MARKTMONITOR Verenigde Staten

MARKTMONITOR 2007 SNIJBLOEMEN

Verenigde Staten Rapportnummer: PT 2007 – 73

Auteur: Productschap Tuinbouw

Bloemenbureau Holland

René van Paassen

Marjo Verheijen

Afdeling Marktonderzoek

Areamanager

Juli 2007

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever of auteur.

Bloemenbureau Holland, Schipholweg 1, 2316 XB LEIDEN, telefoon 071-5659565, e-mail: [email protected] of internet site www.flowercouncil.org

Productschap Tuinbouw, Postbus 280, 2700 AG ZOETERMEER, telefoon 079-3470707, e-mail [email protected] internet site www.tuinbouw.nl


5

Productschap Tuinbouw


6


INHOUDSOPGAVE

SAMENVATTING EN CONCLUSIES ............................................................................ 9 1

INLEIDING............................................................................................................13

2

ALGEMEEN ..........................................................................................................15 2.1

Demografische factoren....................................................................................17 2.1.1

Prognose en ontwikkeling aantal inwoners................................................17

2.1.2

Leeftijdsopbouw .......................................................................................19

2.1.3

Belangrijkste steden ..................................................................................20

2.1.4

Beroepsbevolking .....................................................................................21

2.1.5

Besteedbaar inkomen ................................................................................22

2.1.6

Uitgavenpatroon .......................................................................................22

2.2

Cultureel Maatschappelijke ontwikkelingen .....................................................23

2.3

Economische aspecten......................................................................................23

2.4

3

2.3.1

Consumentenvertrouwen...........................................................................23

2.3.2

Bruto Nationaal Product............................................................................24

2.3.3

Particuliere consumptie.............................................................................27

2.3.4

Inflatie ......................................................................................................27

2.3.5

Werkloosheid............................................................................................28

2.3.6

Valuta .......................................................................................................29

Politieke factoren .............................................................................................30 2.4.1

Geschiedenis .............................................................................................30

2.4.2

Binnenlandse politiek ...............................................................................30

2.4.3

Staatsinrichting .........................................................................................30

MARKTOMVANG EN STRUCTUUR ..................................................................33 3.1

Totale marktomvang van snijbloemen ..............................................................33 3.1.1

3.2 4

Visie marktomvang ...................................................................................34

Consumptie per hoofd van de bevolking...........................................................34 DE AMERIKAANSE CONSUMENT ....................................................................35

4.1

Betekenis snijbloemen......................................................................................35

4.2

Koopgedrag Amerikaanse consument ...............................................................37 4.2.1

Ontwikkeling aantal kopende huishoudens in de snijbloemensector..........37

4.3

Bestedingen......................................................................................................38

4.4

Prijsontwikkeling .............................................................................................38


7


4.5

Koopfrequentie.................................................................................................39

4.6

Assortiment ......................................................................................................40

4.7

Aankoopcriteria................................................................................................42

4.8

Aankoopgelegenheid ........................................................................................42

4.9

Leeftijd.............................................................................................................44

5

EVENEMENTENMARKT.....................................................................................47 5.1

Inleiding ...........................................................................................................47

5.2

Ontwikkelingen event markt.............................................................................47

5.3

Rol van bloemen bij evenementen ....................................................................48

5.4

Bruiloften .........................................................................................................48

5.5

Gebruik soorten bloemen bij evenementen .......................................................49

5.6

Nederlandse bloemen .......................................................................................49

6

DETAILHANDEL..................................................................................................51 6.1

Marktaandelen aankoopkanalen........................................................................51 6.1.1

6.2

Visie marktaandelen..................................................................................52

Bloemist ...........................................................................................................53 6.2.1

Ontwikkelingen bloemist ..........................................................................53

6.2.2

Bloemisten en de event markt ...................................................................54

6.3

Grootwinkelbedrijf ...........................................................................................55

6.4

Internet .............................................................................................................57 6.4.1

6.5

Ervaringen van consumenten met bloemenaankopen via internet ..............58

Imago en aankoopgewoontes met betrekking tot aankoopkanalen.....................59

7

GROOTHANDEL ..................................................................................................61

8

IMPORT EN EXPORT...........................................................................................63 8.1

Import van de Verenigde Staten .......................................................................63

8.2

Export van de Verenigde Staten .......................................................................66

8.3

Nederlandse export naar de Verenigde Staten...................................................66

8.4

Visie importen exportontwikkelingen ............................................................68

9

LOKALE PRODUCTIE .........................................................................................69 9.1

Snijbloemenproductie.......................................................................................69

9.2

Productie per productgroep ..............................................................................69

9.3

Assortiment ......................................................................................................71

BIJLAGEN......................................................................................................................73


8


SAMENVATTING EN CONCLUSIES

Algemeen De bevolking in de Verenigde Staten neemt jaarlijks met iets minder dan één procent toe. Door de immigratie vergrijst de bevolking niet zo snel als in veel Europese landen. Het aantal huishoudens in de Verenigde Staten neemt gestaag toe en de samenstelling van de huishoudens wijzigt: het aantal twee ouder gezinnen neemt af. Maar nog steeds bestaat meer dan de helft van de huishoudens in de Verenigde Staten uit gezinnen met twee ouders met kinderen. De grootste stad in de Verenigde Staten is New York met een inwoneraantal van zo’n acht miljoen personen. Met een inwoneraantal van bijna vier miljoen komt Los Angeles op een tweede plaats. San Antonio en San Diego zijn van plaats verwisseld en San Jose heeft Detroit van de 10e plaats verdreven.

Marktomvang snijbloemen De marktomvang in euro’s is sinds 2003 vrij constant rond 6,3 miljard euro. De dollarkoers is sinds 2004 redelijk constant geweest, evenals de marktomvang in dollars. Omdat Nederland geen hoofdleverancier is op deze markt, is de marktomvang afhankelijk van wat anderen op de markt brengen. Nederland levert vooral een exclusief en aanvullend assortiment in plaats van bulkproducten.

Consumptie De consumptie per hoofd kwam in 2006 uit op 21 euro. Tot en met 2001 liet de consumptie van snijbloemen per hoofd een gestage groei zien, met name in euro’s. In euro’s is de consumptie sindsdien terug gelopen, in dollars zette de consumptiestijging zich licht voort. De besteding per hoofd van de bevolking is in de Verenigde Staten relatief laag in vergelijking met andere landen. De Amerikaanse consument blijkt veel meer een rationeel aankoopgedrag met betrekking tot bloemen te hebben (bloemen voor Valentijnsdag, Moederdag, etc.) in tegenstelling tot de Europese consument die veel meer emotionele associaties met bloemen heeft (liefde, lente, vriendschap, etc.). Het toenemende aanbod van bloemen bij de supermarktketens heeft de meer emotionele en impulsaankopen bij de Amerikaanse consument gestimuleerd en de verwachting is dat dit in de toekomst verder zal toenemen naarmate de bloemenverkoop bij supermarktketens professioneler wordt.

Evenementenmarkt Eén van de interessantere segmenten op de Amerikaanse markt is de ‘event markt’. Bij evenementen (bijv. bruiloften, privé-feesten, zakelijke evenementen, etc.) worden namelijk vaak bloemen gebruikt, met name exclusieve bloemen. De event markt is hard geraakt door de economische recessie en de


9


gevolgen van 11 september. De zakelijke sector is misschien wel het hardst getroffen, veel bedrijven waren na 11 september minder bereid om geld uit te geven aan evenementen met “alles erop en eraan”. Recente berichten geven aan dat de event markt, na een terugval na 11 september, weer helemaal is hersteld en booming is. Snijbloemen zijn bij evenementen juist belangrijker zijn geworden volgens event planners en bloemisten. Dit komt volgens hen onder andere doordat klanten beter geïnformeerd zijn over het gebruik van bloemen op evenementen. Daarnaast verwachten bezoekers op een evenement zoals huwelijken, liefdadigheidsevenementen, bar mitsvahs en dergelijke gewoonweg bloemen aan te treffen.

Detailhandel Zo’n 46% van de bestedingen aan snijbloemen wordt gedaan bij de bloemist. Dit aandeel is ten opzichte van 1998 afgenomen met 19 procentpunten. Het aandeel van de supermarkt is in deze periode met 9 procentpunten gestegen naar 28%. Circa 8% van de bestedingen aan bloemen gebeurt via internet. Als gekeken wordt naar hoe vaak men iets koopt bij een bepaald aankoopkanaal (dus niet hoeveel er besteed wordt) heeft niet de bloemist maar de supermarkt het hoogste aandeel. Het aandeel van de supermarkt is in het aantal transacties toegenomen van 42% in 1998 tot 51% in 2004.

Uit kwalitatief consumentenonderzoek (2004) blijkt dat de keuze van het aankoopkanaal afhangt van de bestemming van de bloemen. Voor impulsaankopen gaat de consument vaak naar straatverkopers, benzine stations en lokale delicatessenwinkels (corner delis). Supermarkten bieden volgens de ondervraagde kopers bloemen aan die langer staan en er is een breed assortiment te vinden. Wel zijn supermarkten volgens hen meestal duurder dan de straatverkopers. De bloemist wordt bezocht voor formelere gelegenheden. Internet- of telefonische bestellingen worden gebruikt als men de bloemen niet zelf kan overhandigen.

Groothandel Vormen van groothandels variëren van grote importeurs met eigen productiebedrijven in Zuid-Amerika tot handelskwekerijen die alleen lokale geteelde producten aanbieden. Groothandelaren hebben een sterke positie op de markt in de Verenigde Staten. De importeurs/groothandelaren zijn erg geïnteresseerd in producten die het gehele jaar door tegen scherpe prijzen worden aangeboden, zoals anjers, rozen en chrysanten: de zogenaamde bulkproducten. In veel mindere mate geldt dit voor exclusieve producten en die producten, die slechts door een klein aantal leveranciers het hele jaar door kunnen worden geleverd. Exclusieve producten worden gekocht als daar vanuit de detaillist vraag naar is. De onbekendheid van detaillist en consument met het brede Nederlandse assortiment maakt dat dit assortiment bij de importeurs minder aan bod komt. Ten tweede zijn de wat exclusievere producten vaak duurder wat een extra barrière betekent voor het kopen van dit assortiment. Door de


10


opkomst van de supermarktketens neemt de invloed van de groothandelaren op het importbeleid wel af.

Import en export De import van snijbloemen lag in 2006 op ongeveer 763 miljoen dollar (€ 603 miljoen). De import van snijbloemen is redelijk stabiel. Het aandeel van Nederland in deze import is sinds 2002 afgenomen van 13% naar 9%. In 2006 was de import van de Verenigde Staten uit Nederland 72,3 miljoen dollar (€ 57 miljoen) volgens de USDA. De export uit Nederland naar de Verenigde Staten was in dat zelfde jaar € 95,4 miljoen (bron: HBAG).

Nederland kan prijstechnisch gezien niet de concurrentie aan met bulkproducten zoals rozen, anjers en chrysanten uit Colombia. Nederland moet zich op de Amerikaanse markt beperken tot exclusieve producten, noviteiten of producten die door andere leveranciers niet jaarrond in grote aantallen geleverd kunnen worden.

Zoals in veel landen is het favoriete importproduct voor snijbloemen de roos. Ongeveer 27% van de importwaarde in 2006 bestaat uit rozen. Het aandeel van de chrysant en de anjer is in de loop van de jaren gedaald (respectievelijk 13% en 19% in 1997).

Naast de import van snijbloemen exporteert de Verenigde Staten ook snijbloemen. Vooral snijbloemen en snijgroen worden geëxporteerd. Toch is dit maar weinig in vergelijking met de import. Waar de snijbloemenimport zo’n 763 miljoen dollar was in 2006, is de export in dat zelfde jaar bijna $117 miljoen. De export neemt wel steeds verder toe.

Lokale productie Volgens de USDA waren er in 2005 498 kwekers van snijbloemen en 196 kwekers van snijgroen. Binnen de groep snijbloemen en snijgroen is het aantal kwekers van lelies met 142 het grootst, gevolgd door het aantal kwekers leeuwebekken (snapdragons) (120) en irissen (99). Het aantal kwekers van snijbloemen is wel gedaald de afgelopen jaren. Het aantal kwekers van bloeiende planten kwam in 2005 op 2.103 en het aantal kwekers van tuinplanten was 3.040. Deze aantallen betreffen overigens alleen kwekers met een jaarlijkse (sierteelt)omzet van $ 100.000 of meer. De productie van snijbloemen (exclusief snijgroen) was in het jaar 2005 zo’n 320 miljoen euro. Dit is ten opzichte van de voorgaande jaren flink gedaald.


11


Tulpen worden het meest geproduceerd, maar lelies brengen het meest op. De productie van rozen is het afgelopen decennium sterk gedaald, van 353 miljoen stelen in 1996 tot 99,7 miljoen stelen in 2005. Ook de teelt van anjers is sterk gedaald van 97,7 miljoen stelen in 1996 tot 9 miljoen stelen in 2005. Andere “dalers” zijn alstroemeria en leeuwebek. De productie van tulp (verkocht als “Tulpen uit Nederland”), gerbera en lelie is de afgelopen jaren daarentegen behoorlijk gestegen. De totale omzet van Amerikaanse snijbloemen lijkt de laatste jaren licht af te nemen. Het belangrijkste productiegebied voor snijbloemen is Californië, waar 61% van alle snijbloemen wordt geteeld.


12


1

INLEIDING

Actuele informatie over afzetmarkten is van groot belang bij het bepalen van een afzetvisie en een strategie voor de toekomst. In de Marktmonitor Verenigde Staten is geprobeerd een zo compleet mogelijk beeld te geven van ontwikkelingen binnen de productie en afzet van snijbloemen in dit land. Voorheen was deze informatie versnipperd te vinden in de landennota van Bloemenbureau Holland en marktonderzoekrapporten van het Productschap Tuinbouw. De Marktmonitor Verenigde Staten is een gezamenlijke uitgave van Bloemenbureau Holland en het Productschap Tuinbouw.

Voor het in kaart brengen van de ontwikkelingen op de Amerikaanse markt is gebruik gemaakt van verschillende bronnen. Helaas leiden verschillende bronnen vaak tot verschillende gegevens. In de Marktmonitor zijn op basis van de expertise en kennis van de Amerikaanse markt bij Bloemenbureau Holland en het Productschap Tuinbouw hierin keuzes gemaakt. Als u vragen of opmerkingen heeft over de Marktmonitor Verenigde Staten kunt u contact opnemen met de areamanager Verenigde Staten van Bloemenbureau Holland of de afdeling Marktonderzoek van het Productschap Tuinbouw.



t.a.v. Marjo Verheijen

t.a.v. René van Paassen

Schipholweg 1

Postbus 280

2316 XB Leiden

2700 AG Zoetermeer

T +31 (0) 71 - 565 95 65

T +31 (0) 79 – 34 707 07

F +31 (0) 71 - 565 95 55

F +31 (0) 79 – 34 704 04

E: [email protected]

E: [email protected]

I: www.flowercouncil.org

I: www.tuinbouw.nl

Op het extranet van Bloemenbureau Holland en/of de website van het Productschap Tuinbouw kunt u de belangrijkste informatie uit deze en andere marktmonitoren nog eens nalezen.


13



14


2

ALGEMEEN

De Verenigde Staten is met een oppervlakte van 9,6 miljoen km2 (waarvan 0,2 miljoen km2 water) en 299,4 miljoen inwoners het op twee na grootste land ter wereld (na Rusland en Canada). Het centrale en grootste gebiedsdeel omvat 48 aan elkaar grenzende staten op het Noord Amerikaanse continent. Dit gebiedsdeel wordt in het noorden begrensd door Canada, in het zuiden door Mexico, in het oosten door de Atlantische Oceaan en in het westen door de Stille Oceaan.

Figuur 2.0

Kaart Verenigde staten

Bron: CIA

In 1959 traden Alaska (in het uiterste noordwesten van het Noord Amerikaanse continent) en Hawaï (in de Stille Oceaan, circa 3.900 km ten zuidwesten van San Fransisco) als 49ste en 50ste staat tot de federatie toe. Daarnaast omvat het grondgebied van de Verenigde Staten het ‘District of Columbia’ (D.C.), dat bestaat uit de federale hoofdstad Washington en onmiddellijke omgeving. Dit district wordt in grondwettelijke zin niet als aparte staat beschouwd. Ten slotte zijn er nog de zogenaamde “Territories and Dependencies”, bestaande uit onder andere Puerto Rico, de Virgin Islands, diverse eilanden in de Stille Oceaan en Caraïbische Zee en de Panama Kanaalzone.


15


De Amerikaans-Canadese grens loopt van west naar oost nagenoeg haarscherp over de 49ste (noorder) breedtegraad. In het oosten, het gebied rond de Grote Meren, krijgt de grenslijn een meer grilligere vorm. De totale grenslengte tussen de Verenigde Staten en Canada bedraagt meer dan 6.500 km. In het zuiden wordt de helft van de landgrens met Mexico gevormd door de Rio Grande. Deze meer dan 3.000 km lange rivier trekt vanaf El Paso een grensstreep tussen Mexico en de staat Texas en mondt bij Brownsville uit in de Golf van Mexico.

Het Amerikaanse continent kent vier tijdzones. Aan de oostkust is het zes uur vroeger, terwijl het aan de westkust negen uur vroeger is dan in Nederland.

De economische overeenkomsten van bepaalde aan elkaar grenzende staten rechtvaardigen het om een aantal economische regio’s te kunnen onderscheiden. Het U.S. Department of Commerce hanteert de volgende indeling:

Noordoosten (Northeast): - New England:

Maine, New Hampshire, Vermont, Massachusetts, Rhode Island, Connecticut;

- Middle Atlantic:

New York, New Jersey, Pennsylvania;

Middenwesten (Midwest): - East North Central:

(het Grote-Merengebied): Ohio, Indiana, Illinois, Michigan, Wisconsin;

- West North Central: (de prairiestaten): Minnesota, Iowa, Missouri, North Dakota, South Dakota, Nebraska, Kansas;

Zuiden (South) - South Atlantic:

Delaware, Maryland, District of Columbia, Virginia, West Virginia, North Carolina, South Carolina, Georgia en Florida;

- East South Central:

Kentucky, Tennessee, Alabama en Mississippi;

- West South Central: Arkansas, Louisiana, Oklahoma en Texas;

Westen (West): - Mountain (de Rocky Mountainsstaten):

Montana, Idaho, Wyoming, Colorado, New Mexico, Arizona, Utah en Nevada;

- Pacific (de staten aan de Stille Oceaan):


Washington, Oregon, California, Alaska en Hawaii;

16


Enkele andere veel voorkomende regiobenamingen zijn: •

Snow Belt (de noordelijke staten);

•

Corn Belt (de granen producerende prairiestaten), ook wel Feed Grains and Livestock Belt genoemd;

•

Sun Belt (de zuidelijke staten Florida, Texas en Arizona);

•

Black Belt (Mississippi and Alabama);

•

Energy Belt (de staten ten oosten van de Rocky Mountains);

•

Rust Belt (de staten in de Midwest).

2.1

Demografische factoren

2.1.1

Prognose en ontwikkeling aantal inwoners

De Verenigde Staten is qua bevolkingsomvang na China en India het derde grootste land ter wereld qua inwoneraantal. In 2006 bedroeg het Amerikaanse inwoneraantal naar schatting 299,4 miljoen personen. De bevolkingsgroei in de Verenigde Staten bedraagt jaarlijks gemiddeld 0,92 procent. In 2006 was de verhouding man/vrouw 49% ten opzichte van 51%.

Tabel 2-1: Prognose en ontwikkeling aantal inwoners (x mln) 2003 2004 2005 2006 2007* 2008* 2009* 2010* 2011* 2016* Aantal inwoners (mln)

291

294

296

299

302

305

308

310

313

327

Bron: Economist Intelligence Unit (* prognose)

De bevolkingsdichtheid in de VS loopt per staat en regio uiteen. Zo zijn Alaska en de bergachtige gebieden en woestijnen in het zuidwesten dun bevolkt, terwijl aan de oostkust, in delen van Californië en Texas en het gebied rond de Grote Meren sprake is van een hoge bevolkingsdichtheid. De staat Californië telde in juli 2004 de meeste inwoners (35,8 miljoen), gevolgd door Texas (22,4 miljoen), New York (19,2 miljoen), Florida (17,3 miljoen), Illinois (12,7 miljoen), Pennsylvania (12,4 miljoen) en Ohio (11,4 miljoen). Het inwoneraantal van de overige 43 staten loopt uiteen van grofweg 500.000 tot 10 miljoen per staat. De tien snelst groeiende staten in de VS zijn Nevada, Arizona, Florida, Idaho, Georgia, Texas, Utah, Delaware, North Carolina en New Mexico.


17


Tabel 2-2: Aantal huishoudens (x1.000) 2003 Aantal huishoudens

2004

2005

2006

2007*

2008*

2009*

2010*

109.283 110.240 111.220 112.310 113.250 114.180 115.140 116.100 117.080


Het aantal huishoudens in de Verenigde Staten neemt gestaag toe en de samenstelling van de huishoudens wijzigt: het aantal twee ouder gezinnen neemt af. Nog steeds bestaat meer dan de helft van de huishoudens in de Verenigde Staten uit gezinnen met twee ouders met kinderen.

Tabel 2-3: Samenstelling huishoudens (x1000) 1990

2000

2005

Vader en moeder met kinderen

56%

53%

51%

Moeder met kinderen

12%

12%

12%

Vader met kinderen

3%

4%

4%

Eenpersoons huishouden

25%

26%

26%

Meerpersoonshuishouden, geen familie

29%

31%

32%

93

105

113

2,63

2,62

2.57

Aantal huishoudens (x1.000.000) Gemiddelde huishoudgrootte (aantal personen) Bron: U.S. Census Bureau

De Verenigde Staten heeft een heterogene bevolking als gevolg van een omvangrijke immigratie, die eerst uit Europa en later uit de rest van de wereld op gang kwam. Sinds de jaren tachtig is immigratie de belangrijkste oorzaak van de bevolkingsaanwas in de VS. Momenteel komen de meeste immigranten uit onder meer Mexico, India, de Filippijnen, China, El Salvador, de Dominicaanse Republiek, Colombia en Guatemala. In 2003 was de etnische bevolkingssamenstelling van de VS als volgt: blanken

81,7%

Zwarten

12,9%

Aziaten

4,2%

Indianen

1%

Hawaïanen en 'Pacific Islanders'


2011*

0,2%

18


Een vaak afzonderlijk genoemde, niet-etnische bevolkingsgroep in de VS zijn de 'Hispanics' (uit Latijns-Amerika afkomstige personen). Deze bevolkingsgroep maakt ongeveer 12,5% deel uit van de totale Amerikaanse bevolking en is het sterkst vertegenwoordigd in de zuidelijke staten van de VS.

2.1.2

Leeftijdsopbouw

Voor wat betreft de demografische leeftijdsopbouw in de Verenigde Staten viel in 2006 ongeveer 21% van de bevolking in de leeftijdscategorie 0 tot 14 jaar en 67% van de bevolking in de leeftijdscategorie 15 tot 64 jaar. De overige 12%, het kleinste bevolkingsaandeel, bestond uit personen in de leeftijdsklasse van 65 jaar en ouder. Ten opzichte van 1990 is te zien dat vergrijzing nog niet aan de orde is. Wel is het zo dat de leeftijdsgroep 0 tot 14 jaar afneemt ten gunste van de leeftijdsgroep 15 tot 64 jaar.

Tabel 2-4: Samenstelling huishoudens (x1.000)

1990

2004

2005

2006

Leeftijdsgroep 0-14 jaar

22

21

21

21

Leeftijdsgroep 15-64 jaar

66

67

67

67

Leeftijdsgroep > 65 jaar

12

12

12

12

Bron: U.S. Census Bureau

Figuur 2-1: Leeftijdsopbouw in de Verenigde Staten op 1 juli 2005

> 64 jaar 12,4%

0 - 14 jaar 20,5%

50 - 64 jaar 17,0% 15 - 24 jaar 14,2%

25 - 49 jaar 35,9%

Bron: U.S. Census Bureau


19


2.1.3

Belangrijkste steden

De grootste stad in de Verenigde Staten is New York met een inwoneraantal van zo’n acht miljoen personen. Met een inwoneraantal van bijna vier miljoen komt Los Angeles op een tweede plaats. San Antonio en San Diego zijn van plaats verwisseld en San Jose heeft Detroit van de 10e plaats verdreven.

Tabel 2-5: Aantal inwoners belangrijke steden 1 juli 2005 (x 1.000) 2000

2003

2005

% verandering

1.

New York, NY

8.018

8.130

8.143

+0,2%

2.

Los Angeles, CA

3.704

3.818

3.845

+0,7%

3.

Chicago, IL

2.896

2.876

2.843

-1,1%

4.

Houston, TX

1.961

2.010

2.017

+0,3%

5.

Philadelphia, PA

1.514

1.477

1.463

-1,0%

6.

Phoenix, AZ

1.326

1.388

1.462

+5,3%

7.

San Antonio, TX

1.155

1.213

1.257

+3,6%

8.

San Diego, CA

1.228

1.264

1.256

-0,6%

9.

Dallas, TX

1.190

1.205

1.214

+0,8%

898

897

912

+1,7%

10. San Jose, CA

Bron: U.S. Census Bureau, Statistical Abstract of the US: 2004-2005


20


2.1.4

Beroepsbevolking

In de Verenigde Staten is de werkende klasse groter dan in veel West-Europese landen. In 2005 kon meer dan de helft van de Amerikaanse bevolking werken. Dit zijn in totaal 149 miljoen mensen.

Tabel 2-6: Beroepsbevolking Beroepsbevolking

% van

% van totale

Werkende

% van

(x1.000)

totale bevolking

bevolking in

mensen

beroepsbevolking

Nederland

(x1.000)

2000

143.774

51,0

50,7

135.208

94,0

2001

144.951

50,9

51,0

135.073

93,2

2002

146.099

50,9

51,5

136.485

93,4

2003

147.759

50,8

51,6

137.736

93,2

2004

147.401

50,1

51,7

139.252

94,5

2005

149.320

50,4

52,0

141.730

94,9

Bron: ‘World in Figures’

De vrouwelijke beroepsbevolking bestond in 2005 uit 69 miljoen personen, ruim 46% van de totale beroepsbevolking. Vrouwen werken het meest parttime; zij namen in 2005 ruim tweederde van al het parttime werk in de Verenigde Staten voor hun rekening.

Tabel 2-7: Vrouwelijke beroepsbevolking Vrouwelijke

% van totale

% van totale

% vrouwen dat

beroepsbevolking

beroepsbevolking

bevolking

parttime werkt

(x1.000)

(van totaal parttime werkenden)

2000

66.303

46,1

23,5

68,1

2001

66.848

46,1

23,5

67,5

2002

67.363

46,1

23,5

68,3

2003

68.272

46,2

23,5

68,8

2004

68.422

46,4

23,3

68,3

2005

69.290

46,4

23,4

68,4

Bron: ‘World in Figures’


21


2.1.5

Besteedbaar inkomen

De groei van het besteedbaar inkomen schommelt de afgelopen jaren rond de 3%. In het jaar 2005 liep de groei iets terug, maar deze herstelde zich weer in de jaren daarop.

Figuur 2-2: Groei besteedbaar inkomen (%)

4,5 4,1

4 3,6

3,5

3,3

3,1

3

3,2

3,4

3,3

2,7

2,5 2,2

2 1,5

1,2

1 0,5 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007*

2008*

2009*

2010*

2011*


2.1.6

Uitgavenpatroon

Amerikanen geven het grootste deel van hun inkomen uit aan huisvesting en medische producten en service. Verder zijn transport, vrije tijd en voedsel grote kostenposten.

Tabel 2-8: Uitgaven 2005 x $ miljoen

%

Voedsel & Frisdranken

611.355

7%

Alcoholische dranken & Tabak

188.333

2%

Kleding & Schoenen

350.856

4%

1.583.206

18%

Huishoudelijke goederen

404.500

5%

Medische prod.& service

1.668.479

19%

Transport

939.431

11%

Communicatie

153.178

2%

Vrije tijd

778.648

9%

Studie

224.472

3%

Hotel&catering

527.419

6%

Overige

1.210.401

14%

Totaal

8.640.277

100%

Huisvesting

Bron: Euromonitor 2007


22


2.2

Cultureel Maatschappelijke ontwikkelingen

Hoewel algemeen beschouwd als typisch en duidelijk verschillend van de Europese cultuur moet de Amerikaanse cultuur beschouwd worden als behorende tot het West-Europese culturencomplex. Het culturele erfgoed van de verschillende groepen kolonisten is gewoonlijk nog overduidelijk te herkennen in datgene wat wij nu als "typisch Amerikaans" herkennen, al is het wel gemuteerd. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de vele vormen van het christendom die in de Verenigde Staten worden beleden: de theologische grondslagen zijn vaak herkenbaar Engels, maar met de Anglicaanse Kerk hebben deze genootschappen weinig meer te maken. Ook de Afro-Amerikaanse cultuur, zelf trouwens al voor een groot deel Westers van karakter, heeft zwaar zijn stempel gedrukt op het Amerikaanse erfgoed. De culturele indrukken die de oorspronkelijke bewoners, de Indianen, hebben achtergelaten zijn te verwaarlozen. De Amerikaanse cultuur heeft een grote invloed op de rest van de wereld, vooral de westerse wereld. De muziek van de VS wordt gehoord over de hele wereld en het is de vader van muziekvormen zoals blues en jazz. Vele grote westelijke klassieke musici en forums zijn gevestigd in de stad New York, een hub voor internationale opera en instrumentale muziek evenals het wereldberoemde theater Broadway voor musicals. New York en San Francisco zijn wereldwijd leiders in grafisch ontwerp en New York en Los Angeles concurreren met belangrijke Europese steden in de mode-industrie. De films uit de VS (hoofdzakelijk opgenomen in Hollywood) en televisieprogramma's kunnen bijna overal worden gezien. Het Amerikaanse fast-foodprincipe is overal ter wereld neergestreken. Dit is in grimmig contrast met de vroege dagen van de republiek, toen het land door Europeanen als landbouwland werd gezien.

2.3

2.3.1

Economische aspecten

Consumentenvertrouwen

Tot het jaar 2000 steeg het consumentenvertrouwen (onder meer vanwege renteverlagingen). Hierna vertoont het een scherpe daling. Er is sprake geweest van een enorme stijging van de overheidsuitgaven op het gebied van defensie (Iran/Irak) en de nationale veiligheidssituatie na de terroristische

aanslagen

op

werkloosheidsvoorzieningen,

11

september

onderwijs

en

2001.

Daarnaast

gezondheidszorg

zijn

de

toegenomen.

uitgaven Toch

is

voor het

consumentenvertrouwen sinds 2003 weer stijgende.


23


Volgens een onderzoek van de Conference Board, een onderzoeksinstituut van het bedrijfsleven, is deze stijging vooral toe te schrijven aan de verbeterde verwachtingen van de economie en de werkgelegenheid

Tabel 2-9: Consumentenvertrouwen indicatoren (< 100: negatief, > 100: positief) 1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

100

105

125

132

135

139

107

97

80

96

100

106

Bron: Rabobank

Figuur 2-3: Consumentenvertrouwen

160 140 125

120 100 80 60

91 69

62

139 132 135 107

100 105

97

96

100 106

80

66

40 20 0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Bron: Rabobank

2.3.2

Bruto Nationaal Product

Het Amerikaans Bruto Nationaal Product bedroeg in 2006 ruim $ 13.000 miljard. In de laatste vijf jaar is het cijfer met bijna $ 2.800 miljard gegroeid. Voor de komende jaren wordt een verdere groei verwacht. De financiële sector en dienstensector leveren de belangrijkste bijdragen aan het BBP van de VS, gevolgd door de verwerkende industrie en de groothandel/detailhandel die elk een gelijk aandeel leveren van 15,9%. De overheidssector draagt voor 12,5% bij in het totale BBP. Tot de verwerkende industrie producten in de VS behoren chemicaliën, voedingsmiddelen, dranken en tabak, elektronica en computers en motorvoertuigen. Tot de economisch krachtigste staten in de VS behoren (in volgorde van belangrijkheid) Californië, New York, Texas, Florida, Illinois, Pennsylvania, Ohio, New Jersey en Michigan.


24


Tabel 2-10: BNP, in miljard $ (gebaseerd op marktprijzen) 2002 BNP

2003

2004

2005

2006

10.470 10.961 11.712 12.456 13.254

2007*

2008*

2009*

2010*

2011*

13.893

14.623

15.424

16.244

17.063

Bron: Economist Intelligence Unit Forecasts (* prognose)

De groei van het Bruto Nationaal Product (BNP) bedroeg in 2006 circa 3,4% (gebaseerd op vaste prijzen).Voor de komende jaren wordt een stabiele groei van circa 2,7% per jaar verwacht.

Figuur 2-4: Groei van het BNP in % (gebaseerd op vaste prijzen)

4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

3,9 3,2

3,4 2,8

2,5

2,8

2,5

2,7

2,7

1,6

2002

2003

2004

2005

2006

2007*

2008*

2009*

2010*

2011*


De jaarlijkse federale overheidsbegroting wordt door de Amerikaanse president voorgesteld aan het Congres. De werkelijke begroting is normaal gesproken het eindresultaat van vele discussies tussen de Republikeinen en de Democraten, tussen het Huis van Afgevaardigden en de Senaat en vervolgens tussen het Congres (als één institutie) en het Witte Huis.

Het in de jaren tachtig door belastingverlagingen en hoge defensie-uitgaven ontstane overheidstekort werd dankzij het daarna gevoerde fiscale beleid drastisch teruggedrongen. De eerste aanzet hiertoe werd gegeven tijdens de regering Bush Sr. Pas in de eerste ambtstermijn van president Clinton begon het tekort daadwerkelijk af te nemen. De regering Clinton legde de nadruk op belastingverhogingen, reductie van het tekort, ‘de spending discipline’ en een groeiende aandelenmarkt die de federale inkomsten enorm deden toenemen. In de periode 1998-2001 hadden de VS één van de sterkste fiscale posities van de OESO-landen. Het federale begrotingsoverschot bedroeg door een streng gecontroleerd uitgavenbeleid en een verhoging van de belastingen 236,4 miljard US dollar in 2000 ofwel 2,4% van het BBP. In de VS loopt een fiscaal jaar van oktober tot september. De fiscale situatie


25


is de afgelopen jaren enorm verslechterd. In 2001 daalde het overschot tot 127,3 miljard US dollar, in 2002 was er sprake van een tekort van 157,8 miljard US dollar en in 2004 van een tekort van 521 miljard US dollar. Het Congressional Budget Office (CBO) voorspelt in ieder geval tot 2009 tekorten. Het CBO kijkt slechts vijf jaar vooruit. In het algemeen gaat men ervan uit dat er gedurende de komende 20 tot 40 jaar tekorten zullen zijn als gevolg van de structurele onevenwichtigheid tussen inkomsten en uitgaven. De ontwikkeling is natuurlijk afhankelijk van het economische groeipercentage

en

overheidsaanbestedingen

in

nationale

veiligheid,

gezondheidszorg

(Medicare/Medicaid), sociale zekerheid, transport en agrarische programma’s. De verslechtering van de fiscale situatie heeft alles te maken met de onbalans in uitgaven- en inkomstenpatronen van de overheid de afgelopen jaren. Er is sprake geweest van een enorme stijging van de overheidsuitgaven op het gebied van defensie (Iran/Irak) en de nationale veiligheidssituatie na de terroristische aanslagen op 11 september 2001. Daarnaast zijn de uitgaven voorwerkloosheidsvoorzieningen, onderwijs en gezondheidszorg toegenomen. De belastingverlagingen van 1,35 miljard US dollar voor de komende tien jaar die door het Congres medio 2001 zijn goedgekeurd, gevolgd door nieuwe verlagingen van 320 miljard US dollar, goedgekeurd in mei 2003, hebben toch wel de korte termijn onbalans versterkt. Met een groeiende economie van 3% tot 4% per jaar zullen dan ook de inkomsten als percentage van het BBP geleidelijk toenemen. De belastingverlagingen bestaan voornamelijk uit tariefreducties van personele

inkomstenbelastingen,

dividend-

en

vermogensbelasting,

de

uitbreiding

van

aftrekmogelijkheden voor gezinnen met kinderen en de afschaffing van successierechten. Voor 2005 verwacht de regering Bush een tekort van 427 miljard US dollar (3,5 procent van het BBP). Verder hoopt de regering Bush het tekort medio 2009 gehalveerd te hebben. De Amerikaanse staatsschuld is door de jaren heen steeds toegenomen en groeide uit van 5,5 miljard US dollar in 1998 naar 7,7 miljard US dollar in februari 2005.


26


2.3.3

Particuliere consumptie

Na een piek in 2004 lijkt de groei van de particuliere consumptie weer af te zwakken naar het niveau van voor 2004 (circa 2,8% per jaar).

Figuur 2-5: Groei van de particuliere consumptie % 4,5 4

3,9

3,5

3,5

3 2,5

2,7

3,2

2,8

2,8

2,8

2,9 2,9

2,6

2 1,5 1 0,5 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007*

2008*

2009*

2010*

2011*


2.3.4

Inflatie

Na een jarenlange stijging van de inflatie door stijgende olieprijzen, een zwakke dollarkoers en het door de Federal Reserve (stelsel van centrale banken in de VS) verhoogde officiële rentetarief, lijkt de inflatie zich nu te stabiliseren. De Economic Intelligence Unit (EIU) verwacht voor de komende jaren een inflatie van ongeveer 2,5%.

Figuur 2-6: Inflatie 4 3,5

3,4

3

3,2

2,7

2,5

2,6

2,5

2,0

2 1,5

2,5

2,5

2,3 1,6

1 0,5 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007*

2008*

2009*

2010*

2011*

Bron: Economist Intelligence Unit Forecasts (* Prognose)


27


2.3.5

Werkloosheid

Volgens het Bureau of Economic Analysis was het gemiddelde nationale werkloosheidscijfer in de VS 5,1% in 2005 en kwam daarmee 0,4% lager uit dan het werkloosheidscijfer in 2004. Het aantal werklozen in de VS kwam uit op 7,5 miljoen personen ten opzicht van 8,1 miljoen personen in 2004. Het aantal werkenden in de VS bedroeg in 2005 volgens de EIU 141,7 miljoen personen.

Er

zijn

in

de

VS

regionale

verschillen

in

werkgelegenheid.

Het

werkloosheidspercentage is hoger in het westen dan in de zuidelijke en noordoostelijke regio en in het midden-westen.

Figuur 2-7: Werkloosheid (%) 7 6

5,8

6,0 5,5

5 4,5 4

4,2

5,1

4,6

4,7

4,9 4,7

4,9

4,8

4,7

4,0

3 2 1 0 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007* 2008* 2009* 2010* 2011*

Bron: Economist Intelligence Unit Forecasts (*Prognose)


28


2.3.6

Valuta

De euro is de laatste jaren veel sterker dan de dollar. Valutahandelaren schrijven de aanhoudende verzwakking van de dollar tegenover de euro vooral toe aan de enorme tekorten op de betalingsbalans en de begroting van de Verenigde Staten. Het vertrouwen in de Amerikaanse munteenheid slinkt daardoor. De huidige dure euro maakt het de Europese exporteurs moeilijk om hun goederen concurrerend af te zetten op de wereldmarkt. Hun Amerikaanse concurrenten kunnen dankzij de goedkope dollar immers veel goedkoper exporteren. Om die reden maken ook Europese politici en de Europese Centrale Bank zich zorgen om de dure euro. Voor de komende jaren wordt een lichte afzwakking van de euro verwacht.

Figuur 2-8: Koersverloop dollar t.o.v. de euro 1,60 1,40 1,20

1,37 1,21 1,18

1,27

1,19 1,21

1,00

1,24 1,24 1,26 1,12 1,14 1,11

1,33 1,35 1,30 1,271,26

1,13

1,06 0,93 0,89 0,95

0,80 0,60 0,40 0,20

19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 * 20 08 * 20 09 * 20 10 * 20 11 *

0,00

Bron: ING Bank (* prognose)


29


2.4

2.4.1

Politieke factoren

Geschiedenis

De Verenigde Staten van Amerika (Verenigde Staten) is een federale republiek, bestaande uit vijftig afzonderlijke staten. Washington D.C. is de nationale hoofdstad van de Verenigde Staten. Het Amerikaanse staatsbestel is gebaseerd op de federale grondwet van 1787. Deze grondwet formuleert de bevoegdheden van de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht van de federale en subfederale overheden. De individuele staten genieten een ruime mate van zelfstandigheid op het gebied van belastingen, onderwijs en infrastructuur. 2.4.2

Binnenlandse politiek

De president staat als staatshoofd aan het hoofd van de uitvoerende macht. Hij is 'chief executive' en beschikt over verregaande wettelijke bevoegdheden. In de Verenigde Staten zijn president en vicepresident de enige leden van de federale regering die worden gekozen via nationale verkiezingen. De president wordt gekozen voor een termijn van vier jaar en mag bij herverkiezing wederom een ambtstermijn van vier jaar dienen. Op 20 januari 2000 werd de republikein George W. Bush ingehuldigd als 43ste president van de Verenigde Staten. De vice-president was Richard B. Cheney, eveneens republikein. In november 2004 zijn er weer verkiezingen gehouden. De strijd ging tussen de zittende president en zijn Democratische opponent John Kerry met zijn running mate John Edwards. In 2008 zijn de volgende verkiezingen.

De naaste medewerkers van de president behoren tot de staf van het Witte Huis, de presidentiële residentie in Washington D.C. Onder de president ressorteert een groot aantal uitvoerende overheidsdiensten (ministeries). De president benoemt de ministers, die gezamenlijk het kabinet vormen. Behalve de ministeries kent de uitvoerende macht ook verschillende onafhankelijke, raadgevende en toezichthoudende instanties. Voorbeelden hiervan zijn de Securities and Exchange Commission voor toezicht op de effectenhandel en de Federal Reserve ('the Fed'), het stelsel van centrale banken in de Verenigde Staten. 2.4.3

Staatsinrichting

De wetgevende macht, het Congres, wordt gevormd door de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. In de Senaat wordt zitting genomen door 100 senatoren, twee uit elke Amerikaanse staat. Het Huis van Afgevaardigden telt 435 leden en is samengesteld uit een gewogen aantal afgevaardigden per staat (afhankelijk van het inwoneraantal). De leden van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden worden rechtstreeks gekozen voor respectievelijk 6 en 2 jaar.


30


De rechterlijke macht in de Verenigde Staten kent als hoogste rechtsorgaan het United States Supreme Court. Dit orgaan toetst op verzoek van lagere rechtbanken de Amerikaanse wetgeving aan de grondwet. Tegen beslissingen van het Supreme Court is geen beroep mogelijk. Door het hele land zijn ondergeschikte federale gerechtshoven werkzaam.

De Amerikaanse staten hebben grote eigen bevoegdheden. Zij hebben elk een eigen grondwet, een eigen

uitvoerende

macht

met

een

gekozen

gouverneur

aan

het

hoofd,

een

eigen

volksvertegenwoordiging en een eigen rechtspraak. De staten volgen in grote lijnen het beleid van de federale overheid. Bij conflicten tussen de staten onderling of tussen een staat en de federale overheid heeft de Supreme Court het laatste woord.

Het huidige Amerikaanse politieke systeem berust op slechts twee partijen: de Democraten en de Republikeinen. De Republikeinen genieten over het algemeen de meeste steun van het bedrijfsleven, terwijl de machtsbasis van de Democraten meer bij het volk ligt. De huidige Amerikaanse politieke agenda wordt gedomineerd door de strijd tegen het internationale terrorisme, de naweeën van de oorlog in Afghanistan en Irak.


31



32


3

MARKTOMVANG EN STRUCTUUR

3.1

Totale marktomvang van snijbloemen

De consumptie van potplanten wordt buiten beschouwing gelaten vanwege het feit dat de export van Nederlandse potplanten naar de Verenigde Staten vrijwel nihil is. De voornaamste reden hiervoor is dat de Verenigde Staten de import van potgrond niet toestaat.

Zoals in onderstaande tabel is te zien, is de marktomvang in euro’s sinds 2003 vrij constant rond 6,3 miljard euro. Sinds 2004 is de dollarkoers redelijk constant geweest, evenals de marktomvang in dollars. Omdat Nederland geen hoofdleverancier is op deze markt, is de marktomvang afhankelijk van wat anderen op de markt brengen. Nederland levert vooral een exclusief en aanvullend assortiment in plaats van bulkproducten.

Tabel 3-1: Marktomvang consumptiewaarde snijbloemen (mln. € en $) 1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Marktomvang in € 5.147

5.671

6.431

7.630

7.856

7.439

6.314

6.398

6.121

6.329

Marktomvang in $ 5.868

6.295

6.817

7.096

6.992

7.067

7.135

7.934

7.590

7.975

Bron: BBH

*prognose

Figuur 3-1: Marktontwikkeling snijbloemen 1998 – 2003 (in € en $) 25 20

19

15 10 5

13

10

11

8

7

4

0 -5

1998

1999

2000

1

1

1

2002-5

2003

2004

3 -1 2001

5 3 2005-4

2006

-10 -15

-15

-20 Euro

Dollar

Bron: Berekening PT/BBH


33


3.1.1

Visie marktomvang

Het percentage kopende huishoudens blijft in Amerika betrekkelijk laag. Wel is de positie van het grootwinkelbedrijf sterker geworden. Dat heeft een positief effect op de koopfrequentie doordat de impulsverkoop wordt gestimuleerd. De totale marktomvang in de USA is de afgelopen jaren stabiel tot licht stijgend geweest. Verwacht wordt dat ook de komende jaren de markt licht zal groeien. Het marktaandeel van het grootwinkelbedrijf zal verder toenemen ten koste van de bloemist.

Meer over het koopgedrag van de consument is te lezen in hoofdstuk 4.

3.2

Consumptie per hoofd van de bevolking

De consumptie per hoofd kwam in 2006 uit op 21 euro. Tot en met 2001 liet de consumptie van snijbloemen per hoofd een gestage groei zien, met name in euro’s. In euro’s is de consumptie sindsdien terug gelopen, in dollars zette de consumptiestijging zich licht voort. De besteding per hoofd van de bevolking is in de Verenigde Staten relatief laag in vergelijking met andere landen. In Nederland is de consumptie per hoofd in 2006 54 euro, in Duitsland 36 euro, in Frankrijk 30 euro en in het Verenigd Koninkrijk 47 euro. Voor de duidelijkheid is ook de consumptie per hoofd in dollars weergegeven.

Tabel 3-2: Consumptie per hoofd van de bevolking (in € en $) Per hoofd x € 1

Per hoofd x $ 1

1996

16

22

1997

19

22

1998

21

23

1999

23

25

2000

27

25

2001

28

25

2002

26

25

2003

22

25

2004

22

27

2005

21

26

2006

21

27

Bron: BBH


34


4

DE AMERIKAANSE CONSUMENT

4.1

Betekenis snijbloemen

Aankopen worden vooral gedaan als cadeau. Waar Europeanen emotioneel denken over bloemen, hebben de Amerikanen vooral rationele gedachtes bij bloemen. Dit blijkt uit een kwalitatief onderzoek onder Amerikaanse consumenten (vrouwen), uitgevoerd in 2004. Amerikaanse vrouwen associëren bloemen in de eerste plaats vooral met gelegenheden voor het geven en ontvangen van bloemen, zoals Valentijnsdag, verjaardagen, het behalen van een diploma, de geboorte van een baby, een huwelijk, etc. Dit zijn dus meer rationele associaties. Emotionele associaties worden wat minder vaak genoemd en hebben vooral betrekking op liefde, geluk en beloning. Wel vinden alle Amerikaanse vrouwen uit het onderzoek het fijn om bloemen te krijgen.

Amerikaanse vrouwen die weinig tot geen bloemen kopen vinden dat bloemen geen waar voor hun geld bieden. De bloemen hebben volgens hen een te korte levensduur in verhouding tot het bedrag dat ze ervoor moeten betalen. Zij kopen dus niet snel bloemen voor eigen gebruik. Ook kunnen sommigen zich de ‘luxe’ van het kopen van een bloemetje niet veroorloven. Consumenten die geen snijbloemen kopen, kopen soms wel kunstbloemen. Ook kamerplanten zijn voor hen een goed alternatief, deze gaan langer mee. Andere alternatieven zijn chocolade, ballonnen, cadeaubonnen, koekjesboeketten (koekjes verpakt als een soort lolly, gestoken in een vaas van piepschuim, zodat het eruit ziet als een boeket van koekjes), fruitmanden, wijn en kaarsen. Twee andere belangrijke redenen om geen bloemen te kopen zijn allergieën voor bloemen en huisdieren die de bloemenvaas omgooien. Tot slot geven werkende vrouwen aan dat zij door hun lange werkdagen niet genoeg thuis zijn om van de snijbloemen te genieten.

Zowel voor de kopers als de niet-kopers geldt dat zij een gebrek aan kennis hebben over de verzorging van bloemen. Alle kopers zouden het op prijs stellen om informatie over zorg en behandeling van snijbloemen te ontvangen. Zelfs diegenen die vaker kopen zijn onzeker over de juiste behandeling en zorg. De vrouwen weten niet welke bronnen zij kunnen raadplegen voor dit soort informatie.

De roos is de meest gekochte snijbloem op basis van de bestedingen gevolgd door de anjer. In het kwalitatief onderzoek is gevraagd naar de mening over tien bloemsoorten waaronder de roos en de anjer.


35


Roos Onder alle groepen vrouwen is de roos het best bekend, het populairst en de bloem die het meest gegeven wordt. Alle kopers houden van rozen en ook de meeste niet-kopers vinden het leuk om rozen te krijgen. Men houdt van rozen om hun schoonheid en geur. Rozen worden gezien als klassiek, tijdloos en traditioneel en worden vaak gebruikt bij speciale gelegenheden. Andere associaties die men heeft bij rozen zijn: Valentijnsdag, huwelijk, geluk, romantiek, liefde en schoonheid.

Vrouwen kopen rozen meestal niet voor zichzelf, ze vinden dat rozen bloemen zijn die ze krijgen van iemand anders of om weg te geven. Men merkt wel op dat rozen erg duur zijn, en worden derhalve vaak als extravagant en luxe beschouwd. Veel consumenten denken dat bloemisten samenspannen om de prijs van rozen op te schroeven net voor Valentijnsdag. Ze geven ook toe dat er rond Valentijnsdag vaak speciale aanbiedingen zijn op een dozijn rozen (a “dozen roses”).

De verschillende kleuren van rozen hebben voor de vrouwen een bepaalde betekenis: rood is voor romantiek en liefde, geel is voor vriendschap en wit is voor zuiverheid.

Anjer Anjers worden over het algemeen beschouwd als goedkoop, helder en kleurrijk. De bloem wordt gezien als goede vulling in arrangementen om de prijs binnen de perken te houden. Men vindt anjers sterk en lang levend. “Je krijgt waar voor je geld”. “Voor een snel, goedkoop oppeppertje gaat er niets boven een anjer”. “Ze staan heel lang, wekenlang.” Anderen vinden dat anjers zo vaak als aanbieding in de winkel staan en zo vaak in een nepkleur geverfd worden dat ze een goedkoop en ordinair imago hebben gekregen.

Er worden veel verschillende associaties en gebruiken met anjers genoemd waaronder St. Patrick’s Day (groen geverfde anjers) en corsages voor premières en speciale gelegenheden.


36


4.2

Koopgedrag Amerikaanse consument

De ontwikkeling van de consumentenmarkt is grotendeels gebaseerd op de ontwikkelingen die worden weergegeven door het huishoudpanel van IPSOS-NPD. De aankoopgegevens van snijbloemen zijn gebaseerd op een registratie van de aankopen van 12.000 huishoudens. Deze huishoudens zijn representatief voor de bevolking in de Verenigde Staten. 4.2.1

Ontwikkeling aantal kopende huishoudens in de snijbloemensector

De penetratiegraad lijkt toe te nemen, in 2004 heeft 29% van de Amerikaanse huishoudens één of meerdere bossen bloemen gekocht. Opvallend is dat vanaf het jaar 2000 het percentage kopende huishoudens is toegenomen, met name het percentage kopende huishoudens van voorgebonden boeketten/bossen is flink gestegen. Overigens worden voorgebonden boeketten en monobossen door het Amerikaanse onderzoeksbureau Ipsos als één categorie behandeld en worden niet gesplitst.

Tabel 4-1: Percentage kopende huishoudens van snijbloemen (%) 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Voorgebonden boeket/bos

11

10

11

14

16

17

17

Corsage

1

1

1

1

1

1

1

Arrangement

10

9

9

10

11

13

11

Enkele bloem

8

8

8

9

10

11

10

Bloemen in doos

1

1

1

1

1

1

1

Totaal

23

21

21

25

28

31

29

Bron: Ipsos

Zoals uit bovenstaande tabel blijkt worden voorgebonden boeketten en monobossen over het algemeen het meest gekocht, arrangementen komen op de tweede plaats. De aankoop is echter wel afhankelijk van de ontvanger of de gelegenheid. Aan arrangementen wordt de voorkeur gegeven bij formele gelegenheden zoals etentjes of bepaalde festiviteiten. Arrangementen worden vaker verstuurd als cadeau, zowel aan mensen in de buurt als mensen die ver weg wonen. De bloemenaankopen worden overigens vooral gedaan door vrouwen; tweederde van de totale uitgaven aan bloemen is de afgelopen jaren gedaan door vrouwen.


37


4.3

Bestedingen

Gemiddeld heeft een kopend huishouden in 2004 zo’n 72 dollar besteed aan snijbloemen. Dit is meer dan de voorgaande jaren.

Tabel 4-2: Gemiddelde bestedingen aan snijbloemen per kopend huishouden (in dollars) 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Per huishouden per jaar

14,15

13,24

15,97

16,73

17,43

20,98

20,98

Per kopend huishouden per jaar

61,51

63,05

74,94

65,97

61,46

68,67

72,07

Bron: Ipsos

Het bedrag dat kopers willen betalen hangt af van de gelegenheid. Vrouwen zullen meer uitgeven voor een formele gelegenheid, een groot feest of een feestdag (bijvoorbeeld, Kerstmis, Pasen en Thanksgiving). Zij kopen ook een mooier arrangement voor familie en schoonfamilie.

4.4

Prijsontwikkeling

Een Amerikaans huishouden koopt per aankoopmoment, wat wij één transactie noemen, vaak meerdere items (een enkele bloem, een voorgebonden boeket, een arrangement, etc.). Iemand kan op één aankoopmoment meerdere bossen bloemen of enkele stelen kopen. Dit is in onderstaande tabel te zien. Gemiddeld koopt een Amerikaan(se) per aankoopmoment (= een transactie) 2,8 items. Dit aantal wordt echter sterk opgedreven doordat men meerdere enkele bloemen koopt en hiermee zelf een boeket samenstelt. Gemiddeld besteedt een Amerikaan(se) rond de 15 dollar per aankoopmoment aan snijbloemen. In 2004 lag het gemiddelde aankoopbedrag 4% hoger dan in 2003.

Tabel 4-3: Gemiddeld aantal gekochte items per transactie/ aankoopmoment

Enkele bloemen Bloemen in doos Voorgebonden boeket /bos Arrangement Gemiddeld

1998 5,9 1,6 1,7 1,2 2,4

1999 6,3 1,7 1,7 1,2 2,5

2000 6,5 1,6 1,8 1,2 2,6

2001 6,7 1,6 1,8 1,4 2,6

2002 6,5 1,6 1,8 1,2 2,9

2003 6,1 1,5 1,7 1,4 2,8

2004 6,2 1,6 1,7 1,3 2,8

Bron: Ipsos


38


Tabel 4-4: Gemiddeld besteed bedrag per aankoopmoment (per transactie) Jaar 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Bestedingen $ 15,6 $ 15,6 $ 16,4 $ 15,7 $ 14,6 $ 14,7 $ 15,3

Bron: Ipsos

Gemiddeld werd er in 2004 $1,38 betaald voor een enkele bloem en $5,58 voor een voorgebonden boeket/monobos. Een arrangement kostte circa $29.

Tabel 4-5: Gemiddelde prijs per producttype (in dollars) Producttype

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

enkele bloem

$1,30

$1,31

$1,28

$1,23

$1,39

1,38

1,38

voorgebonden boeket/bos

$4,99

$4,97

$5,37

$5,02

$5,09

5,24

5,58

arrangement

$29,24 $30,42 $32,32 $28,41 $30,06

25,13

28,98

bloem(en) in doos

$13,00 $11,48 $15,71 $14,22 $15,60

16,95

17,43

Bron: Ipsos

4.5

Koopfrequentie

Hoe vaak bezoekt iemand van het huishouden een winkel om bloemen te kopen? Gemiddeld is in 2004 door een kopend huishouden 4,7 keer (momenten) bloemen gekocht, een gelijk niveau ten opzichte van 2003.

Tabel 4-6: Aankoopmomenten snijbloemen per jaar 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Gem. per huishouden

1,0

0,9

1,0

1,1

1,2

1,4

1,4

Gem. per kopend huishouden

4,2

4,2

4,6

4,2

4,3

4,7

4,7

Bron: Ipsos


39


4.6

Assortiment

In onderstaande figuur zijn de aandelen van arrangementen, boeketten, bloemen in dozen, enkele bloemen en corsages binnen de totale consumentenbestedingen aan snijbloemen weergegeven. De verhoudingen hierin lijken de afgelopen jaren stabiel te blijven.

De bloemenarrangementen hebben met 52% het grootste aandeel in de totale huishoudbestedingen van snijbloemen. Het aandeel van voorgebonden boeketten binnen de bestedingen aan snijbloemen vertoonde sinds 1998 een gestage toename, maar lijkt zich de laatste jaren te stabiliseren rond 30%.

Figuur 4-1: Assortiment snijbloemen (basis: bestedingen) %

100% 90% 80% 70%

2% 13%

2% 15%

2% 14%

2% 14%

2%

2

16%

15

1 14

2%

2%

3%

3%

2%

2

3

24%

25%

26%

27%

31%

30

30

60%

Corsage enkele bloem

50%

Bloem in doos

40%

Voorgebonden boeket

30%

59%

56%

53%

54%

1999

2000

2001

20%

47%

52

52

2002

2003

2004

Arrangement

10% 0% 1998

Bron: Ipsos

In onderstaande figuur staat het door consumenten gekochte assortiment aangegeven op basis van het aantal items. Een item kan bijvoorbeeld een boeket zijn, een monobos (en dat men meerdere monobossen koopt om ze zelf te mengen), een corsage, één enkele bloem of een arrangement. 57% van het aantal gekochte items is een enkele bloem. Let echter wel op dat veel bloemen als enkele bloem worden gekocht om later een boeket van te maken.


40


Figuur 4-2: Assortiment snijbloemen (basis: aantallen) %

100%

1%

1%

1%

1%

1%

1%

1%

58%

60%

61%

60%

60%

58%

57%

90% 80% 70%

Corsage

60%

enkele bloem

50% 40% 30%

Bloem in doos 1%

1%

28%

1% 31%

1%

1%

27%

27%

28%

31%

30%

12%

10%

9%

10%

8%

11%

10%

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

20% 10%

1%

1%

0%

Boeket Arrangement

Bron: Ipsos

Voorgebonden boeketten/monobossen en arrangementen worden veel gekocht. De voorkeur voor een bepaalde aankoop wordt wel bepaald door de ontvanger en de gelegenheid:

Voorgebonden boeketten of monobossen worden vaker gekocht dan arrangementen. Boeketten zijn goedkoper, kunnen bekeken worden in de etalage van de winkel en worden daarom vaker impulsief gekocht. Felle kleuren stimuleren deze spontane aankopen.

Arrangementen worden gekocht voor meer formele gelegenheden zoals etentjes of feestjes, of verzending naar een verre locatie. De keuze wordt soms beïnvloed door de voorkeur van de ontvanger. Iedereen doet moeite om ouders en familieleden iets te sturen wat ze mooi vinden.

Tabel 4-7: Snijbloemen naar soort (basis: bestedingen) % Producten Roos

2000 25%

2001 24%

2002 27%

2003 27%

2004 28%

Anjers

7%

6%

7%

6%

7%

Overige snijbloemen

12%

14%

14%

16%

16%

Gemengde bloemen

56%

56%

53%

51%

49%

100%

100%

100%

100%

100%

Totaal Bron: Ipsos


41


De roos is de meeste gekochte snijbloem op basis van de bestedingen en heeft een aandeel van 28%. Op de tweede plaats staat de anjer (7%). De overige snijbloemen hebben samen een aandeel van 16%. Het marktaandeel van de roos is ten opzichte van 2003 met 1 procentpunt gestegen.

4.7

Aankoopcriteria

Over het algemeen letten Amerikanen niet op de specifieke bloemsoort maar kiezen vaak op basis van kleur en prijs. Uit kwalitatief onderzoek blijkt dat de volgende overwegingen het meest belangrijk zijn bij het kiezen en kopen van snijbloemen: •

De gelegenheid of de reden voor aankoop

•

De ontvanger (type persoon)

•

Prijs in verhouding tot de grootte van het voorgebonden boeket/monobos of arrangement

•

Prijs in verhouding tot te verwachten levensduur

•

De indruk van de kwaliteit

•

Kleur of aantrekkelijkheid

Het belang van deze factoren verschilt per aankoopgelegenheid. Als er impulsief gekocht wordt voor eigen huis of als een klein bedankje/geschenk, dan zijn de meest belangrijke factoren: kleur en variëteit, prijs (onder $10-$12) en kwaliteit/langere levensduur (minder dan een week is niet acceptabel). Aankopen voor deze gelegenheden betreffen over het algemeen monobossen of medium size gemengde boeketten. Als er bloemen gekocht worden voor een speciale gelegenheid, zijn de aspecten uiterlijk/presentatie, prijs en kwaliteit/lange levensduur belangrijker.

Buiten het feit dat Nederland sterk geassocieerd wordt met tulpen is men zich er meestal niet bewust van waar de bloemen vandaan komen. Het lijkt erop dat het land van herkomst geen rol speelt in de aankoopbeslissing.

4.8

Aankoopgelegenheid

Er heeft zich in de loop van de jaren een lichte verschuiving voorgedaan in de bestedingen naar aankoopgelegenheid. Het aandeel van bloemen voor eigen gebruik is gestegen van 13% naar 17%. Het aandeel van het grafsegment is afgenomen van 19% in 1998 naar 16% in 2004.

Uit kwalitatief onderzoek blijkt dat consumenten die vaker bloemen kopen sneller bereid zijn om ook voor zichzelf bloemen te kopen. De meest genoemde redenen zijn: zichzelf opvrolijken, als decoratie voor het huis, weersomstandigheden en zonder speciale reden.


42


Figuur 4-3: Aankoopgelegenheid snijbloemen (%)

100% 90%

19%

18%

16%

14%

16%

16%

67%

68%

68%

69%

67%

67%

67%

13%

14%

15%

16%

18%

17%

17%

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

19%

80% 70% 60% 50%

Graf Cadeau Eigen gebruik

40% 30% 20% 10% 0%

Bron: Ipsos

Circa tweederde van de bestedingen aan snijbloemen zijn voor een cadeau voor iemand anders. Hiervan is 24% kalendergebonden en 76% niet kalendergebonden. Van de kalendergebonden cadeau gelegenheden was het grootste gedeelte bedoeld als cadeau voor Valentijnsdag (34%) en Moederdag (25%).

Figuur 4-4: Snijbloemen voor kalendergebonden cadeau gelegenheden 2004 (%)

St. Patrick's day 1% Vaderdag 1%

Kerst 19%

Valentijnsdag 34%

Pasen 8%

Thanksgiving 8% Sweetest day 2%

Secretaressedag 2%

Moederdag 25%

Bron: Ipsos


43


Bij de niet kalendergebonden dagen wordt het meeste besteed aan bloemen waarvoor geen speciale reden is aan te wijzen (zomaar). Op de tweede plaats staat een verjaardag (18%).

Figuur 4-5: Snijbloemen voor niet kalendergebonden cadeau gelegenheden 2004 (%)

Jubileum 8%

Overig 9%

Verjaardag 18%

Geen speciale reden 21%

Vriendschap 1% Huwelijk 4%

Felicitatie 2%

Beter worden 6%

Bedankt 2% Grafstuk/begrafenis 21%

Decoratie 2% Sorry 1% Liefde Geboorte 3% 2%

Bron: Ipsos

4.9

Leeftijd

Zo’n 23% van de bevolking vanaf 18 jaar bestaat uit 55-plussers. Zij zijn verantwoordelijk voor 36% van de bestedingen aan snijbloemen. De groep consumenten in de leeftijd van 40 – 54 jaar (22% van de bevolking) besteedt relatief het meest aan snijbloemen, ze nemen zo’n 37% van de bestedingen voor hun rekening. Er lijkt sinds 2001 een lichte vergrijzing waarneembaar in de verdeling van de bestedingen.


44


Figuur 4-6: Leeftijdsverdeling kopers (bestedingen)

100% 90% 31% 80%

32%

30%

30%

31%

32%

36%

29%

70% 60% 50%

30% 37%

37%

38%

37%

37%

37%

18-25 jaar

30%

29% 23%

25%

25%

25%

25%

6%

6%

8%

8%

8%

6%

5%

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

24%

22%

10% 0%

40-54 jaar 25-39 jaar

37%

40%

20%

>55 jaar

13% Totale bevolking

Bron: Ipsos


45



46


5

5.1

EVENEMENTENMARKT

Inleiding

Eén van de interessantere segmenten op de Amerikaanse markt is de ‘event markt’. Bij evenementen (bijv. bruiloften, privé-feesten, zakelijke evenementen, etc.) worden namelijk vaak bloemen gebruikt, met name exclusieve bloemen. Juist om deze reden is dit segment aantrekkelijk voor Nederland. Nederland levert namelijk vooral een exclusief en aanvullend assortiment aan de Verenigde Staten in plaats van bulkproducten. Om meer te weten te komen over deze event markt en de rol van bloemen bij evenementen heeft Productschap Tuinbouw op verzoek van Bloemenbureau Holland in 2003 een deskresearch uitgevoerd omtrent de event markt. Vervolgens is in 2004 een kwalitatief onderzoek uitgevoerd onder bloemisten en event planners (professionele organisatoren van evenementen) uit New York en Chicago. Tijdens de interviews werd gesproken over het gebruik van bloemen tijdens evenementen, het aandeel van

Nederlandse

bloemen

hierin,

de

ontwikkelingen

op

de

event

markt

en

toekomstverwachtingen.

5.2

Ontwikkelingen event markt

Naar schatting zijn er zo’n 140.000 bedrijven actief in de event markt. De event markt had in 2000 volgens organisatie Event Solutions bijna een omvang van 400 miljard dollar. De verschillende segmenten die binnen de event markt onderscheiden kunnen worden zijn event planners, catering, evenementenverhuur, entertainment, technische ondersteuning en evenementenlocaties. De groei in de event markt is de laatste tien jaar zo fenomenaal is geweest, dat zelfs een slechter jaar nog goede opbrengsten kan opleveren. Uit het Fact Book 2003 en uit ervaringen van spelers in deze markt blijkt dat 2000 een topjaar was voor de event markt, 2001 was dit zeker niet.

In grote steden als Chicago, New York, Boston, Los Angeles en Californië heeft men het vaak druk en daarom is het gebruik van een event planner hier meer gebruikelijk. De mensen hebben zelf vaak geen tijd om een heel evenement te organiseren. Event planners worden ingeschakeld voor bijvoorbeeld bruiloften, bedrijfsfeesten, liefdadigheidsevenementen, sportevenementen, beurzen enz.


47


5.3

Rol van bloemen bij evenementen

Uit het onderzoek blijkt dat de event markt hard geraakt is door de economische recessie en de gevolgen van 11 september. De zakelijke sector is misschien wel het hardst getroffen, veel bedrijven waren na 11 september minder bereid om geld uit te geven aan evenementen met “alles erop en eraan”. Recente berichten geven aan dat de event markt, na een terugval na 11 september, weer helemaal is hersteld en booming is. Snijbloemen zijn bij evenementen juist belangrijker zijn geworden volgens event planners en bloemisten. Dit komt volgens hen onder andere doordat klanten beter geïnformeerd zijn over het gebruik van bloemen op evenementen. Daarnaast

verwachten

bezoekers

op

een

evenement

zoals

huwelijken,

liefdadigheidsevenementen, bar mitsvahs en dergelijke gewoonweg bloemen aan te treffen. Zoals één van de event planners toelichtte: “Het is moeilijk om je een evenement zonder bloemen voor te stellen. Ze maken het hele evenement feestelijker. Men verwacht bloemen te zien bij een evenement”. Snijbloemen worden nu verwacht bij evenementen waar ze vroeger als optie gezien werden.

De belangrijkste evenementen voor de bloemisten zijn: huwelijken, bar mitsvahs en privé feestjes. Ook event planners zijn sterk afhankelijk van huwelijken, dit is hun belangrijkste activiteit. Daarnaast houden zij zich bezig met een groot aantal andere evenementen zoals bar mitsvahs, kinderpartijtjes en liefdadigheidsevenementen.

5.4

Bruiloften

Omdat op een bruiloft vaak veel bloemen worden gebruikt is het een belangrijk segment voor de bloemenhandel. Per jaar vinden er ongeveer 2,4 miljoen bruiloften plaats in de Verenigde Staten. Vroeger was juni de traditionele maand om te trouwen, tegenwoordig zijn bruiloften verspreid over het jaar met pieken in het voorjaar en de zomer. Ook de herfst is een periode waarin veel bruiloften plaatsvinden.

Een gemiddelde bruiloft in de Verenigde Staten kost zo’n $19.000 (aantal gasten bij receptie: 125 en 6 bedienden). De gemiddelde uitgaven aan bloemen voor een bruiloft liggen tussen de $800 en $1.200, maar uit een aantal gesprekken met bloemisten blijkt dat het ook voorkomt dat mensen aanzienlijk meer uitgeven. Bedragen van $3.000 tot $15.000 worden regelmatig genoemd. Gemiddeld kan gezegd worden dat de uitgaven aan bloemen zo’n 6% tot 8% van het budget van de trouwdag uitmaken.


48


5.5

Gebruik soorten bloemen bij evenementen

Voor sociale evenementen zijn de meest gebruikte soorten bloemen: rozen, calla’s, lelies, tulpen, hortensia’s, gerbera’s, orchideeën, freesia’s en anjers. Voor zakelijke evenementen worden meestal dezelfde bloemen gebruikt. Hierbij zijn rozen erg populair, evenals orchideeën, hortensia’s, margrieten, pioenrozen, anjers, gerbera’s, freesia’s en tulpen. Wel kan worden geconstateerd dat er voor zakelijke gelegenheden een grote behoefte is aan snijbloemen die opvallen. Conservatievere bloemen zoals lelies en rozen worden vaak gebruikt voor gelegenheden zoals bijvoorbeeld een 25-jarig bestaan van een bedrijf. Bloemen voor zaken ontbijten of lunches zijn wat minder officieel, terwijl ze bij banketten weer formeler zijn: lelies, orchideeën, freesia’s en delphiniums.

Bloemen voor een bruiloft houden vaak verband met het kleurschema dat gekozen is door de bruid en haar bruidsmeisjes, maar op dit moment zijn traditionele bloemen en arrangementen populair, waarbij vaak veel rozen , freesia’s, tulpen, lelies en lathyrus wordt gebruikt. Blauwe kleuren worden veel gebruikt bij bar/bat mitsvahs (Joods feest) door het gebruik van irissen, chrysanten en delphiniums. Bij privé-feestjes worden wat meer sierlijke en luxe variëteiten gebruikt zoals orchideeën en lelies. Nieuwe snijbloemsoorten zijn belangrijk voor bloemisten als zij bloemen uitkiezen voor een bepaald evenement. Sommige bloemisten vertelden dat mensen simpelweg houden van noviteiten.

5.6

Nederlandse bloemen

Nederlandse bloemen zijn belangrijk voor bloemisten die veel bloemenwerk voor evenementen maken, ze hebben een aandeel van meer dan eenderde in hun totale snijbloemenverkopen en een aandeel van ongeveer 40% in de totale verkopen voor speciale evenementen1. De ondervraagde bloemisten zijn te spreken over de goede kwaliteit van bloemen uit Nederland. Meer dan de helft van de ondervraagde bloemisten koopt deze bloemen via agenten in de VS terwijl de rest in Nederland inkoopt.

De helft van de bloemisten zegt dat zij het land van herkomst van de bloemen redelijk belangrijk vinden. Dit is ook het geval bij meer dan eenderde van de event planners. Deze 1

In het onderzoek is duidelijk gevraagd naar bloemen afkomstig uit Nederland. Hierbij kan worden opgemerkt dat in Californië

geteelde snijbloemen soms ook wel als Dutch product op de markt worden gebracht, als een soort merknaam. Dit zijn dan meestal bloemen die vroeger vooral uit Nederland kwamen maar nu ook in Californië veel geteeld worden. Bloemisten zijn hier niet altijd van op de hoogte.


49


respondenten geven aan dat zij liever bloemen uit Nederland hebben dan bloemen uit andere landen.

Hoewel Nederlandse bloemen volgens de bloemisten en event planners vele voordelen hebben (aanbod van variëteit, kwaliteit, uniformiteit, makkelijk verkrijgbaar, lang vaasleven etc.) geven de respondenten wel aan dat de hoge prijs soms een nadeel is. Andere kritiekpunten hebben betrekking op het op tijd afleveren van de bloemen en de moeilijke en soms niet vermelde namen van de Nederlandse bloemen.

In het algemeen kopen deze bloemisten meer Nederlandse bloemen dan vijf jaar geleden en ze vinden dat Nederland nu een bredere keuze van bloemsoorten aanbiedt dan vroeger. Daarbij geven sommigen aan dat de levertijd korter is geworden. Diegenen die dezelfde hoeveelheden of minder gebruiken, geven aan dat dit komt door de algehele verslechtering van de markt. Ze geven aan dat zij minder van alle bloemen gebruikten, dus niet alleen minder Nederlandse bloemen.


50


6

DETAILHANDEL

6.1

Marktaandelen aankoopkanalen

Zo’n 46% van de bestedingen aan snijbloemen wordt gedaan bij de bloemist. Dit aandeel is ten opzichte van 1998 afgenomen met 19 procentpunten. Het aandeel van de supermarkt is in deze periode met 9 procentpunten gestegen naar 28%. Circa 8% van de bestedingen aan bloemen gebeurt via internet (Deze categorie is pas in 2001 toegevoegd).

In de Verenigde Staten wordt relatief vaak gebruik gemaakt van verzendorganisaties (telefonisch of via internet) vanwege de grote afstanden in het land. De meeste kopers hebben dan ook veel ervaring met het versturen van bloemen.

Tabel 6-1: Marktaandelen verkoopkanalen (bestedingen %) Snijbloemen 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Bloemist

65

59

61

56

52

48

46

Supermarkt

19

21

21

23

26

28

28

Straathandel

1

2

1

1

2

2

1

Tuincentrum

2

2

2

2

2

2

1

Gratis tel.nr.

5

4

5

2

2

-

-

(Boeren) Markt

1

1

1

1

1

1

1

Internet*

-

-

-

6

6

8

8

7

11

9

9

9

12

13

100

100

100

100

100

100

100

Overige Totaal Bron: Ipsos

* Deze antwoordcategorie is pas in 2001 toegevoegd


51


Als gekeken wordt naar hoe vaak men iets koopt bij een bepaald aankoopkanaal (dus niet hoeveel er besteed wordt) heeft niet de bloemist maar de supermarkt het hoogste aandeel. Het aandeel van de supermarkt is toegenomen van 42% in 1998 tot 51% in 2004.

Tabel 6-2: Marktaandelen verkoopkanalen (aantal transacties %) Snijbloemen 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Bloemist

35

32

32

28

25

21

20

Supermarkt

42

44

44

47

50

51

51

Straathandel

4

4

3

3

3

3

3

Tuincentrum

2

2

2

2

2

1

1

Gratis tel.nr.

2

1

1

1

0

-

-

(Boeren) Markt

3

3

3

3

2

3

3

Internet*

-

-

-

2

2

2

3

Overige

13

14

14

15

16

18

20

100

100

100

100

100

100

100

Totaal Bron: Ipsos

* Deze antwoordcategorie is pas in 2001 toegevoegd

Uit kwalitatief consumentenonderzoek (2004) blijkt dat de keuze van het aankoopkanaal afhangt van de bestemming van de bloemen. Voor impulsaankopen gaat de consument vaak naar straatverkopers, benzine stations en lokale delicatessenwinkels (corner delis). Supermarkten bieden volgens de ondervraagde kopers bloemen aan die langer staan en er is een breed assortiment te vinden. Wel zijn supermarkten volgens hen meestal duurder dan de straatverkopers. De bloemist wordt bezocht voor formelere gelegenheden. Internet- of telefonische bestellingen worden gebruikt als men de bloemen niet zelf kan overhandigen.

6.1.1

Visie marktaandelen

Er wordt een verdere uitbreiding en professionalisering van de bloemenverkoop bij supermarktketens en Amerikaanse “Makro's” (wholesale clubs) verwacht. Zij zorgen niet alleen voor een stukje marktvergroting door het stimuleren van impulsverkoop, maar de 'full service' bloemenafdelingen in de supermarktketens zullen ook steeds meer de cadeaumarkt gaan overnemen ten koste van de bloemist. De bloemist zal veel meer moeten doen om de consument te verleiden bij hem bloemen te kopen dan hij tot nog toe heeft gedaan.


52


6.2

6.2.1

Bloemist

Ontwikkelingen bloemist

Het marktaandeel van de traditionele bloemenwinkels (46% in 2004) is de laatste jaren afgenomen ten gunste van het aandeel van de supermarkt. Bovendien worden in toenemende mate bloemen via internet besteld. Dit betekent niet per definitie dat de stijging in internetverkopen negatief is voor de positie van bloemisten. Veel internetbedrijven maken gebruik van lokale bloemisten om de orders uit te voeren.

Naar schatting van de Society of American Florists (SAF) waren er 22.753 bloemenwinkels (met personeel) in 2003, met een gemiddelde jaarlijkse omzet van $ 290.000. Het is relatief eenvoudig om een bloemenzaak te openen, maar veel moeilijker om er een winstgevende onderneming van te maken. Zoals eerder al te zien was neemt het marktaandeel van de bloemist af. De presentatie/etalage van een gemiddelde Amerikaanse bloemenwinkel is vaak niet bijzonder. Hoewel er soms sprake is van een overvolle presentatie, zijn er veel winkels die zeer beperkt bloemen hebben en dan nog vaak in een koelvitrine. De voornaamste reden hiervoor is dat een groot deel van de bestellingen via de telefoon of internet gaat; de consument komt niet veel in de winkel. De vakkennis van een doorsnee bloemist staat niet op een hoog niveau gezien het beperkte assortiment en het feit dat zij bloemen op de vaas steken in plaats van boeketten te binden.

In de Verenigde Staten zijn er verschillende telefonische verzendorganisaties van bloemen, de ‘wire services’. De grootste zijn Florists Transworld Delivery (FTD) en Teleflora. FTD beschikt over een netwerk van 20.000 aangesloten bloemisten in de Verenigde Staten en heeft daarnaast een internationaal netwerk van 50.000 FTD bloemisten in 154 landen. Bij FTD kunnen zowel via internet (www.ftd.com) als telefonisch bestellingen (1-800-SEND-FTD) worden gedaan. Ook kent de Verenigde Staten een grote bloemistenketen ‘1-800FLOWERS.COM’ met 100 eigen bloemenwinkels. De oorspronkelijke naam ‘1-800FLOWERS’ veranderde in 1-800-FLOWERS.COM na de introductie van een website en de mogelijkheid om ook via internet bloemen te bestellen. Teleflora bestaat uit een netwerk van ongeveer 25.000 bloemisten in de Verenigde Staten en Canada. In de afgelopen jaren is Teleflora gefuseerd met onder anderen Redbook en American Floral Services (AFS).


53


De belangrijkste redenen voor de consument om bloemen bij een bloemenwinkel in te kopen zijn; gemak (30%), reputatie (17%) en kwaliteit (16%) (2002). De bloemist moet het vooral hebben van de reputatie, de kwaliteit van zijn bloemen en de service.

Bij de bloemist komt in 2004 bijna driekwart van de bestedingen aan snijbloemen ten goede aan arrangementen en 12% aan boeketten/bossen.

Figuur 6-1: Assortiment snijbloemen bloemist 2004 (basis: bestedingen %)

9%

5%

Arrangementen

12%

Boeketten/bossen Enkele bloem Overige 74%

Bron: Ipsos

6.2.2

Bloemisten en de event markt

Bloemisten krijgen ook veel bloemenorders voor evenementen zoals bruiloften, privé-feesten of zakelijke evenementen. In 2004 is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd op de event markt, waarbij dieper is ingegaan op het gebruik van Nederlandse bloemen door bloemisten en event planners. Event planners zijn professionele organisatoren van evenementen.

Speciale evenementen zijn redelijk belangrijk voor de geïnterviewde bloemisten; ongeveer eenderde van de jaaromzet komt van speciale evenementen. De belangrijkste evenementen voor de bloemisten zijn: huwelijken, bar mitsvahs en privé feestjes. Bloemisten die opdrachten voor zakelijke evenementen verzorgen geven aan dat zakelijke lunches en diners het meest voorkomen. Deze evenementen bedragen ongeveer een kwart van hun jaarinkomen voor snijbloemen voor speciale evenementen.

Meer informatie over de rol van snijbloemen bij evenementen is te lezen in hoofdstuk 5. Bloemenbureau Holland

54


6.3

Grootwinkelbedrijf

Vanaf halverwege jaren tachtig zijn steeds meer supermarkten zich met de verkoop van snijbloemen en potplanten bezig gaan houden. In 2004 had rond de 85% van de supermarkten (zo’n 23.000 filialen) een ‘floral department’.

In Tabel 6-3 is de top 10 weergegeven van grootste retailers in de Verenigde Staten. Grocery omvat onder meer levensmiddelen, dranken, tabak, kruidenierswaren en kleine alledaagse huishoudelijke artikelen. Buiten deze categorie vallen zaken als kleding, boeken en cd's, elektrische apparaten en meubels.

Wal-mart is de grootste retailer in de Verenigde Staten en tevens de nummer één retailer van de wereld. Opvallend is dat de omzet “Grocery” van Wal-Mart in de Verenigde Staten groter is dan de gezamenlijke omzet van de nummers twee, drie en vier in de lijst. Met 1,3 miljoen werknemers is Wal-mart de grootste werkgever in de Verenigde Staten. Per week bezoeken 127 miljoen klanten Wal-mart in de Verenigde Staten (en 176 miljoen wereldwijd). Volgens een studie van UBS Warburg zijn de “grocery” prijzen bij Wal-mart 17 tot 20% lager dan bij andere supermarkten. In 2006 had Wal-Mart 3.856 winkels in de Verenigde Staten: 1.209 Discount stores, 1.980 Supercenters, 567 Sam’s Clubs en 100 Wal-Mart Neighborhood Markets (buurtwinkels). Daarnaast bezit Wal-Mart nog 2.285 winkels in het buitenland.

Onder Kroger vielen in 2005 2.507 supermarkten, 791 convenience stores en 428 juweliers. Kroger had in 2005 circa 290.000 werknemers. De supermarkten kunnen worden onderverdeeld in 2.214 ‘combination stores’, 150 ‘multi-department stores’ en 143 ‘price impact warehouse stores’. Het belangrijkste format van Kroger is de combination store (‘Combo’). De klanten van deze winkels komen doorgaans van een afstand tot ongeveer 4 kilometer. De winkels zijn gericht op ‘one-stop-shopping’, met een productenrange gericht op de specifieke behoefte van de locale omgeving. Combo-stores bevatten een supermarkt, drogisterij en veelal een bakkerij, vlees- en visafdeling en bloemenwinkel. Hiernaast kunnen ze ‘gezondheidssecties’, biologische producten, foto- en dierenwinkels bevatten. Veel Combo’s bevatten hiernaast nog een benzinestation.


55


Ahold werkt in Amerika met de volgende formules: Stop & Shop, Giant-Landover (Giant Food Inc), Tops (Tops Markets en Martin's Super Food Stores), Giant-Carlisle (Giant Food Stores en Martin’s Food Markets), Peapod en U.S. Foodservice. De formules omvatten traditionele supermarkten en grote superstores, waarvan sommige een benzinestation, apotheker en een fotoservice bevatten. Peapod is een internetwinkel voor thuiswinkelen en bezorging van levensmiddelen. U.S. Food Service is de tweede food distributeur van de V.S. en levert door heel Amerika voeding en gerelateerde producten aan institutionele

klanten

(o.a.

restaurantketens,

sportstadions

en

onderwijs-

en

gezondheidsinstellingen). Onlangs heeft Ahold besloten om Tops en U.S. Food service af te stoten.

Tabel 6-3: Marktaandelen van supermarktketens in de Verenigde Staten in 2006 Supermarktorganisatie

Totale omzet

Marktaandeel

Omzet Grocery Marktaandeel

x mln euro

totaal (%)

x mln euro

Grocery (%)

1

Wal-Mart

231.701

16,8

99.499

11,2

2

Kroger

51.566

3,7

36.358

4,1

3

Ahold

34.091

2,5

28.787

3,2

4

Costco

41.073

3,0

25.055

2,8

5

Safeway (USA)

28.441

2,1

21.452

2,4

6

SuperValu

22.678

1,6

16.553

1,9

7

Publix

18.641

1,3

14.919

1,7

8

Target

49.881

3,6

14.915

1,7

9

Walgreens

39.251

2,8

14.132

1,6

10

Albertsons

17.558

1,3

12.055

1,4

Subtotaal

534.881

38,7

283.725

32,0

Overige

848.107

61,3

606.377

68,0

Totaal

1.382.988

100

890.102

100

Bron: M+M Planet Retail Ltd 2006

De belangrijkste redenen voor de consument om bloemen bij een supermarkt in te kopen waren in 2004 gemak (58%) en prijs (21%). Vanwege het impulskarakter van de aankoop, zijn de presentatie en verpakking erg belangrijk, vooral in de supermarkten zonder ‘full-service’ afdeling.


56


Kant en klare (voorgebonden) boeketten zijn voor de supermarktketens het belangrijkste item. Deze boeketten worden voornamelijk ingekocht bij de ‘Miami bouquet manufacturers’ en andere ‘bouquet manufacturers’. Dit zijn importeurs die de producten tevens verpakken of boeketten samenstellen. Daarnaast is ook de directe import vanuit Zuid-Amerika een belangrijk aankoopkanaal.

Figuur 6-2: Assortiment snijbloemen supermarkt 2004 (basis: bestedingen %)

1% 21%

20%

Arrangementen Boeketten/bossen Enkele bloem Overige

58%

Bron: Ipsos

Op het gebied van assortiment is er een duidelijk ander aanbod te zien dan bij de bloemist. Waar de bloemist vooral arrangementen aanbiedt, zijn dit bij de supermarkt voornamelijk boeketten, arrangementen en enkele bloemen. Deze groepen maken respectievelijk 58%, 21% en 20% van het assortiment uit. Het aandeel van de arrangementen is slechts 21%, tegenover 74% bij de bloemisten.

6.4

Internet

De laatste jaren bieden bedrijven in toenemende mate verkoop van bloemen op internet aan. Hierbij trachten zij de efficiency te verbeteren, consumenten geld te besparen en nieuwe nationale merken te ontwikkelen om zodoende meer bloemen te verkopen. Dit denken zij te bewerkstelligen door direct vanaf de kweker te leveren, een nationaal netwerk van bloemisten op te bouwen of orders te centraliseren.


57


Voorbeelden zijn: •

FTD een telefonische verzendorganisatie die in 1999 met FTD.com naar de beurs ging. Met de web site probeert FTD ook uit te breiden in het cadeausegment (met andere artikelen).

•

1-800-FLOWERS heeft zijn eigen BloomNet netwerk van 1.500 bloemisten, inclusief 100 eigen winkels om ingekomen telefonische/internet orders uit te leveren. Adverteert veel.

•

Proflowers.com richt zich uitsluitend op het distribueren van bloemen direct van de kweker naar de consument (via Federal Express), waardoor kosten verbonden aan een telefonische verzendorganisatie van $15 op een $40-order worden uitgespaard. Proflowers.com biedt 7 dagen garantie aan.

Hoewel al deze internetmarketing bedrijven veel moeite hebben om hun omzet -en winstdoelstellingen te behalen, maken zij veel promotie, waardoor de aandacht van consument op bloemen wordt gevestigd.

6.4.1

Ervaringen van consumenten met bloemenaankopen via internet

In 2004 is 2,7% van alle bloementransacties via het internet besteld (Ipsos). Het verzenden van producten via internet is een groeiende afzetmethode en ook het verzenden van bloemen via dit medium lijkt populairder te worden volgens de respondenten uit eerder genoemd kwalitatief onderzoek. De ervaringen zijn doorgaans goed en het is gemakkelijk. Men hoeft de deur niet meer uit voor het kopen van een bloemetje en de boeketten zijn via plaatjes van tevoren te bekijken, in tegenstelling tot het bestellen van bloemen via telefonische verzendorganisaties. Diegenen die het internet al gebruiken vinden het erg handig en zij hebben er vertrouwen in dat de arrangementen geleverd worden zoals ze er op het internet uitzien.

Meer

problemen

zijn

volgens

de

vrouwen

te

verwachten

bij

een

telefonisch

bloemenbestelservice zoals FTD of 1-800-FLOWERS. De verstuurder weet van tevoren niet welke lokale bloemist de bestelling zal afhandelen, zodat de kwaliteit van de bloemen per keer erg kan verschillen. Een aantal vrouwen heeft slechte ervaringen met de telefonische bloemenbesteldienst. Het internet lijkt zoals gezegd steeds meer aan populariteit te winnen en is daarmee een grote concurrent van de telefonische verzendorganisaties.


58


6.5

Imago en aankoopgewoontes met betrekking tot aankoopkanalen

Uit een kwalitatief onderzoek onder kopers en niet-kopers van snijbloemen (2004) blijkt dat men verwacht dat een bloemist de beste kwaliteit levert omdat bloemisten het duurste aankoopkanaal zijn. Daarbij heeft de bloemist een breder assortiment en verkoopt bloemen met een lang vaasleven in verhouding met andere aankoopkanalen.

Voor snijbloemen voor eigen gebruik gaan de vrouwen vaak naar de supermarkt. Supermarkten zitten volgens kopers van snijbloemen in een iets lagere prijsklasse dan de bloemist. De supermarkt levert volgens hen bloemen van voldoende kwaliteit met een iets minder lang vaasleven dan bloemisten. Ze zijn van mening dat de bloemen in koelingen van betere kwaliteit zijn dan bloemen die buiten een koeling staan. Wel geven ze aan dat de prijzen van bloemen uit een koeling hoger zijn dan die van bloemen buiten de koeldisplays.

De kopers hebben de laagste verwachtingen van bloemen die gekocht zijn bij een lokale delicatessenwinkel

of

bij

straatverkopers.

Straatverkopers,

benzine

stations

en

delicatessenwinkels zijn geschikter voor spontane en impulsieve aankopen. De prijzen zijn erg laag en zelfs bloemen met een levensduur van één of twee dagen zijn goed genoeg voor die snelle opkikker.

De algemene perceptie van de kwaliteit van het product en de service bij de detaillisten kan als volgt gerangschikt worden:

Tabel 6-4: Imago aankoopkanalen Aankoopkanaal

Perceptie aankoopkanaal

Lokale bloemist

persoonlijke service, hoogste kwaliteit bloemen, beste selectie

Internet bloemist

beste kwaliteit voor het versturen over lange afstanden

Supermarkt

goede kwaliteit tegen prijzen die zich lenen voor veelvuldig kopen

Warenhuizen

gelijk aan supermarkt

(Wal-Mart, Costco, etc.) Delicatessen winkel/

lage prijzen voor redelijke kwaliteit

convenience store Straat verkoper

erg lage prijzen, kwaliteit verschilt en is niet consistent

Bloemen via de telefonische besteldienst zijn niet in de bovenstaande lijst opgenomen omdat de meningen hierover erg verschillen: Sommigen zijn tevreden (bloemen staan lang, boeket


59


ziet er mooi uit, verrassingseffect voor ontvanger), anderen hebben slechte ervaringen (boeket staat niet lang, boeket ziet er anders uit dan de besteller gewenst had, boeket bij verkeerde huis bezorgd). Over het algemeen staat de telefonische besteldienst wat betreft kwaliteit op gelijk niveau met de lokale supermarkt, sommige boeketten staan langer dan anderen.


60


7

GROOTHANDEL

Binnen de groothandel zijn een aantal bedrijven te onderscheiden: •

Importeur die bloemen van eigen productiebedrijven in Zuid-Amerika betrekt (en eventueel daarnaast ook producten van andere bedrijven in Zuid-Amerika importeert). Een aantal hiervan heeft boeketbedrijven opgericht.

•

Importeur zonder eigen buitenlandse productiebedrijven (‘agents & brokers’), welke alleen aan de binnenlandse groothandel verkoopt.

•

Importerende groothandelaren die, naast inkopen van binnenlandse productie en/of importproducten van brokers, tevens zelf direct importeren. Veelal hebben zij 4 tot 15 vestigingen,

die

ieder

voor

zich

inkopen.

Klanten

zijn

bloemenwinkels

en

supermarkt(ketens). •

Binnenlandse groothandelaar, die niet groot genoeg is om zelf rendabel bloemen te importeren. Hiervan vindt de inkoop plaats bij binnenlandse telers en/of brokers.

•

Handelskwekerij die eigen (binnenlandse) productie heeft en zelf aan groot- en detailhandel verkoopt.

De traditionele importeurs/groothandelaren hebben altijd al een sterke positie gehad. Zij bepalen de leverancier en daarmee het voor de detailhandel en consument beschikbare assortiment. De importeurs/groothandelaren zijn erg geïnteresseerd in producten die het gehele jaar door tegen scherpe prijzen worden aangeboden, zoals anjers, rozen en chrysanten: de zogenaamde bulkproducten. In veel mindere mate geldt dit voor exclusieve producten en die producten, die slechts door een klein aantal leveranciers het hele jaar door kunnen worden geleverd. Exclusieve producten worden gekocht als daar vanuit de detaillist vraag naar is. De onbekendheid van detaillist en consument met het brede Nederlandse assortiment maakt dat dit assortiment bij de importeurs minder aan bod komt. Ten tweede zijn de wat exclusievere producten vaak duurder wat een extra barrière betekent voor het kopen van dit assortiment.

De macht van de importeurs neemt onder druk van de detailhandel (inkoopcombinaties), de business-to-business internetbedrijven en de directe import van supermarkten af, waardoor een breder assortiment binnen het bereik van de detailhandel en de consument komt.

Het aantal groothandelsbedrijven wordt door de Society of American Florists (SAF) geschat op 1.000 en is dalende.


61


In 2005 heeft een onderzoek plaatsgevonden onder 27 importeurs uit New York, New Jersey en omstreken, die snijbloemen uit Nederland betrekken. Ontwikkelingen

op

de

Amerikaanse

markt

hebben

de

positie

van

Nederlandse

bloemenleveranciers zwakker gemaakt; allereerst maakt de huidige dollar-euro koers de Nederlandse producten (te) duur ten opzichte van snijbloemen uit Zuid-Amerika of de Verenigde Staten. De kwaliteit van snijbloemen uit Zuid-Amerika is daarbij ook sterk verbeterd waardoor Amerikaanse importeurs meer bloemen hiervandaan importeren. Ten derde ervaren veel importeurs toenemende concurrentie van grootwinkelbedrijven die direct importeren en Nederlandse exporteurs die direct leveren aan het grootwinkelbedrijf. Door deze ontwikkelingen is de Amerikaanse importeur genoodzaakt om zo efficiënt mogelijk in te kopen en kiest steeds vaker voor een niet-Nederlandse leverancier.

Afgezien van economische factoren zijn de importeurs erg positief over hun Nederlandse leveranciers. Gewaardeerde diensten van Nederlandse leveranciers zijn de speciale verpakkingen, maatwerk, betrouwbare informatie, gratis monsters en goede service. De meeste importeurs zijn van mening dat hun Nederlandse leveranciers de beste kwaliteit en het breedste assortiment leveren (wel voor de hoogste prijs), en jaarrond producten en uniformiteit kunnen bieden.

Ondanks de economische moeilijkheden en concurrentie verwacht meer dan de helft van de importeurs een groei in de Amerikaanse bloemenconsumptie omdat de economie langzaam lijkt te verbeteren, het assortiment blijft verbreden en de toename van de bloemenverkopen bij grootwinkelbedrijven de consumptie kan bevorderen.


62


8

8.1

IMPORT EN EXPORT

Import van de Verenigde Staten

De gegevens die voor de volgende tabellen zijn gebruikt zijn afkomstig van de USDA, de United States Department of Agriculture. Deze komen niet overeen met de gegevens over export van Nederland van de HBAG. Omdat de cijfers van de USDA een grotere tijd beslaan is deze bron gebruikt. Vaak komen de trends wel overeen en soms zijn de afwijkingen te verklaren door de koersverschillen tussen de euro en de dollar. De import van snijbloemen lag in 2006 op ongeveer 763 miljoen dollar (€ 603 miljoen). De import van snijbloemen is redelijk stabiel. Het aandeel van Nederland in deze import is sinds 2002 afgenomen van 13% naar 9%. In 2006 was de import van de Verenigde Staten uit Nederland 72,3 miljoen dollar (€ 57 miljoen) volgens de USDA. De export uit Nederland naar de Verenigde Staten was in dat zelfde jaar € 95,4 miljoen (bron: HBAG).

Figuur 8-1: Import van snijbloemen in de VS naar land van herkomst,excl. snijgroen (% op basis van importwaarde)

100% 90%

6% 3% 4% 3%

80%

13%

70% 60%

16%

5% 3% 3% 3% 11% 18%

4% 3% 2% 3% 9%

5% 2% 3% 3% 9%

19%

18%

Overig Canda Mexico

50%

Costa Rica

40%

Nederland

30%

55%

57%

59%

59%

2002

2003

2004

2005

Equador Colombia

20% 10% 0%

Bron: USDA/FAS


63


Nederland kan prijstechnisch gezien niet de concurrentie aan met bulkproducten zoals rozen, anjers en chrysanten uit Colombia. Nederland moet zich op de Amerikaanse markt beperken tot exclusieve producten, noviteiten of producten die door andere leveranciers niet jaarrond geleverd kunnen worden.

Zoals in veel landen is het favoriete importproduct voor snijbloemen de roos. Ongeveer 27% van de importwaarde in 2006 bestaat uit rozen. Het aandeel van de chrysant en de anjer is in de loop van de jaren gedaald (respectievelijk 13% en 19% in 1997).

Figuur 8-2: Assortimentsverdeling geïmporteerde snijbloemen (%)

100% 28

28

30

3 2 11

4 2 9

4 2 9

5 7

6 6

28

29

2 3 8

3 3 9

6

Anjer

6

6 6

9

8

Snijgroen

80%

60%

40%

10

10

6 6 9

Overig Gypsophila Lelie Alstroemeria Chrysant Roos

20%

34

34

34

37

37

2002

2003

2004

2005

2006

0%

Bron: USDA/FAS

Bloemenleverancier Dole Het bedrijf Dole is in Nederland vooral bekend als bananen- en ananasleverancier. Sinds 1998 houdt Dole zich echter ook bezig met de vermeerdering, handel en logistiek van snijbloemen. In dat jaar kocht Dole vier bedrijven op met een totale oppervlakte van 650 ha, waarvan 70 ha in Ecuador en de rest in Colombia. Colombia is naast de belangrijkste snijbloemenleverancier van Noord-Amerika ook de thuisbasis van Dole. Naast bloemen en fruit houdt het bedrijf zich ook bezig met groente, transport, verpakking en marketing van de producten. Dole probeert de kwaliteit waar mogelijk te controleren door in meerdere schakels van de keten actief te zijn en daarnaast ook door eigen faciliteiten op luchthavens. Tevens heeft het bedrijf goede ondersteunende afdelingen zoals een onderzoeksafdeling voor ziekten en plagen en een


64


afdeling voor personeelszaken. De bloemenafdeling bij Dole is strak georganiseerd en gestandaardiseerd en wordt centraal aangestuurd vanuit het hoofdkwartier in de Verenigde Staten. Als de geleverde bloemen niet aan de specificaties voldoen worden ze door de controleur van de verwerkingskas terug naar de kas gestuurd.

Het grootste deel van de snijbloemenomzet wordt behaald in Noord-Amerika. Deze markt wordt via wegtransport beleverd vanuit eigen verkoopkantoren en logistieke centra in Miami, Dallas en Carson. Supermarkten zorgen voor het grootste deel van de omzet. Dit is een bewuste keuze van Dole omdat steeds meer Amerikanen hun bloemen bij dit kanaal kopen. Vooral de vraag naar kant-en-klare boeketten neemt steeds meer toe. Dole levert een breed assortiment, met zo’n 35 soorten en 800 snijbloemenvariëteiten en maakt zelf boeketten. Dit brede assortiment spreekt supermarktketens erg aan. Zij vinden het handig en efficiënt om op één punt al hun bloemen te kunnen kopen. Wal-Mart is de grootste afnemer van Dole wat betreft snijbloemen. Er is een nauwe samenwerking ontstaan tussen deze bedrijven.

Een kleiner deel van de omzet gaat naar Amerikaanse groothandelaren en 5% naar andere markten , waaronder Europa en Japan. Dole geeft aan dat de Europese markt niet makkelijk te beleveren is omdat handelaren daar een sterke positie hebben. Daarnaast zijn er de hoge transportkosten. Deze zijn met name voor boeketten hoog vanwege de beladingsgraad. Ondanks deze nadelen hebben Europese ketens toch interesse getoond in bloemen uit Colombia (bron: Vakblad voor de Bloemisterij 46 2004).

Nederlandse bloembollen naar de Verenigde Staten De Verenigde Staten heeft zelf ook eigen productie van snijbloemen. Voor deze snijbloemenproductie importeert de Verenigde Staten veel bloembollen uit Nederland. Het is daarom interessant om even stil te staan bij de export van bloembollen bestemd voor de broeierij. In het seizoen 2004/2005 exporteerde Nederland voor bijna €46 miljoen aan bloembollen bestemd voor de broeierij naar de Verenigde Staten. Daarnaast leverde Nederland voor zo’n €71 miljoen aan bloembollen voor de droogverkoop aan de Verenigde Staten. Hiermee is Nederland de grootste leverancier van bloembollen in de Verenigde Staten. Uit onderstaande tabel blijkt dat er in het seizoen 2004/2005 zo’n 6,8% minder bloembollen zijn geëxporteerd voor de broeierij en zo’n 8,5% minder bloembollen voor de droogverkoop.


65


Tabel 8-1: Export bloembollen voor broeierij en droogverkoop (x 1.000.000 euro) 94/95

95/96

96/97

98/99

00/01

02/03

04/05

Broeierij

32,5

40,4

42,7

42,7

58,0

49,7

46,3

Droogverkoop

63,2

62,8

59,4

86,3

87,6

77,7

71,1

8.2

Export van de Verenigde Staten

Naast de import van snijbloemen exporteert de Verenigde Staten ook snijbloemen. Vooral snijbloemen en snijgroen worden geëxporteerd. Toch is dit maar weinig in vergelijking met de import. Waar de snijbloemenimport zo’n $763 miljoen was in 2006, is de export in dat zelfde jaar bijna $117 miljoen. De export neemt wel steeds verder toe.

Tabel 8-2: Export van snijbloemen en snijgroen door de Verenigde Staten per land (in mln. $) 2002

2003

2004

2005

2006

$

%

$

%

$

%

$

%

$

%

Nederland

44,2

42,2%

44,9

41,5%

44,4

43,3%

57,9

51,0%

54,3

46,5%

Canada

37,7

36,0%

40,0

36,9%

35,1

34,3%

34,8

30,7%

37,4

32,0%

Mexico

6,5

6,2%

9,4

8,7%

7,9

7,7%

7,5

6,6%

8,5

7,3%

Duitsland

7,9

7,6%

7,4

6,8%

8,1

7,9%

7,1

6,3%

6,9

5,9%

Japan

3,0

2,9%

2,1

2,0%

2,5

2,5%

2,0

1,8%

2,6

2,2%

Engeland

1,1

1,1%

1,1

1,0%

1,2

1,1%

1,0

0,9%

0,5

0,5%

Andere

4,2

4,0%

3,4

3,1%

3,2

3,1%

3,2

2,9%

6,5

5,5%

Totaal

104,7

108,2

102,6

113,6

116,8

Bron: USDA/FAS

8.3

Nederlandse export naar de Verenigde Staten

In 2003 waren 59 Nederlandse snijbloemenexporteurs actief op de Amerikaanse markt. De export van potplanten is minimaal aangezien er geen grond mag worden ingevoerd in de Verenigde Staten.

In 2006 is de Nederlandse export naar de Verenigde Staten met betrekking tot de snijbloemen, na een jarenlange afname, voor het eerst weer toegenomen met 10%.


66


Figuur 8-3: Nederlandse export naar de Verenigde Staten per jaar (x miljoen euro)

160 140 120 100 80 60 40 20 0

136

132

135 115

99

90

92

95

86

69

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Bron: HBAG

In onderstaande figuur is wederom de Nederlandse snijbloemenexport naar de Verenigde Staten te zien, deze keer afgebeeld ten opzichte van de dollarkoers.

Figuur 8-4: Relatie dollarkoers versus snijbloemenexport naar de Verenigde Staten

Export x 1000 €

$-koers in Euro

160.000

1,2

140.000

1

120.000 0,8

100.000 80.000

0,6

60.000

0,4

40.000 0,2

20.000 0 1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

export snijbloemen

1994

1996

1998

2000

2002

2004

0 2006

dollarkoers

Bron: HBAG


67


8.4

Visie importen exportontwikkelingen

Aan de grafiek met de ontwikkeling van de Nederlandse bloemenexport naar de VS en de ontwikkeling van de $-koers is te zien hoezeer deze met elkaar verbonden is. Degene die de $-koers kan voorspellen, kan ook de Nederlandse export naar de VS voorspellen. De Nederlandse export moet het vooral hebben van noviteiten en andere specialties die (bijna) niet in de VS zelf of Midden-Amerika worden geteeld en van het vinden van wegen om deze bloemen zo snel mogelijk, tegen zo laag mogelijke kosten bij het uiteindelijke verkooppunt te krijgen. Een goede logistiek en ketenverkorting is hierbij van belang.


68


9

LOKALE PRODUCTIE

9.1

Snijbloemenproductie

Volgens de USDA waren er in 2005 498 kwekers van snijbloemen en 196 kwekers van snijgroen. Binnen de groep snijbloemen en snijgroen is het aantal kwekers van lelies met 142 het grootst, gevolgd door het aantal kwekers leeuwebekken (snapdragons) (120) en irissen (99). Het aantal kwekers van snijbloemen is wel gedaald de afgelopen jaren. Het aantal kwekers van bloeiende planten kwam in 2005 op 2103 en het aantal kwekers van tuinplanten was 3040. Deze aantallen betreffen overigens alleen kwekers met een jaarlijkse (sierteelt)omzet van $ 100.000 of meer.

De productie van snijbloemen was in het jaar 2005 zo’n €320 miljoen. Dit is ten opzichte van de voorgaande jaren flink gedaald.

Tabel 9-1: Ontwikkeling sierteeltproductie (x € 1 mln.) 1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

Snijbloemen

417

370

405

467

473

452

374

332

320

Snijgroen

103

105

118

137

124

121

90

83

85

Totaal

520

475

523

603

597

572

465

415

405

Bron: USDA

9.2

Productie per productgroep

Binnen de Amerikaanse sierteelt heeft de productie van snijbloemen een aandeel van circa 8,5% procent. Perk- en tuinplanten hebben het grootste aandeel met ruim 53%. De totale lokale productie is sinds 1997 vrij constant gegroeid tot $4,6 miljard in 2005.


69


Tabel 9-2: Lokale productie (in mln. $) 1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

1.747

1.872

1.943

2.095

2.176

2.401

2.424

2556

2613

722

736

758

800

831

844

803

801

809

500

502

512

560

585

623

650

685

721

Snijbloemen

471

411

431

430

424

427

423

412

397

Snijgroen

116

117

126

126

111

114

102

103

105

3.557

3.641

3.772

4.011

4.129

4.409

4.402

4557

4645

Tuinplanten Bloeiende planten Groene planten

Totaal Bron: USDA

In de jaren tachtig kenden de Verenigde Staten een grote eigen productie van de meest gevraagde snijbloemen rozen, anjers en chrysanten. In 1990 was de productie nog $503 miljoen. Echter door de toenemende import van goedkopere producten uit Midden- en Zuid-Amerika laat de Amerikaanse productie van snijbloemen sinds 1990 een dalende tendens zien (met uitzondering van een opleving in 1997 en 1999).


70


9.3

Assortiment

In deze tabel is de productiewaarde (bij de groothandel) naar bloemsoort te zien in 2005, zowel in stelen als in waarde. Tulpen worden het meest verkocht bij de groothandel, maar lelies brengen het meest op. De verkoop van rozen bij de groothandel is het afgelopen decennium sterk gedaald, van 353 miljoen stelen in 1996 tot 99,7 miljoen stelen in 2005. Ook de verkoop van anjers is sterk gedaald van 97,7 miljoen stelen in 1996 tot 9 miljoen stelen in 2005. Andere “dalers” zijn alstroemeria en leeuwebek. De verkoop van tulp, gerbera en lelie is de afgelopen jaren daarentegen behoorlijk gestegen. De totale omzet van Amerikaanse snijbloemen lijkt de laatste jaren licht af te nemen. Het belangrijkste productiegebied voor snijbloemen is Californië, waar 61% van alle snijbloemen wordt geteeld.

Tabel 9-3: Marktaandelen in stelen (x1.000) en omzet (x$1.000) in 2005 Aantal stelen

%

Omzet

%

Lelie

114.081

15,0

76.877

19,4

Roos

99.737

13,1

38.956

9,8

Tulpen

118.156

15,5

39.147

9,9

Gladiool

105.414

13,8

24.057

6,1

Gerbera

104.675

13,7

32.314

8,1

Iris

88.739

11,7

20.008

5,0

Chrysanthemum

12.318

1,6

17.258

4,4

6,1

12.967

3,3

Leeuwebek

46.126

Ridderspoor

33.199

4,4

7.824

2,0

Orchidee

10.346

1,4

6.927

1,7

Lisianthus

12.282

1,6

4.890

1,2

Alstroemeria

7.257

1,0

2.580

0,7

Anjer

8.953

1,2

1.817

0,5

Subtotaal

761.283

100

285.622

72,0

nb

nb

111.071

28,0

761.283

100

396.693

100

Andere snijbloemen Totaal Bron: USDA

nb: niet bekend


71


Door de toenemende importen van vooral bulkproducten in de jaren ‘90 zijn de Amerikaanse kwekers zich meer gaan concentreren op ‘specialties’ en moeilijker te telen bloemen, waarvoor een hogere prijs kan worden gehaald. Hiermee beconcurreren de Amerikaanse telers vooral de Nederlandse export die ook uit ‘specialties’ bestaat.

Veel bedrijven staan er financieel slecht voor. De concurrentie is hevig, de economische groei neemt af, de verstedelijking neemt toe en de arbeidsmarkt is krap (daarom veel illegale werknemers). Daar komt bij dat bij de privatisering van de energievoorziening in Californië forse fouten zijn gemaakt, wat stroomonderbrekingen en enorm gestegen gasprijzen als gevolg heeft. Om al deze problemen het hoofd te bieden, zijn de Amerikaanse kwekers zich de laatste jaren meer gaan toeleggen op:

•

Verticale integratie: de bedrijven gaan zich steeds meer terugleggen op de handel in snijbloemen.

Hierdoor

worden

tegenvallende

inkomsten

uit

de

kwekerij

gecompenseerd. •

Diversificatie: door meer gewassen te telen, spreidt men het risico. Bovendien kan men de klant een breder assortiment aanbieden.

•

De lokale markt: lokaal geteelde producten als potplanten, perkplanten en moeilijk transporteerbare zomerplanten hebben geen last van buitenlandse concurrentie.

•

Internationalisering: bedrijven hebben nevenvestigingen in buurlanden als Mexico en Guatemala.


72


BIJLAGEN

BIJLAGE 1

ZAKELIJKE GEDRAGSCODE

BIJLAGE 2

FYTOSANITAIRE VOORSCHRIFTEN INVOERBEPALINGEN EN BTW

BIJLAGE 3

BEURZEN

BIJLAGE 4

BELANGRIJKE FEEST- EN BLOEMENDAGEN

BIJLAGE 5

VAKBLADEN

BIJLAGE 6

INTERESSANTE ADRESSEN

BIJLAGE 7

MARKTONDERZOEKEN

BIJLAGE 8

LITERATUURLIJST


73



74


BIJLAGE 1 – ZAKELIJKE GEDRAGSCODE De meeste Amerikanen zijn gastvrij en open. Zij komen graag ontspannen en informeel over, ook als door tijdgebrek en werkdruk het tegendeel het geval is. Buitenlandse zakenlieden die contact willen maken met Amerikaanse partners dienen zoveel mogelijk een formele of terughoudende opstelling te vermijden. 'Smile and keep smiling' is het beste advies. Door de ontspannen en joviale houding van de Amerikaanse partner, zien buitenlandse zakenlieden echter vaak over het hoofd dat de Amerikaanse counterparts uiterst nuchter blijven en hun zakelijke contact maximaal willen uitbuiten. Amerikanen vatten het gezegde 'time is money' letterlijk op. Wees daarom zoveel mogelijk bondig en 'to the point'.

De snelle en vlotte manier van zakendoen in het mondelinge verkeer kan ook misleidend zijn. Dezelfde 'gemakkelijke' Amerikanen blijken vaak uiterst formeel bij het uitwerken van toezeggingen in contracten. Alle afspraken waarbij geld in het geding is, worden routinematig vastgelegd in gedetailleerde, bindende contracten, opgesteld door gespecialiseerde advocaten die uitstekend de weg weten in het oerwoud van regels van federale overheid, staten en lagere overheden.

Amerikanen houden, als hen dat uitkomt, zakenpartners tot "achter de komma" aan de gemaakte afspraken. Bij weigering om mee te werken stappen zij vrij snel naar de rechter om de tegenpartij aan diens afspraken te houden. Punctualiteit is een absolute 'must' bij leveranties of andere tijdgebonden zakelijke afspraken. Indien een leverantie vertraging oploopt, geldt een beroep op overmacht, zeker door buitenlandse exporteurs, als een vrijwel niet aanvaardbaar excuus.

Voor wat betreft kleding is het dragen van een pak door heren en een mantelpak door dames in het Amerikaanse zakenleven zeer gebruikelijk. Het dragen van vrijetijdskleding in de zakelijke sfeer is taboe, zeker bij het leggen van de eerste zakelijke contacten.

Een eerste kennismaking verloopt meestal informeel en personen stellen zich voor met vooren achternaam. Het uitwisselen van visitekaartjes is daarbij heel gebruikelijk. Laat visitekaartjes op het kleinere Amerikaanse formaat maken en besteed voldoende aandacht aan de vormgeving en de in de Verenigde Staten gebruikelijke titulatuur.

Afhankelijk van de regio is het gesproken Engels voor nieuwkomers niet altijd volledig verstaanbaar. Amerikanen kennen bovendien aan sommige woorden een geheel andere


75


betekenis toe dan de Engelsen. Wees op dergelijke misverstanden voorbereid en tracht deze te voorkomen. Spreek in aanwezigheid van Amerikanen steeds Engels, ook als u communiceert met andere Nederlanders.

Roken in gezelschap wordt steeds minder algemeen gewaardeerd. In veel openbare ruimten en andere plaatsen is het zelfs bij wet vaak verboden om te roken. Vraag in gezelschap altijd of er bezwaar bestaat tegen het roken van een sigaret of sigaar. Het gebruik van alcohol in de zakelijke sfeer is de afgelopen jaren sterk verminderd.

Amerikanen maken doordeweeks vaak lange werkdagen en reserveren de vrijdagavond en het weekend voor gezin en vrijetijdsbesteding. Maak daarom geen afspraken die de vrije tijd van uw Amerikaanse partner in gevaar zou kunnen brengen.


76


BIJLAGE 2 – FYTOSANITAIRE VOORSCHRIFTEN, INVOERBEPALINGEN EN BTW Algemene eisen

Invoervergunning

Ingeval materiaal via USA naar Mexico moet worden geëxporteerd, dient de exporteur te beschikken over een zogenaamd transitpermit. Zonder deze permit wordt transito via de VS door de autoriteiten niet toegestaan.

Permits kunnen worden aangevraagd bij: USDA-APHIS-PPQ Port Operations 4700 River Road Unit 136 Riverdale MD. 20737-1236

Producten die op basis van een invoervergunning door de VS geïmporteerd worden, moeten via een luchthaven met een Plant Inspection Station gaan.

De luchthavens met Plant Inspection Station zijn: - Brownsville en Houston (Texas)

- Miami, Orlando (Florida)

- El Paso, Houston (Texas)

- Nogales (Arizona)

- Hoboken (New Jersey)

- San Diego (Californië)

- Honolulu (Hawaï)

- San Fransisco (Californië)

- Jamaica (JFK) (New York)

- San Juan (Puerto Rico)

- Laredo (Texas)

- San Pedro (Californië)

- Los Angeles (Californië)

- Seattle (Washington)

Voor bepaalde planten en houtachtige gewassen (m.u.v. zaden, snijbloemen en siertakken, tenzij anders vermeld) geldt een invoerverbod. Deze producten worden genoemd in het Handboek export Sierteelt VS van de Plantenziektenkundige Dienst (van Abies tot Zizania).


77


Post entry quarantaine Een aantal planten mag worden geïmporteerd mits een invoervergunning is afgegeven. De planten worden na import in post entry quarantaine geplaatst. Let op: de invoerverboden blijven normaal van kracht. De planten waar het om gaat zijn te vinden in het Handboek Export Sierteelt VS van de Plantenziektenkundige Dienst.

Certificaat vereist voor Bloemkwekerijproducten, m.u.v. droog- en snijbloemen maar inclusief snijbloemen van Ajania pacifica, Cotoneaster, Chrysanthemum, Ilex, Leucanthemela en Nipponantheum (voor deze bloem model 1 gebruiken). Lucky Bamboo wordt gezien als voortkwekingsmateriaal. Hiervoor is een certificaat vereist. Boomkwekerijproducten

Inspectie vereist voor Bloemkwekerijproducten,

m.u.v.

snijbloemen

en

siertakken,

maar

inclusief

snijbloemen van Ajania pacifica, Chrysanthemum, Leucanthemela en Nipponantheum Snijbloemen van Chrysanthemum, die worden geverfd, moeten voor en na het verven ter inspectie worden aangeboden (zie bijlage Exportinspectie (geverfde) chrysanten V.S.) Boomkwekerijproducten

Chrysanthemum ongeverfd Uitsluitend chrysanten van de lijst van geregistreerde vrije bedrijven komen in aanmerking voor export naar de VS. Deze bedrijven worden in augustus tot en met oktober elke maand en in de periode november tot en met juli elke 3 maanden geïnspecteerd en moeten 100% vrij zijn bevonden van Japanse roest.

geverfd De procedure zoals vermeld bij ongeverfde chrysanten is onverkort van kracht voor de geverfde chrysanten, met een aantal specifieke uitgangspunten voor geverfde chrysanten. Uitsluitend geverfde chrysanten van geaccepteerde ververijen komen in aanmerking voor afzet naar de VS. De ververijen voeren een ingangscontrole uit waarbij gelet wordt of het partijen betreft van geregistreerde bedrijven en dat alle vereiste documenten aanwezig zijn. Bloemenbureau Holland

78


Vervolgens worden de desbetreffende chrysanten gescheiden opgesteld van de overige producten. Wanneer bepaald is dat de chrysanten in principe geschikt zijn voor export naar de VS, dan wordt de partij voor het verven in de ververij ter inspectie aangeboden. Een tweede inspectie wordt bij de exporteur uitgevoerd. Voor meer informatie over inspectie Chrysantemum: ‘Procedure rond de exportinspectie van snijbloemen van Chrysanthemum op Japanse roest’ bij PD beschikbaar.

Producteisen

Specifieke eisen

De inspectieplichtige producten moeten 100% vrij verklaard zijn van Duponchelia fovealis

Grond en groeimedium Planten moeten vrij van grond en groeimedium zijn (= o.a. spoelen) m.u.v.: - Planten uit het USA-programma voor de teelt onder geconditioneerde omstandigheden. Zie bijlage Geconditioneerde teelt VS. - Planten gegroeid op agar voor weefselkweek. Deze mogen uitsluitend met dit groeimedium worden ingevoerd. - Epiphytisch groeiende planten (incl. orchideeën) op groeimedium vervaardigd van kokosnoten dan wel op "plankjes" van boomvarens.

Fabrieksmatig gefabriceerd groeimedium, zoals Vermiculite, Perlite, steenwol, foamvlokken en niet organische kleikorrels, mag na uitkloppen tussen de wortels aanwezig zijn, indien ditzelfde materiaal ook als verpakkingsmateriaal gebruikt gaat worden. We hanteren hier de eis van praktisch vrij. Echter wanneer het groeimedium aan de wortels vast zit, bijvoorbeeld omdat de wortels door het groeimedium heen zijn gegroeid, dan moet dit worden verwijderd. De PD hanteert hier de eis ‘vrij van’.

Bromeliaceae uit Nederland Fracties papiervezel (restant van paperpot) aan de wortels is toegestaan, mits tenminste 90% van de wortels zichtbaar is.

Waterplanten van de geslachten Nymphaea en Butomus moeten worden bemonsterd en onderzocht op het voorkomen van AM-cysten. Jaarlijks worden door Anthos (voorheen de


79


Koninklijke Bond voor de Groothandel in Bloembollen en Boomkwekerijproducten) de bedrijven waar bemonsterd moet worden bij de PD opgegeven.

Snijbloemen van Chrysanthemum Snijbloemen van Chrysant moeten van bedrijven komen die vrij zijn van Puccinia horiana (Japanse roest). Zie bijlage Exportinspectie (geverfde) chrysanten VS en voor de vrije bedrijven het register Vrije bedrijven (geverfde) chrysanten VS.

Post entry quarantaine Een aantal planten wordt na import in een post-entry quarantaine geplaatst. Let wel de invoerverboden blijven normaal van kracht.

Geconditioneerde teelt Bepaalde jonge planten mogen onder speciale voorwaarden geëxporteerd. Zie bijlage Geconditioneerde teelt VS en Toegelaten bedrijven geconditioneerde teelt VS.

Size-age limits Houtige gewassen moeten voldoen aan bepaalde eisen betreffende leeftijd en afmeting, de zgn. size-age limits.

1. De invoer van houtachtige gewassen is beperkt tot "de jongste en kleinste, normale, schone, gezonde planten, welke zonder nadelige gevolgen vrij van grond kunnen worden vervoerd en opgeplant".

Als maximum moet worden aangehouden de normale maat

van planten die: a. niet ouder zijn dan 2 jaar, indien opgekweekt van zaden of stekken b. slechts 1 jaar, na de scheiding van moerplanten, als afleggers gekweekt zijn c. 2 groeiseizoenen zijn gekweekt, indien vermeerderd door enten of oculeren 2. Een uitzondering is gemaakt voor de Rododendron (incl. Azalea) en andere geslachten of soorten met overeenkomstige trage groei, nl.: a. niet ouder zijn dan drie jaar, indien gekweekt van zaad of stekken b. niet meer dan 3 jaar groei na oculatie of enten c. niet meer dan 2 jaar zijn gegroeid als afleggers na scheiding van moerplanten 3. Kruidachtige overblijvende planten, ingevoerd in de vorm van 'rootcrowns' of 'clumps' mogen maximaal een diameter hebben van 10 centimeter


80


4. Planten (andere dan stekken, cactusstekken en niet natuurlijk gegroeide miniatuurvormen) waarvan de groei-eigenschappen overeenkomen met die van houtachtige planten (o.a. cactussen) mogen een maximale lengte hebben van 46 cm, gemeten vanaf het grondniveau. 5. Natuurlijke dwerg- of miniatuurvormen van planten mogen niet groter zijn dan 30,5 cm, gemeten vanaf het grondniveau. 6. Stekken (zonder bladeren, wortels, spruiten of takken) mogen een maximale lengte hebben van 1,83 en een maximale diameter van 10 centimeter. 7. Cactusstekken (zonder wortels of takken) mogen een maximale lengte hebben van 1,22 m en een maximale diameter van 15 cm.

Eisen monstername Voor de bestemming Californië moeten potplanten van Anthurium, Calathea, Chamaedorea elegans, Dieffenbachia, Hedychium, Maranta, Musa, Monstera, Nephthytis,

Peperomia,

Persea,

Philondendron,

Scindapsus,

Spathiphyllum,

Syngonium en Trichosporum worden bemonsterd en onderzocht op Radolpholus similis. Aconitum moet worden bemonsterd en onderzocht op Pratylenchus penetrans tenzij het materiaal een warm water behandeling heeft ondergaan.

Certificeringseisen

Voor de volgende snijbloemen moet worden bijgeschreven: “The cut flowers in this shipment have been inspected and found free of Puccinia horania”: Ajania pacifica, Leucanthemela, Nipponantheum.

Voor chrysanthemum moet worden bijgeschreven: “The place of production as well as the consignment has been inspected and found free of Puccinia horania”

Voor producten uit geconditioneerde teelt (USA-project) moet worden bijgeschreven: “Grown, stored and shipped in compliance with 7 CFR 319. 37 – 8 (e)”

De voorwaarden die bij de teelt onder geconditioneerde omstandigheden (Verenigde Staten programma) in acht genomen moeten worden zijn samengevat in een circulaire die verkrijgbaar is bij het districtshoofd van de Plantenziektenkundige Dienst.


81


Voor de volgende planten, bestemd voor Californië, moet worden bijgeschreven: "Free from Radopholus similis": Anthurium, Calathea, Chameadorea elegans, Citrus, Dieffenbachia, Hedychium, Maranta, Musa, Monstera, Nephthytis, Pepermonia, Persea, Philodendron, Scindapsus, Spathiphyllum, Syngonium, Trichosporum.

Preshipmentinspectie (psi)

Op verzoek van de KBGBB worden zendingen vaste planten door de USDA inspecteurs vóór verzending geïnspecteerd. Hierdoor wordt voorkomen dat zendingen onnodig in de Verenigde Staten worden opgehouden.

De psi inspecties worden alleen uitgevoerd op de daartoe officieel aangewezen producten en het betekent tevens dat deze producten (mits van Nederlandse herkomst) niet zonder een psiinspectie verzonden mogen worden. Psi-artikelen zijn ondergrondse delen van de in de lijst genoemde gewassen (lijst aan te vragen bij de PD) voorzover in Nederland gegroeid of voorzover in het buitenland geteeld en aldaar aan psi onderworpen. De partijen moeten in ‘bulk’ en voor het inpakken ter inspectie worden aangeboden. Een Nederlandse PD-ambtenaar en een USDA-inspecteur voeren gezamenlijk de psi-inspecties uit. Paeonia en Astilbe moeten vóór de inspectie door de Nederlandse ambtenaar een warmwaterbehandeling hebben ondergaan. Bij de inspectie moet dan het zgn. kookbriefje aanwezig zijn die door de PD is ondertekend. Zendingen die voor een psi-inspectie in aanmerking komen dienen duidelijk gescheiden te zijn (minimaal 3 meter) van zendingen met een andere bestemming. Meer informatie over de certificering van psi-zendingen is beschikbaar bij de PD.

Verpakking Aan de verpakking worden de volgende eisen gesteld: Verpakkingsmateriaal moet vrij zijn van dierlijke en plantaardige verontreinigingen (insecten, schimmels, slakken enz.). Nieuw fust is verplicht Hout, gebruikt voor verpakkingsmateriaal, moet vrij zijn van schorsdelen. Toegestane materialen zijn boekweitdoppen, geëxpandeerde kleikorrels, houtwol, houtkrullen, kurk, turfmolm, papierwol, perlite, vermiculite, sphagnum, steenwol, zaagsel. Niet toegestaan: Wilgeteen (Salix).


82


Bij gebruik van doosjes of plastic zakken moeten deze aan alle kanten zijn geperforeerd met gaatjes van tenminste 6 mm doorsnede. Preshipment artikelen mogen in was worden gedompeld. Op elke collo moet een zogenaamd kopiecertificaat worden aangebracht, waarvan de tekst overeenkomstig is met het voorgeschreven gezondheidscertificaat.

N.B. Deze informatie kan op het moment dat u deze marktmonitor in bezit heeft al weer achterhaald zijn. Raadpleeg daarom de Plantenziektenkundige Dienst en uw importeur!

Plantenziektenkundige Dienst Geertjesweg 15 Postbus 9102 6700 HC Wageningen Tel: 0317-496911 Fax: 0317-421701


83



84


BIJLAGE 3 - BEURZEN Beurs

Datum

Locatie

Omschrijving

Contact

World Floral 02/04/2008 Miami

Bloemenvakbeurs in

HPP World Wide

Expo 2008

het Sheraton Mart &

dhr. D. van Raamsdonk

Convention Center

T +31 (0) 20 - 662 24 82

04/04/2008

F +31 (0) 20 - 675 23 26 E [email protected] I www.agriflor.com Annual

9/11/2007

Conference

11/11/2007

Conneticut Conferentie voor

ABC

The Association of Bridal

wedding planners,

Consultants

bestaande uit een

56 Danbury Road suite 11 New

beurs, seminars,

Milford, Conneticut 06776 USA

workshops en diners

T +1 (0) 860 - 355 0464 F +1 (0) 860 - 354 1404 E [email protected] I www.bridalassn.com

BizBash

8/11/2007

New York

Event Planners beurs Nadere informatie:BizBash

M&C

met educatie

T +1 (0)646 638 3600

Meeting and

programma

E [email protected]

Event Style

I www.bizbash.com

Show Annual

16/9/2007

Palm

Society of Americian Florists

Convention

29/9/2007

Springs

(SAF) T +1 (0)703 836 8700 E [email protected] I www.safnow.org

Event

20/8/2007

Solutions

23/08/2007

Miami

2007 Idea

Beurs met educatie

Northwest Flower & Garden

programma voor

Show

eventplanners

mevr. Linda Knudsen

Factory

T +1 (0) 206 - 789 53 33 F +1 (0) 201 - 784 55 45 I www.gardenshow.com

AIFD’s 2007

7/7/2007

Palm

Symposium voor

American Institute for Floral

National

11/7/2007

Desert,

leden van de AIFD

Designers (AIFD)


85


Symposium

California

720 Light Street 21230, Baltimore, MD USA T +1 (0)410 752-3318 F +1 (0)410 752-8295 E [email protected] I www.aifd.org

Super Floral

12/6/2007

Columbus, Trade Show voor

Diversified Business

Show

15/6/2007

Ohio

Communications

groothandelaren

P.O. Box 7437, Portland ME 04112-7437 USA T +1 (0)207 842 5508 F +1 (0)207 842 5509 E [email protected] I www.superfloralshow.com WF&FSA

21/2/2007

Wholesale Florist & Florist

Annual

24/2/2007

Supplier Association (WF&FSA)

Convention

147 Old Solomons Island Road

& Floral

Suite 302 Annapolis MD 21401

EXPO 2007

T +1 410-573-0400 F +1 410-573-5001 E [email protected] I www.wffsa.org

The Special

10/1/2007

Los

Eventplanners beurs

Prism Business Media

Event Show

12/1/2007

Angeles

met educatie

Mevr. K. Romano

programma

11 River Bend South Stamford, CT 06907 USA T +1 (0)708-486-0731 or 866486-0731 F +1 (0)708-344-4444 E [email protected] I www.thespecialeventshow.com


86


BIJLAGE 4 – BELANGRIJKE FEEST- EN BLOEMENDAGEN

2007

2008

Nieuwjaar (New Year’s Day)

1 januari

1 januari

Martin Luther King's Birthday

15 januari

21 januari

Groundhog Day

2 februari

2 februari

Lincoln's Birthday

12 februari

12 februari

Valentijnsdag

14 februari

14 februari

President's Day

19 februari

18 februari

Washington's Birthday

19 februari

18 februari

Orthodox Lent Begins

13 maart

13 maart

St. Patrick's Day

17 maart

17 maart

Palmzondag (Palm Sunday)

1 april

16 maart/20 april

Goede Vrijdag (Good Friday)

6 april

21 maart/25 april

Pasen (Easter)

8 april

23 maart/27 april

Thomas Jefferson’s Birthday

13 april

13 april

Administrative Professionals' Day *

25 april

23 april

Teacher Appreciation Day

8 mei

6 mei

May Day

1 mei

1 mei

Moederdag (Mother's Day)

13 mei

11 mei

Armed Forces Day

20 mei

20 mei

Memorial Day

28 mei

26 mei

Flag Day

14 juni

14 juni

Vaderdag (Father's Day)

17 juni

15 juni

Independence Day

4 juli

4 juli

* (voorheen Secretary’s Day) Vervolg tabel ⇒


87


Vervolg tabel vorige pagina Labor Day

3 september

1 september

3 september

Grootoudersdag

9 september

7 september

9 september

Columbus Day

8 oktober

13 oktober

8 oktober

Sweetest Day

20 oktober

18 oktober

20 oktober

National Bosses Day

16 oktober

16 oktober

16 oktober

Mother-in-Law Day

22 oktober

22 oktober

22 oktober

United Nations Day

24 oktober

24 oktober

24 oktober

Halloween

31 oktober

31 oktober

31 oktober

Election Day

6 november

4 november

7 november

Veterans Day

11 november

11 november

11 november

Thanksgiving

22 november

27 november

22 november

Pearl Harbor Day

7 december

7 december

7 december

Kerstmis (Christmas)

25 december

25 december

25 december


88


BIJLAGE 5 - VAKBLADEN

American Nurseryman Publishing 77 W. Washington St. Suite 2100 Chicago, IL 60602 F: +1 (0) 312 - 782 32 32

Floral & Nursery Times Postbox 8470 Northfield, IL 60093 USA T: +1 (0) 847 - 784 97 97 F: +1 (0) 847 - 784 98 98 Floral Management 1601 Duke Street Alexandria, VA 22314 USA T: +1 (0) 703 - 836 87 00 F: +1 (0) 703 - 836 87 05

Floral Retailing 10901 West 84th Terrace, Suite 200 Lenexa, KSA 66214 USA T: +1 (0) 913 - 438 07 22 F: +1 (0) 913 - 438 07 65

Florist 33031 Schoolcraft Road Livonia, MI 48150 USA T: +1 (0) 734 - 466 89 37 F: +1 (0) 734 - 466 89 78


89


Florists’ Review P.O. Box 4368 Topeka, KS 66604 USA T: +1 (0) 785 - 266 08 88 F: +1 (0) 785 - 266 03 33

Flower News 120 South Riverside Plaza, Suite 464 Chicago, IL 60606 USA T +1 (0) 312 - 739 50 00 F +1 (0) 312 - 739 07 39

Flowers 11444 West Olympic Boulevard Los Angeles, CA 90064 USA T: +1 (0) 310 - 966 35 45 F: +1 (0) 310 - 966 36 10

GM PRO P.O. Box 1868 Forth Worth, TX 76101 USA T +1 (0) 817 - 882 41 20 F +1 (0) 817 - 882 41 21

Greenhouse Business P.O. Box 698 Park Ridge, IL 60068 USA T: +1 (0) 847 - 870 15 76 F: +1 (0) 847 - 870 15 94


90


Grower Talks Magazine P.O. Box 9 Batavia, IL 60510 USA T: +1 (0) 630 - 208 90 80 F: +1 (0) 630 - 208 93 50 Produce Business/Floral Business P.O. Box 810425 Boca Raton, FL 33481 USA

The Produce News 482 Hudson Terrace Engelwood Cliffs, NJ 07632 USA T: +1 (0) 201 - 503 91 00 F: +1 (0) 630 - 208 90 14


91



92


BIJLAGE 6 – INTERESSANTE ADRESSEN

Nederlandse vertegenwoordigingen in de Verenigde Staten: Ambassade der Nederlanden Mr. Christiaan Mark Johan Kröner 4200 Linnean Avenue N.W. Washington D.C. 20008-3896 T: 1-877-DUTCHHELP(1-877-388-2443) F : 00-1-202- (202) 362-3430 E: [email protected] W: www.netherlands-embassy.org

Landbouwraad Verenigde Staten 4200 Linnean Avenue N.W. Washington D.C. 20008-3896 T: 00-1-202-274-2716/2718 F: 00-1-202-244-3325 E: [email protected] W: www.netherlands-embassy.org

Consulaat-Generaal te Chicago Ressort: de Staten Illinois, Indiana, Iowa, Kansas, Kentucky, Michigan, Minnesota, Missouri, Nebraska, North Dakota, Ohio, South Dakota, Tennessee en Wisconsin 303 East Wacker Drive, Suite 410 Chicago, Illinois 60601 T: 00-1-312-8560110 F: 00-1-312-8569218 E: [email protected] W: www.cgchicago.org


93


Consulaat-Generaal te New York Ressort: de Staten New York, Connecticut, New Jersey, Pennsylvania, Massachusetts, New Hampshire, Rhode Island, Vermont en Maine 1 Rockefeller Plaza, 11th Floor New York, N.Y. 10020-2094 T: 00-1-212-2461429 F: 00-1-212-3333603 E: [email protected] W: www.cgny.org

Netherlands Chamber of Commerce in the US 1 Rockefeller Plaza 11th Floor New York, N.Y. 10020 T: 00-1-212-2656460 F: 00-1-212-2656402 W: www.nlcoc.com

Nederlands Consulaat-Generaal te Los Angeles Ressort: Alaska, Arizona, California, Colorado, Hawaii, Idaho, Montana, Nevada, New Mexico, Oregon, Utah, Washington en Wyoming 11766 Wilshire Boulevard Suite 1150 Los Angeles, California 90025 T: 00-1-310-2681598 F: 00-1-310-3120989 E: [email protected] W: www.ncla.org


94


Nederlands Consulaat-Generaal te Miami Ressort: de staten Florida, Georgia, South Carolina, Alabama, Louisiana, Mississippi, Texas, Arkansas, Oklahoma, alsmede Puerto Rico, de Bahama's, Amerikaanse Maagdeneilanden, Turks- en Caicos eilanden en de Kaaimaneilanden. 701 Brickell Avenue, fifth floor Miami, Florida 33131 T: 00-1-786-8660480 F: 00-1-786-8660498 E: [email protected] W: www.cgmiami.org

Verder bevinden zich honoraire consulaten in Atlanta, Baltimore, Boston, Christiansted, Cleveland, Denver, Detroit, Grand Rapids, Honoloeloe, Houston, Jacksonville, Kansas City, Minneapolis, New Orleans, Orlando, Philadelphia, Phoenix, Portland, Raleigh, Salt lake City, San Francisco, San Juan, Seattle en St. Louis.

Amerikaanse vertegenwoordigingen in Nederland:

Amerikaanse Ambassade Lange Voorhout 102 2514 EJ Den Haag T: 070-3624911/3109209 F: 070-3657681 W: www.usemb.nl

Consulaat Generaal te Amsterdam Museumplein 19 1071 DJ Amsterdam T.: 020-5755309 F: 020-5755310 W: www.usemb.nl


95


Nederlandse Kamer van Koophandel voor Amerika "Holland Trade House" kamer Bezuidenhoutseweg 181 2594 AH Den Haag Tel.: 070-3478292 Fax : 070-3473732 E: [email protected] W: www.netherlands.org

The American Chamber of Commerce in the Netherlands Scheveningseweg 58 2517 KW The Hague T: (070) 365.98.08 F: (070) 364.69.92 E: [email protected] W: www.amcham.nl

Informatieadressen:

EVD (Economische Voorlichtingsdienst) Exportinformatiecentrum Bezuidenhoutseweg 181 2594 AG Den Haag Tel.: 070-3797492 Fax : 070-3797878 website: www.evd.nl email: [email protected]

Hoofdkantoor Plantenziektenkundige Dienst Geertjesweg 15 6706 EA Wageningen T: 0317-496911 F: 0317-421701


96


Hoofdbedrijfschap Agrarische Groothandel Postbus 1012

Bezoekadres:

Turfstekerstraat 63

1430 BA Aalsmeer

Kantorencomplex “ De Legakker”

T.: 0297 – 380090

1431 GD Aalsmeer

F : 0297 - 380099 E: [email protected] W: www.hbag.nl

American Floral Endowment 11 Glen-Ed Professional Park, Glen Carbon, IL 62034 T: 00-1-618-692-0045 F: 00-1-618-692-4045 E: [email protected] W: www.endowment.org

Society of American Florists (SAF) 1601 Duke street Alexandria, VA 22314 T: 00-1-703-836-8700 F: 00-1-703-836-8705 E: [email protected] W: www.safnow.org

Productschap Tuinbouw Postbus 280

Bezoekadres:

2700 AG Zoetermeer

Louis Pasteurlaan 6 2719 EE Zoetermeer

T: 079 – 3470707 F: 079 – 3470404 E: [email protected] W: www.tuinbouw.nl


97


United States Department of Agriculture, National Agricultural Statistics Service (Uitgever Floriculture Crops) T: 00-1-703-834-0125 F: 00-1-703-397-9569 E: [email protected] W: www.nass.usda.gov

United States Department of Commerce Bureau of the Census Foreign Trade Division U.S. Census Bureau 4700 Silver Hill Road Washington DC 20233-0001 T: 00-1-301-763-4636 E: [email protected] W: www.census.gov

United Nations International Trade Centre U.N.C.T.A.D./GATT Palais des Nations 1211 Geneve 10 Zwitserland T: 00 41 22 730 02 61 F: 00 41 22 730 05 76 W: www.intracen.org

Produce Marketing Association P.M.A. 1500 Casho Mill Road P.O. Box 6036 Newmark, DE 19714-6036 T: 00-1-302 738 7100 F: 00-1-302-731-2409 W: http://pma.com


98


Wholesale Florist & Florist Supplier Association (WF&FSA) 147 Old Solomons Island Road, Suite 302 Annapolis, Maryland 21401 Tel: 410 573 0400, or toll free 888 289 3372 Fax: 410 573 5001 E: [email protected] Website: www.wffsa.org

Voor specifieke landeninformatie en het bestellen van promotiemateriaal kunt u terecht bij:

Bloemenbureau Holland Schipholweg 1 2316 XB Leiden T: 071 5659565 F: 071 5659555 E: [email protected] W: www.flowercouncil.org


99



100


BIJLAGE 7 – MARKTONDERZOEKEN SNIJBLOEMEN VS

•

Consumentenaankopen snijbloemen in de Verenigde Staten 1992-2005, PT 2005-47

•

Snijbloemen in kleine en middelgrote supermarktketens in de VS 2005, PT 2005-41

•

Importeursonderzoek Verenigde Staten, PT 2005-40

•

Import van siergewassen in de VS 1999-2004, PT 2005-13

•

Gebruik van bloemen door event planners en bloemisten in de Verenigde Staten, PT 2004 - 92

•

Consumentenonderzoek Verenigde Staten, PT 2004 - 90

•

Import van siergewassen in de Verenigde Staten, 1999-2003. PT 2004 - 19

•

Consumptie snijbloemen Verenigde Staten 1998-2002, PT 2003 - 53

•

Event markt Verenigde Staten 2003, PT 2003 - 51

•

Importeursonderzoek Verenigde Staten 2005, PT 2005 - 40


101



102


BIJLAGE 8 – LITERATUURLIJST Algemeen • Rabobank, www.rabobank.nl •

Central Intelligence Agency, www.cia.gov Landenrapporten met gegevens over geografie, overheid, populatie en economie

•

Country Commercial Guides, www.state.gov Landenrapporten

met

gegevens

over

economie,

demografie,

politiek

en

investeringsklimaat •

Economische Voorlichtings Dienst, www.evd.nl Basisgegevens en economische ontwikkeling

•

GeoInvestor, www.geoinvestor.com/countryindex.htm Alles over 42 landen op het gebied van financiën, monetaire ontwikkelingen, fiscale zaken, nieuws en koersen

•

Ministerie van Buitenlandse Zaken, www.minbuza.nl Landenoverzichten met informatie over topografie, demografie, economie, politieke en betrekking met Nederland

•

Tradeport, www.tradeport.org

•

Food and Agricultural Organization, www.fao.org Demografische gegevens, voorspellingen en historische reeksen

•

Corporate information, www.corporateinformation.com Adresinformatie over de grootste bedrijven per land, gecombineerd met algemene informatie

•

Export Hotline, www.exporthotline.com 5.000 marktrapporten, analyses van industrieën over 120 landen

Adresinformatie • Kompass, www.kompass.com Wereldwijde bedrijvengids met circa 1,5 miljoen adressen •

Telephone directories of the web, www.teldir.com Wereldwijd overzicht van nationale telefoonboeken en gele gidsen

•

World Chambers Network, www.worldchambers.com Adressen van Kamers van Koophandel wereldwijd


103


Sectorinformatie • Faostat, www.fao.org Statistieken van alle landen van de wereld op het gebied van landbouwproducten en visserij •

Agri-food trade service, www.atn-riae.agr.ca Uitvoerige informatie per land met links naar sites met betrekking tot export

•

Hoofdbedrijfschap Agrarische groothandel, www.hbag.nl Gegevens over bloemen- en plantenexport van Nederland naar andere landen

•

InfoExport, www.infoexport.gc.ca Sectorgegevens en internationale brancherapporten

•

LEI, www.lei.dlo.nl Statistieken over onder meer glastuinbouwbedrijven

Marktonderzoeken • Consumentenaankopen snijbloemen in de Verenigde Staten 1992-2005, PT 2005-47 •

Snijbloemen in kleine en middelgrote supermarktketens in de VS 2005, PT 2005-41

•

Importeursonderzoek Verenigde Staten, PT 2005-40

•

Import van siergewassen in de VS 1999-2004, PT 2005-13

•

Gebruik van bloemen door event planners en bloemisten in de Verenigde Staten, PT 2004 - 92

•

Consumentenonderzoek Verenigde Staten, PT 2004 - 90

•

Import van siergewassen in de Verenigde Staten, 1999-2003. PT 2004 - 19

•

Consumptie snijbloemen Verenigde Staten 1998-2002, PT 2003 - 53

•

Event markt Verenigde Staten 2003, PT 2003 - 51

•

Importeursonderzoek Verenigde Staten 2005, PT 2005 - 40

Nieuws en actualiteiten • Business Week online, www.businessweek.com Website versie van het bekende weekblad •

CNN World News, www.cnn.com

•

Financieel Dagblad, www.fd.nl

•

Find Articles, www.findarticles.com

•

Online Newspapers, www.onlinenewspapers.com Wereldwijd overzicht van via internet toegankelijke elektronische kranten en Nieuwsbulletins

•

www.verenigdestatenvanamerika.com Zeer algemene informatie over de cultuur van de Verenigde Staten


104



105


MARKTMONITOR Verenigde Staten

Recommend Documents