[email protected] [email protected]
Onderwijs als contactzone
boek en media
woord en beeld
hoge en lage cultuur
tussen volwassenen- en jongerenculturen
onze cultuur en vreemde culturen
tussen de analoge en de digitale cultuur
‘Critical pedagogy’ “ […] to account for a complex and nuanced examination of education, ethnographic fixations on ‘sites’ such as a school have been taken up by researchers with additional emphases on the more dispersive ‘places’ where education occurs, in our movie theaters, for example, or through computers and videos, or in popular educational endeavors such as museum-going and educational travel” (Casella 1998)
“Within the next century, educators will not be able to ignore the hard questions that schools will have to face regarding issues of multiculturalism, race, identity, power, knowledge, ethics, and work. These issues will play a major role in defining the meaning and purpose of schooling, the relationship between teachers and students, and the critical content of their exchange in terms of how to live in a world that will be vastly more globalized, high tech, and racially diverse than at any other time of history” (Giroux 1994).
Gedeelde kennis Back-to-basics: het belang van een ‘discourse community’ maar
“the known meanings and directions, which its members are trained to; the new observances and meanings, which are offered and tested (Williams 1958)
“the real enemy of tradition is the kind of orthodox literary study that neglects theoretical questions about ends, values and definitions in the hope that they will take care of themselves” (Graff 1987)
Maatschappelijke ontwikkelingen
globalisering
digitalisering
‘new economy’
(Castells 1996)
Van kennisgericht naar leerlinggericht onderwijs
kennis reproductie
vaardigheden cognitie (kritisch en creatief denken / probleemoplossend denken)
houdingen (inzet / verantwoordelijkheid)
aandacht voor de leefwereld van de leerlingen
Leerlinggericht onderwijs impliceert kennis van het doen en laten van leerlingen buiten de schoolmuren
“Een leerlinggerichte onderwijspraktijk vereist nieuwe vaardigheden van de leraar. […] Een leraar die vooral bekommerd is om de ontwikkeling van de leerlingen zelf, moet over een grote diversiteit aan werkvormen beschikken. Leerlinggericht vereist dus grotere didactische vaardigheden van de leerkrachten” (Devos 1995: 125).
Vrijetijdsbesteding van jongeren (1017 jaar)
OIVO, juni 2011
Verschuivingen t.o.v. 2005
televisie verliest terrein in het voordeel van het internet: 98% 78%
jongeren spelen meer videogames 53%
93% 91%
69%
jongeren lezen minder stripverhalen 61%
50%
ONDERZOEK = GEBASEERD OP WAT JONGEREN ZELF ZEGGEN
Jongeren en cultuur (~ lage cultuur) Beeldcultuur
van stripverhaal tot graphic novel:
Jommeke Urbanus Kiekeboe FC De Kampioenen Kuifje Suske en Wiske De Smurfen
95%
de striproman
+/- 8%
graphic novel
+/- 20%
film en televisie series (Friends, Sex and the City…) reality tv (Boer Zoekt Vrouw, Expeditie Robinson, De Mol…)
-> hype: kookprogramma’s
In het bijzonder film en tv heeft een grote invloed op het gedrag van jongeren
Digitale cultuur
sociale netwerken: Facebook (98%), Twitter (+/- 20%), MySpace (< 10%)… -> smartphones
videogames verschillende genres: adventure games, MMORPG, action games,
first person shooters, platform games… Verschillende dragers: PC, Playstation, WII, X-Box…
Geloof in de educatieve mogelijkheden van audiovisuele/digitale media
jaren 1950: werken met audiovisuele media in het onderwijs
jaren 1960-1990: wisselende aandacht voor de audiovisuele cultuur in het onderwijs (~ Cultural Studies)
vanaf 1990: een explosie in het onderzoek -> media als “teaching machines” (Giroux 1994 ; Trier 2007/2009 ; Soetaert 2011) -> cultuurproducten (audiovisueel + digitaal): krachtige vormen voor informeel leren (o.m. Gee 2006; Bourgonjon 2010; Soetaert 2010/2011)
De contactzone in de praktijk Lesvoorbereiding 1.
Kies een onderwerp, gebaseerd op het curriculum (leerplan, eindtermen, handboek)
2.
Benader, analyseer en problematiseer het thema vanuit: 1. 2. 3.
het vak de openbaarheid de leefwereld van de leerling
Een voorbeeld 1.
Keuze van het thema: nationalisme (case: Tijl Uilenspiegel) -> eindtermen mvt – Engels en Frans: De leerlingen verwerven kennis over socioculturele aspecten van de Franstalige / Engelstalige wereld -> VOET: Opvoeden tot burgerzin (wereldburgerschap)
2.
Benadering van het thema vanuit:
a. Het vak Duits volksboek (15de eeuw) Tijl = een vagebond / een schelm platvloerse humor / vulgair Uil = symbool van de domheid (‘t Is nogal een uil)
↓ La Légende et les Aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d'Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs - Charles De Coster (1867): Tijl = een Vlaamse vrijheidsstrijder (Damme) ~ Ivanhoe / Willem Tell Geuzen Spaanse overheerser Lamme Goedzak en Nele
- constructie Vlaams bewustzijn/volksaard/nationaal verzet
Aandacht voor gebruik/misbruik door diverse groepen/ideologieën:
• Franstaligen: geen Vlaamse volksheld, maar universeel • • • •
vrijheidssymbool Lofzang op de (liberale) lekenmoraal/antiklerikalisme Ode aan het volk - democratische opstand tegen dictatuur Nationalistisch eresaluut aan de Belgische staat (...)
Vanaf de 19de eeuw wordt Uilenspiegel ‘genationaliseerd’: herinneringen aan de Duitse herkomst verdwijnen. Spaanse overheersing (16de eeuw) ↓ Franse overheersing (1798) ↓ Duitse bezetting (WOII)
Socialistische Uilenspiegel-interpretatie (Masereel)
Fascistische propaganda (VNV): tegen de traditionele partijen van de parlementaire democratie / tegen België: Als Uilenspiegel is opggestaan En trekt door de Dietsche landen, De Dietschers zullen met hem gaan, Weldra zal de storm ontbranden + pleidooi voor 1 leider van Nederland en Vlaanderen samen: Uilenspiegel
Communistische Uilenspiegelinterpretatie (Vlaamse Kommunistische Partij )
Collaboratie / werving Oostfront
Nazi-vervolger
Vlaams-nationalisme
Ruben Ramboer: Bart de Wever: de Tijl Uilenspiegel van de 21e eeuw
‘Die op-de-spits-derijvers willen ons kooien in een nuffig, koud en bekrompen Vlaams Lilliputlandje. We zijn vrijdenkers zonder gene, zoals Tijl Uilenspiegel (Marijke Pinoy, DS 22/02/11)
b. Vanuit de openbaarheid
c. Vanuit de leefwereld leerlingen
Een intertekstueel netwerk Carles li reis, nostre emper[er]e magnes Set anz tuz pleins ad estet en Espaigne: Tresqu’en la mer cunquist la tere altaigne. N’i ad castel ki devant lui remaigne; Mur ne citet n’i est remes a faindre, Fors Sarraguce, ki est en une muntaigne. Li reis Marsilie la tient, ki Deu nen aimet; Mahumet sert e Apollin recleimet: Nes poet guarder que mals ne l’i ateignet. AOL […]
Het vakgebied
De openbaarheid
• Ridderroman / Karel de Grote • Chanson de geste • Slag bij Ronceveau (780) • Periode 1050-1150 • Paladijn • … Leefwereld van de leerlingen
Willem, die vele bouke maecte, Daer hi dicken omme waecte, Hem vernoyde so haerde Dat die avonture van Reynaerde In Ditsche onghemaket bleven - Die Willen niet hevet vulscreven – Dat hi die vijte van Reynaerde soucken Ende hise na den Walschen boucken In Dietsche dus hevet begonnen, […]
Het vakgebied
De openbaarheid
• Epos / hofliteratuur parodie • Diets • Periode 1200-1500 • Waasland? • Acrostichon • … Leefwereld van de leerlingen
Tot slot
Werken volgens de principes van de contactzone is 1 van de mogelijke manieren om de leefwereld van jongeren en hun cultuur en cultuurproducten te betrekken in de lessen
Structurele inbedding van cultuurproducten
Ervaringen: Taal en cultuuronderwijs: positieve ervaringen Exacte vakken: scepsis bij de implementatie Lesvoorbereidingen zijn uitdagend en aantrekkelijk
tijdrovend
