JAARVERSLAG MST GYNAECOLOGIE OBSTETRIE

JAARVERSLAG MST GYNAECOLOGIE OBSTETRIE

2013

......................................................

......................................................

jaarverslag gynaecologie obstetrie MST 2013

inhoud

INHOUD VOORWOORD ............................................................................................................................................ 1. ALGEMEEN ........................................................................................................................................ 1.1 Personele bezetting ............................................................................................................................. 1.2 Reguliere bijeenkomsten...................................................................................................................... 2.

OBSTETRIE .........................................................................................................................................

3. GYNAECOLOGIE ............................................................................................................................... 3.1 Verrichtingen ........................................................................................................................................ 3.2 Complicaties ........................................................................................................................................ 4. 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

PRENATALE DIAGNOSTIEK ............................................................................................................. Medewerkers ....................................................................................................................................... Samenvatting prenatale diagnostiek 2009-2013 .................................................................................. TA-CVB................................................................................................................................................ AP ........................................................................................................................................................ Structurele echografie ..........................................................................................................................

5. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

MAATSCHAP EN WETENSCHAP ..................................................................................................... Aandachtsgebieden en subspecialisaties ............................................................................................ Lidmaatschappen en functies .............................................................................................................. Congresbezoek.................................................................................................................................... Voordrachten ....................................................................................................................................... Publicaties............................................................................................................................................ Onderzoeksprojecten ...........................................................................................................................

2


voorwoord

VOORWOORD Voor u ligt het laatste jaarverslag van de maatschap gynaecologie Enschede; om de kwaliteit van zorg te blijven verbeteren, bij steeds verder gaande specialisering gaan wij fuseren. De fusie is een feit. Vanaf 1 januari 2014 vormen wij met ZGT (Almelo en Hengelo) een regiomaatschap. Wij bouwen vanaf dan verder aan de toekomst. Er wordt veel gebouwd in Twente. Vanuit de overdrachtsruimte zien wij dagelijks langzaam maar zeker de toekomst van een nieuwe kliniek aan de horizon verschijnen; de nieuwbouw gaat hard!. Wij bouwen mee met mst. De maatschap is uitgebreid met Marieke Verberg. Zij houdt zich voornamelijk bezig met fertiliteit, in de Fertiliteitkliniek Twente. Op weg naar de toekomst is vooruitlopen van belang. Zo is er uitgebreid gestart met het gebruik van de plasmajet.

3


algemeen

1. ALGEMEEN

1.1 Personele bezetting Gynaecologen Mw.dr. J.T.J. Brons Mw.dr. E. Everhardt Dr. H.R. Franke D.A. Hoozemans Mw. D.S. Massop-Helmink R.P. Poeschmann Dr. H.W.P. Quartero, F.R.C.O.G. Mw. Dr. N. Reesink-Peters R. van der Sijde Dr. E.M.J. Schutter Mw. dr.M.F.G. Verberg ( vanaf 1.3.2013) Mw. I.A.A. van Zon-Rabelink Assistenten Mw. F. de Boer ( vanaf 1.2.2013) Mw. L .Boudry ( vanaf 1.8.2013) Mw. C. Chen (vanaf 21.5.2013 /tot 31.7.2013) Dhr. M. Dicker ( vanaf 7.10.2013) Mw. E. Dul ( tot 15.6.2013) Mw. E. Gasman (tot 31.8.2013) Mw. N. Folkeringa ( vanaf 8.4.2013 tot 7.11.2013) Mw. S .Kloppers (vanaf 1.9.2013) Dhr .F. Melisie ( vanaf 23.9.2013) Mw. M. Mingels ( vanaf 18.11.2013) Mw. E. Passchyn ( tot 1.8.2013) Mw. E. oudeLohuis ( tot 18.3.2013) Mw.W.Prosman (tot 31.12.2013) Mw.W.Reitsma ( vanaf 1.8.2013) Mw.A.Schimmel-de Kok(vanaf 1.3.2013) Dhr.J.Vandenberghe ( tot 1.8.2013) Mw. M. v.d. Velde ( vanaf 1.3.2013) Mw. C. v.d Werf ( tot 31.7.2013)

AIOS UMCG AIOS leuven ANIOS ANIOS AIOS UMCG ANIOS AIOS UMCG ANIOS ANIOS ANIOS AIOS Leuven ANIOS ANIOS AIOS UMCG ANIOS AIOS Leuven ANIOS ANIOS

Klinisch Verloskundigen Mw. A.C. Schmidt Mw. B. Vaanholt Mw. I. Zuijdgeest Mw. B. Vos-Klaassen Bedrijfskundig manager Gynaecologie&Verloskunde Mw.R.J. Zijlstra MA

4


algemeen

Verpleegafdeling verloskunde Vrouw Kind Centrum Mw. S.Knape afdelingshoofd verloskamer Verpleegafdeling gynaecologie Vrouw Kind Centrum Mw. P. ter Steege afdelingshoofd kraamafdeling/gynaecologieafdeling Chef de bureau gynaecologie Mw. W.B.E. Holl-Matser Research verpleegkundigen Mw. S. Arendsen-Meyer Mw. J. Krabbe-Damink Polikliniek locatie Enschede/Oldenzaal/Haaksbergen/Losser Mw. J. oude Lohuis-Tijkotte afdelingshoofd Mw. D. Agten Mw. S.J.M. Benken Mw. G. Boers-Hoek Mw. J. Bult-Klein Buursink Mw. M. Eggert-Kastermans Mw. K. Eijsink-Kleinsman Mw. K. Greve Mw. R. Grootepunt-Bulter Mw. H. Hamelink-Bergink Mw. E. Krabbe Mw. E. Lankamp-Agteresch Mw. A. Nooteboom-Stokvis Mw. E. Peters-Wiggers Mw. A.H. Pit-Beverdam Mw. K. Stok-Selker Mw. C.C.M. Tichelaar-Burink Mw. E. Veneboer-Kroonenberg Mw. S. de Vries Mw. J. Wobben-Berger Mw. I. Wolbers-Middelkamp

5


algemeen

1.2 Reguliere bijeenkomsten Assistentenoverleg Calamiteiten training Complicatiebespreking Erfelijkheidsbespreking (Kern)stafvergadering Maatschapvergadering Nieuwe zwangeren bespreking Ochtendrapport OK-bespreking Oncologiebespreking Onderwijs assistenten Onderwijs co-assistenten Overleg klinisch chemici Overleg verloskundigen: VSV PA-bespreking Perinatale sterfte Perinatale audit Perinatologiebespreking PICO bespreking Refereeravond TGV Regionaal oncologieoverleg Seksuologiebespreking Structurele echografie bespreking Urogynaecologiebespreking

6


obstetrie

2. OBSTETRIE Onze afhankelijkheid van de ICTis verantwoordelijk voor de gebrekkige registratie van onze obstetrische verrichtingen. Zo zijn er 1260 partus geregistreerd terwijl er 1820 plaatsgevonden hebben. Indien het registratieverlies at random is geweest zijn de percentages kunstverlossingen, hpp‟s en andere zaken betrouwbaar, zo niet… Kijkend naar de toekomst wachten ons boeiende tijden wat betreft geboortezorg in Twente en de geïntegreerde geboortezorg. Het wordt een uitdaging om op locaal niveau beter te gaan samenwerken dan op nationaal niveau: NVOG en KNOV. De voorbereidingen daarvoor zijn volop gaande binnen de Twentse Medische Cooperatie. Peter Poeschmann

LVR2

JAAROVERZICHT

Praktijk 1454

MOEDER Herkomst Nederlands Buitenlands Overig/onbekend Totaal partus

2009 % 1300 78 343 21 15 1 1658

2010 % 1434 79 370 20 20 1 1824

2011 % 1354 78 339 19 49 3 1742

2012 % 1250 77 345 21 23 1 1618

2013 % 979 78 246 20 35 3 1260

Lnd% 76 23 1

Leeftijd Jonger dan 20 20-30 31-36 37 en ouder Overig/onbekend Totaal partus

2009 % 34 2 828 50 602 36 194 12 0 0 1658

2010 % 47 3 927 51 652 36 197 11 1 0 1824

2011 % 21 1 905 52 631 36 185 11 0 0 1742

2012 % 36 2 813 50 620 38 149 9 0 0 1618

2013 % 18 1 658 52 449 36 135 11 0 0 1260

Lnd% 1 49 38 12 0

Graviditeiten 1 2 3 en meer Overig/onbekend Totaal partus

2009 % 661 40 491 30 505 30 1 0 1658

2010 % 730 40 555 30 539 30 0 0 1824

2011 % 693 40 528 30 521 30 0 0 1742

2012 % 675 42 475 29 466 29 2 0 1618

2013 % 495 39 397 32 368 29 0 0 1260

Lnd% 41 29 30 0

Abortus/EUG/mola 0 1 en meer Overig/onbekend Totaal partus

2009 % 1200 72 456 28 2 0 1658

2010 % 1300 71 499 27 25 1 1824

2011 % 1221 70 496 28 25 1 1742

2012 % 1073 66 436 27 109 7 1618

2013 % 747 59 322 26 191 15 1260

Lnd% 40 28 31

7


obstetrie

Pariteit 1 2 3 en meer Overig/onbekend Totaal partus

2009 % 816 49 561 34 280 17 1 0 1658

2010 % 933 51 590 32 301 17 0 0 1824

2011 % 888 51 573 33 281 16 0 0 1742

2012 % 856 53 490 30 270 17 2 0 1618

2013 % 615 49 433 34 212 17 0 0 1260

Lnd% 51 33 16 0

Mortaliteit (mat.) Nee Totaal partus

2009 % 1658 100 1658

2010 % 1824 100 1824

2011 % 1742 100 1742

2012 % 1618 100 1618

2013 % 1260 100 1260

Lnd% 100

Conceptie Spontaan (incl KID) Gestimuleerd Overig/onbekend Aantal codes (max 2/partus)

2009 % 1572 95 86 5 0 0 1658

2010 % 1686 92 136 7 2 0 1824

2011 % 1605 92 135 8 2 0 1742

2012 % 1514 94 102 6 2 0 1618

2013 % 1185 94 70 6 5 0 1260

Lnd% 92 6 2

Zwangerschapsduur 25w0 - 31w6 32w0 - 36w6 37w0 - 41w6 42w0 en meer Overig/onbekend Totaal kinderen

2009 % 15 1 179 11 1419 83 56 3 32 2 1701

2010 % 19 1 194 10 1600 85 27 1 38 2 1878

2011 % 15 1 185 10 1551 87 9 1 32 2 1792

2012 % 8 0 157 9 1436 87 12 1 40 2 1653

2013 % 6 0 112 9 1119 88 12 1 29 2 1278

Lnd% 2 8 87 2 1

Overname Geen Uit 1e lijn Uit 2e lijn Totaal partus

2009 % 524 32 1126 68 8 0 1658

2010 % 571 31 1240 68 13 1 1824

2011 % 601 35 1126 65 15 1 1742

2012 % 459 28 1151 71 8 0 1618

2013 % 381 30 873 69 6 0 1260

Lnd% 32 65 3

Begeleiding Geen 1x of 2x na w20 3x of meer na w20 Tijdens ontsluiting Tijdens uitdrijving Na de geboorte Totaal patienten

2009 % 15 1 324 20 958 58 301 18 60 4 1 0 1659

2010 % 9 0 374 20 1066 58 336 18 39 2 1 0 1825

2011 % 9 1 285 16 1049 60 342 20 57 3 1 0 1743

2012 % 31 2 391 24 800 48 340 21 56 3 32 2 1650

2013 % 25 2 262 20 674 53 253 20 46 4 22 2 1282

Lnd% 2 20 49 23 4 2

Eigen zorg 0 dagen 1 of 2 dagen 3-10 dagen >10 dagen Overig/onbekend

2009 % 5 0 4 0 3 0 1545 93 101 6

2010 % 4 0 3 0 2 0 1727 95 88 5

2011 % 4 0 0 0 3 0 1674 96 61 4

2012 % 8 0 3 0 5 0 1536 95 66 4

2013 % 5 0 0 0 2 0 1205 96 48 4

Lnd% 20 12 7 60 1

ZWANGERSCHAP

8


obstetrie

1658

1824

1742

1618

1260

Aantal kinderen/partus Eenling Meerling Totaal kinderen

2009 % 1611 95 90 5 1701

2010 % 1771 94 107 6 1878

2011 % 1694 95 98 5 1792

2012 % 1589 96 64 4 1653

2013 % 1245 97 33 3 1278

Lnd% 95 5

Dag v/d week Zondag Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Totaal kinderen

2009 175 218 273 272 280 277 206 1701

% 10 13 16 16 16 16 12

2010 227 229 318 255 321 300 228 1878

% 12 12 17 14 17 16 12

2011 203 244 257 303 285 292 208 1792

% 11 14 14 17 16 16 12

2012 210 218 263 238 274 245 205 1653

% 13 13 16 14 17 15 12

2013 168 156 221 187 193 196 157 1278

% 13 12 17 15 15 15 12

Lnd% 11 14 16 16 15 16 12

Geboorteuur 8 tot 11 11 tot 14 14 tot 17 17 tot 20 20 tot 8 Totaal kinderen

2009 276 274 233 206 712 1701

% 16 16 14 12 42

2010 306 331 285 234 722 1878

% 16 18 15 12 38

2011 230 324 287 224 727 1792

% 13 18 16 12 41

2012 242 297 274 220 620 1653

% 15 18 17 13 38

2013 211 217 195 173 482 1278

% 17 17 15 14 38

Lnd% 12 17 17 14 38

Begin baring Spontaan begin Inleiding Sectio Overig/onbekend Totaal partus

2009 % 1023 62 413 25 219 13 3 0 1658

2010 % 1023 56 569 31 228 12 4 0 1824

2011 % 907 52 615 35 213 12 7 0 1742

2012 % 837 52 541 33 214 13 26 2 1618

2013 % 673 53 407 32 172 14 8 1 1260

Lnd% 56 30 11 3

Indicatie Inl/PS Geen indicatie Electief Conditie kind/moeder Totaal partus

2009 % 1010 61 274 17 374 23 1658

2010 % 1005 55 407 22 412 23 1824

2011 % 909 52 436 25 397 23 1742

2012 % 836 52 458 28 324 20 1618

2013 % 700 56 341 27 219 17 1260

Lnd% 59 15 26

Gebroken vliezen Minder dan 1 uur 1-12 uur 12-24 uur 1-14 dagen >14 dagen Overig/onbekend Totaal partus

2009 319 937 209 161 17 15 1658

2010 % 314 17 1085 59 231 13 161 9 16 1 17 1 1824

2011 % 315 18 1020 59 237 14 139 8 15 1 16 1 1742

2012 % 284 18 954 59 226 14 122 8 12 1 20 1 1618

2013 % 239 19 715 57 160 13 106 8 15 1 25 2 1260

Lnd% 15 60 12 9 0 4

Totaal partus BEVALLING

% 19 57 13 10 1 1

9


obstetrie

Einde baring Spontaan einde Kunstverlossing Secundaire sectio Primaire sectio Overig/onbekend Totaal kinderen

2009 911 311 248 231 0 1701

Indicatie KV/SS Geen indicatie Foetale nood Niet vorderen baring Nood + niet vorderen Overig/onbekend Totaal kinderen

2009 % 1122 66 175 10 313 18 67 4 24 1 1701

2010 % 1259 67 222 12 270 14 96 5 31 2 1878

2011 % 1135 63 258 14 282 16 78 4 39 2 1792

Uitdrijvingsduur <1 uur 1-2 uur 2-4 uur >4 uur Overig/onbekend Totaal kinderen

2009 % 959 56 211 12 31 2 27 2 473 28 1701

2010 % 1148 61 173 9 36 2 20 1 501 27 1878

Pijnbestrijding 2009 % Geen 611 34 Sedativa 10 1 Analgetica non-opiaten 2 0 Analgetica opiaten 415 23 Epidurale reeds bij ontsluiting 358 20 Epidurale pas bij sectio 41 2 Spinale bij sectio 322 18 Alg anesthesie bij sectio 17 1 Aantal codes (max 2/partus) 1776

2010 633 56 30 361 474 32 332 13 1931

Stimulatie Nee Ja Totaal partus

2009 % 1179 71 479 29 1658

2010 % 1197 66 627 34 1824

2011 % 1088 62 654 38 1742

Perineum/Ruptuur Gaaf Ruptuur Subtotaal ruptuur Totaal ruptuur Laterale epi. Mediane epi.

2009 % 732 43 320 19 7 0 8 0 615 36 5 0

2010 % 736 40 438 24 9 0 10 1 660 36 4 0

2011 % 681 37 422 23 9 0 6 0 711 39 3 0

% 54 18 15 14 0

2010 1043 330 260 241 4 1878

% 56 18 14 13 0

% 33 3 2 19 25 2 17 1

10

2011 935 355 268 233 1 1792

% 52 20 15 13 0

% 57 15 14 14 1

Lnd% 65 12 12 11 0

2012 % 1122 68 194 12 240 15 71 4 26 2 1653

2013 % 907 71 111 9 192 15 41 3 27 2 1278

Lnd% 74 8 13 3 2

2011 % 1078 60 189 11 17 1 17 1 491 27 1792

2012 % 996 60 156 9 20 1 24 1 457 28 1653

2013 % 743 58 142 11 16 1 19 1 358 28 1278

Lnd% 60 12 2 1 25

2011 602 11 41 372 444 32 342 28 1872

2012 566 65 11 284 427 39 293 19 1704

2013 407 29 5 311 294 29 244 6 1325

% 31 2 0 23 22 2 18 0

Lnd% 36 3 1 19 23 1 16 1

2012 % 1106 68 512 32 1618

2013 % 850 67 410 33 1260

Lnd% 54 46

2012 % 655 39 347 21 9 1 6 0 636 38 3 0

2013 % 516 40 266 21 7 1 2 0 478 37 9 1

Lnd% 44 26 1 1 27 0

% 32 1 2 20 24 2 18 1

2012 907 291 227 225 3 1653

% 55 18 14 14 0

% 33 4 1 17 25 2 17 1

2013 724 192 175 179 8 1278


obstetrie

0

0

2012 % 383 23 0 0 831 50 437 26 2 0 1653

2013 % 322 25 2 0 667 52 281 22 6 0 1278

Lnd% 40 0 31 22 6

2011 % 1624 93 118 7 1742

2012 % 1525 94 93 6 1618

2013 % 1168 93 92 7 1260

Lnd% 90 10

2010 % 1716 93 72 4 50 3 8 0 1846

2011 % 1624 91 90 5 53 3 16 1 1783

2012 % 1525 93 71 4 41 2 6 0 1643

2013 % 1168 92 51 4 51 4 5 0 1275

Lnd% 88 7 4 1

2009 % 365 22 465 28 700 42 128 8 1658

2010 561 408 671 184 1824

2011 514 349 637 242 1742

2012 427 222 348 621 1618

% 26 14 22 38

2013 % 283 22 75 6 123 10 779 62 1260

Lnd% 23 28 36 13

Ligging Hoofdligging Stuiten Bijzonder Totaal kinderen

2009 % 1535 90 150 9 16 1 1701

2010 % 1714 91 144 8 20 1 1878

2011 % 1647 92 120 7 25 1 1792

2012 % 1508 91 121 7 24 1 1653

2013 % 1189 93 72 6 17 1 1278

Lnd% 92 6 1

Geboortegewicht <400g 400-2000g 2001-2500g 2501-3000g 3001-3500g 3501-4000g >4000g Overig/onbekend Totaal kinderen

2009 15 56 89 319 526 468 223 5 1701

2010 24 72 102 335 600 537 204 4 1878

2011 18 61 124 293 626 478 188 4 1792

2012 22 50 97 266 549 472 192 5 1653

2013 8 35 73 223 432 358 145 4 1278

Lnd% 1 4 5 16 33 29 12 0

Overig/onbekend Aantal codes (max 2/partus)

0 1687

0

2 1859

0

Kind aangepakt Verloskundige Co-assistent Assistent Gynaecoloog Overig/onbekend Totaal kinderen

2009 % 243 14 3 0 1293 76 161 9 1 0 1701

2010 % 300 16 7 0 1258 67 311 17 2 0 1878

2011 % 196 11 1 0 1226 68 363 20 6 0 1792

Nageboorte behandeling Nee Ja Totaal partus

2009 % 1546 93 112 7 1658

2010 % 1716 94 108 6 1824

Nageboortetijdperk Geen complicaties HPP > 1000 ml Manuele placentaverw Overige complicaties Aantal codes (max 2/partus)

2009 % 1546 92 77 5 49 3 11 1 1683

Verblijf moeder pp <1 dag 1 dag >1 dag Overig/onbekend Totaal partus

% 31 22 37 10

2 1834

0

% 30 20 37 14

3 1659

0

0 1278

KIND

% 1 3 5 19 31 28 13 0

% 1 4 5 18 32 29 11 0

11

% 1 3 7 16 35 27 10 0

% 1 3 6 16 33 29 12 0

% 1 3 6 17 34 28 11 0


obstetrie

Apgarscore 0-4 5-6 7-10 Overig/onbekend Totaal kinderen

2009 % 38 2 18 1 1638 96 7 0 1701

2010 % 52 3 19 1 1801 96 6 0 1878

2011 % 45 3 15 1 1725 96 7 0 1792

2012 % 44 3 22 1 1575 95 12 1 1653

2013 % 28 2 13 1 1229 96 8 1 1278

Lnd% 2 1 96 0

Kinderarts Geen Consult Overdracht Totaal kinderen

2009 % 793 47 663 39 245 14 1701

2010 % 893 48 698 37 287 15 1878

2011 % 763 43 729 41 300 17 1792

2012 % 745 45 643 39 265 16 1653

2013 % 569 45 545 43 164 13 1278

Lnd% 36 47 16

Kind naar huis Ja Nee Overig/onbekend Totaal kinderen

2009 % 1389 82 199 12 113 7 1701

2010 % 1505 80 219 12 154 8 1878

2011 % 1357 76 245 14 190 11 1792

2012 % 962 58 149 9 542 33 1653

2013 % 607 47 100 8 571 45 1278

Lnd% 79 12 9

Mortaliteit (kind) Niet overleden (7 dagen) Ja: ante partum Ja: durante partu Ja: binnen 24 uur pp Ja: 2e t/m 7e dag Totaal kinderen

2009 % 1664 98 18 1 14 1 4 0 1 0 1701

2010 % 1830 97 32 2 11 1 5 0 0 0 1878

2011 % 1752 98 23 1 10 1 7 0 0 0 1792

2012 % 1615 98 25 2 13 1 0 0 0 0 1653

2013 % 1256 98 9 1 7 1 6 0 0 0 1278

Lnd% 98 1 0 0 0

12


obstetrie

13


obstetrie

14


obstetrie

15


obstetrie

16


obstetrie

17


obstetrie

Perinatale sterfte MST (2013)

overleden

Ja: ante partum < 28 wk Ja: ante partum >=28 wk Ja: durante partu Ja: binnen 24 uur post partum Ja: 2e t/m 7e dag totaal

zw.duur vroeg prematuur a terme onbekend < 25w prematuur 32w037w025w036w6 41w6 31w6 4 1 5 5 1 14

1

1

serotien >=42w0

totaal

4 1 5 6 16

Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 111193 am: 18w1d overleden: Ja: binnen 24 uur post partum 40 jr herkomst: Nederlands G 2 A 0 P 2 18w1d (onzeker) Begeleiding: Geen begeleiding Partus Begin baring: Prostaglandines Stimulatie: Nee Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 0 uur Kind Meisje Ligging: Stuit + 2 voetjes Gewicht: 95 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: binnen 24 uur post partum Syndroom van Down Bijzonderheden Opname-indicatie voor het kind; Indicaties deze zwangersch Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 130298 am: 19w0d overleden: Ja: ante partum < 28 wk 36 jr herkomst: Mediteraan G 6 A 0 P 6 fetal loss: 3 19w0d (onzeker) Begeleiding: Geen begeleiding Partus n.v.t. Kind Onbekend Gewicht: 40 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: ante partum < 28 wk Bijzonderheden Anamn: Afwijkingen kind Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 130309 am: 23w4d overleden: Ja: ante partum < 28 wk 37 jr herkomst: Nederlands G 5 A 3 P 2 fetal loss: 1 23w4d (onzeker) Begeleiding: 3x of meer na 20e week Partus n.v.t. Kind Meisje Ligging: Stuit anderszins Gewicht: 470 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: ante partum < 28 wk Bijzonderheden Indicaties deze zwangersch Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 130426 am: 22w4d overleden: Ja: binnen 24 uur post partum 38 jr herkomst: Nederlands G 1 P 1 22w4d (onzeker) IVF Meerling van: 2

18


obstetrie

Begeleiding: 1x of 2x na 20e week Begin baring: Spontane weeën Stimulatie: Nee Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 0 uur Kind Meisje Meerling Ligging: Stuit zonder voetjes Gewicht: 450 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: binnen 24 uur post partum Bijzonderheden Indicaties deze zwangersch Partus


jr: 2013 partusnr: 130565 am: 17w2d overleden: Ja: ante partum < 28 wk 35 jr herkomst: Nederlands G 5 A 3 P 2 17w2d (onzeker) Begeleiding: 3x of meer na 20e week Partus n.v.t. Kind Jongen Gewicht: 170 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: ante partum < 28 wk Bijzonderheden Bloedverlies deze zwangerschap Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 130705 am: 21w1d overleden: Ja: durante partu 29 jr herkomst: Nederlands G 1 A 0 P 1 21w1d (onzeker) Begeleiding: 3x of meer na 20e week Partus Begin baring: Prostaglandines Stimulatie: Nee Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 0 uur Kind Meisje Gewicht: 100 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: durante partu Overige chromosoomafwijkingen Bijzonderheden Indicaties deze zwangersch Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 130909 am: 23w4d overleden: Ja: durante partu 29 jr herkomst: Nederlands G 2 A 0 P 2 23w4d (onzeker) Begeleiding: 3x of meer na 20e week Partus Begin baring: Prostaglandines Stimulatie: Nee Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 0 uur Kind Jongen Ligging: Stuit anderszins Gewicht: 600 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: durante partu Spina bifida occulta Bijzonderheden Opname-indicatie voor het kind; Indicaties deze zwangersch; Anamn: Afwijkingen kind Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 131065 am: 41w0d overleden: Ja: ante partum >=28 wk 33 jr herkomst: Nederlands G 1 A 0 P 1 41w0d (onzeker) Begeleiding: 1x of 2x na 20e week Partus n.v.t. Kind Jongen Ligging: Achterhoofd Gewicht: 3150 gr Gew.perctl: 10 - 16 overleden: Ja: ante partum >=28 wk Bijzonderheden IUVD; Indicaties deze zwangersch Casus

jr: 2013 partusnr: 131110 am: 23w5d overleden: Ja: binnen 24 uur post partum

19


obstetrie

Moeder Graviditeit

23 jr herkomst: Mediteraan G 1 A 0 P 1 23w5d (onzeker) Begeleiding: 3x of meer na 20e week Partus Begin baring: Prostaglandines Stimulatie: Nee Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 0 uur Kind Jongen Ligging: Stuit zonder voetjes Gewicht: 600 gr Gew.perctl: Onbekend Apgar: 4 overleden: Ja: binnen 24 uur post partum Multiple afwijking Bijzonderheden Opname-indicatie voor het kind; Indicaties deze zwangersch Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 131120 am: 22w2d overleden: Ja: binnen 24 uur post partum 33 jr herkomst: Nederlands G 3 A 1 P 2 22w2d (onzeker) Begeleiding: 3x of meer na 20e week Partus Begin baring: Spontane weeën Stimulatie: Nee Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 0 uur Kind Meisje Ligging: Achterhoofd Gewicht: 460 gr Gew.perctl: Onbekend Apgar: 1 overleden: Ja: binnen 24 uur post partum Bijzonderheden Bloedverlies deze zwangerschap; Indicaties deze zwangersch Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 131128 am: 28w2d overleden: Ja: binnen 24 uur post partum 35 jr herkomst: Onbekend G 1 A 0 P 1 28w2d (onzeker) IVF Begeleiding: 1x of 2x na 20e week Partus Begin baring: Primaire sectio Stimulatie: Nee Uitdrijving: Onbekend Gebr. vlzn: 0 uur Kind Meisje Ligging: Stuit anderszins Gewicht: 1115 gr Gew.perctl: 50 - 80 Apgar: 2 overleden: Ja: binnen 24 uur post partum Pediat. betr.: Overdracht Bijzonderheden Bloedverlies deze zwangerschap; Indicaties deze zwangersch; Abruptio deze zwangerschap Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 131201 am: 22w3d overleden: Ja: durante partu 32 jr herkomst: Nederlands G 1 A 0 P 1 22w3d (onzeker) Onbekend Begeleiding: 1x of 2x na 20e week Partus Begin baring: Prostaglandines Stimulatie: Nee Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 0 uur Kind Meisje Gewicht: 370 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: durante partu Overige afwijking (NNO) Bijzonderheden Indicaties deze zwangersch Casus Moeder Graviditeit Partus

jr: 2013 partusnr: 131233 am: 20w2d overleden: Ja: binnen 24 uur post partum 31 jr herkomst: Mediteraan G 3 P 3 20w2d (onzeker) Begeleiding: 1x of 2x na 20e week Begin baring: Spontane weeën Stimulatie: Nee

20


obstetrie

Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 0 uur Meisje Ligging: Hoofdligging anders Gewicht: 280 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: binnen 24 uur post partum Bijzonderheden Bloedverlies deze zwangerschap; Indicaties deze zwangersch; Indicaties kraamperiode Kind


jr: 2013 partusnr: 131361 am: 18w5d overleden: Ja: durante partu 43 jr herkomst: Aziatisch G 5 A 2 P 3 18w5d (onzeker) Begeleiding: Geen begeleiding Partus Begin baring: Prostaglandines Stimulatie: Nee Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 1-12 uur Kind Jongen Ligging: Stuit + 2 voetjes Gewicht: 205 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: durante partu Syndroom van Down Bijzonderheden Indicaties deze zwangersch Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 131502 am: 16w2d overleden: Ja: ante partum < 28 wk 25 jr herkomst: Nederlands G 1 A 0 P 1 16w2d (onzeker) Begeleiding: Geen begeleiding Partus n.v.t. Kind Jongen Ligging: Achterhoofd Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: ante partum < 28 wk Bijzonderheden Indicaties deze zwangersch Casus Moeder Graviditeit

jr: 2013 partusnr: 131771 am: 22w4d overleden: Ja: durante partu 33 jr herkomst: Nederlands G 2 A 0 P 2 22w4d (onzeker) Begeleiding: 1x of 2x na 20e week Partus Begin baring: Prostaglandines Stimulatie: Nee Uitdrijving: <1 uur Gebr. vlzn: 0 uur Kind Meisje Ligging: Stuit zonder voetjes Gewicht: 565 gr Gew.perctl: Onbekend overleden: Ja: durante partu Overige afw. tractus respirator Bijzonderheden Opname-indicatie voor het kind; Indicaties deze zwangersch

21


gynaecologie

3. GYNAECOLOGIE Onderstaand het overzicht van de gynaecologie 2013. Hierbij zijn geen grote veranderingen op te merken. Nog altijd wordt een afname gezien van het aantal hysteroscopieen dat wordt verricht op de operatie kamer, ten gunste van de poliklinische operatiekamer. Met de komst van de truclear, naast de bestaande versapoint, kunnen steeds meer en grotere uteriene afwijkingen poliklinisch worden benaderd. Diana Massop

3.1 Verrichtingen Polikliniek nieuwe consulten

2009 9170

2010 10468

2011 10312

2012 9726

2013 9536

herhaalconsulten

23590

26790

26030

19826

21204

totaal aantal consulten herhaalfactor

32760 2,57

37258 2,56

36342 2,52

29552 2,03

30740 2,22

20 46 199/ 80 39 47 95 0 67 31 51 5

39 358 154/ 119 173 122 222 1 45 29 30 6 68

23 35 120/ 38 26 28 28 1 54 26 43 5 69

37 17 99/ 17 8 17 23 2 48 28 4 7

41 24 90/ 24 4 17 32 0 27 29 29 6 37

Kleine verrichtingen curettage diagnostisch hysteroscopie diagnostisch laparoscopie diagnostisch / fertiloscopie infertiliteit LLETZ/ exconisatie hysteroscopie therapeutisch curettage niet vitale graviditeit abortus provocatus laparoscopische sterilisatie bartholinische cyste kleine verrichtingen vulva/vagina cerclages diverse kleine verrichtingen

22


Laparotomie abdominale uterusextirpatie met/zonder adnexa radicale uterusextirpatie ovariumcarcinoom laparotomische incontinentie operatie laparotomische adnexoperatie laparotomische EUG laparotomische myoomenucleatie laparotomische sakropexie/enteroceleplastiek laparotomische refertilisatie laparotomie, niet nader gespecificeerd

gynaecologie

2009 115

2010 107

2011 108

2012 67

2013 48

8 11 0 31 2 4 6

1 13 0 24 2 3 1

3 12 0 63 0 6 1

2 14 0 36 0 7 0

1 25 0 36 1 4 0

0 25

0 12

0 31

0 10

3 12

96 25 29 4 15 1 40

93 24 39 4 9 4 53

106 24 54 4 13 3 57

115 24 83 0 12 1 40

104 21 71 3 7 1 58

8 0 45 20 41 53

14 4 42 28 42 76

11 8 49 19 58 94

7 45 8 51 103

4 0 32 10 32 62

0 0 46 16

0 0 35 4

1 0 43 9

1 0 57 15

0 0 34 15

Hysteroscopie hysteroscopische endometriumresectie hysteroscopische myoomresectie hysteroscopisch overig (poliep)

50 31 29

5 44 40

33 16 47

7 7 25

6 9 2

Oncologie nieuwe gevallen vulvacarcinoom nieuwe gevallen vaginacarcinoom nieuwe gevallen cervixcarcinoom nieuwe gevallen corpuscarcinoom nieuwe gevallen tubacarcinoom nieuwe gevallen ovarium carcinoom trofoblasttumoren incl. persisterend overige gyn tumoren totaal aantal maligniteiten

12 1 7 33 1 18 0 13 85

11 1 9 28 0 26 4 6 85

11 0 9 36 1 24 8 1 103

3 0 3 23 0 23 7 6 73

3 0 5 36 0 33 2

Laparoscopie laparoscopische adnexoperatie laparoscopische EUG laparoscopische hysterectomie laparoscopische refertilisatie Laparoscopische sacropexie Laparoscopische tuboneostomie laparoscopische grote ingrepen Vaginaal vulvectomie vulvacarcinoom vaginale uterusextirpatie vaginale uterusextirpatie met plastiek voor/achterwandplastiek voor/achterwandplastiek en portioamputatie (Manchester operatie) enterocele plastiek vaginaal kolpokleisis incontinentie operatie vaginaal Sacrospinale fixatie

23

96


Poliklinische ingrepen (POK) Essure (sterilisatie) Fertiloscopie Diagnostische hysteroscopie Therapeutische hysteroscopie met evt verwijderen poliep (inclusief Versapoint) Electro conisatie portio Cryo coagulatie cervix Bartholini marsupialisatie Abortus curettage (niet vitaal) Novasure (endometrium ablatie) Implanon Ascites punctie Cyste punctie Spiraal insertie of verwijderen

gynaecologie

2009 82 22 71 74

2010 104 119 347 122

2011 136 108 426 102

2012 87 195 317 143

2013 87 202 271 128

67 39 10 92

173 79 8 179 20

176 91 57 146 204 42 4 10 64

126 75

123

24

155 121 54 3 2 59

17 127 115 74


gynaecologie

3.2 Complicaties Letsels Urinewegen, blaasletsel Darm Uterus (perforatie) Nervusletsel Nabloedingen Relaparotomie Andere ingreep conservatief Overig platzbauch Trombose/embolie Herniatie laparoscopie Sterfte < 6 weken Wondinfectie, conservatief Vaginatop infiltraat conservatief uterusruptuur eclampsie Fistel urinewegen Foutieve sterilisatie / anticonceptie Incomplete verwijdering urineretentie pneumothorax Allergische reactie Hysterectomie post sectio Relaparoscopie bij verdenking PID Vastgehechte drain PID na ESSURE Endometritis na sectio Placentarest Huidverwonding neonatus bij sectio Sepsis na tumorpunctie Huidverwonding neonaat bij sectio IUVD na versie Vergeten gaas Cervixletsel na hysteroscopie Open vaginatop na TLH (3mnd postop) Electroliet stoornis na therapeutische hysteroscopie 2 voudige complicaties 3 voudige complicaties Humerus factuur neonatus Erbse parese neonatus Keto-acidosis zwangere Tubectomie maar geen EUG

2009

2010

2011

2012

2013

7 4 5 1

1 3

2 5 1

1

7 2 8 1

9 5 3 1

9 4 18

8 10 10

6 11 2

3 5 10

5 4 2

5 6 1 0 13 9

1 2

2 0 9 12

5 1 2 0 12 3

1

3

6 8

2 8 1

5 1 0 0 7 7

0

0 1 3 4

2

8 1 1 1 2

2

7 2 2 4

1

1

2

1 1 1 1 1 1 1

25


Prenatale diagnostiek

4. PRENATALE DIAGNOSTIEK 1 April 2014 was het zover: de NIPT werd opgestart in Nederland in trial verband. Aan dit jaarverslag 2013 is duidelijk te zien dat Nederland al andere wegen had gevonden: er werd massaal uitgeweken naar Duitsland, Belgie en Amerika waar de NIPT beschikbaar is voor iedereen tegen betaling. Gezien de geringe aantallen vruchtwaterpunkties en vlokkentesten zal het dan ook niet lang meer duren voordat de invasieve prenatale diagnostiek zal worden beperkt tot de Universitaire Centra. De aantallen van het Geavanceerd Ultrageluid Onderzoek (GUO) blijven jaarlijks toenemen in het MST, zowel wat betreft aantal gescande patienten als aantal gedetecteerde afwijkingen. Jozien Brons

4.1 Medewerkers Mw.dr. J.T.J. Brons, gynaecoloog-perinatoloog Dr. I. van der Burgt, klinisch geneticus Mw. dr. B. Faas, cytogeneticus Dr. C. Marcelis, klinisch geneticus Mw.drs. D. Olde Weghuis, cytogeneticus R.P. Poeschmann, gynaecoloog-perinatoloog Dr. H.W.P. Quartero, gynaecoloog-perinatoloog Mevr. A. Katalanc, echoscopist Mevr. H. Bakker-Ligtenberg, echoscopist Mevr. C. van der Kuil-Oostrik, echoscopist Mevr. H.M.ten Vergert, echoscopist

4.2 Samenvatting prenatale diagnostiek 2009-2013 2009

2010

2011

2012 2013

Amnionpunktie Totaal aantal onderzochte zwangeren Aantal chromosoom afwijkingen

118 12

116 10

79 11

76 3

59 6

Aantal afwijkingen DNA/enzymdiagnostiek

0

0

0

0

1

Aantal zwangerschappen getermineerd op grond van de uitslag Aantal complicaties binnen 3 weken na de punctie

11

6

7

2

6

0

1

0

0

0

26



Transabdominale chorion villus biopsie Totaal aantal onderzochte zwangeren

71

6

72

76

49

Aantal chromosoom afwijkingen

13

11

10

9

11

Aantal afwijkingen DNA/enzym diagnostiek

1

1

2

1

1

Aantal zwangerschappen getermineerd

11

9

12

8

8

Aantal complicaties binnen 3 weken na de biopsie

0

1

1

1

0

Chordocentese Totaal aantal onderzochte zwangeren

1

0

0

0

0

Aantal chromosoomafwijkingen

0

0

0

0

0

Aantal zwangerschappen getermineerd

1

0

0

0

0

Aantal complicaties binnen 3 weken

0

0

0

0

0

4.3 TA-CVB Indicaties Totaal TA-CVB

aantal 49

Afwijkingen 12

Maternale leeftijd:

15

0

Diversen Eerder kind met chromosoomafwijking

2

Chromosoomvariant ouder Eigen wens Afwijkende Screeningstest:

2 0 11

2

Echo-afwijkingen < 24 wk:

16

8

DNA/enzymdiagnostiek: POLG-mutatie( Alpers Syndroom )

3 1

1 0

BRCA1 Cystic Fibrose

1 1

1 0

IUVD Meerlingzwangerschappen: 1

1

27

1



Afwijkende uitslagen CVB: 12 Uitslagen, leidend tot beëindiging van de zwangerschap: 8 Indicatie Karyotype Bijzonderheden NT 3.6 mm 47,XY+18 Partner drager BRCA 1 46,XX doch aangedaan NT 4 mm NT 4.2 mm NT 4.3 mm Hygroma Colli NT 6.5 mm

47,XY+18 47,XY+18 47,XX+18 47,XX+21 47,XX+21

Risico ber. test

47,XY+21 Uitslagen, niet leidend tot beëindiging van de zwangerschap: 4

Indicatie IUVD+ hygroma Risico ber. Test en later echo afwijkingen NT 4.5 mm Hygroma Colli

Karyotype 45XO QF-PCR normaal. Array: Mosaic transl.7/21 47,XX+21 45,XO (nog zwanger)

28

Bijzonderheden Translocatie niet teruggevonden in bloed kind Expectatief beleid; IUVD bij 15 weken



4.4 AP Indicaties Totaal AP

aantal 59

Maternale leeftijd:

Afwijkingen 7

16

Diversen: Eerder kind met chomosoomafwijking Chromosoomvariant ouder

4 2 2

Afwijkende Screeningstest:

16

IUVD

0

DNA/enzymdiagnostiek

3

1

Echoafwijkingen

19

4

2

Meerlingzwangerschappen: 1 Afwijkende uitslagen AP: 7 Uitslagen, leidend tot beëindigingvan de zwangerschap 6 Indicatie Karyotype Bijzonderheden MCA bij MCDA gemelli Triploidie beide kinderen Holoprosencephalie 47,XX+13 NT 3.6 mm, NIPT: trisomie21 47,XY+21 Risico ber. Test 47.XX+12 Echoafwijking 47,XY+21 Risico ber. test 47,XY+21

Indicatie

Uitslagen, niet leidend tot beëindigingvan de zwangerschap : 1 Karyotype Bijzonderheden

Moeder draagster HemofilieA

46,XY doch aangedaan

29

Aanpassing beleid rondom de partus



4.5 Structurele echografie Algemeen 1. Aantal verwezen vrouwen 2. Aantal verwezen foetussen 3. Totaal aantal verrichte onderzoeken 4. Herhalingsfactor 5. Mediane zwangerschapsduur 1e consult 6. Minimale zwangerschapsduur 1e consult 7. Maximale zwangerschapsduur 1e consult

Groep I: reden van verwijzing 1. Verhoogd risico ivm afwijking in 1e graad 2. Verhoogd risico ivm afwijking in 2e graad of bij meerdere familieleden 3. Insuline afhankelijke Diabetes Mellitus 4. Monochoriale gemelli 5. Teratogene middelen 6. ICSI 7. Overige redenen Totaal groep I

Groep II: reden verwijzing 1. Echoscopische verdenking op een of meerdere foetale afwijkingen 2. Verdikte NT ( met normaal karyogram) 3. Foetaal hartritmestoornis 4. Negatieve dyscongruentie (AC
Groep I 563 584 614 1.09 20 wk 16 wk 35 wk

Groep II 337 347 431 1.28 22wk 15 wk 38 wk

Aantal zwangeren 207

Totaal 900 931 1045

Aantal foetus 209

125

127

26

27

10 91 92 12 563

20 91 99 12 585

Aantal zwangeren

5. Oligohydramnion (diepste pocket <2cm) 6. Polyhydramnion ( diepste pocket > 8 cm ) 7. Incomplete SEO 8. maternale infectieziekte 9. TTTS 10. 2 vaten navelstreng 11. Positieve dyscongruentie Totaal groep II

30

Aantal foetus

164 6

168 6

27 14

27 14

1 17

1 18

46

48

1 57 4 337

2 59 4 347



Gedetecteerde Afwijkingen

GUO I

Skelet Urogenitaal Gastro-intestinaal Longen Hart

GUO II

1 0 0 0 1

5 49 6 3 11

1

Aangezicht Intracranieel

0

5 6

MCA

0

7

Schedel NBD TTTS Hydrops/Hygroma

0 0 1 0

2 6 0 4

Totaal

4

104

AD (wk) 20+4 20+3 20+4 19+3 21 21+2 20 14 21 20 14 16 20+4 12 20+6

Bevindingen, leidend tot beëindiging van de zwangerschap (uit I en II ): 15 Bevindingen Chromosomen/ Bijzonderheden Array* Afwijkende rug en ribben Normaal Spondylothoracale Dysostose Spina bifida en groeivertraging Triploidie Bevestigd Spina Bifida Normaal Bevestigd Spina bifida Normaal Bevestigd Spina Bifida Niet toegestaan Bevestigd Hypoplastisch Linker Hart Normaal Obductie niet toegestaan Echodense darmen Normaal maar wel Cystic Fibrose Megablaas+ anhydramnion Normaal Bevestigd Hydrocephalus Normaal Aquaduct Stenose Nieragenesie beiderzijd Normaal Bevestigd met MRI Megablaas Niet toegestaan Niet toegestaan ( uitwendig “Prune Belly” Encephalocele+ Niet toegestaan Bevestigd groeivertraging Spina Bifida Normaal Bevestigd Anencephalie Normaal Bevestigd Hypoplastisch Linker Hart Normaal Bevestigd

* Bij de andere 4 casus met echoafwijkingen werd na invasieve diagnostiek een chromosoomafwijking vastgesteld; deze staan genoemd in de tabellen van de invasieve diagnostiek

31


Maatschap en wetenschap

5. MAATSCHAP EN WETENSCHAP 5.1 Aandachtsgebieden en subspecialisaties Dr. J.T.J. Brons Dr. E. Everhardt Dr. H.R. Franke D.A. Hoozemans D.S. Massop-Helmink R.P. Poeschmann Dr. H.W.P. Quartero Dr. N.Reesink-Peters Dr. E.M.J. Schutter Dr.M.Verberg I.A.A. van Zon-Rabelink

: Perinatologie : Urogynaecologie : Osteoporose, menopauze : Voortplantingsgeneeskunde, benigne gynaecologie, minimaal (poliklinische) invasieve chirurgie : Urogynaecologie, minimaal invasieve chirurgie : Perinatologie : Perinatologie, minimaal invasieve chirurgie : Oncologie : Oncologie : Voortplantingsgeneeskunde, endocrinologie, minimaal invasieve chirurgie : Urogynaecologie, minimaal invasieve chirurgie, seksuologie

5.2 Lidmaatschappen en functies Alle maatschapsleden zijn lid van NVOG TGV Dr. J.T.J. Brons Plaatsvervangend coördinator Consortium Studies Verloskunde Cluster Oost Lid KNMG Lid OMS Lid Werkgroep Echoscopie NVOG Lid Werkgroep Erfelijkheid en Voorlichting NVOG Lid Werkgroep Perinatalogie NVOG Lid Werkgroep Prenatale Diagnostiek en Foetale Therapie NVOG Lid Projectgroep thuismonitoring risicovolle zwangeren MST Lid Commissie Late Zwangerschapsafbreking Vice Opleider Dr. E. Everhardt Lid IUGA ( International Urogynaecological Association) Lid ICS (International Continence Society) Lid Werkgroep Bekkenbodem Lid Werkgroep Kindergynaecologie lid KNMG lid OMS Lid werkgroep 'multidisciplinaire richtlijnontwikkeling Diagnostiek en behandeling van vaginale verzakking' voorzitter BAC MST ( per 011113) lid Cie ad hoc MST inzake disfunctioneren specialist MST ( per 011113) Appraisor bij gesprekken Individueel Functioneren Medisch Specialisten (IFMS), MST Enschede

32



Dr. H.R. Franke Lid OMS Lid CBO commissie diagnostiek en behandeling van het mammacarcinoom en osteoporose Lid International Menopause Society Reviewer voor Maturitas, Drugs, Breast Cancer Research and Treatment, Life Science en New England Journal of Medicine Lid van de Editorial Board van de European Journal of Obstetrics, Gynecology and Reproductive Biology D.A. Hoozemans Appraisor bij gesprekken Individueel Functioneren Medisch Specialisten (IFMS), MST Enschede Locaal coordinator perinatal audit, MST Enschede Coordinator calamiteitentraining acute verloskunde, MST Enschede Coordinator protocolvorming verloskunde, MST Enschede Coordinator apotheek overheveling fertiliteitsmedicatie, Fertiliteitskliniek Twente, Hengelo D.S. Massop-Helmink Lid KNMG Lid OMS Lid calamiteit trainings commissie (MST) Lid werkgroep endoscopie Lid werkgroep anticonceptie Lid werkgroep kindergynaecologie Lid Werkgroep bekkenbodem R.P. Poeschmann Lid WPD Lid KNMG Lid commissie Farmaco Therapie MST Dr. H.W.P. Quartero Fellow of the Royal College of Obstetricians and Gynaecologists (FRCOG) Lid OMS Opleider Lid Werkgroep Gynaecologische Endoscopie en Minimaal Invasieve Chirurgie Lid WPD Lid Werkgroep Foetale Echoscopie Bestuurslid Fetal Medicine Foundation Nederland Lid American Association of Gynecological Endoscopists Lid Nederlandse Vereniging voor Endoscopische Chirurgie Lid Raad van Toezicht Stichting Telenatal Lid werkgroep erfelijkheid MST Lid ICT klankbordgroep MST Lid OK-adviescommissie MST Lid PSA commissie MST Consultant Plasma Surgical Ltd

33



Dr. N. Reesink-Peters Lid KNMG Lid OMS Lid Wergroep Gynaecologische Oncologie NVOG Lid Werkgroep Gynaecologische Endoscopie en Minimaal Invasieve Chirurgie (WGE) Lid European Society of Gynaecological Oncology Lid Nederlandse vereniging voor epidemiologie Lid van projectgroep WOMAN trial; (multicentre trial naar de behandeling van Bartholinische cyste) Vise-Regiocoördinator Consortiumstudies Regio Oost, benigne gynaecologie en oncologie. Bestuurslid stichting „Female Health‟ Bestuurslid ad interim van centrum in oprichting “gynaecologische oncologie Noord-Oost-Nederland”. Lid van de oncologiecommissie MST. Lid van het Managed Clinical Network gynaecologische oncologie Noord-Oost Nederland. Lid werkgroep gynaecologische oncologie binnen het Twents medisch coöperatief. Dr. E.M.J. Schutter Lid Oncologiecommissie Medisch Spectrum Twente Oncologisch consulent/staflid Ziekenhuisgroep Twente, lokatie Twenteborg, Almelo Lid Kernwerkgroep GOAT Lid Werkgroep Gynaecologische Oncologie van de NVOG Member European Society of Gynaecological Oncology Voorzitter lokale VIM- commissie Lid ziekenhuiswerkgroep Operatief Veiligheidsysteem (OPVS) Secretaris Twentse Gynaecologen Vereniging Appraisor bij gesprekken Individueel Functioneren Medisch Specialisten (IFMS) Reviewer bij The Journal of Obstetrics and Gynaecology Research Docent Oncologieverpleegkunde ROV Hengelo Dr. M. Verberg Lid OMS Regiocoördinator Consortiumstudies fertiliteit Regio Oost Lid NVOG werkgroep IVF Lid European Society of Human Reproduction and Embryology Lid NVOG Werkgroep Gynaecologische Endoscopie en Minimaal Invasieve Chirurgie Lid European Society for Gynaecological Endoscopy Lid Dutch Society for Reproductive Medicine Lid Nederlandse Vereniging voor Vulva Pathologie Lid Calamiteitencommissie MST I.A.A. van Zon-Rabelink Lid KNMG Lid OMS Lid Werkgroep Bekkenbodem (WBB) Lid Werkgroep Kindergynaecologie Lid werkgroep Psychosomatische Obstetrie en Gynaecologie (WPOG) Lid Werkgroep Gynaecologische Endoscopie en Minimaal Invasieve Chirurgie (WGE) Lid werkgroep patientenvoorlichting obstetrie/gynaecologie MST Lid International Urogynecological Association (IUGA)

34



5.3 Congresbezoek Dr. J.T.J. Brons Refereermiddag werkgroep NPDN, Nijmegen 24 januari Calamiteitentraining op locatie MST, Enschede 17 maart Locale en Regionale audit, Enschede, 12 februari 19e Doelencongres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie, R‟dam 17-19 april Refereermiddag werkgroep NPDN, Nijmegen, 25 april Cursus Newborm Life Support, Enschede, 29 mei 12th World Congress in Fetal Medicine, Marbella, 23-27 juni “De NVOG komt naar u toe”, Regio-avond integrale Verloskunde, 3 juli Refereermiddag werkgroep NPDN, Nijmegen, 19 september MOET providercourse, Tilburg, 3-4 oktober Dr. E. Everhardt Refereeravond TGV, Enschede, 21 januari Lokale en regionale perinatale audit, Enschede 9 april en 17 september Doelencongres: Reproductieve geneeskunde, Gynaecologie en Obstetrie, Rotterdam, 19 april Neonatal Life support, Enschede, 28 mei ICS, Barcelona, 26-30 augustus Najaarssymposium WBB, Maarssen, 10 oktober 44 e NVOG Gynaecongres, Papendal Arnhem, 14 november calamiteitentraining, MST Enschede, 9 december Dr. H.R. Franke Symposium Fragility Fracture Care, Den Haag 12 april Refereeravond TGV, Hengelo, 3 juni Tweede transmuraal avondsymposium fractuurpreventie, De vrijblijvendheid voorbij? Hengelo, 6 juni ASBMR, Baltimore, 4-7 oktober D.A. Hoozemans 17de Fertiliteitsweekend: De infertiliteitszorg in Nederland in 2013: 4.1 of 2.7? Den Dolder 26 en 27 januari Lokale en regionale perinatale audit 12 februari, 12 september 15 th world congres on human reproduction, Venetie, Italie, 13-17 maart 9 th AAGL International congress on minimal invasive gynaecology, Kaapstad, Zuid Afrika, 7-13 april Calamiteiten training, MST Enschede, 23 mei, 26 augustus, 28 oktober, 9 december BLS & AED, MST Enschede, 21 mei en 10 september 43e Gynaecongres,‟s Hertogenbosch, 30-31 mei Refereeravond TGV / Twentse Gynaecologen Vereniging, 3 juni NIAZ en ZKN accreditatietraining, Fertiliteitskliniek Twente, Hengelo 19 december

D.S. Massop-Helmink Refereeravond TGV 21 januari en 3 juni Teach the teacher, 28 en 29 januari Spiegelbijeenkomst primaire sectio, 11 februari Audit perinatale sterfte, 12 februari Calamiteiten training, 14 maart Calamititeiten training POK, 21 mei Yellow belt cursus, 27 mei 35



Neonatal Life Support, SSHK, Enschede 28 mei Patienten voorlichting : draag-weer-wit, 6 juni Good Clinical Practice 26 juni en 3 juli ICS, Barcelona 23-29 augustus TGV, 16 september MOET 3-4 oktober Basic Life Support, locaal Enschede, 10 oktober Calamiteiten training, 28 oktober IRCAD, Advanced techniques, Strassbourg 2-4 december R.P. Poeschmann Refereeravond TGV, 21 januari Locale perinatale audit, 9 april, 11 juni Fetal medicine, 23-27 juni, Marbella MOET providercourse, 3 en 4 oktober Refereeravond NPDN, 21 november Dr. H.W.P. Quartero Refereeravond TGV 21 januari Perinatale audit 12 februari AAGL, Kaapstad, 8-12 april Masterclass plasmasurgery, Amsterdam, 4,5 juni Refereermiddag NPDN 25 april Newborn Life Support, 28 mei MOET, 3-4 oktober ESGE, Berlijn, 15-19 oktober Refereermiddag NPDN 21 november Refereeravond haemolytische ziekten pasgeborenen, 10 december Dr. N. Reesink-Peters Calamiteitentraining verloskamers Werkgroep Oncologische Gynaecologie, nascholing april en november GO-Masterclass, 3 daagse multidisciplinaire nascholing ovariumcarcinoom, Berlijn. Refereeravond Twentse Gynaecologen Vereniging; januari en juni Newborn Life Support course. 19e Doelencongres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie, R‟dam 17-19 april Symposium ‟Wat kan ik voor u betekenen?‟ nascholing psychosomatiek en seksuologie en afscheid Prof.dr. W.C.M. Weijmar Schultz Lokale en regionale perinatale audit, MST,februari Twee jaarlijks symposium van de European Society of Gynaecologic Oncology, Liverpool Symposium oncologische samenwerking in de regio. Laparoscopic Gynecological Surgery Course - Advanced Techniques in Operative Gynecological Endoscopy, IRCAD Institute Strassbourgh, 2-4 december

Dr. E.M.J. Schutter Refereeravond TGV, Enschede, 21 januari Doelencongres, Rotterdam 17 april Neonatale reanimatiecursus, Enschede 28 mei MOET-cursus, Tilburg 3 en 4 oktober

36



Dr. M. Verberg RCOG- The Subfertility and Reproductive Endocrinology Course and The Assisted Conception Theoretical Course 2013. 15-19 april Ledenvergadering NVOG werkgroep IVF 25 juni Sire training MST 17 september MOET providercourse 3-4 oktober Gynaecongres Papendal 15 november Cursus Fertiloscopie Lyon 27-28 nov I.A.A. van Zon-Rabelink Refereeravond TGV, Enschede, 21 januari Perinatale audit, MST Enschede, 9 april Doelencongres, urogynaecologie anno 2013 , Rotterdam, 19 april NLS cursus, Enschede, 27 mei Refereeravond TGV, Hengelo, 3 juni ICS congres, Barcelona, 26-30 augustus MOET cursus, Tilburg, 3 en 4 oktober Klantgerichtheidstraining MST, Enschede, 7 november

37



5.4 Voordrachten Dr. E. Everhardt

Dr. H.R. Franke Drs. D.A. Hoozemans Drs. D.S Massop Dr. H.W.P Quartero

Dr. E.M.J. Schutter Drs. I.A.A van Zon

Casuïstiek achterste compartiment Workshop AIOS cursus Female Urology/Urogynaecologie Rotterdam, 25 januari De anatomie van de bekkenbodem Voordracht op NPI-cursus voor fysiotherapeuten:'Functiestoornissen van de bekkenbodem in breed perspectief' Papendal, 13 maart College sfincterletsel master bekkenfysiotherapeuten SOMT Amersfoort, 22 april Functionele bekkenbodem anatomie Voordracht en hands-on hechttraining klinische verloskundigen Utrecht, 25 april en 7 november Instrumentele kennis en kunde Cobra alpha workshop: cursus voor aios Leiden, 12 juni Hands on training aios cluster Groningen op 1 maart en 5 april Vitamin D; from bone to cancer therapy, Symposium Fragility Fracture Care, Den Haag, 12 april 27 maart klinisch werkcollege co-assistenten, orienterend fertiliteitsonderzoek en behandeling Anticonceptie, een update. Huisartsen regio Oldenzaal, 19 maart Plasmajet in benign gynaecology. Masterclass, Amsterdam, 4 juni 2013 Plasmajet in benign gynaecology. Masterclass, Amsterdam, 5 juni 2013 Plasmajet in benign gynaecology. Masterclass, Amsterdam, 18 sept. 2013 Plasmajet in benign gynaecology. Masterclass, Amsterdam, 19 sept. 2013 Haemolytische ziekten van de foetus. Ref. avond MST, 10 dec. 2013 9-23 november: colleges gynaecologische oncologie Hasan Sadikin Governamental Hospital, Bandung, Indonesië Symposium Borstkanker, en nu? Enschede Intimiteit en seksualiteit bij borstkanker 16 oktober GGD Twente (seksualiteitshulpverlening Sexuologische klachten bij de gynaecoloog 26 november

38



5.5 Publicaties Quality control in Gynecologic oncology: Early abnormal cytology after loop electrosurgical procedure (LEEP) M.C.H. Hekman (1(student)), E. Schutter, MD, PhD,(1), H.M. Peters, MD,(2). Poster Pathologendagen, Zeist 8 april Een parasitair myoom, onverwachte bevinding na laparoscopische hysterectomie. Marieke F.G. Verberg, Carolien M. Boomsma, Johanna M.A. Pijnenborg. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157 Vitamin D and the menopause: A focus on apoptosis in cancer Franke HR Chapter 23, 311-316, Nutrion and Diet in Menopause. Humana Press, ISBN 978-1-62703-372-5, 2013. Vacuumcurettage: poliklinisch onder lokale anesthesie of in dagbehandeling onder narcose? Kenkhuis MJA, Rose K, Quartero HWP NTOG, 126, 171-5, 2013 The M-OVIN study: does switching treatment to FSH and / or IUI lead to higher pregnancy rates in a subset of women with world health organization type II anovulation not conceiving after six ovulatory cycles with clomiphene citrate -- a randomised controlled trial. Nahuis MJ, Weiss NS, van der Veen F, Mol BW, Hompes PG, Oosterhuis J, Lambalk NB, Smeenk JM, Koks CA, van Golde RJ, Laven JS, Cohlen BJ, Fleischer K, Goverde AJ, Gerards MH, Klijn NF, Nekrui LC, van Rooij IA, Hoozemans DA, van Wely M. BMC Womens Health. 2013 Oct 25;13(1):42. Outcome in women suffering oasis: prevalence of persisting endoanal ultrasonographic defects and defaecatory symptoms. Oude Lohuis E.J., Everhardt E. Dublin, 31 mei, poster IUGA, Cervical pessaries for prevention of preterm birth in women with a multiple pregnancy (ProTWIN): a multicentre, open-label randomised controlled trial. Liem,S. , J.Brons, et al. Lancet, aug. 2013, vol. 382, 1341-1349. Why do parents prefer to know the fetal sex as part of invasive prenatal testing? Kooper AJ, Pieters JJ, Eggink AJ, Feuth TB, Feenstra I, Wijnberger LD, Rijnders RJ, Quartero, Boekkooi PF, van Vugt JM, Smits AP. Obstet Gynecol 2012;2012:524537 Long-term follow-up of laparoscopic electrocautery of the ovaries versus ovulation induction with recombinant FSH in clomiphene citrate-resistant women with polycystic ovary syndrome: an economic evaluation. Nahuis MJ, Oude Lohuis E, Kose N, Bayram N, Hompes P, Oosterhuis GJ, Kaaijk EM, Cohlen BJ, Bossuyt PP, van der Veen F, Mol BW, van Wely M. Hum Reprod 2012;27:3577-3582. 39



No effect of the FitFor2 exercise programme on blood glucose, insulin sensitivity, and birthweight in pregnant women who were overweight and at risk for gestational diabetes: results of a randomised controlled trial. Oostdam N, van Poppel MN, Wouters M, Eekhoff E, Bekedam D, Kuchenbecker W, Quartero H, Heres M, van Mechelen W. BJOG 2012;119:1098-1107 Laparoscopy to predict the result of primary cytoreductive surgery in advanced ovarian cancer patients (LapOvCa-trial): a multicentre randomized controlled study. Rutten MJ, Gaarenstroom KN, Van GT, van Meurs HS, Arts HJ, Bossuyt PM, Ter Brugge HG, Hermans RH, Opmeer BC, Pijnenborg JM, Schreuder HW, Schutter EM, Spijkerboer AM, Wensveen CW, Zusterzeel P, Mol BW, Kenter GG, Buist MR. BMC Cancer 2012;12:31. Müllerian precursor lesions in serous ovarian cancer patients: using the SEE-Fim and SEE-End protocol. Mingels MJ, van Ham MA, de Kievit IM, Snijders MP, van Tilborg AA, Bulten J, Massuger LF. Mod Pathol. 2013 Dec 6. doi: 10.1038/modpathol.2013.212. Histopathologic assessment of the entire endometrium in asymptomatic women. Mingels MJ, Geels YP, Pijnenborg JM, van der Wurff AA, van Tilborg AA, van Ham MA, Massuger LF, Bulten J. Hum Pathol. 2013 Oct;44(10):2293-301. doi: 10.1016/j.humpath.2013.05.011. Outcome of BRCA1- compared with BRCA2-associated ovarian cancer: a nationwide study in the Netherlands Vencken PMLH & Reitsma W (gedeeld 1e auteurschap), Kriege M, Mourits MJE, De Bock GH, De Hullu JA, Van Altena A, Gaarenstroom KN, Vasen HFA, Adank MA, Trum H, Meijers-Heijboer H, Schmidt MK, Van Beurden M, Zweemer RP, Fons G, Slangen BFM, Burger CW, Seynaeve CM, et al. Ann Oncol. 2013 Aug;24(8):2036-42. Endometrium is not the primary site of origin of pelvic high-grade serous carcinoma in BRCA1/2 mutation carriers. Reitsma W, Mourits MJE, De Bock GH, Hollema H Mod Pathol. 2013 Apr;26(4):572-8. Support of the 'fallopian tube hypothesis' in a prospective series of risk-reducing salpingo-oophorectomy specimens. Reitsma W, de Bock GH, Oosterwijk JC, Hollema H, Mourits MJE. Eur J Cancer. 2013;49:132-141. Argumenten ter ondersteuning van de 'tubahypothese' in een prospectieve serie van preventief verwijderde tubae en ovaria. Reitsma W, de Bock GH, Oosterwijk JC, Bart J, Hollema H, Mourits MJE Gepubliceerd in Oncologie Uptodate 2013.

40



5.6 Onderzoeksprojecten Het onderzoek betreft de deelgebieden: algemene gynaecologie, verloskunde en oncologie. De consortiumstudies nemen gestaag toe. Inmiddels participeren wij in totaal in 29 studies. Trialcoördinatie: mevr. J.M.L. Krabbe-Damink, tevens onderzoeksverpleegkundige en Mevr. S Arendsen, onderzoeksverpleegkundige.

Algemene gynaecologie Prospectieve cohort studie van patiënten met prematuur ovarieel falen (POF) In de studie streven we naar een adequate pheno- en genotypering van patiënten met voortijdige ovariële disfunctie; studie momenteel niet actief Vraagstelling: 1. Welke genen zijn betrokken bij voortijdige ovariele disfunctie in de Nederlandse populatie. 2. Moet POF worden beschouwd als een continuüm van poor response en IOF enerzijds en vroege menopauze anderzijds? Onderzoeker MST: Henk Franke VUSIS In deze studie wordt nagegaan wat de waarde is van preoperatief uitgevoerd urodymamisch onderzoek bij operaties voor stress incontinentie voor urine en er wordt onderzocht of het uitvoeren van een urodynamisch onderzoek kosten effectiever is dan het niet verrichten hiervan. Onderzoeker MST: Ellen Everhardt POMPOEN Effectiviteit van watercontrast echografie en hysteroscopie in de work-up voor postmenopauzaal bloedverlies (POMPOEN-studie) Onderzoeker MST: Nathalie Reesink WOMAN Effectiviteit van behandeling van een Bartholinische cyste met een ballonnetje of met een kleine chirurgische ingreep (WoMan-studie). Onderzoeker MST: Nathalie Reesink BUTRANS Epidemiologie studie naar het effect van analgetische behandeling bij osteoporose van Butrans behandeling bij patienten met niet maligne matige pijn Onderzoeker MST Henk Franke COOL Studie naar veiligheid, betrouwbaarheid, studie-uitvalpercentage en farmacokinetiek van een type LCS (IUD) bij vrouwelijk adolescenten onder de 18 jaar die hun eerste menstruatie gehad hebben. Onderzoeker MST Rik Quartero FAST-EU Onderzoek naar de werkzaamheid van VizAblate™ intra-uteriene echografisch geleide RF-ablatie (IUUSgRFA) bij myomen Onderzoeker MST Rik Quartero Beyond

41



Een dubbelblind, gerandomiseerd, multi-centre parallelgroeponderzoek ter beoordeling van de werkzaamheid en veiligheid van mirabegron in vergelijking met solifenacine bij proefpersonen met een overactieve blaas (OAB) die zijn behandeld met muscarine-antagonisten en ontevreden zijn vanwege gebrek aan werkzaamheid Onderzoeker MST Henk Franke MUSIC-OS Onderzoek naar de patronen van medicatiegebruik, de tevredenheid met de behandeling en het onvoldoende onder controle houden van osteoporose; een internationaal onderzoek van postmenopauzale vrouwen die behandeld worden voor osteoporose in de klinische praktijk. Onderzoeker MST Henk Franke MIRA Het doel is om het hormoonhoudend spiraal(mirena) te vergelijken met verwijderen van het baarmoederslijmvlies (ablatie) in de behandeling van hevig menstrueel bloeverlies. Gekeken wordt naar het beste behandelingsresultaat en de kosten effectiviteit. Onderzoeker MST Diana Massop HYSNICHE De studie is een multicentrum gerandomiseerd gecontroleerde trial, Het doel is de (kosten)effectiviteit en doelmatigheid van een hysteroscopische niche resectie bestuderen gerelateerd aan uteriene bloedingsklachten in vergelijking met expectatief beleid. Onderzoeker MST: Rik Quartero

Verloskunde Perineumlengte en sfincterletsel Observationele prospectieve cohort studie: zijn de lengte van het perineum anterior en de partale anale dilatatie risicofactoren voor symptomatisch en asymptomatisch sfincterletsel? Onderzoek door bekkenfysiotherapeuten (M Polman, L Westerik, M Mensink en M Rakers) ivm masteropleiding Rotterdam. Onderzoeker MST: Ellen Everhardt Follow-up totaalruptuur Follow up onderzoek van patiënten na totaal ruptuur bij partus: beoordeling anatomisch en functioneel herstel Onderzoeker MST: Ellen Everhardt Zahara II Onderzoek naar identificatie van nieuwe markers voor premature geboorte gebaseerd op onderzoek bij zwangere vrouwen met aangeboren hartafwijkingen in samenwerking met UMCG Onderzoeker MST: Marieke Verberg “HEALTHY PREGNANCY 4 ALL”- HET RISICOSELECTIE EXPERIMENT De hoofddoelstelling van het project Healthy Pregnancy 4 All is kennisontwikkeling door invoering en toepassing van ketenoverstijgende methoden en instrumenten. Er worden experimenten ingezet op het gebied van: • Programmatische preconceptiezorg • Vernieuwde risicoselectie in de zwangerschap • Het bereiken van hoogrisicogroepen 42



Onderzoeker MST: Jozien Brons HYPITAT II Een gerandomiseerd onderzoek naar de effecten van inductie van de baring bij patienten met hypertensie of pre-eclampsie bij een zwangerschapsduur tussen 34 en 37 weken. Onderzoeker MST: Rik Quartero PROBAAT S (geen WMO trial) Prostaglandines versus ballon voor inleiding van de baring A Terme bij vrouwen zonder en met sectio caesarea in de voorgeschiedenis Onderzoeker Jozien Brons

Oncologie Onderzoeksprojecten i.s.m. Noord Nederland en EORTC (European Organisation for Research and Treatment of Cancer) EORTC 55994 cervix carcinoom Een gerandomiseerde trial ter vergelijking van neoadjuvant chemotherapie gevolgd door radicale chirurgie versus radiotherapie en chemotherapie bij bulky cervix carcinoom stadium IB en IIA Onderzoeker MST: Eltjo Schutter HIRISE Een multicenter fase IV studie bij vrouwen met een verhoogd risico op borst- en eierstokkanker door een erfelijke aanleg; BRCA1 of BRCA2 mutatie of behorende tot een Hereditary Breast Ovarian Cancer (HBOC) familie die profylactisch een bilaterale adnexextirpatie hebben ondergaan. Het doel van het onderzoek is het vaststellen van de voor- en nadelen en de risico‟s van hormonale substitutie na profylactische adnexextirpatie bij vrouwen met een verhoogd risico op borst- en eierstokkanker door een genetische predispositie. Onderzoeker MST: Eltjo Schutter CKTO 2005-25R Fase II studie getiteld: Gecombineerde radiochemotherapie bij het lokaal vergevorderd stadium vulvacarcinoom zonder geplande chirurgie. Bij de nu voorgestelde behandeling is de dosis van de bestraling op de tumor hoger dan gebruikelijk met als doel het geheel te doen verdwijnen zodat geen radicale vulvectomie meer nodig is. Onderzoeker MST: Eltjo Schutter LapOvCa Diagnostische laparoscopie ter predictie van de uitkomst van primaire Cytoreductieve chirurgie bij patiënten met een vergevorderd stadium ovariumcarcinoom‟ (LapOvCa) Onderzoeker MST: Eltjo Schutter SOCCER Een gerandomiseerde, multicenter, fase III studie naar het effect van chirurgie gevolgd door chemotherapie en alleen chemotherapie bij vrouwen met het eerste recidief eierstokkanker. Onderzoeker MST Eltjo Schutter

43

JAARVERSLAG MST GYNAECOLOGIE OBSTETRIE

Recommend Documents