Pentium volgt 80486 op 3,1 miljoen transistors tussen 272 aansluit pennen Op 22 maart jl. heeft de wereld kennis kunnen nemen van de nieuwste microprocessor uit de Jntel-stal. De opvolger van de drie jaar oude 80486 heet Pcntium. Met ruim 3, I miljoen transistors kunnen wc deze chip met recht een technologlsch hoogstandje noemen. De ontwikkelingen in de computerbranche gaan al jaren in een zelfde hoog tempo door. I eder jaar gaat de rniniat uriscring een volgende fase in en om de twee tot drie jaar kondigt zich een nieuwe generatie processoren aan. Intel doet dit jaar ook een duit in het zakje en introduceert zijn Pent i U 111 , een processor die de bekende 80486 moet opvolgen en een rekenkracht van circa 112 MIPS bezit. Deze rekenkraeht is ongeveer een faktor 170 groter dan die van de met 8 MHz geklokte 8086, de eerste processor uit deze familie. De 8086 lag aan het eind van de zeventiger jaren het levenslicht. Deels komt de grotere rekenkracht voort uit de hogere kloksnelheid, die voor de Pentiurn 60 MHz of hoger bedraagt, maar ook het feit dat meerdere insrrukrics gelijktijdig verwerkt kunnen worden, ver-
hoogt de rekenkapaciteit. Los daarvan worden steeds meer insirukties in hardware uitgevoerd. Op het stukje silicium waarbij voor een 80486 in de beginjaren 1,4 miljoen transisrors werden aangebracht, heeft men nu in een 0,8 mikren-struktuur 3,1 miljoen transistors gezet. Het eindeloos opvoeren van de klok frekwentie was in de beginjaren de manier om de rekenkracht van processoren op te voeren, heden ten dage is de toename van de rekenkracht vooral te danken aan de steeds slimmere opzet van de processor. Bij de Pentium is gebruik gemaakt van twee pipelines (U en V) die gelijktijdig ieder vijf instrukties in bewerking hebben. Indien de software optimaal geschreven is, werken de U~ en de V-pipctinc goed met elkaar samen. In dat geval wor-
Intel Pentium™ Processor
den door de processor twee instrukrics per klokpuls verwerkt. Ook het ingebouwde cachegeheugen (bij de Pentium is dat een geheugen van 8 Kbytc voor de instrukties en 8 Kbyte voor de data) en de verwerking van instrukties in hardware zorgen er voor dat de processor het rekenwerk in een rap tempo uitvoert.
De Wllcachc (Wr ite Back) is intelligent van opzet. Data die vanuit het cache-geheugen naar het hoofdgeheugen moet worden teruggeschreven, wordt pas daadwerkelijk in het hoofdgeheugen gezet. als de processor via de bus merkt dat een andere device, bijvoorbeeld een videokaart, dit stuk geheugen gaat adresseren. In zo'n geval wordt de bus even stil gezet en de data uit het cache-geheugen in het hoofdgeheugen geplaatst. Daarna krijgt de kaart alsnog toegang LOt hCI gevraagde geVerder heeft men voorzieningen getroffen voor een lokale bus. Deze nieuwe lokale bus heeft de naam PCI-Iocal bus gekregen en heeft meer mogelijkheden dan de huidige VESA-bus. De ontwerpers bij I ntel gaan er van uil dal in de toekomst steeds meer PC-kaarten via deze lokale bus met de processor kommuniceren en langs deze weg een snellere data-uitwisseling mogelijk maken. Over niet al te lange tijd zal een snelle PC dan ook meer PCI-uitbreidingssloten dan EISA- of ISA-uitbrei. dingssloten hebben. Op dil moment maken voornamelij k high-end-videokaarten gebruik van de VESi\ local bus.
Een speciale
elektuur 4· 93
een processor aankondigt.
die de
1'0/-
bezig zij n met het verwerken van vijf instruktics, Om er I.Ckcr van te zijn dat hieruit maximaal rendement wordt gehaald, zijn een aantal regels voor het gebruik van de instrukties van
De Pentium bevat 3,1 miljoen transistors en heeft 272 aal/sluitpennen. Hel opgenomen vermogen bedraagt zo'n /3 watt,
heugenblok.
De interne opbouw van de Pentium, geilde fase in de buro-automatisering
ELEK~
com pjler
Zoals al eerder opgemerkt is maakt de processor gebruik van twee pipelines die gelijktijdig
belang. Intel heeft een compiler ontworpen die de instrukties optimaal gebruikt. Het leuke van deze compiler is dat kode die hiermee aangemaakt wordt niet alleen een snelheidswinst geeft op de Pcnt iurn, ook andere processoren blij ken er baat bij te hebben. De snelheidswinst is bij een R03R6-systeem zo'n 0 tot 15 % en bij een 80486-sySieem zei I's 15 tot 20 %. Omdat deze nieuwe compiler kompatibel is met de processoren die in het verleden gcïnrroduceerd zijn, gaat men cr bij
Intel
van uit dal programma-
tuur
die optimaal van de Pcntiurn gebruik maakt snel op de markt komt. Hiermee wordt hel probleem ondervangen dat gebruikers van een nieuwe generatie hardware jaren moelen wachten op software die het maximale uit de hardware haalt. Ter illustratie van dit dilemma; op dit moment maakt nog steeds slechts een bescheiden 15 °10 van de PC-software (OS/2, UNIX of Windows NT) gebruik van de 32-bits struk turen die 6 jaar gelden bij de introduktie van de 80386 beschikbaar kwamen. Een betere illustratie van het feil dat de
software-ontwikkelaars op
de
achter
Jaren
hardware-ontwikkelaars
liggen,
is eigenlijk
niet
denkbaar! (EA-1214)
23
MSDOS 6.0 Gebruiksvriendelijker
time wordt
en krachtiger
Twaalf jaar nadat de eerste versie van Microsofl DOS op de markt kwam wordt op dil moment de laatste hand gelegd aan versie 6.0. Hoewel MSDOS in essentie niel echl veranderd is, heef! het voor de gebruiker loch een aanlal voordelen in huis. De nieuwe versie is in elk geval eenvoudiger Ie gebruiken, laat meer geheugenruimIe vrij en gaal door de ingebouwde dala-kompressie eff'iciéntcr om met de opslagkapaciteit van de harde schijf. Bovendien is de I'C resistent geworden voor ruim 1300 virussen en is de samenwerking met Windows uptimaal. Rond versie klaar duktie. we al
deze tijd I.al de van MSDOS zo'n zijn voor de rnark Op de redaktie een tijdje mogen
nieuwe beetje tint rohebben werken met een bèta-versie van hel besturingssysteem MSDOS 6.0, zodat we al een aardig beeld
hebben gekregen van de nieuwe mogelijkheden en de doorgevoerde vernieuwingen. Als we eerlijk zijn moeten wc konstateren dat versie /i.0 een vcrbeterde versie van zijn voorgangers is waarbij de belangrijkste veranderingen feitelijk
de
implementatie
is van
een
aantal hulpprogramma's die voorheen door onafhankelijke software-huizen werden geleverd. Verder is cr een einde gekomen aan het kornplcxc puzzelwerk 0111101 een optimale geheugenindeling te komen. Met behulp van een nieuw hulpprogramma, MEMMAKER, zoekt DOS zelf uit waar de hulpprogramma's het beste in het hoge geheugen (het blok tussen 640 Kbyte en I M byte) gezet kunnen worden. Het resultaat
hiervan is dat in een moderne PC meer dan 630 Kbytc van de oorspronkelijke 640 Kbyte aan werkgeheugen beschikbaar blij ft.
Da ta-ko Het
IJl pressie
fenomeen
is niet nieuw.
data-kompressie
iet alleen
maak-
ten DRDOS-gebruikers al een tijdje gebruik van dit fcnomeen, ook 1SDOS-gebruikers konden deze techniek extern inkopen. 1-1 ct nadeel van deze aanpak was alleen dal van een echte standaardisatie geen sprake was; op de ene PC draaide Stacker op een andere SuperStore of een van de vele andere kompressicsystemen. Omdat bij MSDOS 6.0 kompressic in de kern el is opgenomen is het uitwisselen van gekcruprimeerde schijven probleemloos mogelijk geworden. Alle PC's die MSDOS 6.0 gebruiken herkennen de gekornprimcerde data en lezen deze zonder probleem. De gebruiker merkt alleen dat de kapaciteit van de schijf flink is toegenomen. Andere computerelektuur 4-93
Cernpression Interface) nu een de (acto-standaard en zal naar we mogen aannemen op korte termijn ook in hardware beschikbaar komen. Harde schijven mei ingebouwde kompressie-hardware zu lIen er voor gaan zorgen dat het laatste restantje rekentijd
dat nu nog nodig is kan vervallen. De kompressie-software, in dit geval DoubleSpace, detckteert zelf de aanwezigheid van kompressic-hardware en benut deze indien die aanwezig is.
systemen
die MSDOS alleen als kennen, kunnen met de gekomprimeerde data niet meer aan de slag; zij blijven voorlopig veroordeeld rot het gebruik van ongckornprimeerde data. Omdat het al
dan niet komprimeren van data
waardoor de kapaciteit van het netwerk flink toeneemt. Mocht de struktuur van de data dat toelaten, dan is zelfs een kompressie met een faktor 16 (1) mogelijk. 1-1 et gekozen kompressie-systeem (M RC I, de a fkoning van Microsoft Real-
Glasvezel in huis Ile Duitse elektronicafabrikant Siemens heen een vierlul tweerichtingmodulen
voor glasvezcltocpasslngen
in produktie I:enomen. Hiermee komt de hrccdschalige loepassinl( van glasvezeltechniek in en om de woninl( van de eindgebruiker weer een stukje dichterbij. De vier nieuwe basis modulen van Siemens bereiden de weg voor naar de optische tweerichting-transmissietechniek van de komende eeuw, cen techniek waardoor ook de eindgebruiker straks over glasvezelkabels zal kunnen beschikken. Voor passieve optische netwerken introduceert Siemens de module SFI-I 4445. De 1300-nm-laserdiode van deze module koppelt
een vermogen
van maximaal
I mW in een monomode glasvezel. Met de modulen SFH 4446
virussen, bovendien geert de liccnt ic-overeenkomst iedere DOS-gebruiker recht 0)1 twee gratis updates zodra nieuwe virussen het levenslicht zien. 1-1 et virusprogramma wordt geleverd met een DOS- en een Windowsgebruikersinterface. Bij de installarie kan opgegeven worden welke interfaces gewenst zijn. Geen
diskeneformaat
per diskcue station of diskcue instelbaar is, blijft uitwisseling ook in de toekomst probleemloos mogelijk. De opslagkapaciteit van iedere harde schijf of Iloppy disk wordt dankzij deze software legen minimale investering (alleen het lezen en schrijven van de data werkt marginaal langzamer) een faktor 2 hoger. Kommunikatie over netwerken is eveneens in gekomprimeerde mode mogelijk,
ELEK!JIJIIJGAt
Eenmaal gcmstallcerd is DoubleSpace vanaf de DOS-kommandoregel of via hel nieuwe Tools-menu van de File manager van Windows bereikbaar.
Virussen De schrik gebruiker is meen virus. daarvoor een
van menig PCen blijft een geIn MSDOS 6.0 is geschikt medicijn
aanwezig in de vorm van VSAFE, een stukje software dat Microsoft in licentie heeft genomen bij Central Point. De hele computer is nu immuun voor maar liefst 1300 vcrschillende
(1300 nm) en SFH 4646 (1550 nm) kunnen point-tepoint-verbindingen in breedband-ISDN worden gcrcaliseerd. Beide modulen hebben een selektief bandfilter en een opt isch piek vermogen van 200 I'W De module SFI-I 4448 tenslotte is ontwikkeld voor net bewaking. Deze module werk t bij 1300 nm en heeft een ingebouwde voorziening voor srraalschciding; hiermee kunnen de zend- en ontvangstrichting worden gescheiden. Hel maximale inkoppelvermogen van 400l'W voldoet aan de eisen die aan de overspraakdemping worden gesteld.
Trage ontwikkeling
bij
eindgebruiker Terwijl de optische transmissietechniek zich in het berichtenverkeer over grote afstanden snel heeft ontwikkeld, heeft deze techniek op gebruikersnivo tot op heden nog niet echt doorgezet. De hedendaagse technische oru wik kclingen heb-
handleiding
Voor menigeen zal hel even wennen zijn: de zware, dikke en soms moeilijk toegankelijke handleidingen die voorheen bij DOS werden geleverd, zijn verleden tijd. Alle informatie die tot nu toe in de handleiding te vinden was, is bij deze DOSversie in de vorm van een helpsysteem direkt vanaf het roeisenbord op te vragen. Desgewenst kan de informatie ook nog afgedrukt worden. I-Iet enige dat door de softwarc-Iabrikant nog op papier wordt gezet, is een installatievoorschrift en natuurlijk de licentie-overeenkomst waarin staal onder welke konditie de software gebruikt en vooral beslist niet gebruikt mag worden. Voor de goede Orde: een kornplctc installatie van MSDOS 6.0 inklusief alle dokumentatie vergt ongeveer 6 Mbyre aan schijfruimte. (EA-1203)
/11/.: Microsott, Hoottldorp, tel. 0250J- IJ ISI
ben er inmiddels wel toe geleid dat optische transmissie voor abonnee-aansluitingen in het kader van "fiber-in-thc-loop" en volgens de breedband-ISDNnorm in serie kan worden ingevoerd. De Siemens-modulen voor opt ische t weericht ingstransmissie spelen hier een belangrijke rol in. Met de tweerichtingsmodulcn kunnen zich in tegengestelde richting bewegende kornrnuni kat ic-signa Ien aan het einde van het trajekt worden gescheiden. Ze vcrvan-
25
gen oplossingen mei aparte komponenren zoals zenders, ontvangers en sclckticve bandfilters. Belangrijke voordelen hiervan zij n: kortere montagerijden en een geringer aantal
komponenten. Siemens
verwacht met de introvan deze nieuwe modulen de grote doorbraak van glasvezeltechniek bij de eindgebruiker IC kunnen stimuleren, mede omdat mei deze kom po-
duktic
neuten tijdens de produktie systemen kostenbesparend worden gewerkt.
van kan
De opzet De basiskornponcntcn van de tweerichtingsmodulen zijn een laserdiode en een fotodiode. Een lens bundelt het laserlicht en koppelt de straal in de monomode-glasvezel. Aan de andere tijde wordt het licht uit de glasvezel op het lichrgcvoeli-
ge oppervlak van de fotodiode gclokussecrd. Hierdoor wordt een fotostroom gegenereerd. De spiegel voor de uitvoer van hel ontvangstsignaal is zo in de straal geplaatst dat de zender en ont vanger haaks ten opzichte van elkaar zijn geplaatst. Deze in massaprodu kt ie vervaardigde komponent en zijn hermetisch afgesloten en worden voor ze worden ingebouwd aan strenge tests onderworpen. De be-
Tuner van de toekomst
De ontwikkelingen hebben een lange gestaan. De laatste
vatie
was
de
bij radio's lijd stilgrote inno-
introduktie
van
stereo-Flvl-uirzendingen in de zestiger jaren. u introduceert
Multi-sessie CD-ROM-drive Als een van dc eersic inlroduceert de Japanse fubrikant Tnshiba een muil i-sessie cnROM-drive die inhaakt op de laaisic ontwikkelingen in de computerbranche. Mei behulp van een SCSI-inlerface kan dele externe CD-ROM-drive op iedere I'C worden aangeslolen. De toepassingen voor rnultisessie CD-ROM-drives, ook wel omschreven als CD-ROM/XAdrives nemen snel roe, iCI alleen is de mogelijkheid aanwezig om de Photo-Cf) van Kodak te lezen, ook geeft de speler de mogelijkheid om op één CD met meerdere databestanden gelijktijdig IC werken (muit i-sessie). Hierdoor neemt het aanral uocpassingen voor CD-ROM-drives aanzienlijk toe. Speciaal bij multi-mediatoepassingen is deze eigenschap van doorslaggevend belang. De standaard voor dil type CDROM's is ongeveer een jaar oud. Vandaar dat nu ook de eerste harden software beschikbaar begint te komen. elektuur 4- 93
trouwbaarheld van de module is mede te danken aan de massieve metalen bchuizig. (EA-1200)
lnl.: Sicmens
Nedertand
Postbus 16068, 2500 BB Den Haag.
N. V.
een speciale DSR-kabeltuner (een satelliet schotel is uiteraard niet nodig). De FT950 van Philips is zo'n tuner. Bovendien maakt hij de ontvangst van alle gangbare typen radio-uitzendingen mogelij k.
FM, AM en DSR in één In de audio-branche slaan de onlwikkelingen alles behalve sul, Vooral dc laaisic tien jaar is er veel veranderd. Zo werd in 1982 de Compact Disc gcïntruducccrd. wuurmec de introduktie van di/(ilale systemen in de audio-wereld snel van de grond is gekomen. Als luatste volgl nu de digualisering' van de tuner.
ELEK~
Maximaal Philips een tuner die naast FMen MG-uitzendingen ook direkt Digitale Satelliet radio (DSR) via het kabelnet kan ontvangen. De tuner, met het type-nummer FT950, maakt deel uil van de 900-serie die ongeveer een jaar geleden op de markt is gezet. Digitale satellietradio (DSR) werd in het begin van de jaren 80 in Duitsland omwikkeld en inmiddels worden volgens dit systeem al meerdere radioprogramma's via een satelliet uitgestraald. De geluidskwaliteit
van deze radioprogramma's is nagenoeg vergelijkbaar met die van de Compact Disc. Doordat momenteel zo'n 90 procent van de huishoudens i n Nederland op een kabelnet is aangesloten, is de via de kabel gedistribueerde DSR voor grote delen van de bevolking bereikbaar geworden. Op dil moment bieden al veel kabelexploitanten DSR aan, anderen zullen snel volgen. Helaas zijn DSR-uitzendingen met een gewone tuner niet tc ontvangen. Men dient te beschikken over
De geb rui kcr k rijgt met het nieuwe CD-ROM-Ioopwerk niet alleen de beschikking over de vertrouwde eigenschappen van de drives uit de Toshiba's XM3301-lijn, hij krijgt ook de mogelijk om gedigitaliseerde foto's met zijn computer te bewerken en te konverteren naar andere grafische formaten. Dat laatste kan met het softwarepakket Photo-Vision, dat onder Windows 3.1 draait. PhoioVision wordt standaard met de CD-ROM-drive meegeleverd en de gebruiker kan bij installatie voor de Nederlandstalige versie kiezen. Er komt overigens steeds meer software op de
markt
waar
vcrtaalroutines werkt zijn.
de juiste
reeds
drivers
in
en
ver-
De CD-ROM-drive, type XM3301 Be, wordt geleverd mei een SCSI!2-controller die dataopslag kon form het XAprotokol ondersteunt. De kombinatie is ook geschikt voor de protokellen High Sicrra en ISO 9660. Toepassi ngsgebieden voor deze CD-ROM-drive ziet de fabrikant bij professionele fotograIie en desktop publishing. (EA-1207)
v.,
/11/.: Rein Elektrollik B. Eindhoven, tel. 040-43 /7 75.
144 kanalen
DSR distribueert radio-programma's in pakketten van 16 digitale stereo-kanalen. De FT950 is geschikt voor de omvangst van drie van deze pakketten, dus in totaal 48 kanalen. Via een uilbreiding is zelfs de ontvangst van 9 pakketten oftewel 144 stereo-radio-kanalen mogelijk. De pakketten kunnen van een zelf te programmeren naam worden voorzien. Ieder pakket is onderverdeeld in 16 verschillende genres die ieder via een eigen toetsje op hel frontpaneel te aktiveren zijn. Alle informatie die door de zender wordt meegezonden, verschijnt op het display van de tuner. Speciaal voor het rechtstreeks digitaal opnemen van radioprogramma's op DCC is de IUner voorzien van een digitale uitgang. De kwaliteit van de opnamen blijft daardoor zeer hoog. ROS
op FM-banden
Overigens kan de tuner meer dan alleen het 0111 vangen van geluid. Alle ROS-signalen (Radio Data Systeem) die met de reguliere FM-uitzendingen worden meegezonden, worden keurig gedekodecrd en verwerkt. Wordt op een zender afgestemd die ROS-signalen meestuurt. dan verschijnt dus automatisch op het display de zendernaam. De gebruiker kan naar eigen voorkeur maximaal 59 FMeu/of MG-zenders programmeren. Ook is het mogelijk de IUner zelf de 59 sterkste zenders die hij ontvangt te laren vastleggen. Daartoe is de "auiornemory"-funklie aanwezig. tations die geen gebruik maken van ROS kunnen door de gebruiker van een naam worden voorzien. (EA-1204)
/111.: Philips Nederland B. Eindhoven, tel. 040-783232.
v., 27
Olifanten met satellietzender Een team van onderzoekers van het Centrum voor Milieukunde in leiden, Bronx Zoo in New Vork en de Ecote de Faune in Garoua is er in geslaagd vier olifanten in Noord-Kameroen uit te rusten met satelliet- en radiozenders. Deze operatie vond plaats in het kader van een onderzoek dat de Kameroense bioloog Martin Tchamba van het Milieucentrum CEIJC uitvoert om de migratieroutes van Loxodonta africana te bepalen. Technische ondersteuning werd verleend door de Stichting All) Environment in Amsterdam. Hoofddoel van het onderzoek, dat mede ondersteund wordt door de Nederlandse 0111 wikkelingssarncnwerk ing, is het in kaart brengen van ruimtekonflikten tussen olifanten en kleine boeren in NoordKameroen. Op basis van de resu Itaten stelt men een beheersplan op om deze konflikten te verminderen. Om een indikatie van het probleem te krijgen: alleen al in september vorig jaar vertrapte een kudde van 300 olifanten nog 150 ha aan ak kers met gierst, een belangrijk voedingsgewas voor de lokale bevolking. De onderzoekers hebben toen de bewoners geassisteerd bij het verjagen van de olifanten en het vergoeden van de schade. Gedurende de laatste week van januari is een team van onderzoekers en vangers Cr In geslaagd vier olifanten te verdoven en een halsband om te doen. Olifant Marie-Louise werd voorzien van een satelliet-
en radiohalsband die door de dierentuin van Ncw Vork was geleverd. Olifant Helias kreeg een satelliet- en radiohalsband van het Leidse Centrum voor Milieukunde, terwijl twee jongere soortgenoten alleen een radiohalsband van het Centrum kregen. Voor het omleggen van de halsband was het nodig de dieren tijdelijk te verdoven. Onderzoek met tamme olifanten in de dierentuin van New Vork heeft aangetoond dat de dieren snel wennen aan de halsband en na een weck de indruk wekken alsof ze altijd al met een halsband hebben rondgelopen. In de halsbanden is een korrosicvc mechanische sluiting aangebracht die er voor zorgt dat de halsband binnen een gekozen tijdsbestek vanzelf afvalt. Hiermee wordt voorkomen dat de olifant veroordeeld wordt lot het levenslang dragen van de halsband. Het aktiviteitenpatroon dat door de halsband wordt geregistreerd, geeft de onderzoekers ook nog informatie over de gezondheid van de desbet reffende oli fant. Hoewel de Amerikaanse onderzoekers al jarenlange onderzoekservering hebben met het volgen van diersoorten per satelliet, is het de eerste keer dat een cdcr lands onderzoeksinstituut deze technieken toepast. Op de halsband, die ruim twee meter lang is, bevindt zich een satellietzender met antenne die met regelmatige russenpozen signalen uitzendt. Deze signalen worden opgevangen door een van de twee polaire satellieten, die eigendom Lijn van de Amerikaanse NOAA (National Oceanographic and Atrnospheric Administration). Met ieder signaal wordt informatie doorgezonden over het identifikatie-
Grootvermogenopamp De nieuwe groot vermogenopamp OPA502 van BurrBrown is een operationele versterker voor hoge spanning en grote stroom. De oparnp is specifiek ontworpen om een grote verscheidenheid aan elektromechanische apparatuur aan te drijven zoals motoren, afsluiters en luidsprekers. Het is tevens een ideale komponent voor programmeerbare voedingsapparatuur en automatische testapparatuur. Door middel van weerstanden kan de stroombegrenzing worden geprogrammeerd, zowel voor de versterker als voor de belasting. De klasse A/B-
nummer van de olifant, de luchucrnpcratuur, het aktiviteitenpatroon van de olifant en de lokatie, tot op 500 meter nauwkeurig. AI deze informatie wordt door de satelliet opgeslagen en doorgegeven naar een grondstat ion in Toulousc, Frankrijk. Vanuit dit station wordt de informatie direkt doorgezonden naar het Centrum voor Milieukunde in Leiden. Dit kan zowel door een direkte telefonische computer-
Loxodonta africana laai zich niet als een schoot hondje behandelen: in verdoofde toestand wordt dit exemplaar van 's werelds grootste landdieren voor zijn eigen bestwil voorzien van een halsband met een satellietzender. Zes keer per dag worden gegevens van de drager van de halsband vanuit Noord-Kameroen per satelliet naar Frankrijk overgeseind. (foto: Mark van der Wal, AI DEnvironment - A msterdam) etektuur 4·93
ELEK~ uitgangstrap van de OPA502 geeft een lage vervorming bij dynamische gol tvormcn en audio-toepassingen. De belangrij kste specifikat ies luiden: uitgangsstroom 10 A, voedingsspanning tussen ± 10 en ±45 V. De ruststroom bedraagt 20 mA en de stijgsnelheid van de uitgangsspanning is 10 V/IJS. De FET-ingangstrap van de OPA502 beperkt de ingangsstroom tot 200 pA. (EA-1215)
lnl.: Burr-Brown tnternationat B.v, Maarssen, lel. 03465-50204.
verbinding als door het opsturen van computerafdrukken of floppy's. Tussen het moment waarop de olifant met zijn halsband de informatie uitzendt en het moment dat de onderzoekers in Leiden de informatie ontvangen verstrijkt gemiddeld acht uur. Gegevens over olifanten kunnen alleen ontvangen worden als cr een satelliet overkomt; op de plaats van het onderzoek in Noord-Kameroen is dat gemiddeld zes keer per dag. De satelliet is dan gedurende een half uur in staat gegevens op te nemen. Deze tijd is sterk afhankelijk van de hoek waaronder hij overkomt. Dankzij de satellietzenders is het mogelijk de dieren over honderden kilometers te blijven volgen door onherbergzaam en ontoegankelijk terrein, dag en nacht. Deze technologie vormt daardoor een verbetering ten opzichte van de radiozenders, die slechts een bereik van maximaal twintig kilometer hebben. Toch worden alle satellietzenders vergezeld van een kortegel f-radiozender. Hiermee wordt het mogelij k om met kleine tussenpozen nauwkeurige metingen te vcrrichten. Het onderzoek wordt eind 1993 afgerond. (EA-1209)
1111.:Rijks Universiteit Leiden, tel. 07/-278026.
29
Skoop met fax-aansluiting Tijdens de Electronics '93 is hij voor het eerst te bewonderen: de nieuwe digitale geheugenoscilloskoop van uCro)', die de veelbelovende naam ScopeStation 140 heeft meegekregen. Deze verplaatsbare oscilloskoop heeft een analoge bandbreedte van 100 MHz, 4 ingangskanalen en neemt maar liefst 200 miljoen samples per sekonde. Met recht een krachtpatser! De Amerikaanse oscillo koopfabrikant LeCroy, met versugingen in Zwit erland en Engeland, blijft met grote regelmaat nieuwe oscilloskopen op de markt introduceren. Dit jaar komt men met een in Engeland ontwikkelde en geproduceerde oscilloskoop die de beschikking heeft over een zogenaamd lang geheugen van 8 Kbyte. Bij de basisversie is dit geheugen verdeeld over vier blokken van 2 Kbyte. Nieuw is de ver doorgevoerde "connectivity", die het mogelijk maakt om de oscilloskoop op te nemen in bijvoorbeeld een computernetwerk. Ook is voorzien in een mogelijkheid om de meetresultaten direkt per fax de wereld in te sturen (hiertoe dient wel een PC-fax kaart in de skoop gemonteerd te worden). Vooral deze laatste eigenschap maakt het ScopeStation 140 uniek. De digitale oscilloskoop beschikt over twee S-bits flashAID-omzetters die met een bemonsteringsfrekwentie van 200 miljoen monsters per sekonde werken. Deze bemonsteringssnelheid blijft onafhankelijk van de instelling van de tijdbasis gehandhaafd. De gebruiker heeft nu de mogelijkheid om te kiezen voor twee kanalen met een bemonsteringsfrekwentie van 200 megasamples/sekonde of vier kanalen in aliernatemode, waarbij om beurten twee kanalen met 200 rnegasampleslsekonde bemonsterd worden. Hierdoor worden meetfouten ten gevolge van aliasing voorkomen. Wordt overgeschakeld op vier kanalen, dan worden steeds twee kanalen beurtelings bediend (de zogenaamde alternare-mode) door één A/Domzetter. De diepte per kanaal blijft onafhankelijk van de instelling van het aantal kanalen steeds 2 Kbyte. Met behulp van extra RAM-modulen is dat naar wens op te voeren tot maximaal 8 Kbyte per kanaal. Lange tijdbasistijden worden gerealiseerd door monsters intelligent te elimineren. In de praktijk wordt een kluster van monsters beoordeeld op de minimale en maximale waarde die er in te vinden is. De omvang van een kluster elektuur 4·93
op louter alleen een beeldscherm, ligt al jaren achter ons. Vrijwel iedere digitale oscilloskoop, en dus ook dit exemplaar, is naast een parallelle en seriële interface ook voorzien van een diskettestation dat het mogelijk maakt de meetresultaten op een diskette volgens MSDOS·formaat te zetten voor verdere verwerking. Bij deze skoop wordt de data opgeslagen als een binair-, ASCII-, spreadsheet-, P-Spice- of MathCADbestand. Daarnaast kan het
ELEK1JIM&t ken de Ethernet-verbindingen het mogelijk de data via een netwerk snel te verspreiden. Voorzieningen zijn aanwezig om de skoop op te nemen in een IOBase5- (Thick Ethernet) of IOBase2-nelwerk (Thin Ethernet). Van de server wordt verlangd dat hij NovelI netware versie 3.11 of hoger gebruikt. De GPIB-interface en de meegeleverde drivers maken het mogelijk om het ScopeStation op te nemen in LabWindows of LabView (MSDOS-P , Macintosh of UN) van ational Instrumenis. Hierdoor kan direkt gebruik gemaakt worden van het degelijke software-platform dat momenteel op de mark t beschikbaar is. Een slimme probe Het bedienen van een oscilloskoop gebeurt gewoonlijk via een groot skala aan knoppen op het front paneel. Ook deze skoop vormt daarop geen uitzondering. Om de bediening te vereenvoudigen, introduceert LeCroy bij deze skoop zogenaamde smart probes. Deze probes maken het mogelijk een aantal funkties van de oscilloskoop te aktiveren met behulp van een paar knopjes die op de probe zitten. Hierdoor is het konfigureren van de skoop mogelijk zonder de probes los te laten of verbindingen met de te testen schakeling te onderbreken. Dit verhoogt de produkriviteit aanzienlijk. Hij de weergave van 12 of 24 sporen (rnulritrace logie display) kan met behulp van de probe tussen deze sporen geschakeld worden en een meting op een punt in de schakeling op een willekeurig spoor gezet worden.
Het prototype van het ScopeSuuion 140 (met de aanvankelijke naam LPS724). hangt af van de reduktie die nodig is om de informatie op te slaan in het geheugenblok van 2 Kbyte. Bij lange tijdbasistijden is het kluster groot, bij korte tijden klein. Dankzij deze aanpak wordt ook bij langere tijden een pulsje van 5 ns probleemloos gevonden en zijn signalen van 100 MHz nog te meten zonder aliasing. Ondanks deze krachtige specifikaties wordt het basismodel van de skoop (2 Kbytc per kanaal) reeds bij de introduktie voor minder dan JIO.ooo,- te koop aangeboden. Connecüvity De tijd dat de skoopgebruiker genoegen nam met een plaatje
plaatje op de beeldbuis worden weggeschreven als TIFF-, PCXof HPGL-bestand. Door deze verscheidenheid aan formaten is het verwerken van de data in een PC-omgeving een fluitje van een cent geworden. Niet alleen magnetische informatie is interessant, ook een papieren versie is vaak gewenst. Vandaar dat ook voorzien is in de mogelijkheid om met behulp van een gewone printer een papieren afdruk te maken. Drivers zijn aanwezig voor de Canon Bubblejet, de Epson-printcrs (MX, FX en LQ), en de ThinkJet, Laser.let, Deskjet en QuictJet van Hewlett Paekard. Los van de opt ie om de data op diskette of papier te zeilen, ma-
(EA-1212)
LeCroy U. v., vutkcnswaard, tel. 049 02-89 285.
lnl.:
TI'(l
G '0
Auto
tltl u"o ~"
Ofr •• t Coupllng 1'1 ....
,. l.g.
tlt2 u
"0',,
"
ot, ... (O\lP
o .ocu
t I I "9
" '"
A".,. all-
CH3 u/a
I ...
or, ••
t
Coupllns
111"·"·9· u ...0 Off
I ..
·8
t
••
Couplln,
a" ... a._ TI nE9ASE T .. O I
o. I." \.I. Va'
v
. ,u
H)~
oe
'"
"'I
Binnenkort kunnen we dit type faxberichten verwachten: ScopeStation stuurt zijn meetresultaten via de telefoon de wereld rond. 31
HD-MAC
ELEK~
ten gr.ave gedr.agen Pioneer Electronic Corporation heeft bekend gemaakt dat het op 22 januari 1993 een aandeel van 66% heeft verworven in het kapitaal van de Franse firma Musique Diffusion Francaise S.A. (MOF). MOF verzorgde al de distributie van Pioneer in Frankrijk. Aansluitend bij de transaktie is de naam van het bedrijf met ingang van februari jl. gewijzigd in Pioneer Seitan S.A.
Politiek wil digitaal systeem Hct zat al een tijdje in de lucht en insiders voorspelden het al: HD-MAC is dood geboren, Hoewel de zwangerschap voorspoedig verlopen is, bleek het H DTVprodukt van de Europese elektronica-industrie bij geboorte niet levensvatbaar te zijn, De Europese Commissie heeft de industrie opdracht gegeven het roer om te gooien en zo snel mogelijk een digitaal systeem te ontwerpen. Verder zijn alle ogen nu gericht op J>ALplus, een variant op het huidige PAL-systeem dat breedbeeldtelevisie mogelijk maakt. Zoals wc al in het februarinummer van dit blad meldden, is hel analoge H D-MACsysteem voor Europese HDTV
niet
Antratek Electronics is een nieuw bedrijf, gespecialiseerd in de distributie van CAE-software voor de elektronica-industrie. Antratek levert de nieuwste en meest geavanceerde software voor de ontwikkeling, ontwerp, besturing, berekening, presentatie e.d. Er is nu een katalogus beschikbaar met een korte beschrijving van alle software. Deze katalogus is te bestellen bij: Antratek Electronics, Lelieveld 123, 2914 CD Nieuwerkerk aid l.Jssel, tel. 018 03-17 666. In samenwerking met drie ondernemingen is Philips Nederland de distributie gestart van apparatuur waarmee het voor het bedrijfsleven mogelijk wordt binnenshuis eigen CD's te produceren. Aan dit Authorized Development Dealer samenwerkingsverband nemen naast Philips Nederland ook Euro Reseller Distribution, Multimedia Produxx en Acal Auriema deel. Gezamenlijk vormen zij het netwerk voor de distributie van produktiepakketten voor het maken van CD-ROM, CD Audio en Photo CD. elektuur
4- 93
ent housiast
ont vangen.
Hel Engelse veto bij de toekenning van een subsidie voor de software-ontwikkeling is naar nu blijklook hel begin van het einde van H D-MAC geworden. Kon nadat Philips bekend had gemaakt voorlopig geen H 0Mi\C-locstelien te gaan produceren, heeft de politiek bij monde van de EC-kommissaris Man in Bangcmarm duidclij k
gemaakt
dal definitief
vraag naar breedbeeldtelevisies heel snel op gang komen. Zodra de politiek het besluit neemt om PzvLplus in ederland in te voeren, is hel veranderen van de modulatie in de studio voldoende om de distribul ie van breedbeeldtelevisie te realiseren. Met D2-Mi\C is zo'n snelle introduktie absoluut niet mogelijk omdat alle kabelnetten voorzien moeten worden van een nieuw kopstation.
PALplus-signalen leveren ook op een gewone kleurentelevisie een goed beeld, al zullen de bekende zwarte balken aan de boven- cn onderzijde van het beeld de konsumcrucn snel naar de winkel drijven om toch maar een nieuwe breedbeeldtelevisie te kopen. Daarmee komt een einde aan de hinderlijke zwarte balken op het beeld en k rijgt de elektronica-branche de financiële injektie waarop men al jaren zit te wachten. In Skandinavië is D2-MAC wel goed van de grond gekomen omdat daar aardse disrriburic door de geografische spreiding
van de bevolking geen rol van betekenis speelt De kans is dus groot
Mi\C blijft
dat in deze gebieden D2voorlopig eerste viool spelen.
ni~i.aal
verder
De doodslag voor H D-Mi\C is de voorspoedige ontwikkeling van een digitaal HDTV-syslcem voor de Amerikaanse markt geweest. Tenvijl ze in Europa een analoog HDTV-systeem voor
gekozen
wordt voor een digitaal HDTVsysteem. Daarmee is HD-MAC van de tekentafels verdwenen en kan het naast Video 2000 worden bijgezet in het lllauSOlCUI11 van de Eindhovense clcktroni-
cagigant . Deze dramatische beslissing van de Europese Commissie betekent niet dat andere aanbieders van een HDTV-systeem ineens vrij spel krijgen op de Europese markt. Ook nu weer zullen de ontwikkeling en de daaruit voort komende parenten voor de nieuwe HDTV-oplossing weer helemaal voor rekening komen van het konsori ium dat zijn tanden in 1-1 D-MAC heeft gezel. De markt blijft dus afge-
schermd
voor
aanbieders
uit
andere werelddelen. De schade voor de elektronicaindustrie kan ook heel aardig beperkt worden, want breedbeeldtelevisie Lal nu snel van de grond komen. Voorlopig wordt alle energie gestopt in het marktr-ijp maken van PALplus. Hierdoor kunnen binnen een paar jaar alle Europeanen via het
aardse
zendernet
van
breed-
beeldtelevisie gaan genieten. Omdat breedbeeldtelevisie, net zoals bij de introduktie van kleurentelevisie als opvolger van de zwart/wit-televisie, nu in een klap voor iedereen beschikbaar is. blij ft de bestaande inIrastruktuur in takt en kan de
Daarnaast moeten de gebruikers een D2-M i\C-dckoder aanschaffen om überhaupt iets te kunnen ontvangen. Kijkers in het vrije veld die een kabelaansluiting moeten ontberen, hebben een schotelantenne nodig om het signaal uit de ether te plukken. In de praktijk betekent dit dus dat in West-Europa voorlopig naast een D2-M ACkanaal ook nog een Pi\ L-kanaal beschikbaar moet zijn om een voldoende grote kijkdichtheid te garanderen. i\l met al een
veel tc dure en omslachtige
weg.
distributie via satellieten op de tekentafels hadden liggen, hebben Philips en Thornson in Amerika een digitaal H DTV-
systeem
om worpen
dat
Vla
aardse zenders gedistribueerd kan worelen. Beide systemen blij keil op nagenoeg het zei fde tijdstip beschikbaar te zijn. Vandaar dat de industrie de opdracht heeft gekregen om op
een
LO
kort mogelijke
termijn
een digitaal HDTV-systeem voor Europa te ontwerpen. Ook nu weer kan Philips een flinke hoeveelheid kennis inbrengen, want de kennis die in Amerika gebruikt is kan ook nu weer van pas komen. Als alles meezit kan in 1997 het digitale HDTVvysteem voor de- Amer-ikaanse markt operationeel zijn. Europa kan dan snal volgen. (EA-1211)
33
VHS-recorder voor HDfV Als een van de eerste opleidingsinstituten in Nederland start Dirksen opleidingen in Arnhem met de EXIN-module Systeembeheer Netwerken (MN.l). De kursus wordt samen met NOVI op de markt gebracht en is in nauwe
samenwer-
king met de stichting EXIN tot stand gekomen. De kursus Systeembeheer Netwerken die vijf maanden duurt en uit 16 schriftelijke lessen en vier lesavonden bestaat, is speciaal ontwikkeld voor mensen die belast zullen worden met het dagelijkse beheer van een PCnetwerk. Daarnaast is de kursus ook bestemd voor personen die al werkzaam zijn als netwerkbeheerder maar nog niet over de nodige diploma's beschikken of binnenkort overstappen van Netware 2.14 naar Netware 3.11. Om kleine en middelgrote bedrijven nog beter te ondersteunen, heeft Philips zijn expertise op het gebied van licht, kommunikatie en beveiliging gebundeld in één geïntegreerd produktenpakket en gekoördineerde informatie. Bovendien geeft Philips in samenwerking met de branche-organisatie UNETO kursussen aan installateurs om hun kennisnivo verder te verhogen. De informatievoorziening krijgt een nieuwe impuls met de krant "Zicht op zaken" die vier tot zes keer per jaar gratis verspreid zal worden. Mitsubishi Electric Corporation heeft een gatearray in 0,5-"m-technologie (CMOS ultra-fineline process) ontwikkeld met het grootste aantal poorten ter wereld. Het array telt 1 miljoen poorten en werkt met een voedingsspanning van 3,3 V. Vanaf april zal Mitsubishi met de uitvoering van opdrachten beginnen. De M60100-serie heeft een poortvertragingstijd van 85 ps en wordt in drie snelheid/d issipatie-ui tvoeringen geleverd, met als laagste waarde 0,9 "W/MHz/poort. elektuur 4· 93
J VC ontwierp technologie Het Japanse elcktronicakoncern JVC heeft de ontwikkeling bekend gemaakt van twee nieuwe technologieën voor de volgende generatie televisie. Deze technologieën zijn: W-VHS voor videorecorders die HDTV-programma's kunnen opnemen en een Hi-Visionontvanger met een nieuw ontwikkelde MUSE-dekoder. De nieuwe omwikkelingen op het VHS-frol1l moeten aansluiting geven op de high-definii ion televisie en andere toekomst igc 0111 wi k kelingen in audiovisuele media. Daarnaast blijft ook toepassing binnen de huidige standaarden in takt, want de nieuwe W-Vl-lScrccordcr maakt het mogelijk om opnamen die met de huidige VHS- en SVHS-systemen zijn gemaakt weer te geven. De Hi-Visionontvanger beschikt over een MUSE-dekoder die de Ontvangst van breedbeeld highdefinit ion-beelden mogelij k maakt. (MUSE is het Japanse systeem voor hogc-dcfinit ietelevisie.) Bij de ontwikkeling van beide technologieën was het een vereiste dat zij probleemloos op de markt gebracht konden worden tegen een redelijke konsumentenprijs. Hiermee claimt J VC een bijdrage geleverd te hebben aan de verbreiding van HDTV volgens MUSE in de eerste fase. De ontwikkeling van de HiVision-ontvanger is voorlopig alleen van belang voor de Japanse markt, omdat alleen daar gebruik gemaakt wordt van dit systeem. In Europa en de Verenigde Staten Lal voor een ander, niet-Japans, HDTVsysteem worden gekozen. W-VHS Sinds de introduktie van VHSrecorders in 1976 zijn meer dan 400 miljoen apparaten verkocht die volgens deze norm werken. De nieuwe W-VHS-technologie verenigt de voordelen van de be-
staande wereldwijde VHSinfrastrukruur, waaronder de grote software-bibliotheek, met de mogelijkheden van de toekomstige HDTV. Niet voor niets wijst de W in W-VHS op de wereldwijde penetratie van VHS en de 16:9 beeldverhouding (Widc-scrccn) bij breedbeeldtelevisie. Reeds op dit moment is al duidelijk dat de nicuwe technologie voor een redelijke prijs beschikbaar komt, een essen: ieel gegeven om de doorbraak van HDTV weer een stapje dichterbij te brengen. Met de ontwikkeling van WVHS wordt de evolutie van VHS voortgezet omdat deze standaard als kern fungeert voor niet alleen de huidige televisiestandaarden maar ook rekening houdt met aansluiting op de volgende generat ie visuele media voor konsumenren. Het koncept In de afgelopen zest ien jaar heeft de markt van audiovisuele systemen een flinke verandering ondergaan. iet alleen is de ontvangst van meerdere kanalen sterk toegenomen, ook satelliet-uitzendingen, verbeterde beeldscherpte en breedbeeldtelevisie hebben hun intrede gedaan. De kornbinat ie van breedbeeldtelevisie en verhoogde scherpte van het beeld kondigen de volgende generatie van de videotechniek aan. Bij de ontwikkeling van W-VHS is een kombinatie gemaakt tussen de huidige trends en ontwikkelingen en de te verwachten toekomstige technologieën.
---
~
-----
Stgnaal. konversie unit
--
--
HO NTSC-circuil 525 beeldlltnen (netto 516hlnen)
~ HDTV· beeld 1125 beeldlijnen (MUSE) (netto 1032 II/08n) ~jstratl9
van
twee
HO-NTSC-slQnalen
ELEK!JIJIUGAt Vandaar dat de W-Vl+Scrccorder niet alleen videobanden volgens de oudere norm kunnen lezen, ook zijn ze in staat voor een time-shift (het konverteren van een gewoon televisiesignaal naar een signaal dat een HDTV kan verwerken) te zorgen. Hierdoor kunnen VHS-banden waarop in PAL of in NTSC gekodecrde videobeelden staan op een H Duelevisie worden getoond. De konversie is nodig om direkt na de introduktie van HDTV voor een groot soft wareaanbod te zorgen. De voornaamste eigenschappen van W-VHS zijn: het systeem is geschikt om breedbeelduitzendigen (16:9) en Hi-Visionuitzendingen op te nemen en af te spelen. Verder is het voorbereid op EDTV-II (een Japans systeem), ATV (een Amerikaans systeem) en HI)-MAC, het systeem dat men in Europa van
was 0111 IC gaan
Inl.: J VC Nederland den, tel. 071-453333.
ge-
8.
v.,
Lei-
Spoor 1
j
)
--
---
plan
bruiken. Er kan gebruik gemaakt worden van de huidige VHS-technologie en VHSproduktiefaciliteiten. waardoor de prijs reeds bij introduktie goed in de hand te houden is. Verder is het mogelijk om gelijktijdig twee HQ-NTSCsignalen te registreren, zodat met behulp van twee kamera's drie-dimensionale en superbrede beelden vast kan leggen. Deze optie is mogelijk doordat voor de registratie van gewone HQ-beelden slechts de helft van de bandbreedte nodig is die voor HDTV-beelden wordt gebruikt. Hoewel op dit moment alleen twee HQ- TSC-beelden kunnen worden opgeslagen, hoeft dit de Europese gebruiker niet af te schrikken. Het is gebruikelijk dat van alle videosystemen eerst een NTSC-versie op de markt komt en een korte tijd later ook PA Lvcrsic het levenslicht ziet. De markt voor TSC is nu eenmaal veel groter dan die voor PA L. (EA-1210)
[11 r
Spoor 2
\
Video-Ia
OOof middel van een W-VHS·recorder.
35
--
AGENDA 24 t/m 31 maart 1993: "CeBIT", een internationale beurs op het gebied van kantoorautomatisering en telekommunikatie, in de Hannover Messe. Inl.: Deutsche Messe AG, Messegelände, 0-3000 Hannover 82. 10 april 1993: "Computer beurs Assen", een beurs in het Ijsstadion Drenthe te Assen waar een groot aantal handelaren en computerbedrijven hun diensten aanbieden aan de eindgebruiker. Inl.: St. Radio Con test Groep Assen, Assen, tel. 059 20-54 965. 30 april en 1 mei 1993: "Computerbeurs '93", voor bedrijf en partikulieren, in de Groenehallen van Leiden. Inl.: Nedcamp, Den Haag, tel. 070-38 18 087.
30 maart t/m 2 april: "Electronics 93 Amsterdam", vakbeurs voor industriële elektronica. Inl.: RAl-Gebouw B.v., Amsterdam, tel. 020-54 91 212. 21 t/m 28 april 1993: "Hannover Messe Industrie", een internationale beurs op het gebied van industrie, automatisering en produktietechnieken in de Hannover Messe. Inl.: Deutsche Messe AG, Messegelände, 03000 Hannover 82. 22 tlm 25 april 1993: "PC show, Amiga World, Atari Expo, Electronica Benelux", een komplete beurs rond computers en elektronica in de Koninklijke Jaarbeurs te Utrecht.
11 tlm 13 mei 1993 "Industriële Automatisering '93", een beurs rond het thema automatisering voor kantoor en bedrijf in het RAI-komplex te Amsterdam. Inl.: RAIGebouw B.V., Amsterdam, tel. 020-54.91.212. 12 tlm 14 mei 1993: "Europe Software '93", vakbeurs over automatisering, in de Koninklijke Jaarbeurs te Utrecht. Inl.: Koninklijke Jaarbeurs, postbus 8500, 3503 RM Utrecht, tel. 030-95.59.11. elekt uur 4-93
Portable computer van Amstrad Inmiddels begint de computer "oor steeds meer mensen een stukje standaard-gereedschap te wnrden. Vandaar dat de "raag naar portable systemen snel toeneemt. VCJorAmstrad is dit de reden dat men de NCIOO CJpde markt let. Door de ~ekozen opzei is deze computer vrijwel overal en door iedereen eenvoudig te gebruiken.
De Notepad (NCIOO) is vooral bedoeld voor mensen die tot nu toe huiverig zijn geweest om een computer te gebruiken. Vandaar dat bij het ontwerp van dit systeem een ding voorop heeft gestaan: gebruiksvriendelijkheid. Men is er bij Amsirad dan ook zeker van dat iedereen, zelfs zonder enige ervaring of opleiding vooraf, binnen vijf minuten met dc Neropad aan de slag kan. Het apparaat ziet er uit als een gewone portable. Helder gekleurde toetsen wijzen de weg naar de tekstverwerker, de rekenmachine en de maandkalender c.q. het afsprakenbock en de agenda met alarmering. Programmeren is mogelijk in het bekende BBCBAS IC. Een versie met i ngebouwde spreadsheet komt later nog op de markt. Het gewicht van de computer is laag gehouden, circa I kilogram. Vandaar dal het apparaat dat 29,7 x 21,0 x 2,7 cm meet
Nieuw Poly-Technisch Zakboekje Het Poly-Technisch Zakboekje (ISBN-nummer 90-6228-217-2) van de Koninklijke PBNA is al meer dan 65 jaar een vraagbaak voor tienduizenden technici. Om er voor te zorgen dat de inhoud van het boekje ook nu nog aktueel is, heeft PB A onlangs de 45' druk van dit standaardwerk geïntroduceerd. Op de 1792 pagina's die dit boek rij k is, Slaat een verzameling van vele honderden definities, formules, tabellen. schema's en grafieken. AI deze gegevens hebben betrekking op technische disciplines zoals wis-, natuur- en scheikunde, regeltechniek en mechanica. Verder bevat het Poly-Iechnisch Zakboekje uitgebreide rnaten-
._------------------~
gemakkelijk in een aktetas kan worden meegenomen. Ondanks zijn beperkte afmetingen en gewicht zitten er toch 64 echte toetsen op de computer. Alle informatie zoals notities, afspraken en alarmtijden worden opgeslagen in het statische geheugen van de computer, dat zonder uitbreidingen 64 Kbyte groot is. Indien gewenst kan alle data mei behulp van een wachtwoord voor de buitenwereld afgeschermd worden. Bezitters van een desktop-PC kunnen dankzij de ingebouwde interface en bijpassende soft ware de data eenvoudig uit het notcpad ophalen en verder gebruiken.
ELEKlJIJIBt door de ClOO probleemloos geaksept eerd. Het ingebouwde LCD telt 480 x 64 beeldpunten, een resolutie die 80 karakters per regel en 8 regels per beeld mogelijk maakt. Het statische geheugen is voorzien van een back-upmogelijkheid via een lithiumbatterij, waarmee de data tenminste 2 jaar bewaard blijft. Voor de hoofdvoeding zorgen vier standaard AA-batterijen. Onder normale ornstandighc-
Omdat voor een aantal toepassingen het interne geheugen wat te klein kan zijn, is voorzien in een uitbreidingssleuf voor PCM Cl A-ui tbreidi ngskaarrcn met een geheugenkapaciteit van maximaal I Mbytc. Ook (fax)modems en andere uitbreidingen die in deze kaarten kunnen worden ondergebracht, worden
den is een setje van dele batterijen voldoende voor 40 uur ongestoord werken. Tenslotte zal ook de prijs geen al te grote problemen opleveren; de CIOO gaat voor minder dan 1500,over de toonbank. (EA-1198)
aalgegevens en behandelt het technische toepassingen in de bouw, civiele techniek, installatie-techniek, elekt rotechnick ,
(mikro)elcktronica, werktuigbouw, procestechniek en milieu. Op verzoek van lezers is er ook weer ruimte gereserveerd voor het hoofdstuk energierechniek. De uitgebreide inhoudsopgave en hel trefwoordenregisrer met 4500 ingangen maakt de grote hoeveelheid informatie die in dit boekje te vinden is goed en snel toegankelijk. Om cr voor te zorgen dat het 1792 pagina's dikke boekwerk nog steeds de naam zakboekje kan dragen, is gekozen voor extra dun papier. Tot 31 mei a.s. heeft het zakboekje een kennismakingsprijs van 1 89,50, daarna za: 1 99,50 voor hel produkt betaald moeten worden. (EA-1206)
lnl.: Amstrad Benelux, Utrecht, tel. 030-41 22 /2.
/nl.:
Koninklijke
PBNA
B.
v.,
Pos/bus 9053, 68(){) GS Arnhem, tel. 085-5756 07.
37
