moderne versies
Bijlage 6: Stappenplan Het maken van je eigen glasraam 1) Benodigdheden · · · · · ·
Schetspapier wit Potlood Kleurpotloden of viltstiften Documentenmapje Transparante glasverf Contourpasta
2) Stappenplan Stap 1: Tekenen schets met potlood
Op een wit kladpapier wordt een schets gemaakt van het glasraam dat je wil maken. Indien je een rond glasraam wil maken, kan je gebruik maken van een passer. Afhankelijk van de tijd die ter beschikking is, kan je het ontwerp al inkleuren of aangeven welke kleuren je wil gebruiken door de vakjes te nummeren. Elke nummer komt dan steeds overeen met dezelfde kleur.
Stap 2: Schets in documentenmapje
Steek het ontwerp in het documentenmapje. Zorg ervoor dat het documentenmapje proper is door er met een doekje over te gaan.
Stap 3: Loodlijnen leggen
Met de speciale contourpasta, ga je over de potloodlijnen. Dit zijn de loodlijnen. Zorg ervoor dat alle vlakken gesloten zijn, anders kan de verf bij het inkleuren uitlopen. Deze loodlijnen moeten minstens 2u drogen.
Stap 4: I nkleuren vlakken
Kies voor elk vlak een kleur. Kleur het vlak, direct uit de fles, in tot de contourlijn. De flesjes zijn hiervoor speciaal ontworpen. Het geheel moet minstens 24u drogen.
Stap 5: Verw ijderen glasraam van documentenmapje
Na 24u drogen, kan het glasraam voorzichtig verwijderd worden van het documentenmapje.
Stap 6: Aanbrengen op raam
Breng het glasraam aan op het gewenste oppervlak, bijvoorbeeld een raam. Het glasraam blijft vanzelf kleven en kan steeds verwijderd worden en ergens anders opnieuw bevestigd worden.
