Obstetrie & Gynaecologie Jaarverslag 2013

-1-

Obstetrie & Gynaecologie Jaarverslag 2013

Obstetrie en Gynaecologie UMCG jaarverslag 2013

-2-

Inhoudsopgave ________________________________________________________ Voorwoord

4

1. Personele organisatie

5

2. Onderafdeling Obstetrie 2.1 Antenatale Diagnostiek 2.2 Verrichtingen Obstetrie 2.3 Verwijzingen na de geboorte van het kind 2.4 Jaaroverzicht Obstetrie UMCG 2013 2.5 LVR2 Jaaroverzicht Praktijk 1416 2.6 Perinatale sterfte 2.7 Obstetrische High Care (OHC) 2.8 Perinatale audit UMCG

11 14 14 14 14 15 20 32 34

3. Onderafdeling Algemene Gynaecologie 3.1 Consulten 3.2 Operatieve ingrepen 2010 t/m 2012 3.3 Operatieve verrichtingen 2013 3.4 Patiëntenzorg psychosomatiek/ seksuologie 3.5 Genterteam

37 37 37 38 39 39

4. Onderafdeling Gynaecologische Oncologie 4.1 Aantallen nieuwe patiënten met gynaecologische maligniteit 2009-2013 4.2 Aantallen nieuwe patiënten met premeligniteit en MOC 4.3 Overzicht aantallen nieuwe patieten naar stadium 4.4 Patiënten met recidief gynaecologische maligniteit 2013 4.5 Patiënten met gynaecologische maliginiteits, icc meastasen van elders 2013 4.6 Cervix 2013 4.7 Endometrium 2013 4.8 Ovarium 2013 4.9 Vagina 2013 4.10 Vulva 2013 4.11 Trofoblast 2013 4.12 Metastasische tumoren 2013 van elders in genitalia 4.13 Overig Polikliniek 2013 4.14 Wetenschap en onderzoek Gynaecologische Oncologie

41 43 43 43 44 44 45 46 48 49 50 51 51 52 53

5. Onderafdeling Voorplantingsgeneeskunde 5.1 Polikliniek 5.2 Laboratorium VPG 5.3 IVF-kliniek 5.4 Cryopreservatie van embryo’s 5.5 Transport-PGD 5.6 MESA 5.7 Fertiliteitspreservatie 5.8 Eicelvitrificatie

57 60 62 62 67 67 69 70 70


-3-

5.9 5.10 5.11

KID Complicaties (met opname) Wetenschap en onderzoek Voortplantingsgeneeskunde

71 71 72

6.

Medisch Maatschappelijk Werk 6.1 Inleiding 6.2 Obstetrie 6.3 Gynaecologische Oncologie 6.4 Genderteam 6.5 Voorplantingsgeneeskunde 6.6 Wensen MMW voor 2014 6.7 Maatschappelijk werkers Obstetrie en Gynaecologie 6.8 Jaarcijfers 2013

75 75 75 75 77 78 79 79 81

7.

Opleiding 7.1 Inleiding 7.2 BOEG 7.3 PDCA cycli 7.4 Vergaderingen

84 84 84 84 85

8.

Onderwijs 8.1 Samenstelling 8.2 Bachelor 8.3 Master 8.4 Doelen 2014

86 86 86 86 87

9.

Wetenschap 9.1 Inleiding 9.2 Bureau Onderzoek O&G (BOOG) 9.3 Publicaties Obstetrie en Gynaecologie 2013 9.4 Overzicht promoties Obstetrie en Gynaecologie 2009 t/m 2013 9.5 Principal Investigator (PI) O&G

88 88 89 90 99 101

10.

Kwaliteit van zorg 10.1 Incident meldingen (K3/L3 en L4) 10.2 Complicatieregistratie in relatie tot soort ingreep 10.3 Audits 10.4 Kwaliteitsindicatoren

102 102 106 109 111

11.

Professionele ontwikkeling stafleden O&G

113


-4-

Voorwoord ________________________________________________________ Ons jaarverslag heeft een verandering ondergaan in vorm en inhoud. Vanaf 2013 zullen we naast de gebruikelijke overzichten met getallen meer aandacht besteden aan kwaliteit van zorg en nieuwe ontwikkelingen. Het jaarverslag is ook toegankelijk via de UMCG website. Dankzij de toewijding en enthousiaste inzet van al onze medewerkers hebben we weer een goed jaar gehad. U leest daar meer over in de verslagen van de onderafdelingen en de commissies. Hoogtepunten van 2013: Er werden twee nieuwe hoogleraren benoemd binnen de Obstetrie: Jan Jaap Erwich en Sicco Scherjon. Ninke Leffers kreeg een Mandema stipendium voor haar onderzoek “Towards adoptive T-cell immunotherapy for epithelial ovarian cancer”. Willibrord Weijmar Schultz ging met emeritaat en nam afscheid met een druk bezocht symposium, dat mede georganiseerd was door de werkgroep Psychosomatische Obstetrie en Gynaecologie van de NVOG. De waardering van patiënten voor de polikliniek Gynaecologische Oncologie kwam tot uiting in een zeer hoge score in de landelijke CQ-index. Het onderzoeksthema ROAHD (Reproductive Origin of Adult Health and Disease), waarin Obstetrie en Voortplantingsgeneeskunde participeren, kreeg een formele status binnen het onderzoeksinstituut SHARE. Het facultaire onderwijs door onze afdeling aan studenten en co-assistenten werd als zeer goed beoordeeld.

Prof. dr. Jolande Land Hoofd afdeling Obstetrie en Gynaecologie


-5-

1. Personele organisatie ________________________________________________________ Afdelingshoofd Secretariaat

Mw. prof. dr. J.A. Land Mw. drs. D.H. Woltinge

Management en beheer Manager zorg en bedrijfsvoering Assistent beheerder Stafadviseur Stafadviseur kwaliteit Kwaliteitsmedewerker

Mw. ir. M.G.M. Lipperts Mw. J.J. Abels Mw. drs. C.M. Wind Mw. Y.J. Kamminga Mw. G.T. Martini

Chef de Clinique

Mw. dr. A. Hoek

Opleiding Opleider Plaatsvervangend opleider Secretariaat

Mw. prof. dr. M.J.E. Mourits Prof. dr. P.P. van den Berg Mw. J. Trechsel

Onderwijs Coördinator facultair onderwijs Uitvoerend onderwijscoördinator

Prof. dr. P.P. van Berg Mw. drs. V. Faber Mw. E. Koenderink BA

Functioneel gegevensbeheer

Mw. K. Heerlijn, datamanager VPG G.P. Kroon, ondersteuner ICT Mw. J.M. Ravisé-Buist, datamanager Obstetrie

Onderafdeling Obstetrie Stafleden

Prof. dr. S.A. Scherjon, hoofd Prof. dr. P.P. van den Berg Mw. prof. dr. C.M. Bilardo, hoofd Prenatale Diagnostiek Mw. drs. L.K. Duin (fellow) Prof. dr. J.J.H.M. Erwich Mw. dr. S.J. Gordijn-Schoonderwoerd (fellow) Mw. drs. M. Groenewout Mw. drs. K.M. Sollie-Szarynska Mw. dr. A. Elvan Mw. drs. M.A.G. Holswilder-Olde Scholtenhuis Mw. dr. M.T.M. Franssen Mw. T. Adema

Secretariaat Hoofdverloskundigen Verloskundigen

Mw. M. Benthem Mw. I.J. Peters - Brakema Mw. M. Bennema-Lysen Mw. A.E. Bos Mw. E. Bron Mw. S. Damme Mw. M.J.C. Gremme


-6-

Mw. S.M. Hjartåker Mw. M.M. Kloosterman-de Groot C.J. Lucassen Mw. F.C. Renkema Mw. S. Sookhansingh Mw. N.W. Winter-Blok Prenatale Diagnostiek Artsen Prenatale Diagnostiek

Mw. prof. dr. C.M. Bilardo, hoofd Prenatale Diagnostiek Mw. drs. E. Streefland (coördinator) Mw. drs. M. Bakker Mw. L. Leerink-Verdenius Mw. P.B. Mulder-Huizing Mw. A.E. Woltjer-Veenstra

Echoscopisten

Verpleegkundige

Mw. C.P. Boogerd

Doktersassistenten

Mw. W. Kiewiet Mw. C. van der Veer

Verpleegkundigen L3va en K3va Hoofd verpleegkundigen

Mw. S.E. Fokkens-Afman Mw. P. Bijzitter Mw. J.W. de Boer Mw. B.H. Bonsema-Slotegraaf Mw. H.T. Boomgaardt Mw. E.W. Bos Mw. N. Bos Mw. R.G. Burgler Mw. M.G. Couperus (regieverpleegkundige) G. van Dijk (regieverpleegkundige) Mw. S.M. Dijkstra (regieverpleegkundige) Mw. M. Fennema-Roede Mw. L.M. Gemmink Mw. S. Grasman Mw. T. de Groot Mw. H. Helmholt Mw. S.M. Hofland Mw. M.G.M. den Hollander-Bodewes Mw. H.E. Hooghiem Mw. J.J. van Houten-Oldenkamp Mw. A. Kamphuis Mw. M. Katerberg Mw. E.I. Kielder Mw. R. Kik Mw. F.J. Klimp Mw. H.A. Koops J. Korte Mw. S.J. Kruze-Sluurman Mw. E.C. Kuilema-van den Herik

Mw. A.L.D. Prins (K3va) Mw. L. Wiemann - Koerts (L3va) Mw. S.J. van Leeuwen Mw. N.R. van der Lende Mw. A.H.M. Lodder-Alofs Mw. A.J. Luttje Mw. G. Mager Mw. T. van der Meer-Vegter Mw. D. Meijer-Naarsing Mw. H. Meijeringh Mw. R.I. Mevius (kwaliteitsmedewerker) Mw. E.F. Moes Mw. C.J. Molenberg-Jans Mw. B. Moorman-Jager Mw. A. Nieuwland Mw. M.E. Pluygers Mw. M.E. van Poeldijk Mw. S. Schuiling Mw. B.A. Schuiteboer-Wester (regieverpleegkundige) Mw. W.P.A.G. Snippert-Snyders Mw. A.G. Staal-Pol Mw. G.W. Steenge-Kamphuis (regieverpleegkundige) Mw. G. Teune-Kruizinga (kwaliteitsmedewerker) Mw. P.W. Uilhoorn-Woldringh (regieverpleegkundige) Mw. S. Vader-Joldersma Mw. G. Veenstra Mw. G.R.M. Veldkamp-Koopen Mw. R.N. Verburg Mw. E.R.M. van der Vis-Poorta Mw. M.H. de Vries-Neervoort Mw. D.G. van der Wal-Douma (regieverpleegkundige)


-7-

Mw. A. van der Laan Mw. M. van der Laan-Staal Mw. E. Lanting-Haak

Mw. J.J. Wijma-Kruithof (regieverpleegkundige) Mw. H. Wilpstra-Delger (regieverpleegkundige) Mw. M.G.M. Wolterinck

Verzorgenden

Mw. P. Dijkstra Mw. B. Halma Mw. S. Robben Mw. G.A. Smid-Greidanus Mw. A.F. van der Wagen Mw. S.T. Wielstra-Mollema

Zorg- en voedingsassistenten

Mw. A.G. Buitenwerf-Wierema R. J. Frieling Mw. J.M. de Groot Mw. K.H. Harmsma-van Houten Mw. I.N. Pater-Bouwmeester Mw. J.E. Postma-de Vries Mw. J. Rull-Maris Mw. B.J. Wieringa-van Vliet

Medisch maatschappelijk werk

Mw. M. de Groot-Noordenbos Mw. E. Rouwenhorst

Stichting Prenatale Screening Noord Nederland Directeur Mw. prof. dr. C.M. Bilardo Kwaliteits- en beleidsmedewerker Mw. dr. R.J.M. Snijders Datamanagers Mw. R.M.C. van Rossum-Meijer G. Gotlieb Bureaumanager/regiobeheerder Mw. S.J. Binnema-Bennema Wetenschappelijk onderzoeker Mw. dr. M.K. Bakker Onderafdeling Gynaecologische Oncologie Mw. prof. dr. M.J.E. Mourits, hoofd Stafleden Mw. dr. H.J.G. Arts Mw. dr. C.H. Mom (fellow) Prof. dr. H.W. Nijman Mw. dr. M.H.M. Oonk (fellow) Mw. dr. M. van Seters (fellow) Mw. dr. R. Yigit Secretariaat Mw. M.C. Meijer-Boonstra Medisch maatschappelijk werk

Mw. A.L. Pascal

Onderafdeling Gynaecologie Stafleden

Mw. prof. dr. J.A. Land, hoofd Drs. D.H. Bogchelman Mw. drs. M.D. Esajas Mw. dr. E.R. Klinkert Drs. G.G.A. Malmberg Mw. drs. A.J. Schram Mw. drs. K. van der Tuuk Prof. dr. W.C.M. Weijmar Schultz Mw. drs. L.M. Veenstra

Secretariaat


-8-

Coördinator Genderteam Assistent coördinator genderteam Psycholoog

Prof. dr. W.C.M. Weijmar Schultz Mw. A.L. Pascal Mw. dr. J. van der Velde Mw. I.C. Zantingh

Verpleegkundigen L4va Hoofdverpleegkundige

Mw. A.L.D. Prins

Mw. L.I. Alserda Mw. A. de Beer-Hoekstra Mw. J.W.C. Corputty-Bol Raap C.S.C. Dekker (kwaliteit / regieverpleegkundige) Mw. A. Donker-Mulder Mw. M. Faber-Boersma Mw. J.A. Hofstee Mw. J.D. ’t Hooft-Smits Mw. A.T. Hoogeveen Mw. J.C. de Jong-Bruining Mw. A. Links Mw. S.A.M. Meering Mw. D. Meijer-Naarsing Mw. M.G.T.M. Mentink Mw. J.J.N.M. Metzemaekers-de Vries

Mw. A.A.C. Miedema-Romkes Mw. H.G. Mik-Prins Mw. B. Nieuwenhuis Mw. H. Noorda Mw. M. Pit-Perret (regieverpleegkundige) Mw. M.I. Rosman Mw. J.A.M. Rubingh Mw. W.J. Rutgers-Postma Mw. L.M. Smedes Mw. E.H.D. Snippe-Geerts Mw. H.A. Steenstra Mw. H.J. Trip Mw. G. Visser-Land Mw. J. van Weert-Plagge (regieverpleegkundige) Mw. G. Westerkamp-Douma

Verzorgenden

Mw. G.Z. Geerling-van der Wijk Mw. H. Snitjer-van der Schans

Zorg- en voedingsassistenten Mw. K. van Duinen Mw. S. Ferwerda-de Vries Mw. G.J. Groen-Steiger

Mw. G. Rozeboom-Huitsing Mw. J. Wedzinga Mw. G. van der Werf

Onderafdeling Voortplantingsgeneeskunde Mw. prof. dr. J.A. Land, hoofd Stafleden Mw. drs. M. van den Berg Mw. dr. A. Hoek Drs. A.H.M. Simons Mw. dr. A.E.P. Cantineau (fellow) Secretariaat Mw. drs. D.H. Woltinge Klinisch embryologen

Dr. ir. E.G.J.M. Arts (hoofd lab VPG) Mw. drs. J.J. Brink-van der Vlugt Mw. dr. J. van Echten-Arends

IVF artsen

Mw. drs. E. de Bruin-Waterberg Mw. dr. I. Homminga Mw. drs. A. van Oers Mw. drs. T.M. Rijken-Zijlstra

Verpleegkundig specialisten

Mw. J.H.T. Bolster-Gerritsen Mw. J.J. Germs-Hemme Mw. K. Feicke


-9-

Laboratoriummedewerkers Mw. T. Draaisma R. Hardenberg Mw. R.W. van der Hoeven Mw. G.J. Knol Mw. M. Leering Mw. K. Lok (kwaliteitsmedewerker) Mw. C.P.E. Magielse

H. Moes (coördinator) Mw. M. Rinket Mw. M. Snijder Mw. H.C. Spakman K. Westerdijk Mw. J.G. Wijchman

Verpleegkundigen

Mw. E.A. van Veen Mw. J.S. Flooren Mw. S. Klein Mw. I. Opperhuizen G. Zielstra

Medisch maatschappelijk werk

Mw. H.J. Huisinga

Onderzoeksverpleegkundigen

Mw. L.E. Hamming Mw. J.H.M. Keurentjes, MSc Mw. A.H.M. Ulkeman Mw. D.G. van der Wal-Douma

Medisch hoofd polikliniek

Drs. D.H. Bogchelman

Polikliniek Coördinator bedrijfsvoering polikliniek Doktersassistenten

Verpleegkundigen

Medische Administratie Hoofd zorgadministratie

Mw. R. Warners Mw. S.E. de Man-Kranenborg Mw. H.A. Nijborg Mw. R. Oosterbeek Mw. H.H. Schut Mw. A.F. Toonstra Mw. L. de Waal Mw. G. Westerbaan H. Pijper (regieverpleegkundige) Mw. T. Westra

DBC validatiemedewerker

Mw. F. Leijstra-de Ruiter (tot 1 juli 2013) Mw. L. Roorda (coördinator tot 1 juli 2013) Mw. J. van der Veen-Kruize Mw. E. Zandinga Mw. M.M. van Eekeren

Medewerkers zorgadministratie Mw. H.J. Bekkering Mw. E. Bulthuis-Wormmeester Mw. N. van Delden (typiste) B. Duitscher Mw. C. Halsema-Pruim (Poolbureau) Mw. G.W.K. Hoving Mw. Y.C. Kadijk-van Nek Mw. A. Kooi

Mw. Y. Mollema Mw. L.L. Ottens Mw. A. Ottens-Venhuizen Mw. R.L. de Rode Mw. H.R. van der Roest Mw. B. Rooda-van der Eijnden Mw. G. Stienstra (Poolbureau) Mw. P. Teuben

Bureau Ondersteuning Planning


- 10 -

Mw. A.K. Koop Mw. M.H. Kuipers-Wiersma Mw. H.A. Letsch-de Jonge Mw. E. Mangoedirjo-de Vries Mw. C.A. Matter-Meij Mw. A. van der Meer

Mw. H. van Tittelboom (Poolbureau) Mw. D. van der Veen-Albertema Mw. M. Vonck-Knol Mw. H. de Vos-Steenmeijer Mw. B.E. Weiss

Arts-assistenten Obstetrie en Gynaecologie Mw. drs. F.E. de Bok Mw. drs. J.L. Bolt-Smit Drs. J.M. Bouma Mw. drs. R.R. Dekker Mw. drs. R. Detollenaere Mw. drs. E.C. Dul Mw. drs. S.T. Evenhuis Mw. dr. N. Folkeringa Mw. drs. A.M. Goos Mw. drs. N.A. Gorter Mw. drs. E.R. Groenewoud Drs. P.J. Immerzeel Mw. drs. S. Ismaïli Drs. B.E. Jager Mw. drs. H.M. Knol

Mw. dr. C.M. Koopmans Mw. drs. I.A.M. Kreuwel Mw. drs. J.A. Kroese Mw. dr. E.A.G. Lammerink Mw. dr. N. Leffers Mw. drs. J. Munster Mw. dr. E.R. Nijhuis Mw. drs. J.W. Nijkamp Drs. F.T. van Raaij Mw. drs. M.E.H. Schipper Mw. dr. A. Schreuder Drs. B. van der Sluis Mw. drs. K.J.M. Stibbe Mw. drs. N. van der Velde Mw. dr. R. Vermeij

Opleiding en Onderzoek Wetenschappelijk onderzoekers

Mw. dr. M.M. Faas Dr. M. de Bruyn Mw. dr. A.P.A. van Montfoort Dr. T. Plösch Mw. dr. G.B.A. Schuurs-Wisman

Analisten

G.J. Meersma Mw. M.M. Dekker H.G. Klip Ing. R. van Leeuwen Mw. A. Plat

MD PhD / Promovendus

Mw. drs. A. Boers Mw. drs. H. Fleurke-Rozema Mw. drs. I.R. Postma Mw. drs. V. Stojanovska Drs. T. Tomar Mw. drs. T.R. van Veen Mw. drs. M.C.A. Wouters

Project coördinatoren

Mw. A.P. Drost (ACTion) Mw. G. Karstens (ProKind) Mw. J.A. de Vries (Perinatale audit Noord-Nederland)


- 11 -

2. Onderafdeling Obstetrie ________________________________________________________ De cijfers Het aantal bevallingen in het UMCG is in 2013 met ongeveer 3% afgenomen: van 1631 naar 1583. Dit heeft ongetwijfeld te maken met demografische veranderingen in de regio, maar ook met verschuivingen waar de zorg geleverd wordt. Er is een afnemend aantal zwangerschappen in de regio Noord-Oost Groningen, terwijl de stad Groningen relatief stabiel blijft met het aantal partus. Ook neemt het aantal thuispartus af. Onze partus zijn voor 67% afkomstig uit de eerste lijn (een toename lijkt daarin zichtbaar te zijn t.o.v. 2009-2011). Wanneer naar de belangrijkste interventies wordt gekeken dan eindigt 25% van alle bevallingen in een primaire of secundaire sectio caesarea, 12 % in een kunstverlossing en evenals in 2012 start 34% van de bevallingen met een inleiding. De VOKS spiegeling laat zien dat deze cijfers onder of op het gemiddelde niveau liggen van vergelijkbare ziekenhuizen. Dit wil zeggen dat wij een gelijk aantal of minder interventies doen. Het aantal poliklinische bevallingen gestart onder regie van de verloskundige uit de eerste lijn in het geboortehuis “de Spil” bedroeg 167, een teruggang vergeleken met 2011 (231). Het aantal opnamen van zwangeren met een Obstetric High Care indicatie nam toe naar 580, dat 45% van onze opnames is. Het aantal geweigerde patiënten met een OHC-indicatie heeft in 2013 een duidelijke stijging laten zien naar ruim 4% van onze opnames in absolute getallen van 3 in 2012 (in 2011: 2) naar nu 21 weigeringen en 12 zogenaamde wegplaatsingen. Deze zorgelijke ontwikkeling is besproken samen met de stafleden obstetrie en neonatologie en met leiding en managers bedrijfsvoering van de beide onderafdelingen (Obstetrie en Neonatologie). We hopen in onderlinge afstemming het aantal weigeringen - het betreft onze kerntaak - aanzienlijk te kunnen verminderen.

Ontwikkelingen De in de laatste 10 jaar gerapporteerde hogere perinatale sterfte in Nederland heeft in de laatste jaren geleid tot een betere samenwerking in de verschillende beroepsgroepen. Dit heeft ook geleid tot betere uitkomsten - ook als zodanig door de minister verwoord(1) - met betrekking tot de perinatale sterfte en in de kwaliteit van zorg voor moeder en kind. Maar ook zij geeft aan, en dat wordt meer dan ook in het veld gevoeld, dat er verbeteringen op beide gebieden - de perinatale sterfte en de kwaliteit van de zorg - zeker goed mogelijk zijn. In een COS traject (Collaborative Output Steering) is er een belangrijke stap gemaakt in het interprofessioneel samenwerken door het opstellen van gemeenschappelijke zorgpaden, die inmiddels hun invoering hebben gekregen. Het is belangrijk - ook om de ongewenste verdere verschuiving van eerstelijns zorg naar de tweede lijn te voorkomen - om verder te werken aan deze geïntegreerde zorgpaden. In december 2013 werd duidelijk dat de voorziene nieuwbouw van een geïntegreerd Moeder en Kind centrum op het terrein van het UMCG, vanwege de te hoge kosten niet gerealiseerd kon worden. Het is nu een grote en ook een andere uitdaging geworden om de vernieuwende zorgconcepten in gezamenlijkheid te ontwikkelen. Omdat de zorg toch sterk aan de concepten en de visie van het specifieke ziekenhuis gerelateerd is, is besloten om het VSV UMCG/Martini Ziekenhuis te splitsen. Beide VSV’s werken nu apart de ziekenhuis specifieke zaken uit, zoals de perinatale audits en de samenwerkingsvorm. Het overkoepelende VSV blijft bestaan, en komt twee keer per jaar samen om zorginhoudelijke onderwerpen te bespreken. De twee projecten van het Consortium Zwangerschap en Geboorte in Noord-Nederland ofwel ZeGNN (“Prokind” en “ACTion”) hebben een duidelijk positief effect in de regio op de professionalisering van de verloskundige samenwerkingsverbanden en de implementatie van de verbeterpunten voortgekomen uit de audits. De activiteiten rond de audit in het UMCG zijn in dit jaarverslag opgenomen.


- 12 -

Patiëntenzorg

De verloskundige zorg in de regio De noordelijke regio heeft gemiddeld een hogere perinatale sterfte dan de rest van Nederland. Het project “Healthy Pregnancy for all” (HP4all), uitgerold vanuit het Erasmus MC, is afgesloten en wordt momenteel geanalyseerd. We hebben aanwijzingen dat dit project heeft geleid tot een verbetering van de kwaliteit van de verloskundige zorg en een verlaging van de perinatale sterfte. De minister heeft recent besloten om opnieuw een subsidie te verlenen voor een vervolg (HP4all-2)(1). Dit initiatief heeft ook brede steun gevonden in de Groningse gemeenteraad)(2) en zal verder door de GGD worden uitgewerkt. Wij zijn met overtuiging betrokken bij dit initiatief.

Regionale en landelijke audit Bijna iedereen in de verloskundige zorgketen levert een bijdrage aan de audit. De aanbevelingen zijn voor een groot deel direct lokaal te implementeren. Verbetervoorstellen implementeren in de praktijk is soms weerbarstig en vereist ondersteuning door “veranderdeskundigen”.

Patiëntveiligheid in de verloskunde De Simulatie Acute VERloskunde (SAVER) cursus wordt nu landelijk aangeboden. Ook op de afdeling voor het eigen personeel - is er dit jaar veel werk verzet om trainingen (Skills en Drills, Teamtrainingen en ook een specifiek op de stafleden gerichte vaardigheidstraining) in samenwerking met het Wenckebach Instituut vorm te geven. Uitgangspunt is dat AIOS niet zonder deze of vergelijkbare training zelfstandig op de verloskamers dienst doen. Ook wordt het volledige verloskundige team regelmatig getraind met het oog op rolverdeling en communicatie.

Onderzoek Healthy Ageing, met de twee projecten LifeLines en Eriba, is het onderzoeksthema van het UMCG. In het onderzoek van de Obstetrie in ingezet om Healthy Ageing - zowel de moeder als de foetus - als het centrale onderzoeksthema binnen het ROAHD onderzoeksthema een prominent gezicht te geven. De aanstelling binnen de afdeling van dr. T. Plösch en daarmee op onze afdeling laten plaats vinden van zijn onderzoek gerelateerd aan placenta ontwikkeling (TOP-subsidie) is een belangrijke stap in deze richting, zoals ook de aanstelling van 2 analisten vanuit de afdelingsreserve. In totaal zijn er nu 4 promovendi werkzaam binnen deze onderzoekslijn, terwijl ook de stafleden hun onderzoek concentreren op dit thema. Basaal onderzoek wordt verricht naar de pathofysiologie en epigenetische aspecten van in het bijzonder de vasculaire en immunologische achtergronden van pre-eclampsie. De financiering van de verschillende projecten komt tot stand via de 1ste geldstroom (MD PhD trajecten) en via 3e geldstroom aanvragen, die in 2013 geschreven zijn. We zijn optimistisch over de toekenning en het verder versterken van deze onderzoekslijn. Samenwerking met de twee projecten LifeLines en Eriba biedt enorme perspectieven. Onderzoek naar de achtergronden van perinatale sterfte en de implementatie van programma’s ter voorkoming van perinatale sterfte blijft een zwaartepunt en is onder meer erkend door de hoogleraarsbenoeming van prof. dr. J.J. Erwich (juni 2013) met als taakopdracht om preventieve aspecten van perinatale sterfte te bestuderen. Er wordt intensief samengewerkt met diverse disciplines in het UMCG en met deskundigen in binnen- en buitenland, zoals de International Stillbirth Alliance, de International Federation of Placental Associations, de European Placenta Group, International Classification Group (NIH, USA), de afdeling Pathologie van het UMC Utrecht (dr. Nikkels), de afdeling Pathologie van het Women’s and Children’s Hospital, Adelaide, Australia (prof. Khong) en de Werkgroep kinderpathologie der lage landen (dr. Timmer).


- 13 -

Belangrijke onderzoekslijnen/projecten: ZOBAS-II: Cost-effectiveness of the diagnostic work-up for stillbirth (ZonMW); ZOBAS-III: Long-term follow-up of couples after fetal death; ACTion (Introduction of Audit generated Changes in perinatal care using “Tailored” implementation strategies (ZonMw); Epigenetica en placentaire oorzaken van zwangerschapscomplicaties. Ik hoop met mijn eigen aanstelling per juni 2013 als hoogleraar Verloskunde vooral dit laatste onderzoeksthema, dat goed past binnen het UMCG onderzoeksthema Healthy Ageing, en ook past binnen de ROAHD onderzoekslijn, verder te helpen uitbouwen; Onderzoek naar de diagnostiek en uitkomsten van structurele afwijkingen zoals spina bifida, buikwanddefect en urogenitale afwijkingen met tissue engineering technieken. In het kader van Healthy Ageing zal de nadruk van het onderzoek van de prenatale diagnostiek liggen op het in kaart brengen van omgevings- en genetische factoren die de prevalentie van aangeboren afwijkingen kunnen beïnvloeden en van potentiële therapeutische maatregelen die de uitkomst van deze ziektebeelden kunnen verbeteren; Onderzoek op het gebied van aangeboren hartafwijkingen bij de moeder (ZAHARA-studie) en bij de foetus (PRECOR beelden en bio-bank van foetussen met congenitale hartafwijkingen) schept de mogelijkheid correlaties te leggen tussen beeldvormende technieken, genetische achtergronden en vroege detectie van risicofactoren voor moeder of foetus; Daarnaast participeert de onderafdeling Verloskunde in nationaal doelmatigheidsonderzoek van obstetrische interventies (Verloskundig Consortium). Door het participeren van veel 2e lijns klinieken is het gelukt een permanente infrastructuur op te zetten met onderzoeksverpleegkundigen. Hierdoor is de inclusie, de financiering en de continuïteit met het oog op nieuwe studies beter gewaarborgd. De projectfinanciering komt tot stand door ZonMw.

Prof. dr. Sicco Scherjon Hoofd onderafdeling Obstetrie

(1) (2)

brief van de Minister van VWS aan de kamer van 2 juni 2014 brief college van BW Groningen van 21 september 2014


- 14 -

2.1

Antenatale Diagnostiek

Amnionpuncties (139 patiënten) Chorionvillus-biopsiën (177 patiënten) Counseling gesprekken PND intake (467 patiënten) Echo bij verhoogd risico aangeboren afwijking (GUO groep I) (1058 patiënten) Echo bij vermoeden aangeboren afwijking (GUO groep II) (984 patiënten) Combinatietesten (617 patiënten) Serumscreening zwangeren aangeboren afwijkingen 1e trimester Screening SEO

2.2

aantal verrichtingen 143 181 469 1519 2051 638 4427 1166

Verrichtingen Obstetrie

Totaal aantal patiënten Totaal aantal kinderen daarvan

Spontane partus Kunstverlossingen daarvan Sectio caesarea daarvan Stuitliggingen daarvan

eenling tweeling drieling

forcipale extractie vacuüm extractie primair secundair primaire sectio caesarea secundaire sectio caesarea

Aantal 1606 1678 1538 64 4 1054 203 3 200 388 187 201 136 55 19

Poliklinische partus met eigen verloskundige

2.3

Verwijzingen na de geboorte van het kind

In 2013 werden 127 kraamvrouwen van elders opgenomen omdat hun kind was verwezen naar de onderafdeling Neonatologie van de Beatrix Kinderkliniek.

2.4

Jaaroverzicht Obstetrie UMCG 2013

In het jaaroverzicht 2013 ten opzichte van de eerdere jaren zien we geen grote trend veranderingen. In 2013 was er geen geval van maternale sterfte in onze kliniek. Het aantal overgenomen patiënten uit de eerste lijn is nu toch gemiddeld 10% hoger dan in de voorgaande jaren. Verklaringen daarvoor zijn moeilijk te geven, maar het meer protocollair werken en ook veranderingen in de samenwerking, onder meer ingegeven door de perinatale audits kan toch leiden tot een intensievere samenwerking en voorlopig nog meer overdrachten. Het is de verwachting dat we met zorgpaden die over de lijnen heen zijn georganiseerd het aantal verwijzingen en vooral overdrachten, vooral ook tijdens de zwangerschap kunnen verminderen.


173

- 15 -

Wel zie je een langzame afname van het aantal partus met een spontaan begin (bijna 10% lager dan 5 jaar geleden), wat ook past bij de observatie dat het percentage partus door de week hoger dan op de zaterdag, zondag en de maandag. Electieve inleiding wordt blijkbaar minder gestart in het weekend en woensdag is de dag met het hoogste aandeel! Dat moet iatrogeen zijn. Ruim een derde van onze bevallingen wordt nu ingeleid, wat consequenties moet hebben voor de organisatie van onze zorg en ook hoe de zorg is ingericht. Slechts een derde van de inleidingen hebben een niet electieve indicatie! Dit heeft geen invloed op het tijdstip van de bevalling. Ruim 40% van de minderen wordt geboren tussen 20.00 uur en 8.00 uur wat laat zien dat we ons team in de avond en de nacht net zo moeten optuigen als gedurende de dag. Het sectio percentage blijft stabiel met 25%; ruim 30% heeft nu een epiduraal tijdens de ontsluiting. Over trends in de perinatale sterfte is met deze relatief kleine getallen moeilijk iets te zeggen, maar op alle onderdelen van de perinatale sterfte vertonen de uitkomsten in 2013 in absolute getallen de gelijke dalende trend zoals we die ook landelijk zien.

2.5

LVR2 jaaroverzicht Praktijk 1416


- 16 -


- 17 -


- 18 -


- 19 -

* Dubbeltellingen komen voor als er voor een casus meerdere records zijn binnen de praktijk en die records niet allemaal dezelfde code registreren. Beide codes staan dan in het rapport.


- 20 -

2.6.

Perinatale sterfte¹

Definities perinatale sterfteclassificatie: Doodsoorzaak: de initiële, aantoonbare pathofysiologische entiteit die onomkeerbaar tot de dood heeft geleid. Mechanisme: het orgaanfalen dat niet verenigbaar is met het leven, in gang is gezet door de doodsoorzaak en dat rechtstreeks tot de dood heeft geleid. Op basis van: de verklaring van het mechanisme van overlijden. Bijdragende factoren: overige bekende factoren die (mogelijk) een plaats hebben op het causal pathway (oorzakelijk pad) naar de dood. Nevendiagnoses: (co-)morbiditeit, relevant voor het klinisch beeld of de zorg, maar die zeker geen deel uitmaakt van het causal pathway naar de dood. Risicofactoren: bekende factoren die een risico inhouden voor het verloop van de zwangerschap. 1 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren:

29 jaar, G1, 22 weken, jongen, 395 gram, durante inductie overleden 1.1.1 congenitale afwijking: chromosomaal; numeriek 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie trisomie 18

2 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses:

40 jaar, G2P1, 22 weken, jongen, 430 gram, durante inductie overleden 1.1.1 congenitale afwijking: chromosomaal; numeriek 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie trisomie 18 hoge BMI

3 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren:

25 jaar, G3P2, 22 weken, jongen, 480 gram, direct postpartum overleden 1.1.1 congenitale afwijking: chromosomaal; numeriek 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie trisomie 21


31 jaar, G3P2, 38 weken, meisje, 3430 gram, 8 dagen postpartum overleden 1.1.1 congenitale afwijking: chromosomaal; numeriek 3 respiratoire insufficiëntie 4.6 overig; staken behandeling trisomie 13 lage BMI

5

33 jaar, G1, 23 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 615 gram, binnen 2 uur overleden 1.2.1 congenitale afwijking: syndroom; genmutatie 3 respiratoire insufficiëntie 4.8 overig; inductie cystic fibrosis, hoge BMI trombose en longembolie in anamnese, trombose in zwangerschap

doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses:

1

in samenwerking met Dr. A. Timmer, afdeling Pathologie, UMCG en mw. K.S. Bergman, Beatrix Kinderkliniek, UMCG


- 21 -


22 jaar, G3P2, 23 weken, jongen, 700 gram, durante inductie overleden 1.2.1 congenitale afwijking: syndroom; genmutatie 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie eerder kind met Barthsyndroom, Barthsyndroom


37 jaar, G1, 30 weken, meisje, 1320 gram, 6 weken postpartum overleden 1.2.1 congenitale afwijking: syndroom; genmutatie 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis vaginaal bloedverlies, CDG type 1A (stofwisselingsziekte), IRDS, sepsis, vroeggeboorte


42 jaar, G2P1, 37 weken, jongen, 2750 gram, 3 weken postpartum overleden 1.2.1 congenitale afwijking: syndroom; genmutatie 3 respiratoire insufficiëntie 4.6 overig; staken behandeling tubereuze sclerose placentahypoplasie, absoluut en relatief, lage coilingindex navelstreng


30 jaar, G2P1, 23 weken, jongen, 625 gram, direct postpartum overleden 1.3 congenitale afwijking: centraal zenuwstelsel 3 respiratoire insufficiëntie 4.8 overig; inductie congenitale afwijkingen (multipele cerebrale afwijkingen), roken


32 jaar, G1, 23 weken, jongen, 575 gram, durante inductie overleden 1.3 congenitale afwijking: centraal zenuwstelsel 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie spina bifida hoge coilingindex navelstreng


26 jaar, G2P1, 23 weken, meisje, 550 gram, durante inductie overleden 1.4 congenitale afwijking: hart- en vaatstelsel 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie hypoplastisch linkerhartsyndroom placentahypoplasie, relatief


36 jaar, G3P1, 23 weken, meisje, 610 gram, durante inductie overleden 1.4 congenitale afwijking: hart- en vaatstelsel 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie tetralogie van Fallot (maternaal), complexe hartafwijking, roken


31 jaar, G2P0, 38 weken, meisje, 3535 gram, 5 wk postpartum overleden 1.4 congenitale afwijking: hart- en vaatstelsel 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 1.2 cardiocirculatoir; aangeboren hartafwijking complexe hartafwijking (oa hypoplastisch linkerhartsyndroom, monoventrikel, pulmonalisatresie)


- 22 -


20 jaar, G2P1, 39 weken, jongen, 3560 gram, 12 dagen postpartum overleden 1.4 congenitale afwijking: hart- en vaatstelsel 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis necrotiserende enterocolitis, transpositie van de grote vaten, roken

15 Doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses:

32 jaar, G1, 40 weken, jongen, 2900 gram, 21 dagen postpartum overleden 1.4 congenitale afwijking: hart- en vaatstelsel 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 1.1 cardiocirculatoir; sluiting van de ductus arteriosus postoperatief multipele complicaties, complexe hartafwijking, SGA fibromyalgie, pregnancy-induced hypertension


34 jaar, G2P1, 40 weken, jongen, 4345 gram, binnen 2 uur overleden 1.4 congenitale afwijking: hart- en vaatstelsel 3 respiratoire insufficiëntie 2.5 pulmonaal; longhypoplasie Ebstein anomalie LGA, hoge coilingindex navelstreng


40 jaar, G2P1, 22 weken, jongen, 635 gram, durante inductie overleden 1.7 congenitale afwijking: tractus urogenitalis 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie zwangerschap na ovulatie-inductie, renale dysplasie eerder kind met klompvoet, hoge coilingindex navelstreng, hoge BMI


25 jaar, G1, 23 weken, jongen, 695 gram, binnen 1 uur overleden 1.7 congenitale afwijking: tractus urogenitalis 3 respiratoire insufficiëntie 4.8 overig; inductie congenitale afwijkingen (cloacale extrofie)


30 jaar, G2P1, 23 weken, jongen, 670 gram, durante inductie overleden 1.7 congenitale afwijking: tractus urogenitalis 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie nierdysgenesie hoge coilingindex navelstreng


28 jaar, G2P0, 23 weken, jongen, 635 gram, durante inductie overleden 1.8 congenitale afwijking: musculoskeletair stelsel 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie hernia diafragmatica lage BMI


24 jaar, G2P0, 23 weken, meisje, gram, ante partum overleden 1.10 congenitale afwijking: neoplasma 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 4.4 overig; excessieve bloeding teratoom


- 23 -


30 jaar, G3P2, 29 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 2255 gram, ante partum overleden 1.10 congenitale afwijking: neoplasma 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 4.9 overig; selectieve foeticide teratoom LGA, hoge BMI


24 jaar, G1, 31 weken, meisje, 2795 gram, ante partum overleden 1.10 congenitale afwijking: neoplasma 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 4.9 overig; selectieve foeticide neoplasma: ernstig lymfangioom halsregio, roken polyhydramnion


30 jaar, G3P2, 22 weken, jongen, 555 gram, durante inductie overleden 1.11.2 congenitale afwijking: overig; meerdere organen 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie multipele congenitale afwijkingen, geen syndroomdiagnose placentahypoplasie, relatief, hoge coilingindex navelstreng, hoge BMI


37 jaar, G4P2, 34 weken, meisje, 2380 gram, 3 dagen postpartum overleden 1.11.2 congenitale afwijking: overig; meerdere organen 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 4.6 overig; staken behandeling abstinerend beleid, necrotiserende enterocolitis, VACTERL associatie, vroeggeboorte hoge coilingindex navelstreng

nevendiagnoses: 26 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren:

27 jaar, G2P1, 36 weken, meisje, 1860 gram, 6 weken postpartum overleden 1.11.2 congenitale afwijking: overig; meerdere organen 3 respiratoire insufficiëntie 2.3 pulmonaal; chronische longziekte/broncho-pulmonale dysplasie multipele congenitale afwijkingen, geen syndroomdiagnose, meerling (MC-BA), SGA


27 jaar, G2P1, 36 weken, meisje, 1700 gram, 8 dagen postpartum overleden 1.11.2 congenitale afwijking: overig; meerdere organen 3 respiratoire insufficiëntie 5.0 anders; pulmonaal, luchtwegobstructie en consolidatie congenitale afwijkingen, geen syndroomdiagnose, meerling (MC-BA), SGA


33 jaar, G1, 23 weken, jongen, gram, durante inductie overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 5 placenta insufficiëntie 5.0 anders; placenta: hypoplasie en infarcering pre-existente hypertensie, met medicatie, gesuperponeerde pregnancy-induced hypertension, met medicatie, IUGR


- 24 -

29 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses: 30 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: 31 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: 32 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren:

34 jaar, G2P1, 25 weken, meisje, 550 gram, ante partum overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 5 placenta insufficiëntie 5.0 anders; placenta: hypoplasie en infarcering pre-eclampsie (in voorgeschiedenis), met medicatie, pregnancy-induced hypertension, uterus myomatosus 28 jaar, G1, 25 weken, antepartum overplaatsing, meisje, 580 gram, durante inductie overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 5 placenta insufficiëntie 5.0 anders; placenta: hypoplasie en infarcering eclampsie, met medicatie, HELLP-syndroom, lage coilingindex navelstreng 30 jaar, G1, 26 weken, antepartum overplaatsing, meisje, 930 gram, 10 dagen postpartum overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 3 respiratoire insufficiëntie 2.4 pulmonaal; IRDS/hyaliene membranenziekte pre-eclampsie, met medicatie, sepsis, hoge coilingindex navelstreng, hoge BMI 23 jaar, G1, 26 weken, antepartum overplaatsing, meisje, 560 gram, 7 weken postpartum overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis IUGR, pre-eclampsie, necrotiserende enterocolitis, SGA, placentahypoplasie, absoluut en relatief hoge coilingindex navelstreng, hoge BMI


28 jaar, G1, 26 weken, meisje, 815 gram, 7 dagen postpartum overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 4 cerebrale insufficiëntie 4.6 overig; staken behandeling vaginaal bloedverlies, cerebrale bloeding, IRDS, partiële abruptio

34

33 jaar, G5P1, 27 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 585 gram, 12 weken postpartum overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 3 respiratoire insufficiëntie 2.3 pulmonaal; chronische longziekte/broncho-pulmonale dysplasie eerder kind dysmatuur, pre-eclampsie (in voorgeschiedenis), IUGR, necrotiserende enterocolitis, SGA, placentahypoplasie, absoluut en relatief, roken

doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren:


37 jaar, G3P2, 27 weken, jongen, 505 gram, ante partum overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 5 placenta insufficiëntie 5.0 anders; placenta: hypoplasie en infarcering draagster factor II mutatie, IUVD in voorgeschiedenis, IUGR, pregnancy-induced hypertension, torsie navelstreng congenitale afwijking (cheiloschisis)


- 25 -


32 jaar, G1, 31 weken, meisje, 760 gram, ante partum overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 5 placenta insufficiëntie 3.2 placentair; infarcering IUGR, pre-eclampsie, met medicatie, SGA, placentahypoplasie, absoluut, lage coilingindex navelstreng, lage BMI


30 jaar, G2P0, 31 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 440 gram, binnen 24 uur overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 3 respiratoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit IUGR, PPROM, meerling (BC-BA), hoge coilingindex navelstreng zwangerschap na ovulatie-inductie, abstinerend beleid, corpus callosum agenesie


32 jaar, G2P1, 32 weken, jongen, 1090 gram, ante partum overleden 2.1 placenta: placentabed pathologie 5 placenta insufficiëntie 5.0 anders; placenta: hypoplasie en infarcering eerder kind dysmatuur, IUGR, lage coilingindex navelstreng congenitale afwijking (situs inversus)

39

30 jaar, G1, 24 weken, antepartum overplaatsing, meisje, 525 gram, 5 weken postpartum overleden 2.2.1 placenta: placentapathologie; ontwikkeling 4 cerebrale insufficiëntie 4.6 overig; staken behandeling PPROM, vaginaal bloedverlies, placenta circumvallata, opstijgend infect met foetale respons


40

nevendiagnoses:

38 jaar, G4P3, 26 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 1050 gram, 9 dagen postpartum overleden 2.2.1 placenta: placentapathologie; ontwikkeling 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis LETZ, cerebrale bloeding, asfyxie, partiële abruptio, placenta circumvallata, lage BMI, roken LGA


40 jaar, G1, 33 weken, meisje, 125 gram, ante partum overleden 2.2.1 placenta: placentapathologie; ontwikkeling 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 1.8 cardiocirculatoir; navelstrengocclusie meerling (MC-MA) congenitale afwijkingen (klompvoet)


20 jaar, G1, 23 weken, meisje, 660 gram, durante partu overleden 2.2.2 placenta: placentapathologie; parenchym 2 multi-organ failure 4.2 overig; intra-uterien infect IUGR, onbewaakte partus, PPROM, vaginaal bloedverlies, opstijgend infect met foetale respons, hoge BMI



- 26 -

43 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses: 44

29 jaar, G4P3, 24 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 640 gram, binnen 24 uur overleden 2.2.2 placenta: placentapathologie; parenchym 3 respiratoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit vaginaal bloedverlies lage coilingindex navelstreng, roken

nevendiagnoses:

31 jaar, G4P3, 26 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 960 gram, 4 weken postpartum overleden 2.2.2 placenta: placentapathologie; parenchym 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis chorionvillus biopsie, vaginaal bloedverlies, necrotiserende enterocolitis, IRDS, partiële abruptio, hoge coilingindex navelstreng eerder kind met congenitale afwijkingen

45 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van:

39 jaar, G2P1, 23 weken, jongen, 415 gram, durante partu overleden 3.1 prematuriteit: PPROM 6 onbekend 6 onbekend


25 jaar, G2P1, 24 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 565 gram, durante partu overleden 3.1 prematuriteit: PPROM 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 1.8 cardiocirculatoir; navelstrengocclusie placentahypoplasie, relatief


34 jaar, G1, 24 weken, jongen, 640 gram, binnen 1 uur overleden 3.1 prematuriteit: PPROM 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis opstijgend infect met foetale respons lage coilingindex navelstreng


32 jaar, G2P1, 25 weken, jongen, 800 gram, 7 weken postpartum overleden 3.1 prematuriteit: PPROM 3 respiratoire insufficiëntie 2.3 pulmonaal; chronische longziekte/broncho-pulmonale dysplasie IRDS, sepsis, hoge coilingindex navelstreng, opstijgend infect met foetale respons, lage BMI zwangerschap na IVF/ICSI


nevendiagnoses: 49 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses:

32 jaar, G5P3, 26 weken, jongen, 730 gram, 11 dagen postpartum overleden 3.1 prematuriteit: PPROM 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis necrotiserende enterocolitis, hoge coilingindex navelstreng, opstijgend infect met foetale respons roken microdeletiesyndroom


- 27 -

50 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses: 51 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren:

32 jaar, G3P2, 32 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 1840 gram, 3 dagen postpartum overleden 3.1 prematuriteit: PPROM 3 respiratoire insufficiëntie 2.3 pulmonaal; chronische longziekte/broncho-pulmonale dysplasie onbehandelbare pulmonale hypertensie, IRDS, meerling (BC-BA) pre-existente hypertensie, met medicatie 26 jaar, G1, 23 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 555 gram, durante partu overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 5 placenta insufficiëntie 4.2 overig; intra-uterien infect zwangerschap na ovulatie-inductie, PPROM, grote meerling (3, trichoriaal), opstijgend infect met foetale respons, hoge BMI


26 jaar, G1, 23 weken, meisje, 490 gram, binnen 2 uur overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 3 respiratoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit zwangerschap na ovulatie-inductie, PPROM, grote meerling (3, trichoriaal)), o pstijgend infect met foetale respons, hoge BMI

53

26 jaar, G1, 23 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 520 gram, binnen 2 uur overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 3 respiratoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit zwangerschap na ovulatie-inductie, intra-uteriene infectie, PPROM, grote meerling (3, trichoriaal)), opstijgend infect met foetale respons, hoge BMI



21 jaar, G2P0, 23 weken, jongen, 630 gram, binnen 24 uur overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 3 respiratoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit lage coilingindex navelstreng, opstijgend infect zonder foetale respons, roken (gestopt in zwangerschap)


26 jaar, G1, 24 weken, meisje, 590 gram, binnen 1 uur overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit tetralogie van Fallot placentahypoplasie, absoluut en relatief, mono-arteriële navelstreng


- 28 -


nevendiagnoses: 57 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren:

39 jaar, G2P1, 24 weken, meisje, 535 gram, 4 dagen postpartum overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 3 respiratoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit zwangerschap na IVF/ICSI, electieve embryoreductie ander kind, PPROM, TTTS (met laserbehandeling) drielingzwangerschap, opstijgend infect met foetale respons hypothyreoïdie met medicatie, eerder kind met hernia diafragmatica

nevendiagnoses:

39 jaar, G2P1, 24 weken, meisje, 570 gram, binnen 1 uur overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 3 respiratoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit zwangerschap na IVF/ICSI, electieve embryoreductie ander kind, PPROM andere kind, TTTS (met laserbehandeling), drielingzwangerschap, opstijgend infect met foetale respons hypothyreoïdie met medicatie, eerder kind hernia diafragmatica


39 jaar, G1, 25 weken, jongen, 820 gram, binnen 24 uur overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 3 respiratoire insufficiëntie 2.4 pulmonaal; IRDS/hyaliene membranenziekte placentahypoplasie, absoluut en relatief congenitale afwijking (multipele kleine dysmorfieen, geen syndroomdiagnose)


29 jaar, G1, 25 weken, jongen, 680 gram, durante partu overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit placenta-infarcering


30 jaar, G4P3, 26 weken, jongen, 990 gram, 4 weken postpartum overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis placenta circumvallata, vroeggeboorte in voorgeschiedenis, PPROM, necrotiserende enterocolitis, IRDS


22 jaar, G3P0, 26 weken, jongen, 1090 gram, 13 weken postpartum overleden 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 2 multi-organ failure 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit diabetes mellitus type II, vaginaal bloedverlies, necrotiserende enterocolitis, BPD, IRDS, sepsis, hoge BMI


30 jaar, G3P1, 22 weken, jongen, 520 gram, binnen 24 uur overleden 3.3 prematuriteit: cervixinsufficiëntie 3 respiratoire insufficiëntie 4.3 overig; prematuriteit/immaturiteit cervixinsufficiëntie hoge coilingindex navelstreng, hoge BMI


- 29 -


36 jaar, G1, 23 weken, jongen, 635 gram, durante partu overleden 3.3 prematuriteit: cervixinsufficiëntie 5 placenta insufficiëntie 6 onbekend proteïne C deficiëntie, onbewaakte partus GBS positief, placentahypoplasie, relatief, hoge BMI


31 jaar, G2P1, 24 weken, antepartum overplaatsing, meisje, 820 gram, 7 dagen postpartum overleden 3.3 prematuriteit: cervixinsufficiëntie 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis IUVD in voorgeschiedenis, necrotiserende enterocolitis, IRDS placentahypoplasie, relatief


31 jaar, G3P1, 23 weken, jongen, 550 gram, durante inductie overleden 4.2 infectie: opstijgend 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie PPROM, opstijgend infect met foetale respons VSD (operatief gecorrigeerd), hoge coilingindex navelstreng

66

21 jaar, G1, 24 weken, antepartum overplaatsing, jongen, 680 gram, 6 dagen postpartum overleden 4.2 infectie: opstijgend 3 respiratoire insufficiëntie 4.6 overig; staken behandeling navelstrengprolaps, PPROM, grote hersenbloedingen, IRDS multiple sclerose, placentahypoplasie, relatief, hoge coilingindex navelstreng

doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses: 67 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren:

33 jaar, G2P1, 33 weken, jongen, 1650 gram, 6 weken postpartum overleden 4.3 infectie: neonataal 2 multi-organ failure 4.1 overig; sepsis diabetes mellitus type I, pre-existente hypertensie, HELLP-syndroom (in voorgeschiedenis), met medicatie, pre-eclampsie (in voorgeschiedenis), met medicatie, ontregelde diabetes, pregnancy-induced hypertension, met medicatie, congenitale afwijking (tetralogie van Fallot), iatrogene vroeggeboorte op maternale indicatie, placenta-infarcering, villitis of unknown origin

68

28 jaar, G1, 35 weken, antepartum overplaatsing, meisje, 2650 gram, ante partum overleden 5.2.5 overig: maternale aandoening; overig 5 placenta insufficiëntie 5.0 anders; cholestase zwangerschapscholestase, lage coilingindex navelstreng, immatuur placentaparenchym



- 30 -

69 doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses: 70

35 jaar, G1, 23 weken, meisje, 495 gram, direct postpartum overleden 5.4 overig: uitzonderlijk 5 placenta insufficiëntie 4.8 overig; inductie draagster familiaire adenomateuze polyposis, gemetastaseerd carcinoom asthma met medicatie, , zwangerschap na IVF/ICSI

doodsoorzaak: mechanisme: op basis van: bijdragende factoren: nevendiagnoses:

39 jaar, G2P1, 24 weken, jongen, -1 gram, ante partum (electieve foeticide) overleden 5.4 overig: uitzonderlijk 1 cardio-/circulatoire insufficiëntie 4.9 overig; selectieve foeticide zwangerschap na IVF/ICSI, drielingzwangerschap hypothyreoïdie met medicatie, eerder kind met hernia diafragmatica


25 jaar, G3P1, 33 weken, meisje, 2040 gram, ante partum overleden 6.1 onbekend: ondanks uitgebreid onderzoek 6 onbekend 6 onbekend placentahypoplasie, relatief, hoge BMI, roken


38 jaar, G1, 36 weken, jongen, 165 gram, ante partum overleden 6.2 onbekend: belangrijke informatie mist 6 onbekend 6 onbekend zwangerschap na IVF, meerling (BC-BA), SGA uterus myomatosus

OVERZICHT STERFTES 2013 doodsoorzaak 1.1.1 congenitale afwijking: chromosomaal; numeriek 1.2.1 congenitale afwijking: syndroom; genmutatie 1.3 congenitale afwijking: centraal zenuwstelsel 1.4 congenitale afwijking: hart- en vaatstelsel 1.7 congenitale afwijking: tractus urogenitalis 1.8 congenitale afwijking: musculoskeletair stelsel 1.10 congenitale afwijking: neoplasma 1.11.2 congenitale afwijking: overig; meerdere organen 2.1 placenta: placentabed pathologie 2.2.1 placenta: placentapathologie; ontwikkeling 2.2.2 placenta: placentapathologie; parenchym 3.1 prematuriteit: PPROM 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 3.3 prematuriteit: cervixinsufficiëntie 4.2 infectie: opstijgend 4.3 infectie: neonataal 5.2.5 overig: maternale aandoening; overig 5.4 overig: uitzonderlijk 6.1 onbekend: ondanks uitgebreid onderzoek 6.2 onbekend: belangrijke informatie mist totaal


aantal 4 4 2 6 3 1 3 4 11 3 3 6 11 3 2 1 1 2 1 1 72

- 31 -

OVERZICHT STERFTES 1999 - 2013 doodsoorzaak 1.1.1 congenitale afwijking: chromosomaal; numeriek 1.1.2 congenitale afwijking: chromosomaal; structureel 1.1.3 congenitale afwijking: chromosomaal;microdeletie/uniparentale disomie 1.2.1 congenitale afwijking: syndroom; genmutatie 1.2.2 congenitale afwijking: syndroom; overig 1.3 congenitale afwijking: centraal zenuwstelsel 1.4 congenitale afwijking: hart- en vaatstelsel 1.5 congenitale afwijking: tractus respiratorius 1.6 congenitale afwijking: tractus digestivus 1.7 congenitale afwijking: tractus urogenitalis 1.8 congenitale afwijking: musculoskeletair stelsel 1.9 congenitale afwijking: endocrien/metabool 1.10 congenitale afwijking: neoplasma 1.11.1 congenitale afwijking: overig; 1 orgaan 1.11.2 congenitale afwijking: overig; meerdere organen 2.1 placenta: placentabed pathologie 2.2.1 placenta: placentapathologie; ontwikkeling 2.2.2 placenta: placentapathologie; parenchym 2.2.3 placenta: placentapathologie; localisatie 2.3 placenta: navelstrengcomplicatie 2.4 placenta: niet nader omschreven 3.1 prematuriteit: PPROM 3.2 prematuriteit: vroegtijdige weeën 3.3 prematuriteit: cervixinsufficiëntie 3.4 prematuriteit: iatrogeen 4.1 infectie: transplacentair 4.2 infectie: opstijgend 4.3 infectie: neonataal 4.4 infectie: niet nader omschreven 5.1 overig: hydrops foetalis e.c.i. 5.2.1 overig: maternale aandoening; infectie 5.2.2 overig: maternale aandoening; bloedgroepincompatibiliteit 5.2.3 overig: maternale aandoening; diabetes mellitus 5.2.5 overig: maternale aandoening; overig 5.3.1 overig: trauma; maternaal 5.3.2 overig: trauma; foetaal 5.4 overig: uitzonderlijk 6.1 onbekend: ondanks uitgebreid onderzoek 6.2 onbekend: belangrijke informatie mist totaal


aantal 57 16 4 29 9 47 59 1 7 29 9 1 10 2 69 211 64 26 2 12 25 91 101 14 1 9 16 2 2 13 6 1 1 4 1 1 8 18 21 999

- 32 -

2.7.

Obstetrische High Care (OHC)

45% van onze opnames betreft een OHC opname, terwijl we in verhouding tot deze opnames een beperkt aantal zwangeren met een OHC indicatie moeten weigeren (bijna 4%). De helft van de opnames zijn vanwege een dreigende vroeggeboorte. Ruim 35% van de OHC opnames resulteren ook in een bevalling, waarbij bij een ongeveer gelijk percentage de OHC indicatie vervalt en patiënte terugverwezen wordt naar de oorspronkelijke zorgverlener. 10% van onze opnames betreft een opname van een kraamvrouw.


- 33 -

OVERZICHT OHC 2013 INDICATIE FOETAAL

OPNAMES MATERNAAL

1 2 2 2

5

9 37 95 14

5

1

7 9 13 6 10 18 9 7 15 9 13 9 12 5

terug naar eigen regio

1 1 1 3

23 16 9 13 13 8 26 21 18 15 15 19 15 16 13 22 13 14 27 21 16 10 23 15 21 19 1 0

opname in kraambed

1 1 5

1

OHC indicatie vervallen

68 84

4 7 5 9 6 11 11 8 10 9 5 10

in UMCG bevallen

2 57

6 1 3 7 1 3 3 1 2 3 4 3

bij jaarwisseling nog opgenomen

0

1

anders

1

eigen patiënt


1

24 19 27 29 1 33 1 39 3 25 1 25 1 28 33 3 24 2 36 1 34 2 13

anders

6

AFLOOP

3e lijn

1 1

2e lijn elders

6 35

1

13 5 2 10 6 7 2 7 4 11 10 7

2e lijn eigen regio

1 1

6 4 11 5 2 11 5 4 6 4 7 3

1e lijn

3

1

1 5 2 1 8 7 4 3 8 5 7 6

kraambed overige kindindicaties

1

kraambed: kind NICU

2

2 1 2 2 3 5 2 3

foetaal anders

uitstelprocedure meerling

TTTS

9 32

grote meerling

3

1

6 2 2 8

foetale hartritmestoornis

1

1

congenitale afwijkingen

3

6 5 3

19 11 10 26 20 22 18 18 14 24 16 27 22 5

hoog-complexe zorg foetus

1 1

6 2 3 3

dreigende vroeggeboorte

8 36 74

1 1 1

foetale groeivertraging

1

1 3 4 4 3

7 3 1 6 7 7 6 8 8 9 5 7

andere maternale indicatie

1 2

2 6 4 4 5

obstetrische complicatie

1 1 1 1

pre-eclampsie

48 1 32 1 37 2 57 2 1 48 4 68 6 5 42 2 42 44 1 59 45 1 3 58 4 58 0 21 12

HELLP-syndroom

wegplaatsing

weigering

108 73 98 96 100 123 99 115 106 119 115 109 126 1

daarvan OHC

totaal

opnames totaal

maand januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december

HERKOMST KRAAM

2

2

- 34 -

2.8

Perinatale audit UMCG

Landelijk thema 2013-2015 In 2013-2015 worden alle voldragen kinderen die op een NICU (moeten) worden opgenomen vanwege asfyxie en hypothermie, geaudit. De tweede groep bestaat uit die voldragen kinderen die tijdens de geboorte of in de eerste vier weken daarna overlijden. Focus De audit richt zich op twee groepen en voor beide geldt de vraag: hoe komt het dat een à terme kind dat aan het begin van de baring nog in leven was, een dergelijke slechte uitkomst heeft? Hoe was bij hen het verloop van de zwangerschap en de baring? Welke substandaard factoren(ssf) hangen samen met het overlijden of een zodanige slechte start dat NICU-opname nodig is? Door deze twee groepen samen te nemen hopen we inzicht te krijgen of er overeenkomsten zijn tussen de zorg in geval van sterfte en in geval van NICU-opnamen onder à terme kinderen. Welke groepen? Audit van à terme kinderen die aan het begin van de baring nog in leven zijn, maar tijdens de baring of in de eerste vier weken daarna overlijden; plus NICU-opname van à terme geboren kinderen met asfyxie die langer dan 24 uur opgenomen zijn geweest (of kinderen die eigenlijk op de NICU hadden moeten worden opgenomen). Waarom een perinatale audit? Perinatale audits zijn bedoeld om de kwaliteit van de zorgverlening te verbeteren.

Jaaroverzicht perinatale audit 2013 Totale sterfte Sterfte 22+0 t/m > 41 weken (of < 28 dgn pp) Sterfte 22+0 t/m 36+6 weken (of < 28 dgn pp) Sterfte 37+0 t/m > 41 weken (of < 28 dgn pp) Besproken in audit kleine club UMCG Sterfte 22+0 t/m 36+6 weken (of < 28 dgn pp) Sterfte 37+0 t/m > 41 weken (of < 28dgn pp) Perinatale Asfyxie à terme met opname op de NICU en koeling Aantal bijeenkomsten Kleine audit groep Plenaire audit (VSV)

62 62 57 5

0 5 7

7 2

Geformuleerde SSF + aandachtspunten SSF casusmorbiditeit SSF casus mortaliteit Relatie met de sterfte: Geen Mogelijk Aandachtspunten


26 13 11 2 23

- 35 -

Sub Standaard Factoren (SSF) Communicatie tussen operateurs en kinderartsen niet optimaal. Geen overleg tussen klinisch verloskundige en supervisor over beleid bij patiënte met belaste obstetrische anamnese. Onduidelijkheid m.b.t. hoofdbehandelaarschap bij zwangere met gecompliceerde zwangerschap die gezien werd door veel verschillende zorgverleners. In meerdere casussen was sprake van geen of onvolledige documentatie van: 1. Overwegingen en beleid 2. Uitgevoerde handelingen (VT/Echo) 3. Basisgegevens Placenta niet naar PA bij (on)verwacht slechte start kind.

Aandachtspunten 1. Kort verslag van nazorgtraject MMW perinatale sterfte in Poliplus documenteren + (korte) rapportage naar 1e lijn. 2. Inconsequent beleid over zorg bij gebroken vliezen in de eerste lijn (1e thuisvisite 11 uur na gebroken vliezen). 3. TC bij pathologische zwangerschap en klachten direct laten komen. 4. Uitslagen komen niet inzichtelijk in één systeem!-> betrokken partijen (obstetrie/lab.centrum/ kindergeneeskunde) gaan om de tafel om te bespreken wat de mogelijkheden zijn om dit te verbeteren.

Verbeteracties De kinderartsen structureel mee nemen in de TIME OUT procedure (poster op OK). Alle nieuwe zwangeren en alle zwangeren van 30 weken van het AIOS spreekuur en verloskundigen spreekuur worden dagelijks besproken door de SV poli, in de ochtend tussen 11.45 en 12.15, in de middag tussen 15.45 en 16.15, hierbij wordt MOSOS nagelopen en het beleid wordt helder vastgelegd. Verder wordt bij elke nieuwe zwangere het beleid samen met de SV poli in aanwezigheid van de zwangere vastgesteld. Dit is ook in het kader van het hoofdbehandelaarschap. Alle te plannen sectio’s, inclusief de gentle (natural), bespreken met de supervisor. Besproken met de verschillende disciplines om zo de bewustwording voor een correcte en volledige documentatie te bewerkstelligen.

Standaard alle placenta's binnen de afdeling maximaal 48 uur bewaren zodat deze alsnog naar PA kan indien er <48 uur problemen optreden bij de neonaat. Tevens besproken tijdens het VSV om aandacht te vragen voor het feit dat de kraamverzorgende in de thuissituatie de verloskundige 1e lijn hier ook op attent kan maken.

Er zijn hierover eenduidige afspraken gemaakt met de 1e lijn en vastgelegd in het protocol: " PROM à terme".

Vpk protocol is aangepast, er staat nu: Iedere zwangere die belt laten komen, tenzij er overleg is geweest met AIOS dan wel verloskundige dat ze nog thuis mag/kan blijven. De mogelijkheden binnen het huidige ZIS zijn onderzocht en bieden op dit moment onvoldoende garantie op vermindering van de risico's die worden veroorzaakt door het werken met verschillende informatiesystemen. Een Prospectieve Risico Inventarisatie (PRI) zal daarom worden uitgevoerd op de verschillende informatiesystemen binnen O&G. Antenaal ZIS nummer: Kwetsbaar in het huidige ZIS, wordt meegenomen bij de inrichting van het EPD.

5. Acute zorg pasgeborene opnemen in parallelle afspraken.


- 36 -

Leden kernteam Marije Bennema Jan Koper Esther Koppe Rózsika Mevius Joke Ravisé Krystyna Sollie Bert Timmer Ellen Vreugdenhil

Klinisch verloskundige Neonatoloog 1e lijns verloskundige Kwaliteitsmedewerker, O&Gregieverpleegkundige Datamanager Perinatoloog Patholoog 1e lijns verloskundige

Lid panel, chronologisch verslaglegger PRN Lid panel Lid panel Lid panel, chronologisch verslaglegger PRN, rapporteur PARS Lid panel, invoeren data PRN Lid panel Lid panel, doodsoorzakenclassificatie Lid panel

Kernteam vormt samen met onderstaande leden de kleine auditgroep Sylvia Dijkstra O&G-regieverpleegkundige Lid panel Annet Wedzinga NICU-seniorverpleegkundige Lid panel Op afroep: Klinisch geneticus Lid panel Per toerbeurt: AIOS Lid panel Per toerbeurt: Neonatoloog Lid panel Lid panel Ook de direct betrokken zorgverleners worden uitgenodigd om deel te nemen aan de audit.


- 37 -

3. Onderafdeling Algemene Gynaecologie ________________________________________________________ 3.1

Consulten

Contact Aantal in 2013 Bezoek 666 Eerste consult 4072 Gratis consult 10 Herhalingsconsult 6278 Intercollegiaal consult 29 Medebehandeling 7 Niet komer 914 Telefonisch consult 4024

3.2

Operatieve ingrepen 2010 t/m 2012 (Het format is in 2013 gewijzigd, zodat 2013 als aparte tabel is toegevoegd) Laparotomie Uterusextirpatie (waarvan supravaginaal) Myoomenucleatie Adnexoperatie Sterilisatie Fertiliteitsbevorderend Refertilisatie Sacropexie (Rust) EUG behandeling Saneren endometriose Laparoscopie Diagnostisch (waarvan met chromopertubatie) Sterilisatie Fertiliteitsbevorderend Therapeutische laparoscopie EUG behandeling Myoomexcisie en morcellatie TLH* Saneren endometriose (waarvan stadium III en IV)

2010 51 5 14 37 1 2 3 5 4 1

2011 52 2 10 55 1 2 4 0 1 3

2012 46 3 5 19 0 2 3 5 1 0

60 48 25 1 99 28 1 11 25

105 62 23 2 115 26 0 54* 27

70 29 24 1 76 14 0 27 41


- 38 -

Vaginaal Uterusextirpatie (waarvan met prolapsplastiek) Prolapsplastiek Prolapsplastiek met Mesh Colpocleisis Essure Novasure kolpo-/vulvo-/vaginoscopie Div. kleine ingr. portio/vagina/vulva Curettage LLETZ Cryocoagulatie portio T.V.T.-O Manchesteroperatie Rectovaginale fistel Sacrospinale fixatie Vesicovaginale fistel Verwijderen mesh

2010 12 6 26 8 1 23 26 543 181 59 92* 13 15 25 1 18 -

2011 20 6 28 10 2 18 22 472 191 35 120* 3 12 15 2 20 1

2012 15 7 24 5 1 27 53 509 194 14 105* 9 7 14 0 9 0

* algemene gyn en onco gecombineerd

3.3

Operatieve verrichtingen 2013 Poliklinische OK Hysteroscopie diagnostisch Hysteroscopie therapeutisch Hysteroscopische sterilisatie (Essure) Endometriumablatie (Novasure) LLETZ Overige cervixbehandeling Kleine verrichtingen vulva Overige kleine verrichtingen (incl. colpo/vagino/vulvoscopie) Klinische OK Hysteroscopie diagnostisch Hysteroscopie therapeutisch Hysteroscopische sterilisatie Endometriumablatie (Novasure) LLETZ Overige cervixbehandeling Kleine verrichtingen vulva Overige kleine verrichtingen Diagnostische laparoscopie Laparoscopische sterilisatie Laparoscopische EUG Laparoscopische cystectomie/adnectomie


2013 173 66 24 77 26 55 430

7 58 38 1 2 6 17 44 12 12 84

- 39 -

3.4

Vaginale uterusextirpatie Laparoscopische uterusextirpatie Abdominale uterusextirpatie

12 23 26

Endometriosesanering per laparotomie Endometriosesanering per laparoscopie Waarvan st. III-IV

6 66 42

Laparoscopie overig Laparotomie overig

12 7

Fertiliteitsbevorderende operaties per scopie Fertiliteitsbevorderende operaties per tomie

7 -

Urogyn en bekkenbodemoperaties per scopie Urogyn en bekkenbodemoperaties per tomie Vaginale prolapsoperaties (sacrospinale fixatie, Manchester Fothergill, vaginale plastieken, colpocleisis) Incontinentieoperaties

2 50

Totaal level 1-2 laparoscopie Totaal level 3-4 laparoscopie

119 72

10

Patiëntenzorg psychosomatiek/seksuologie

Per jaar worden samen met de psychologen plus de inbreng van collega dr. M.F. van Driel circa 350 nieuwe patiënten gezien op de poli psychosomatiek/seksuologie met een herhalingsfactor van 2.1. De wachtlijst van de poli seksuologie is dit jaar toegenomen door wegvallen van het doelmatigheidsproject gefinancierd door Menzis (scheelt 14 uur patiëntenzorg).

3.5

Genderteam

In het Groninger Genderteam waren in 2013 werkzaam de collega’s dr. T.R. Middelberg en mevr. drs. T.M.T. Tempelman (beiden plastisch chirurg), drs. V.C.R. Jiawan(psychiater), in voorkomende gevallen collega drs. J. Pronk, voorheen jarenlang zeer gewaardeerd lid van het Genderteam, dr. F.G. Dikkers (KNOarts), dr. M.F. van Driel(uroloog), mevr. A.L. Pascal(medisch maatschappelijk werker), sinds september mevr. drs. K. van der Tuuk(gynaecoloog) als opvolger van prof. dr. Weijmar Schultz die vooralsnog als adviseur handen spandiensten blijft verlenen. Daarnaast helpt mevr. drs.M. van de Berg mee om de patiëntenstroom aan te kunnen. Voor ingewikkelde endocrinologische problematiek wordt in voorkomende gevallen mevr. dr. A.N.A. van de Horst-Schrivers(internist-endocrinoloog) geraadpleegd. Nauw wordt samengewerkt met mevr. A. van Kuijk, fysiotherapeute in het Martiniziekenhuis. Zij bereidt man/vrouw transseksuelen voor op de operatieve geslachtsaanpassing en begeleidt het postoperatieve traject door middel van hierop anticiperende bekkenbodemspierontspanningsoefeningen. Er is onveranderd een gestage instroom van patiënten uit de drie noordelijke provincies. Eenmaal per maand vinden operaties plaats. Daarmee kan in Groningen de instroom adequaat worden verwerkt. Patiënten buiten de drie noordelijke provincies worden alleen bij hoge uitzondering toegelaten. In toenemende mate komen er patiënten naar het Genderteam die niet zozeer de wens tot complete geslachtsverandering hebben, maar ‘iets er tussen in’ (transgenderisme).


- 40 -

Het Genderteam probeert daar op een goede manier mee om te gaan, daarbij gesteund door de ervaringen van het Genderteam aan de VU. In 2013 heeft collega Middelberg de taak als hoofdcoördinator van het Genderteam op zich genomen. Er is door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) bij het VUmc aangedrongen op meer samenwerking met andere klinieken ter optimalisering van de genderzorg in Nederland door meer regionale spreiding c.q. uitbreiding van de werkzaamheden, dit alles naar aanleiding van de noodzaak om in Amsterdam de patiënteninstroom tijdelijk te stoppen. In 2013 is een wetsvoorstel aangenomen dat het mogelijk maakt door middel van een deskundigenverklaring bij de burgerlijke stand het geslacht in de geboorteakte te laten wijzigen, ook als er geen operatieve geslachtsaanpassing gewenst is. In verschillende stadia van behandeling zijn verschillende (grote) groepen patiënten in behandeling. Gemiddeld zijn er bij de verschillende afdelingen die deel uitmaken van het Groninger Genderteam 30 nieuwe patiënten in behandeling. In totaal zijn er in het hele traject bij de verschillende afdelingen circa 70 patiënten in behandeling. Daarnaast worden bij patiënten met hormoonbehandeling jaarlijks controles op de afdeling Gynaecologie uitgevoerd.

Wetenschappelijke productie De belangrijkste onderzoekslijnen in 2013 voor de Psychosomatiek/Seksuologie waren: seksuele pijnstoornissen (dyspareunie/vaginisme); zwangerschap en postnatale depressie; het post traumatisch stress syndroom; gynaecologische reflexen; seksualiteit, ziekte en handicap.


- 41 -

4. Onderafdeling Gynaecologische Oncologie ________________________________________________________ In het jaar 2013 bestond de medische staf Gynaecologische Oncologie uit mw. dr. Henriëtte J.G. Arts, mw. prof. dr. Marian J.E. Mourits, prof. dr. Hans W. Nijman en mw. dr. Refika Yigit. Mw. dr. Maaike Oonk, mw. dr. C.(Stijn) H. Mom (vanaf 15 maart 2013) en mw. dr. Manon van Seters (vanaf 1 april 2013) waren als fellow aan de sectie verbonden. In 2013 is het aantal nieuwe gynaecologisch oncologische patiënten in het UMCG opnieuw gestegen. In het kader van het Managed Clinical Network Ovariumcarcinoom is de afgelopen jaren in de voormalige IKN regio gewerkt aan strikte afspraken met alle gynaecologische maatschappen over de diagnostiek en behandeling van patiënten met verdenking op ovariumcarcinoom. Er werd in 2013 conform deze afspraken bij (sterke) verdenking op ovariumcarcinoom door gynaecologisch oncologen niet meer regionaal geopereerd. Daarvoor in de plaats werden patiënten met (sterke) verdenking op ovariumcarcinoom verwezen naar het UMCG en aldaar geopereerd. Dit heeft geleid tot een toename van het aantal nieuwe patiënten met ovariumcarcinoom in het UMCG van 50 in 2011naar 114 in 2013. De multidisciplinaire bespreking van patiënten met gynaecologische tumoren binnen de tumorwerkgroep Gynaecologische Oncologie werd verder geprofessionaliseerd door de standaard aanwezigheid van een van de chirurgisch oncologen tijdens de bespreking, naast de bestaande leden van de afdelingen Pathologie (prof. dr. Harry Hollema, drs. Jan J. Doff), Radiologie (mw. drs. Sybille B. van der Meulen), Radiotherapie (mw. dr. E. (Betty) Pras, mw. drs. Janet C. Beukema en drs. Stefan Bijmolt) en Medische Oncologie (mw. dr. An K.L. Reyners). Ook werd veelvuldig en plezierig samengewerkt met de collegae van de Plastische Chirurgie, Urologie, Longziekten en Gastro-Enterologie. De organisatie en planning van zorg voor nieuwe patiënten met (verdenking op) een gynaecologische maligniteit werd door de grote inzet en betrokkenheid van de case managers zodanig verzorgd, dat voor meer dan 80% van de kwaliteitsindicatoren (toegang UMCG gynaecologische oncologie poli binnen 1 werkweek) gerealiseerd kon worden. Naast de professionalisering van het case-management, hebben ook de flexibiliteit en inzet van verpleegkundigen op het verpleegkundig spreekuur op de polikliniek en het planbureau O&G hieraan bijgedragen. De verpleegkundige intake waar de zorgbehoefte voor en na de opname in kaart wordt gebracht en een brug wordt geslagen tussen polikliniek en kliniek, is onverminderd hoog gewaardeerd door patiënten. De zorg voor de klinische patiënten was als altijd in goede handen bij de verpleegkundigen, AIOS en fellows op verpleegafdeling L4VA. Het fenomeen maandsupervisor droeg bij aan duidelijkheid over taakverdeling en supervisie van klinische afdeling en het MDO. De samenwerking met de kaakchirurgen op onze gezamenlijke klinische afdeling L4VA werd onverminderd als heel positief ervaren. De uitstekende relatie met de verwijzend gynaecologen werd gecontinueerd door middel van frequent telefonisch contact en de tweewekelijkse gynaecologisch oncologische IKNbesprekingen via teleconferenties met Friesland, Drenthe, CGOAT, Isala of op locatie in MZH. Dat bovenstaande teaminspanningen ook door onze patiënten zeer gewaardeerd worden, moge blijken uit de zeer hoge CQ score (8.86) die de poli Gynaecologische Oncologie kreeg van onze gynaecologisch oncologische patiënten. In 2013 werd evenals in vorige jaren de intake en behandeling van patiënten met een afwijkend cervixuitstrijkje op uitstekende wijze uitgevoerd door dhr. H. Pijper.


- 42 -

Externe support voor wetenschappelijk werk werd gecontinueerd voor onderzoek aan hypermethylatie in cervixcarcinoom en ovariumcarcinoom (Nederlandse Kankerbestrijding KWF) en immunotherapie in het ovariumcarcinoom (Nederlandse Kankerbestrijding KWF). Tevens werden enkele nieuwe subsidies verkregen. Bij het schrijven van dit jaarverslag werd dankbaar gebruik gemaakt van de gegevens zoals bijgehouden door Harry Klip, laboratorium Gynaecologische Oncologie en verwerkt door Harry Pijper.

Prof. dr. Marian J. E. Mourits Hoofd onderafdeling Gynaecologische Oncologie


- 43 -

4.1

Aantallen nieuwe patiënten met gynaecologische maligniteit 2009 - 2013

Orgaan Cervix uteri Endometrium Ovarium/tuba Vagina Vulva Trofoblast Metastasen van elders

TOTAAL

Operaties in IKN regio Proeflaparotomie

4.2

2010 71 72 81 7 44 3 9

2011 83 50 50 5 52 0 14

2012 78 67 93 6 58 2 12

2013 73 72 114 2 54 3 12

244

270

236

298

330

56

70

82

66

8

Ovarium Benigne Maligniteit niet Totaal 2013 carcinoom gynaecologisch 51 14 32 97

Aantallen nieuwe patiënten met premaligniteit en MOC

MOC polikliniek CIN polikliniek VIN polikliniek TOTAAL

4.3

2009 87 34 88 2 47 1 7

2009 64 115 21

2010 76 143 22

2011 76 119 42

2012 84 123 33

2013 68 153 22

256

311

319

306

251

Overzicht aantallen nieuwe patiënten naar stadium

TUMORSOORT Cervixcarcinoom Onbekend Stadium I Stadium II Stadium III Stadium IV Endometriumcarcinoom Onbekend Stadium I Stadium II Stadium III Stadium IV

2012 78 3 44 21 7 3 67 4 38 6 13 6


2013 73 2 41 20 3 7 72 10 41 6 9 6

- 44 -

Ovarium/tubacarcinoom Onbekend Stadium I Stadium II Stadium III Stadium IV Overig (Kiemceltumor) Vaginacarcinoom Onbekend Stadium I Stadium II Stadium III Stadium IV Vulvacarcinoom Onbekend Stadium I Stadium II Stadium III Stadium IV Trofoblast Low risk High risk TOTAAL Nieuw

4.4

93 10 18 4 47 14 6 4 1 1 0 0 58 5 41 8 3 1 1 1 0 303

Patiënten met recidief gynaecologische maligniteit 2013

TUMORSOORT Recidief cervixcarcinoom Recidief endometriumcarcinoom Recidief ovarium/tubacarcinoom Recidief vaginacarcinoom Recidief vulvacarcinoom TOTAAL Recidieven

4.5

115 5 25 7 60 17 1 2 1 1 0 0 0 54 2 32 6 12 2 2 1 1 318

2012 6 15 12 1 21 55

2013 5 15 24 0 10 54

Patiënten met gynaecologische maligniteit, ivv metastasen van elders 2013

Metastasen van elders

14


12

- 45 -

4.6

Cervix 2013

4.6.1

Overzicht therapie patiënten met primair cervixcarcinoom naar stadium

STADIUM

N

IA1 IA2 IB1 IB2 IIA IIB(2a+b) IIIA IIIB IVA IVB Onbekend TOTAAL

2 3 25 11 6 14 1 2 2 5 2 73

4.6.2

Overige,o.a. (Re-)LETZ/ Conus Ut.ext. Trachelect. 1 2 2

1 1 7

W.M

W.M + RCT

Prim R(C)T

8 1

1 10 6 14 1 2 2 3

1 1 14

16

9

Prim. RCT + ad.d. chir.

Palliatieve RCT

1 1 1

39

1

Overzicht verdeling naar stadium / histologie patiënten met cervixcarcinoom

STADIUM

N

Adenosquameus

IA1 IA2 IB1 IB2 IIA IIB(2a+b) IIIA IIIB IVA IVB Onbekend TOTAAL

2 3 25 11 6 14 1 2 2 5 2 73

1 1 1 1

Adenocarcinoom

Planocellulair

1 7 2

2 12 4 4 7

1

1

1 2 4

Overig

11

32


5 5 1 5 1 1 2 3 2 26

- 46 -

4.6.3

Overzicht therapie patiënten met recidief cervixcarcinoom

Jaar primaire tumor

Therapie

Histologie

2012 2012 2012 2012 2013 TOTAAL 5

RCT IF-LND+RCT Palliatief RT Palliatief RT Excisie vaginatop+RT

Plaveisel Plaveisel Plaveisel Adenosquameus Plaveisel

TLH= totale laparoscopische hysterectomie, RT = Radiotherapie, CT = Chemotherapie RCT=radiochemotherapie

4.7

Endometrium 2013

4.7.1

Overzicht therapie NIEUWE patiënten primair endometriumcarcinoom naar stadium

STADIUM

N

IA IB IC IIA IIB IIIA IIIB IIIC IVA IVB Onbekend TOTAAL

33 7 1 0 6 0 0 9 0 6 10 72

AU + BSO

AUE + BSO + RT

AUE + BSO + LND

AUE + BSO + LND + RT

TLH + BSO

TLH + BSO + RT

1 1

1

3

25 1

3 5

1

3

1

1

6

2

4 6 45

2 13

Anders

1 1

1

4

AUE = Abdominale Uterusextirpatie BSO = Bilaterale Salpingo Oöphorectomie LND = Lymfklierdebulking

1

1

3

4

R(C)T = Radio(chemo)therapie TLH = Totale Laparoscopische Hysterectomie


2 2

- 47 -

4.7.2

Overzicht FIGO stadium / histologie NIEUWE patiënten endometriumcarcinoom

FIGO STADIUM

N

Adenocarcinoom

IA IB IC IIA IIB IIIA IIIB IIIC IVA IVB Onbekend TOTAAL

33 7 1 0 6 0 0 9 0 6 10 72

28 6

4.7.3

CarcinoClearcell sarcoom carcinoom 2 1 1

5

Leiomyosarcoom

Stroma sarcoom

Onbekend /gemengd

0

1 1

3

1

7

1

1

6 6 58

2 7

1 6

0

RECIDIEF endometriumcarcinoom: overzicht therapie

Jaar primaire tumor

1998 2002 2004 2005 2007 2009 2011 2011 2012 2012 2012 2012 2012 2013 2013 TOTAAL 15

Lokatie

Therapie

locoregionaal locoregionaal afstand lokaal lokaal+ afstand locoregionaal locoregionaal afstand locoregionaal locoregionaal locoregionaal afstand locoregionaal locoregionaal afstand

proeflaparotomie proeflaparotomie palliatieve CT curatieve RT palliatieve RT debulking+RT geen debulking+RT curatieve RT palliatie RT palliatieve RT excenteratie palliatie palliatieve CT


- 48 -

4.8

Ovarium 2013

4.8.1

Overzicht therapie patiënten met primair ovarium/tuba carcinoom naar stadium Interventiechirurgie

STADIUM

N

OK elders OK anders OK geen

Onbekend IA IB IC IIA IIB IIC IIIA IIIB IIIC IV TOTAAL

12 13 1 11 1 0 6 3 7 43 17 114

1 1

4.8.2

Primaire OK inoperabel

Complete debulking

Primaire operatie Stad./deb.

Incomplete debulking

Compl deb.

11 10 1 9 1

2

1

1

4 3 5 36 14 94

1 1 6

Incom plete deb.

1 1 3

2 2 4

7

2 1 3

Overzicht FIGO stadium & histologie patiënten met primair ovariumcarcinoom

FIGO STADIUM

N

Onbekend / overig

Kiem cel

Onbekend IA IB IC IIA IIB IIC IIIA IIIB IIIC IV TOTAAL

12 13 1 11 1 0 6 3 7 43 17 115

8 5

1

Overig

Mucineus adeno carcinoom

Sereus adeno carcinoom

1

2 4

1 1 1

4

1

3

6 1 2 1 4 25 6 58

Endometrioïd adeno carcinoom

2 1

1 1

2 1

8

1 8


1 8

1 1 2 16 9 32

- 49 -

4.8.3

Overzicht therapie patiënten met RECIDIEF ovariumcarcinoom (n=25)

Jaar primaire tumor

Therapie

1980 1980 1987 1997 2000 2003 2004 2005 2007 2007 2008 2010 2010 2011 2011 2011 2012 2012 2012 2012 2013 2013 kiemcel 2010 tuba 2011 tuba 2011 tuba TOTAAL n= 25

Debulking Resectie Complete debulking Palliatieve RT Palliatief Debulking Complete debulking Adnex extirpatie Complete debulking Complete debulking Complete debulking Complete debulking+CT Expectatief Complete debulking+CT Complete debulking+CT Palliatief Palliatieve CT Palliatieve CT Palliatieve CT Complete debulking Complete debulking+CT Rad. chirurgie+CT Palliatieve CT Palliatief CT

4.9

Vagina 2013

4.9.1

Overzicht therapie primaire vaginale maligniteit naar stadium

FIGO STADIUM

N

Onbekend 1 1B1 1 TOTAAL 2 RCT = Radiochemotherapie

Resectie (melanoom)

Excisie vaginatop

1 1


- 50 -

4.9.2

Overzicht stadium / histologie NIEUWE vaginale maligniteit

FIGO STADIUM

N

Melanoom

Onbekend 1B1 TOTAAL

1 1 2

1

4.9.3

1 1

1

Overzicht therapie RECIDIEF vaginacarcinoom /-melanoom

Primaire tumor

N

TOTAAL

0

4.10

Planocellulair

Therapie

Histologie

Locatie

Vulva 2013

4.10.1 Overzicht therapie primaire vulvaire maligniteiten naar stadium FIGO STADIUM

N

Geen OK of elders

Onbekend Ia Ib II III IV TOTAAL

2 6 26 6 12 2 54

2

2

RLE

RLE + SN

4 3

1 13 1 2

7

17

RLE+ SN+ RT

RLE +/SN + IF-LND

4

1 6 2 1

5

10

1

RLE+/SN + IF-LND+ RT

1 3 5 2 11

RT

RLE + RT

2

2

4.10.2 Overzicht stadium / histologie primaire vulvaire maligniteiten FIGO STADIUM Onbekend Ia invasie =< 1mm Ib invasie > 1mm II (T2N0M0) III (T3N0M0 of N1M0) IV TOTAAL

N

Planocellulair

2 6

6

26 6 12

26 6 12

2 54

1 52

Melanoom

M. Paget

1

1

1

1 1


Sarcoom

0

- 51 -

4.10.3 Overzicht therapie patiënten met recidief vulvacarcinoom Jaar primaire tumor 1998 1999 2007

Therapie Resectie/protectomie+stoma Debulking+LND Brickerse deviatie/omentum plastiek/debridement RLE+SN+IF-LND RLE RLE

2011 2012 2013 TOTAAL 6 IF-LND = inguinofemorale lymfnodedissectie LND = Lymfklier debulking

4.11

RLE = Ruime lokale excisie SN = Sentinel Node

Trofoblast 2013

4.11.1 Overzicht therapie trofoblasttumoren naar stadium STADIUM

N

MTX

Polychemotherapie

Uterusextirpatie

TOTAAL

3

3

1

0

4.12

Metastasische tumoren 2013 van elders in genitalia PRIMAIRE TUMOR

Appendix Appendix Mamma Colon Colon Mesothelioom Colon Pancreas Sigmoid Appendix Appendix Mamma TOTAAL 12

GEMETASTASEERD NAAR:

HISTOLOGIE

THERAPIE

Adnex Adnex Adnex Adnex Adnex Adnex Adnex Adnex Adnex Adnex Uterus/adnexen Adnex

Adenocarcinoom DPAM Adenocarcinoom Adenocarcinoom Adenocarcinoom

Palliatief HIPEC Palliatief Palliatief Expectatief Debulking/HIPEC Laparotomie Palliatief Palliatief HIPEC Debulking/HIPEC Exemestane

Adenocarcinoom Adenocarcinoom Adenocarcinoom PMCA Zegelringcarcinoom Adenocarcinoom


- 52 -

4.13

Overig Polikliniek 2013

4.13.1 Premaligne aandoeningen

CIN VIN Benigne gyn. afwijking Benigne ovariële cyste Totaal

2011 119 42 38 18 217

2012 123 33 24 6 186

2013 153 21 39 18 231

4.13.2 MOC & LYNCH: NIEUWE patiënten op de polikliniek gynaecologische familiaire tumoren 2009 2010 2011 2012 2013 Nieuwe patiënten MOC-gyn 64 76 76 84 63 Preventieve chirurgie MOC 33 48 39 17 22* Nieuwe patiënten Lynch-gyn 9 9 17 7 Preventieve chirurgie Lynch 2 *1 Complicatie ttv RRSO ivv anafylactische shock bij inleiding narcose, waarvoor 1 nacht opname IC


- 53 -

4.14

Wetenschap en onderzoek Gynaecologische Oncologie

Het onderzoeksprogramma van de Gynaecologische Oncologie is volledig geïntegreerd in het Oncologiecentrum en de onderzoeksschool GUIDE. De output nam wederom toe in vergelijking met voorgaande jaren. Externe support voor wetenschappelijk werk werd verkregen voor onderzoek naar de rol van de IGF-axis in het ovariumcarcinoom en identificatie van nieuwe biomarkers voor het cervixcarcinoom (KWF Kankerbestrijding).

Onderzoeksthema’s Gynaecologische Oncologie

Thema 1: Evaluatie en ontwikkeling van (nieuwe) biomarkers in ovarium- en cervixcarcinoom Onderwerpen a) Conventionele serum markers (SCC-ag, CA 125 and CA-1.99). b) Identificatie van nieuwe biomarkers in serum en cervix uitstrijkjes van patiënten met premaligne cervixafwijkingen. Samenwerkingsverbanden: Prof. dr. E.M.D. Schuuring (Pathologie), prof. dr. R.P.H. Bischoff (Farmacie), dr. D. Katsaros (Universiteit van Turijn), dr. D. Sidranski (John Hopkins Hospital, Baltimore), dr. T. Luider (Erasmus MC, Rotterdam). Promoties: 2014: mw. drs. A. Boers 2014: mw. drs. O. Boychenko 2011: drs. J.J.H. Eijsink 2010: mw. drs. N. Yang 2007: mw. drs. E.R. Nijhuis 2000: mw. drs. G.B.A. Wisman Subsidies: 1) C&W de Boer stichting, 2002. Toepassing van proteomics voor ontwikkeling van nieuwe serum markers bij het cervixcarcinoom. 2) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 03-2906: Discovery of new biomarkers of cervical cancer. 3) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 04-3161: Gene hypermethylation as diagnostic target in cervical neoplasia. 4) RuG/UMCG: Bernouilli bursaal mw. drs. N. Yang. 5) OncoMethylome Sciences. Hypermethylated gene discovery in cervical cancer. 6) Dutch Cancer Society/KWF: RUG 2011-5021: Biomarkers for Cervical Cancer: From Discovery to the Clinic.

Thema 2: Genetische en/of geïnduceerde susceptibiliteit voor gynaecologische kanker Onderwerpen: a) Lynch syndroom gerelateerde gynaecologische tumoren. b) Tamoxifen gerelateerde gynaecologische side-effects. c) Effectiviteit van gynaecologische screening bij genetische predispositie. d) Qol aspecten bij genetische predispositie voor gynaecologische kanker e) Korte en lange termijn gevolgen van preventieve chirurgie bij genetische predispositie voor mammaen ovariumcarcinoom. f) Invloed van preventieve strategie op risico van ovarium- en mammacarcinoom.


- 54 -

Samenwerkingsverbanden Prof. dr. J.H. Kleibeuker en dr. J.J. Koornstra (Gastroenterologie), mw. prof. dr. ir. F.E. van Leeuwen (Nederlands Kanker Instituut), prof. dr. H.F.A. Vasen (LUMC), mw. prof. dr. G.H. de Bock, dr. J.C. Oosterwijk (Klinische Genetica), mw. prof. dr. E.G.E. de Vries (Medische Oncologie), mw. dr. L. Jansen en dr. J. de Vries (Chirurgische Oncologie). Subsidies: 1) 2011: MOC nazorgproject: Zorgvernieuwingssubsidie 2) 2006: Innovatiefonds UMCG MOC-COM project Promoties: 2016: mw. J. Vos Msc 2016: mw. N. Teixeira 2016: mw. drs. J.M. Woolderink 2012: mw. drs. W. Reitsma 2006: mw. drs. F. Rijcken 2005: mw. drs. M. Zoodsma 2003: mw. drs. M. Berends

Thema 3: Evaluatie en ontwikkeling van nieuwe prognostische factoren en therapeutische targets in gynaecologische oncologie Onderwerpen: a) Nieuwe prognostische markers en expressie profiling in ovarium carcinoom. b) Apoptose gerelateerde factoren als nieuwe therapeutische targets in CIN. c) Apoptose gerelateerde factoren als nieuwe therapeutische targets in ovariumcarcinoom. d) Nieuwe prognostische markers in cervix carcinoom. Samenwerkingsverbanden Prof. dr. S. De Jong (Medische Oncologie), prof. dr. H. Hollema en prof. dr. E.M.D. Schuuring (Pathologie), prof. dr. H.J. Haisma (Therapeutische Gen modulatie), dr. W. Helfrich (Medische Biologie), prof. dr. R. Bernards en dr. K. Berns (NKI Amsterdam). Promoties: 2015: drs. T. Tomar 2014: mw. drs. N.G. Alkema 2010: drs. R.S.N. Fehrmann 2009: mw. drs. P. de Graeff 2007: mw. drs. E.W. Duiker 2007: mw. drs. A.P.G. Crijns 2006: mw. drs. B.M.T. Hougardi 2004: mw. drs. N. Reesink – Peters 2002: mw. drs. H.J.G. Arts Subsidies: 1) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 00-2289: Exploration of drug-induced Fas-mediated apoptosis as alternative, non surgical therapy in patients with premalignant cervical disease. 2) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2002-2681: Global gene expression analysis in ovarian cancer: towards identification of novel therapeutic targets and new disease stratification. 3) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2003-2922: RhTRAIL to optimize chemotherapeutic efficacy in human ovarian cancer.


- 55 -

4) 5) 6) 7) 8) 9) 10)

Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2007-2234: Towards patients-tailored improvement of chemoradiation in cervical cancer using DNA demethylating agents. Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2007-2922: Development of Targeted Pro-apoptotic Strategies to overcome therapy resistance in ovarian cancer. UMCG/RUG: MD/PhD: drs. R.S.N. Fehrmann. UMCG/RUG: MD/PhD: mw. drs. P. de Graeff UMCG/RUG: MD/PhD: mw. drs. N.G. Alkema Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2010-4833: Identification of DNA promotor methylation profiles linked to platinum-based chemotherapy in ovarian cancer. Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2011-5231. The IGF-axis: toward novel patient tailored therapy in ovarian cancer.

Thema 4: Therapeutische vaccinatie bij gynaecologische kanker; fundamentele aspecten en klinische mogelijkheden Onderwerpen: 1) Ontwikkeling van therapeutisch HPV vaccinatie programma. 2) Tumorimmunologie bij gynaecologische maligniteiten. Samenwerkingsverbanden: Prof. dr. S. de Jong en mw. prof. dr. E.G.E de Vries (Medische Oncologie), prof. dr. H. Hollema (Pathologie), prof. dr. J.C. Wilschut en mw. prof. dr. C.A.H.H. Daemen (Moleculaire Virologie), prof. dr. C.J.M. Melief (ISA pharmaceuticals) en dr. S.H. van der Burg (LUMC). Subsidies: 1) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 01- 2398.The role of cell-mediated immunity against HPV in the course of disease in patients with (pre) malignant cervical neoplasia. 2) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 01- 2361. Development of an immunotherapeutic strategy against (pre)malignant cervical disease based on the use of fusion-active virosomes containing HPV E6/E7 recombinant protein. 3) Dutch Cancer Society/KWF; Persoonsgebonden subsidie dr. H.W. Nijman periode 2003 - 2009. 4) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2007-3919. Immunotherapy in ovarian cancer patients; involvement and manipulation of regulatory T cells. 5) ISA pharmaceuticals: p53 long peptide based immunization in ovarian cancer. 6) UMCG/ RUG: MD/PhD: mw. drs. M.J.M. Gooden. 7) UMCG/ RUG: 2009-2010: mw. drs. R.A. de Jong. 8) UMCG/ RUG: Ubbo Emmius: drs. M. Walczak. 9) ISA pharmaceuticals: HPV SLP based immunization in VIN patients. 10) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2009-4549. To improve homing and activity of immune effector cells in tumours: the future of cancer immunotherapy. 11) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2009-4579. Productontwikkeling therapeutisch HPV-16vaccin. 12) Dutch Cancer Society/KWF; RUG 2011-5156. Optimization of the production and purification of a therapeutic HPV-16 vaccine for clinical trials. Promoties: 2015: mw. drs. M. Wouters 2015: mw. drs. S. van de Wall 2014: mw. drs. O. Draghiciu 2012: mw. drs. M.J.M. Gooden 2012: mw. drs. R.A. de Jong 2012: mw. drs. C.J. Voskens 2012: drs. T. Westra


- 56 -

2011: mw. drs. R. Vermeij 2011: drs. M. Walczak 2009: mw. drs. N. Leffers 2008: mw. drs. A.J.A. Lambeck 2007: drs. A. de Mare

Thema 5: Klinische studies Onderwerpen: a) Innovatieve diagnostische en (minimaal invasieve) therapeutische opties in gynaecologische oncologie. b) Phase I-III studies naar chemotherapie/radiotherapie in gynaecologische oncologie. c) Inventarisatie van en interventie op (gynaecologische) lange termijn gevolgen van behandeling voor (gynaecologische) tumoren. d) Inventariseren van gevolgen op kwaliteit van leven van oncologische behandelingen. Samenwerkingsverbanden: Mw. prof. dr. E.G.E. de Vries en mw. dr. C.P. Schröder (Medische Oncologie), prof. dr. H. Hollema (Pathologie), mw. prof. dr. C.A.H.H. Daemen en prof. dr. J.C. Wilschut (Moleculaire Virologie), mw. prof. dr. G.H. de Bock (Epidemiologie) , dr. E. Pras en prof. dr. J.A. Langendijk (radiotherapie), dr. G. van Dam (Chirurgische Oncologie) en dr. J.D. Lefrandt (interne geneeskunde). Promoties: 2016: mw. drs. J.M. Briët 2015: mw. drs. E.A.G. Lammerink 2015: mw. drs. I.E. Fakkert 2015: mw. drs. M. Sattler 2011: mw. drs. M.H.M. Oonk 2010: mw. drs. C.B.M. Bijen 2008: drs. V.H.W.M. Jongen 2008: mw. drs. C. Buijs 2007: mw. drs. C.H. Mom 2007: mw. drs. M.J.A. Engelen 2004: drs. F. de Vos 2003: mw. drs. A.M.E. Bos 2002: mw. drs. J.A. de Hullu Subsidies: 1) 2000: IKN: Waarde van consultatief opereren in de regio, mogelijkheden voor betere preoperatieve triage. 2) 2000: VAZ-CVZ doelmatigheidsprogramma, Doelmatigheidsgelden AZG. 3) 2002: Ubbo Emmius fonds: Aanschaf laparoscopische probe voor poortwachtersklierdetectie in cervixcarcinoom. 4) 2005: Innovatiefonds UMCG: Pilot-studie naar laparoscopische hysterectomie bij patiënten met vroeg stadium endometriumcarcinoom. 5) 2006: Projectfonds Oncologiecentrum UMCG t.b.v. digitalisering MOC-poli (MOC-COM project). 6) 2006: ZONMw: Laparoscopy versus laparotomy in treatment of early stage endometrial cancer: a multi-center cost-effectiveness study. 7) 2006: Dutch Cancer Society/KWF: CKTO 2005/22: GROningen International Study on Sentinel nodes in Vulvar cancer (GROINSS-V) II. 8) 2012: MOC project Fakkert (post-RRSO): unrestricted grants van Amgen/ Menarini /Will Pharma/ Nycomed.


- 57 -

5. Onderafdeling Voortplantingsgeneeskunde ________________________________________________________ Het jaar 2013 stond in het teken van bezuinigingen. De “Pakketmaatregelen” werden met ingang van 1 januari 2013 landelijk geïmplementeerd: langer afwachten bij onverklaarde subfertiliteit, fertiliteitsonderzoek en behandeling alleen bij vrouwen jonger dan 43 jaar, meer single embryo transfer om meerlingen te voorkomen, en doelmatiger en goedkoper medicijngebruik. In het bijzonder het gebruik van urinair versus recombinant FSH leidde tot uitgebreide discussies in de beroepsgroep en met alle stakeholders. Eind 2012 had dr. David Mortimer van Oozoa Biomedical Inc een bezoek aan ons centrum gebracht voor een ‘Operational audit & troubleshouting review’. Vanaf zijn vertrek is gewerkt aan het plan van aanpak voor aanpassingen en veranderingen in laboratorium en kliniek. Verwacht wordt dat alle gewenste aanpassingen begin 2014 zijn geïmplementeerd, en dat de effecten op de resultaten vanaf 2013 geleidelijk zichtbaar worden. Op 22 augustus 2013 is het laboratorium bezocht door CCKL voor een controle bezoek en op 11 november werd de kliniek door DNV aan de ISO 9001:2008 normen getoetst. Bij de ISO-audit werd de nadruk gelegd op de VMS eisen (Veiligheids Management Systeem). De komende twee jaren zal het kwaliteitssysteem van het laboratorium VPG aangepast worden aan ISO 15189, de opvolger van CCKL 4e praktijkrichtlijn. De VPG UMCG participeert in consortium studies, en geeft ook op die wijze vorm aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid om de zorg doelmatig, effectief en betaalbaar te houden. In 2013 zijn patiënten geïncludeerd in ZonMW studies (Optimist, Insight, MOVIN, Improvement en Promise) en in niet door ZonMW gesubsidieerde trials (Antartica, H2Olie en Mediumstudie). De follow-up van patiënten binnen de ESEP en INeS studie kon worden voltooid. “Onze” multicenter LIFEstyle studie liep volgens schema en zal worden voltooid in juli 2014. In 2013 heeft dr. Aafke van Montfoort, post doc van het Maastricht UMC, ook als post doc in het UMCG gewerkt. Haar pilot onderzoek in het UMCG heeft zich gericht op de samenstelling van follikelvloeistof bij IVF-MNC behandelingen. Dit werk is een opstap naar een prospectief onderzoek in samenwerking met prof. dr. U. Tietge van de afdeling metabole ziekten van de Kindergeneeskunde. Het onderzoeksthema ROAHD (Reproductive Origin of Adult Health and Disease) heeft in juli 2013 een formele status gekregen binnen SHARE met als themaleiders Annemieke Hoek en Henk Groen (Epidemiologie). Bij de midterm review van de onderzoeksprogramma’s van SHARE kwalificeerde ROAHD als “a strong emerging program”. In de patiëntenzorg kreeg begeleiding van patiënten met overgewicht en kinderwens door de verpleegkundigen een vaste plaats. Door de verpleegkundig specialisten werd een pilot opgezet om paren te begeleiden bij het stoppen met roken. De VPG organiseerde een regioavond op 28 oktober 2013, waarin de zorg en begeleiding van paren door de vier IVF-teams in de regio (Leeuwarden, Assen, Emmen en Groningen) aandacht kregen. We werden uitgenodigd als sprekers: Annemieke Hoek hield een voordracht over “Verbetert een lifestyle en gewichtsreductieprogramma bij vrouwen met overgewicht de kans op een succesvolle zwangerschap?“ tijdens het Doelencongres “Infertiliteit, gynaecologie en obstetrie” in Rotterdam, en over “Lifestyle interventions a lifelong challenge” tijdens het ESHRE Campus symposium "Polycystic ovary syndrome: A new look at an old subject” in Rome.


- 58 -

Jolande Land werd uitgenodigd om tijdens de ESHRE annual meeting in Londen te spreken over “How does Chlamydia trachomatis cause tubal infertility?”, en over “Chlamydia screening – nonsense or necessity?” tijdens de ESHRE course “Infections from conception to birth: role of ART” in Berlijn. Annemieke Hoek participeerde in richtlijnontwikkeling van de NVOG. De multidisciplinaire richtlijn “cardiovasculair risicomanagement na een reproductieve aandoening” zal in 2014 klaar zijn. Wat staat ons te doen in 2014? Landelijke ontwikkelingen en keuzes van het UMCG nopen tot verdere profilering van onze speerpunten en academische functies. We treffen voorbereidingen om te starten met TESE en vitrificatie van blastocyten, en we willen door bijen nascholing de regionale gynaecologen faciliteren om paren met kinderwens zo lang mogelijk in hun eigen ziekenhuis te behandelen. Het uitwerken en invulling geven aan researchprojecten binnen ROAHD heeft de volle aandacht. We willen onze zichtbaarheid naar buiten vergroten via onze website, en onze voorlichtingsbrochures en protocollen elektronisch beschikbaar stellen. De verdere integratie van lab en kliniek wordt voortgezet. We zien vele kansen en mogelijkheden om ook in deze tijden met veel bedreigingen op een verantwoorde en toegewijde manier goede patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek te blijven uitvoeren, en daarbij voortdurend te streven naar verbetering.

Prof. dr. Jolande Land Hoofd onderafdeling Voortplantingsgeneeskunde


- 59 -

Gebruikte afkortingen en definities COH-IVF IVF met gecontroleerde ovariële hyperstimulatie COK centrale operatiecomplex cSET compulsory single embryo transfer Doorgaande zwangerschap foetale hartaktie bij echoscopie bij >12 weken amenorroe eSET electieve single embryo transfer ESHRE European Society for Human Reproduction and Embryology ET embryo transfer FP follikelpunctie IUI/ IUI-D intrauteriene inseminatie/ IUI met donorzaad KID kunstmatige (intracervicale) inseminatie met donorzaad KLEM Vereniging voor Klinische Embryologie MCL Medisch Centrum Leeuwarden MNC-IVF IVF in de gemodificeerde natuurlijke cyclus Nb niet beschikbaar NVOG Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie ODBC operatieve dagbehandelingcomplex OHSS ovarieel hyperstimulatie syndroom PESA/ MESA percutane/ microchirurgische epididymale sperma aspiratie PGD preïmplantatie genetische diagnostiek Positieve test >5 U/L hCG in serum of >20 U/L in urine 14 dagen na ovulatie of ET Satelliet-IVF Stimulatie in perifeer ziekenhuis; punctie, lab en ET in centrum TESE Testiculaire sperma extractie Transport-IVF Stimulatie en punctie in perifeer ziekenhuis; lab en ET in centrum SZE Scheper Ziekenhuis Emmen WZA Wilhelmina Ziekenhuis Assen


- 60 -

5.1

Polikliniek

5.1.1

Consulten

Eerste consulten paren met subfertiliteit Eerste consult patiënten met endocrinologische problematiek Eerste consulten patiënten met endometriose Vervolgconsulten Telefonische consulten Eerste consulten VPG medisch maatschappelijk werk *Vanaf 2011 inclusief mannelijke partners **Data obv (veranderde) DBC/DOT systematiek 5.1.2

2011 900 160 185 18634* 1243 107

2012** 841 145 196 16307 1447 111

Verrichtingen op polikliniek

2011 2012 Postcoïtum test 187** 53 Cycli IUI - Ongestimuleerde cycli (mannelijke of cervixfactor) 401 113 - Gestimuleerde cycli (onverklaarde subfertiliteit) 312 - Na afgebroken COH-IVF 0 0 - Na ovulatie in MNC-IVF 5 0 Totaal IUI 406 425 Cycli KID (intracervicaal) Cycli IUI-D 204 272 HSG 128 125 * Vanaf 1-1-2010 wordt uitsluitend IUI-D gedaan ** Vanaf 1-10-2011 maakt de PCT geen deel meer uit van het OFO, en wordt alleen op indicatie uitgevoerd 5.1.3

2013 927 173 163 18009 2318 123

2013 51 128 378 9 8 524 214 124

Endometriose Expertise Centrum

Het Endometriose Expertise Centrum (EEC) UMCG is een samenwerkingsverband van de afdelingen O&G (drs. A.H.M. Simons, dr. E.R. Klinkert), Chirurgie (drs. S. Hofker) en Urologie (drs. A.M. LeliveldKors). In 2013 werd het team uitgebreid met dr. A.E.P. Cantineau (fellow VPG), drs. P.H.J. Hemmer en drs. F.J. Hoogenboom (abdominaal chirurgen). Het centrum in Groningen is naast de EEC’s in Amsterdam en Maastricht het derde EEC in Nederland. De noodzaak voor een EEC is gelegen in het complexe karakter van de aandoening en van de behandeling, de relatief lage frequentie van voorkomen van de diep infiltrerende vorm van endometriose en de speciale expertise van meerdere specialismen die nodig is voor diagnostiek en behandeling. Het EEC UMCG onderscheidt zich van de andere Nederlandse EEC’s doordat in het UMCG uitgebreide endometriosechirurgie met minimaal invasieve operatiemethoden wordt uitgevoerd. Het aantal eerste consulten bij endometriosepatiënten in het UMCG is toegenomen van 64 in 2007 naar 163 in 2013. Vanaf begin 2007 is een wachtlijst voor de multidisciplinaire operatieve ingrepen ontstaan. Nadat deze enkele jaren ongeveer 2 jaar is geweest, is die in de loop van 2013 tot ruim één jaar teruggebracht. Dit is niet alleen het gevolg van toegenomen ervaring en uitbreiding van het team, maar zeker ook van de grote inzet van teamleden en planners. Vaker dan voorheen konden twee ingrepen op één dag worden uitgevoerd.


- 61 -

In 2013 werden 74 laparoscopische radicale saneringen uitgevoerd (18 met uterusextirpatie): 50 multidisciplinair op 40 COK-dagen, en 24 door alleen endometriose-gynaecologen (6 op het COK en 18 op het ODBC). Eenmaal werd een stoma opgeheven. Op het ODBC werden 24 diagnostische en niet radicale saneringen door alleen endometriosegynaecologen uitgevoerd. 5.1.4

Operatieve verrichtingen

Diagnostische laparoscopie (met tubatesten) Refertilisatie Tuboneostomie/ adhesiolysis (laparotomie of -scopie) Myoomenucleatie Ernstige endometriose - multidisciplinair - monodisciplinair (gynaecologen) 5.1.5

2011 62 4 2 10

2012 29 3 3 5

2013 32 2 3 6

25

34 14

50 24

2011 89 19 9 2

2012 51 10 25 1

2013 72 20 28 0

26 19 1 0 46 21

13 21 0 0 34 31

13 31 1 45 18

Doorgaande zwangerschappen (excl. IVF)

Spontaan tijdens OFO Ovulatie-inductie met clomifeen Ovulatie-inductie met gonadotrofines Ovulatie-inductie met pulsatiel GnRH IUI - Ongestimuleerde cyclus - Gestimuleerde cyclus - Na afgebroken COH-IVF - Na ovulatie in MNC-IVF Totaal IUI IUI-D* * Vanaf 1-1-2010 wordt uitsluitend IUI-D gedaan

In 2013 zijn t.b.v. IUI met homoloog semen 506 cycli gestart, waaruit 55 zwangerschappen (10,8% per cyclus) zijn ontstaan en 44 doorgaande zwangerschappen (8,6% per cyclus). Uit 214 IUI-D behandelingen ontstonden 26 zwangerschappen (12,4% per cyclus), waarvan 18 doorgaand (8,4% per cyclus). Er waren 3 tweelingzwangerschappen: 1 na ovulatie-inductie met clomifeen en 2 na gonadotrofines.


- 62 -

5.2

Laboratorium VPG

5.2.1

Verrichtingen voor afdeling O&G

2011 2012 2013 Semenanalyse 1028 882 780 Bewerkingstest semen 6 6 19 Mucusbeoordeling t.b.v. postcoïtum test 201* 53 51 Cryopreservatie semen - Voor fertiliteitsbedreigende behandeling 75 104 79 - Eigen semen als backup voor fert. behandeling 19 33 37 - Eigen donor 28 36 25 - Anonieme donor 80 77 45 - T.b.v. MESA 15 17 9 Totaal cryopreservatie 217 267 195 IUI (incl. IUI-D) 610 729 743 * Vanaf 1-10-2011 maakt de PCT geen deel meer uit van het OFO, en wordt alleen op indicatie uitgevoerd 5.2.2

Verrichtingen voor afdeling Urologie 2011

2012

Semenanalyse - Fertiliteitsonderzoek 33 39 - Controle vasectomie 123 98 Cryopreservatie na electro-ejaculatie 3 0* *Vanaf 2012 bestaat, conform standpunt urologen, geen indicatie meer voor electro-ejaculatie

5.3

IVF-kliniek

5.3.1

Patiënten

Aanmeldingen nieuwe paren - UMCG - MCL - SZE - WZA Totaal In 2011, 2012 resp 2013 behandelde paren - UMCG - MCL - SZE - WZA Totaal Duur kinderwens bij aanmelden (jaar) Leeftijd vrouw bij aanmelden (jaar)

2013 48 139 0

2011

2012

2013

311 84 30 34 459

328 70 37 20 455

322 75 37 41 475

504 196 50 44 794 2.6 33.7

529 194 76 45 844 2.3 31.9

509 165 70 62 806 2.5 32.3


- 63 -

5.3.2

Resultaten 2013 UMCG N

COH-IVF Gestarte cycli* Punctie Transfer Positieve test Doorgaande zwangerschap Waarvan eenling Waarvan tweeling COH-ICSI Gestarte cycli** Punctie Transfer Positieve test Doorgaande zwangerschap Waarvan eenling Waarvan tweeling MNC-IVF Gestarte cycli Punctie Transfer Positieve test Doorgaande zwangerschap Waarvan eenling Waarvan tweeling MNC-ICSI Gestarte cycli*** Punctie Transfer Positieve test Doorgaande zwangerschap Waarvan eenling Waarvan tweeling

MCL %

N

103 90 81 24 16 15 1

100 87.4 78.6 23.3 15.5 93.8 6.2

76 73 66 17 10 10 0

378 330 301 86 64 59 5

100 142 87.3 137 79.6 117 22.8 30 16.9 18 92.2 16 7.8 2

74 71 43 21 15 15 0 360 333 172 53 45 45 0

SZE %

N

WZA %

N

Totaal %

N

%

100 18 96.1 16 86.8 16 22.4 2 13.2 2 100 2 0

100 16 88.9 14 88.9 13 11.1 4 11.1 2 100 2 0

100 213 87.5 193 81.3 176 25 47 12.5 30 100 29 1

100 90.6 82.6 22.1 14.1 96.7 3.3

100 50 96.5 42 82.4 39 21.1 7 12.7 6 88.9 5 11.1 0

100 36 84.0 33 78.0 30 14.0 4 12.0 4 100 4 0

100 91.7 83.3 11.1 11.1 100

606 542 487 127 91 84 7

100 89.4 80.4 21.0 15.2 92.3 7.7

100 95.9 58.1 28.4 20.3 100

20 19 10 1 0

100 31 95.0 30 50.0 22 5.2 5 3 3 0

100 125 96.8 120 71.0 75 16.1 27 9.7 18 100 18 0

100 96.0 60.0 21.6 14.4 100

100 92.5 47.8 14.7 12.5 100

76 68 30 6 4 4 0

100 43 89.5 40 39.5 24 7.9 9 5.2 5 100 5 0

100 479 93.0 441 55.8 226 20.9 68 11.6 54 100 54 0

100 92.1 47.2 14.2 11.2 100

*

Geen gestarte cycli met donoreicellen Geen gestarte cycli met donorsemen ** Inclusief 1 gestarte cyclus met donoreicellen (1punctie, 1 transfer, geen positieve test) Inclusief 22 gestarte cycli met donorsemen (21 puncties, 20 transfers, 6 positieve testen, 1 doorgaande eenlingzwangerschap en 1 doorgaande gemelli zwangerschap). *** Inclusief 17 gestarte cycli met donorsemen (17 puncties, 9 transfers, 1 positieve test, 1 doorgaande eenlingzwangerschap).


- 64 -

5.3.3

Embryotransfer beleid

Vanaf 2008 wordt electieve single embryo transfer (eSET) aangeboden aan paren die tenminste één topembryo hebben in hun 1e of 2e behandelingscyclus en waarbij de leeftijd van de vrouw onder 35 jaar is. Niet-electieve single embryo transfer wordt gedaan op medische indicatie (als een tweelingzwangerschap gecontraïndiceerd is), op verzoek van het paar zelf of als er slechts één embryo beschikbaar is voor ET (cSET). Vanaf 1 september 2011 is het eSET beleid opnieuw aangepast om het aantal meerlingen verder te verminderen: de leeftijdsgrens is verhoogd zodat vrouwen tot en met 38 jaar in hun 1e en 2e behandelcyclus één embryo krijgen als er tenminste één topembryo is. In hun 3de behandeling kan eSET uitgevoerd worden als het paar dit wil. Met ingang van 1 januari 2013 is in Nederland afgesproken om bij alle vrouwen tot 38 jaar in de 1e en 2e cyclus slechts één embryo te plaatsen, en alleen in deze leeftijdsgroep in hun 3e cyclus en bij oudere vrouwen in alle behandelcycli desgewenst twee embryo’s in utero te plaatsen. In 2013 werd in 75% van alle COH-IVF behandelingen één embryo geplaatst en in 70% van alle COH-ICSI cycli.


- 65 -

UMCG

2011

2012

2013

COH-IVF Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%)

119 16.0 17.0 18.6

125 15.2 16.8 18.4

103 15.5 17.8 19.8

COH-ICSI Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%)

304 16.8 17.9 19.6

375 15.2 16.3 17.9

378 16.9 19.4 21.3

MNC-IVF Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%)

90 15.6 15.6 23.3

112 11.6 12.9 19.1

74 20.3 21.1 34.9

MNC-ICSI Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%)

383 11.5 11.8 23.3

374 9.1 9.4 20.4

360 12.5 13.5 26.2

2011

2012

2013

84 16.7 17.3 19.7

90 14.4 14.6 15.5

76 13.2 13.7 15.2

COH-ICSI Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%)

161 21.7 22.0 24.9

168 17.3 17.8 20.1

142 12.7 13.1 15.4


6 16.7 16.7 33.3

5 20 25 33.3

0 -

MNC-ICSI Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg.zwangersch. per transfer (%)

40 2.5 2.6 9.1

4 0 0 0

0 -

MCL COH-IVF Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%)


- 66 -

SZE COH-IVF Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%)

2011

2012

2013

13 7.7 11.1 12.5

9 11.1 12.5 14.3

18 11.1 12.5 12.5

COH-ICSI Gestarte cycli - Doorg zwangersch per gestarte cyclus (%) - Doorg zwangersch per punctie (%) - Doorg zwangersch per transfer (%)

36 19.4 20.6 21.9

45 15.6 17.1 20.6

50 12.0 14.3 15.4


11 9.1 11.1 20.0

22 18.2 22.2 40.0

20 0 0 0


46 6.5 7.5 13.6

61 8.2 9.4 23.8

76 5.3 5.9 13.3

2011

2012

2013

13 15.4 18.2 20.0

0 -

16 12.5 14.3 15.4

COH-ICSI Gestarte cycli - Doorg zwangersch per gestarte cyclus (%) - Doorg zwangersch per punctie (%) - Doorg zwangersch per transfer (%)

35 11.4 12.5 12.9

29 17.2 17.6 20.8

36 11.1 12.1 13.3


11 9.1 9.1 2.0

11 9.1 9.1 11.1

31 9.7 10 13.6


24 16.7 18.2 26.7

72 4.2 4.4 7.9

43 11.6 12.5 20.8

WZA COH-IVF Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%)


- 67 -

Totaal UMCG, MCL, SZE en WZA COH-IVF en COH-ICSI Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%) MNC-IVF en MNC-ICSI Gestarte cycli - Doorg. zwangersch. per gestarte cyclus (%) - Doorg. zwangersch. per punctie (%) - Doorg. zwangersch. per transfer (%)

5.4

2011

2012

2013

765 17.3 18.3 20.2

841 15.6 16.5 18.3

819 14.9 16.6 18.4

611 11.3 11.8 22.3

661 9.2 9.9 19.2

604 11.9 12.8 23.9

Cryopreservatie van embryo’s

In 2013 werden na 374 ET’s (51% van de COH-puncties) embryo’s gecryopreserveerd. Het gemiddelde aantal embryo’s dat per keer kon worden ingevroren was 3.0. Er werden 569 ontdooiingen uitgevoerd, resulterend in 503 transfers (88,4% per ontdooiing). Er werden maximaal twee embryo’s in utero geplaatst, en het gemiddelde aantal embryo’s per ET was 1.1. Er werd 433 maal een SET uitgevoerd en 70 maal een DET. In totaal zijn 790 embryo’s ontdooid, waarvan uiteindelijk 573 geschikt waren voor transfer (72,5%). Er ontstonden 52 positieve testen (10,3 % per ET) en 35 doorgaande zwangerschappen (7,0 % per ET). Het aandeel positieve testen ontstaan na een cryo-ET ten opzichte van het totaal aantal positieve testen (cryo-ET + verse ET na COH-behandelingen) bedroeg in 2013 24%.

5.5

Transport-PGD

Samen met de afdeling Klinische Genetica van het UMCG wordt transport-PGD uitgevoerd met het Maastricht Universitair Medisch Centrum (MUMC). In 2013 hebben zich in het UMCG 46 paren aangemeld met een verzoek tot PGD. Hiervan zijn 21 paren in de voorbereidende fase van de PGDbehandeling of gepland voor een behandeling. Intake PGD paren 2013 Totaal aantal aanmeldingen Spontaan zwanger voor start PGD Zien af van behandeling Afgewezen voor behandeling PGD technisch onmogelijk Voorbereiding/gepland - chromosomale afwijking (FISH) - geslachtsbepaling (FISH) - monogene aandoening (PCR)

46 4 19 1 1 21 6 0 15

In 2013 zijn 51 transport-PGD behandelingen bij 32 patiënten in het UMCG uitgevoerd; 11 PGD-FISH behandelingen, 36 PGD-PCR behandelingen en 4 satelliet-PGD behandelingen met het MUMC uitgevoerd.


- 68 -

Van de 51gestarte cycli zijn er 40 puncties, 43 biopsieprocedures en 32 embryotransfers uitgevoerd. Bij 2 patiënten kon geen embryotransfer uitgevoerd worden i.v.m. OHSS (ovarieel hyperstimulatie syndroom), bij één patiënt zijn de embryo’s na biopsie ingevroren en in 2 cycli ontdooid, bij de andere patiënt zijn de embryo’s ingevroren en in 2 cycli ontdooid en gebiopteerd. Negen patiënten zijn zwanger geworden (positieve zwangerschapstest) en bij acht patiënten is een doorgaande zwangerschap bij echocontrole gezien. In 2013 zijn 24 cryo-cycli (bij 15 patiënten) uitgevoerd. Er zijn 20 embryotransfers uitgevoerd en bij twee patiënten was er een positieve zwangerschapstest. Helaas zijn beide zwangerschappen geëindigd in een miskraam. PGD- behandelingen 2013

Patiënten Gestarte cycli Punctie - IVF - ICSI Biopsieprocedure Transfer Positieve test Doorgaande zwangerschap Cryo-embryo’s Patiënten Gestarte cycli Transfer Positieve test Doorgaande zwangerschap 1.

2. 3.

FISH-PGD1 Chromosomale X-linked ziekte afwijking 2 8 22 9 2 9 1 6 1 3 2 9 2 1 4 1 0 1 0

2 4 4 0 0

PCR-PGD1 UMCG + MUMC satelliet 22 403 29

2 3 2 0 0

Totaal

29 323 27 8 7

32 512,3 40 7 33 433 322 9 8

11 17 14 2 0

15 24 20 2 0

Indicatie’s FISH reciproke translocatie (t) / insertie (ins) / deletie (del) (pat = paternaal ; man is drager, mat = maternaal ; vrouw is drager): ins(6;3;13)pat, t(10;13)mat, t(1;6)mat, t(11 ;22)mat, del(7p21)mat, t(13 ;18)mat, t(X ;7)mat, t(5 ;21)pat. Indicatie’s FISH geslachtsbepaling bij X-linked ziekte: X-linked retinitis pigmentosa, X-linked skeletdysplasie. Indicatie’s PCR Monogene aandoening: ziekte van Huntington (pat 1x, mat 2x), Walker Warburg, SMA, CF (2x), Fragiele X (3x), hemofilie A, FAP (pat 2x, 1x?), Cowden (mat), Norrie disease, Saethre chotzen (mat), Myotone dystrofie (pat 3x), BRCA! (pat 2x, mat 1x) BRCA2 (mat), SCA3 (mat), Myotone dystrofie (mat2x; satelliet PCR in MUMC) Eén cyclus geen ET ivm met ovarieel hyperstimulatie syndroom. De embryo’s zijn ingevroren en in 2 cycli ontdooid en teruggeplaatst. Eén cyclus geen biopsie van verse embryo’s ivm ovarieel hyperstimulatie syndroom. De embryo’s zijn ingevroren en in 2 cycli ontdooid, gebiopteerd en teruggeplaatst


- 69 -

In 2013 hebben de PGD behandelingen, inclusief de cryo-cycli, geresulteerd in 11 positieve zwangerschapstesten (15% per gestarte cyclus, 21% per embryotransfer) en 8 doorgaande zwangerschappen (11% per gestarte cyclus, 15% per embryotransfer), waarvan 1 tweeling zwangerschap. PGD-zwangerschappen inclusief transfer van cryo-embryo’s FISH-PGD X-linked Chromosomale ziekte afwijking Positieve test/cyclus (%) 1/6 (17) 0/12 (0) Doorgaande zwangerschap/cyclus (%) 1/6 (17) 0/12 (0) Positieve test/ transfer (%) 1/5 (20) 0/6 (0) Doorgaande zwangerschap/transfer (%) 1/5 (20) 0/6 (0)

5.6

PCR-PGD

Totaal

10/57 (18) 7/57 (12) 10/41 (24) 7/41 (17)

11/75 (15) 8/75 (11) 11/52 (21) 8/52 (15)

MESA

In november 2007 werd gestart met Microchirurgische Epididymale Sperma Aspiratie (MESA) gevolgd door COH-ICSI voor mannen met een obstructieve azoöspermie. Deze procedure wordt in nauwe samenwerking met de afdeling Urologie (dr. M.F. van Driel) uitgevoerd, aanvankelijk in het kader van het wetenschappelijke onderzoek “Intracytoplasmatische sperma injectie met chirurgisch verkregen semen bij mannen met obstructieve azoöspermie: een observationele studie met follow up van kinderen”. Dit onderzoek werd gecoördineerd door het Fertiliteitscentrum van het UMC St. Radboud in Nijmegen, en is in 2011 afgerond. In 2012 hebben NVOG en KLEM de minister verzocht om het moratorium op chirurgisch verkregen zaad op te heffen. Vanuit de beroepsgroepen (NVOG, KLEM en vereniging van urologen) is een kwaliteitsnorm opgesteld waaraan klinieken die PESA/MESA willen (blijven) uitvoeren moeten voldoen. Vooruitlopend op de goedkeuring van deze kwaliteitsnorm (wat uiteindelijk in mei 2014 heeft plaatsgevonden) is in 2013 al gehandeld conform dit voorstel, zodat alleen mannen met een normogonadotrope azoöspermie na mislukte vasovasostomie in een centrum behandeld kunnen worden waar uitsluitend MESA/PESA kan worden uitgevoerd. Bij alle andere oorzaken van normogonadotrope azoöspermie dienen mannen verwezen te worden naar een centrum waar ook testiculaire spermaexctractie (TESE) mogelijk is. Dit betekende voor het UMCG dat nieuwe aanmeldingen in 2013 volgens deze norm zijn gecounseld en indien nodig doorverwezen. Alle reeds geplande ingrepen van mannen met een andere indicatie dan status na VVS zijn in 2013 wel uitgevoerd. De afname van het aantal MESA-ingrepen ten opzichte van voorgaande jaren wordt verklaard door het nieuwe beleid. In 2013 hebben 9 mannen een MESA-behandeling ondergaan in het UMCG. Bij 8 mannen was succesvolle cryopreservatie van semen mogelijk. De indicaties waren 4 maal status na een mislukte vasovasostomie (4 cryopreservaties), 1 maal vanwege CBAVD (1 cryopreservatie), 3 maal bij een normogonadotrope azoöspermie e.c.i. (2 cryopreservatie) en 1 maal bij status na een cross-over ingreep (1 cryopreservatie). Er zijn 33 ICSI-behandelingen uitgevoerd met MESA-semen. Uit 31 embryotransfers ontstonden 11 zwangerschappen waarvan 9 doorgaande (29% doorgaand zwanger per ET). Uit 21 cryobehandelingen ontstonden 2 doorgaande zwangerschappen. Het totaal percentage doorgaande zwangerschappen per ICSI-behandeling inclusief cryozwangerschappen in 2013 met epididymaal sperma bedroeg 33%.


- 70 -

MESA-ingrepen 2013 Aantal indicaties Aantal MESA-ingrepen 9 bij status na mislukte VVS of VVS niet mogelijk Indicatie CBAVD Indicatie ECI overig

4 1 3 1

MESA/ICSI-zwangerschappen 2013 Aantal follikelpuncties Aantal embryotransfers Aantal klinische zwangerschappen Aantal doorgaande zwangerschappen Doorgaand zwanger/ punctie Doorgaand zwanger/ ET Aantal doorgaande zwangerschappen incl cryo* Doorgaand zwanger per punctie incl cryo *

Succesvolle cryopreservatie 8 4 1 2 1

33 31 11 9 27.3 % 29.0 % 11 33.3%

21 ontdooiingen resulteerden in 15 ET’s waarvan 2 doorgaand zwanger werden

5.7

Fertiliteitspreservatie

In 2013 is bij 55mannen/jongens en bij 7 vrouwen/meisjes fertiliteitspreservatie uitgevoerd. Bij mannen en jongens is 55 keer semen ingevroren voorafgaand aan een oncologische behandeling en 18 keer ivm een niet-oncologische fertiliteitsbedreigende behandeling of aandoening. Bij 6 vrouwen met mammacarcinoom zijn 6 spoed-IVF cycli uitgevoerd, 3 cycli met cryopreservatie van embryo’s en 3 cycli met cryopreservatie van eicellen (eicelvitrificatie). Bij 1 meisje is ivm een oncologische behandeling ovariumweefsel ingevroren.

5.8

Eicelvitrificatie

In 2013 is er bij 8 patiënten eicelvitrificatie uitgevoerd; 5 patiënten die om persoonlijke redenen of uit geloofsovertuiging niet meer dan één of twee eicellen per keer willen laten bevruchten en 3 patiënten met een aandoening waarvoor op korte termijn ovariële chirurgie uitgevoerd wordt of in opzet curatieve chemo- of radiotherapie gestart wordt die de fertiliteit bedreigt (fertiliteitspreservatie). Bij 4 patiënten met indicatie ≤1-2 ova bevruchten en 2 patiënten met indicatie geen (geschikt) semen zijn in 2013 de gevitrificeerde eicellen opgewarmd en gebruikt voor ICSI. Totaal zijn 36 eicellen (in 11x) opgewarmd, hiervan waren 7 eicellen geschikt voor ICSI en hieruit zijn 3 embryo’s ontstaan die teruggeplaatst zijn (bij 2 patiënten). Er is één patiënt doorgaand zwanger (indicatie vitrificatie ≤1-2 ova bevruchten).


- 71 -

5.9

KID

In 2013 hebben zich 47 patiënten aangemeld voor plaatsing op de wachtlijst voor behandeling met anoniem, opspoorbaar donorzaad afkomstig uit de donorbank van de VPG en 13 patiënten hebben zich aangemeld voor behandeling via de donorbank met zaad van een eigen donor. In 2013 zijn 33 patiënten gestart met IUI-D met zaad afkomstig uit de donorbank en 12 patiënten zijn IUID gestart met zaad van een eigen donor. De patiënten die in 2013 gestart zijn met behandeling met anoniem, opspoorbaar donorzaad hebben ruim 2 jaar op de wachtlijst gestaan.

5.10

Complicaties (met opname)

Patiënte 1 heeft in de voorgeschiedenis een laparotomie waarbij een partiële adnexextirpatie rechts wegens endometriose. Zij onderging haar tweede IVF-hyperstimulatie behandeling wegens endometriose. Bij de follikelpunctie is antibioticaprofylaxe volgens protocol gegeven en werden 8 eicellen verkregen, waarvan 7 eicellen werden bevrucht. Er werd 1 embryo in utero geplaatst en 4 embryo's van deze behandeling werden ingevroren. Er ontstond geen zwangerschap. De eerste plaatsing van een cryoembryo verliep ongecompliceerd en leidde niet tot een zwangerschap. Een dag na de tweede cryoembryo transfer meldde patiënte zich met per acuut ontstane buikpijn zonder koorts. Bij echografie werd een multicysteus proces. Laboratoriumonderzoek liet een CRP <5 mg/L en leucocytenaantal van 21.1*109/l zien. Twee dagen later was het CRP gestegen naar 350 mg/L en werd patiënte opgenomen met verdenking pyosalpinx en werd gestart met moxifloxacine en metronidazol iv. Na 4 dagen werd patiënte met metronidazol en doxycycline per os ontslagen. Helaas trad er geen zwangerschap op. Twee dagen na ontslag meldde patiënte zich opnieuw met buikpijn en werd zij heropgenomen en werd gestart met cefotaxim en metronidazol iv. Na 4 dagen nam de pijn af en was het CRP gedaald tot 38 mg/l, en patiënte verliet het ziekenhuis in goede conditie met augmentin oraal. Een week na staken van de antibiotica namen de buikpijnklachten en algehele malaise opnieuw toe. Bij echografie werd een afwijking thv het adnex gezien en CRP was gestegen naar 261 mg/l. Er werd besloten tot een 3 e klinische opname en er werd gestart met cotrimoxazol in combinatie met clindamycine iv. Een pyosalpinx en een geïnfecteerd endometrioom werden gepuncteerd waarbij 100 cc pus afliep. Na 8 dagen was patiënte voldoende hersteld om met ontslag te gaan. Een maand na opname werd onder antibioticaprofylaxe opnieuw een vaginale punctie van een echoscopische afwijking in het adnex verricht wegens een stijgend CRP (49 mg/l), waarbij nog enig bloed en pus afliep. Nadien was patiënte klachtenvrij. Patiënte zal ruim een jaar na de vorige plaatsing een volgende cryo-ET onder antibiotica profylaxe ondergaan. Patiënte 2 heeft een blanco voorgeschiedenis behoudens adipositas. Zij onderging haar eerste ICSI behandeling in de gemodificeerde natuurlijke cyclus wegens een ernstige mannelijke subfertiliteit. Eén dag na de follikelpunctie, die ongecompliceerd verliep, meldde patiënte zich met acute pijn rechts onder in de buik zonder koorts. Laboratoriumonderzoek liet een CRP van 19 mg/L en een leucocytenaantal van 21.1*109/l zien. Omdat er geen duidelijke afwijkingen waren werd patiënte poliklinisch vervolgd. Een dag later was het CRP gestegen tot 201 mg/l en onderging patiënte een CT-abdomen waarbij er geen aanwijzingen waren voor een appendicitis of een adnexitis. Na het toedienen van intraveneus contrast ontwikkelde patiënte een anafylactische reactie die herstelde na toediening van adrenaline, tavegyl en dexamethason. Er werd gestart met ciproxin als behandeling van een urineweginfectie. Bij poliklinische controle waren de bloeduitslagen genormaliseerd. Patiënte heeft haar IVF-ICSI behandeling gecontinueerd.


- 72 -

Patiënte 3 heeft een blanco voorgeschiedenis. Zij onderging een tweede ICSI hyperstimulatie behandeling wegens een mannelijke subfertiliteit. Bij de follikelpunctie werden 15 eicellen verkregen waarvan 8 eicellen werden bevrucht. Twee dagen later werd 1 embryo in utero geplaatst. Patiënte had rondom de punctie weinig tot geen klachten. Elf dagen na de embryo transfer werd patiënte opgenomen in verband met klachten van een dreigend ovarieel hyperstimulatie syndroom. her was hemoconcentratie (Hb 9.8 mmol/l, Ht 0.46 v/v), en echoscopisch vergrote ovaria met ascites. Patiënte werd opgenomen en behandeld met infusie (NaCl) en tromboseprofylaxe, en 3 dagen later werd patiënte in goede conditie ontslagen. Er trad een zwangerschap op die resulteerde in een gezonde dochter. Patiënte 4 onderging een 2e COH/ICSI/PGD behandeling. Bij de follikelpunctie werden 25 eicellen verkregen waarvan 15 eicellen werden bevrucht. Er vond geen embryo transfer plaats wegens een ovarieel hyperstimulatie syndroom (Hb 9.8 mmol/L, Ht 0.46 v/v) waarvoor opname en behandeling met infusie (NaCl) en tromboseprofylaxe. Na 5 dagen werd patiënte in goede conditie ontslagen. Er werden 14 embryo’s gecryopreserveerd, waaruit na biopsie en PGD tweemaal een embryo transfer kon worden gedaan. Dit leidde niet tot een zwangerschap. Patiënte 5 onderging een 1e COH/ICSI hyperstimulatie behandeling na eerder 6 behandelingen in de gemodificeerde natuurlijke cyclus wegens mannelijke subfertiliteit. Bij follikelpunctie werden 19 eicellen verkregen waarvan 5 eicellen werden bevrucht. Twee dagen later werd een embryo transfer verricht waarbij 1 embryo in utero werd geplaatst. Wegens een matig ovarieel hyperstimulatie syndroom bestaande uit misselijkheid, bolle buik, ascitesvorming, vergrote ovaria en hemoconcentratie (Hb 9.1 mmol/L, Ht 0.42 v/v) werd patiënte opgenomen en behandeld met infusie (NaCl) en tromboseprofylaxe. Drie dagen later verliet zij het ziekenhuis in goede conditie. Er trad geen zwangerschap op. Patiënte 6 met een blanco voorgeschiedenis onderging haar 2e COH/ICSI hyperstimulatie behandeling wegens mannelijke subfertiliteit. Bij follikelpunctie werden 14 eicellen verkregen. Er werd geen embryo transfer verricht vanwege klachten passend bij een ovarieel hyperstimulatie syndroom. Wegens een ernstig ovarieel hyperstimulatie syndroom (hemoconcentratie Hb 10.0 mmol/L, Ht 0.48 v/v) werd patiënte opgenomen en behandeld met infusie (NaCl) en tromboseprofylaxe. Drie dagen later verliet zij het ziekenhuis in goede conditie. Er werden 4 embryo’s gecryopreserveerd. Er trad een doorgaande zwangerschap op na een cryo-ET.

5.11

Wetenschap en onderzoek Voortplantingsgeneeskunde

Chromosomaal mosaïcisme in embryo’s Vraagstelling: Voortgang: Onderzoeker: Begeleiders: Samenwerking: Financiering:

Hoe vaak komt mosaïscisme voor in embryo’s? Afgerond. Publicatie van Echten-Arends J et al. HRU 2011 Drs. S. Mastenbroek (AMC) Prof. dr. M.J. Heineman, dr. J. van Echten-Arends Prof. dr. C.H.C.M. Buys, drs. B. Sikkema-Raddatz, dr. ir. G.J. te Meerman (afdeling Klinische Genetica UMCG) Innovatiefonds UMCG


- 73 -

Chromosome analysis of tripronuclear (3 pn) embryos and monopronuclear (1pn) embryos Vraagstelling:

Voorkomen van mosaïcisme op verschillende tijdstippen na fertilisatie bij 3 pn embryo’s en relatie tussen morfologie en chromosomale samenstelling bij 1 pn embryo’s. Voortgang: Afgerond. Publicatie Mantikou E et al. Biol Reprod 2013 Onderzoekers: Drs. S. Mastenbroek, drs. E. Mantikou (AMC) Begeleiders: Prof. dr. M.J. Heineman, dr. J. van Echten-Arends Samenwerking: Prof. dr. F. van der Veen, prof. dr. S. Repping (Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde AMC) en prof. dr. C.H.C.M. Buys, drs. B. Sikkema-Raddatz (afdeling Klinische Genetica UMCG )

Ovariumreserve en de kans op zwangerschap, miskraam en trisomie Vraagstelling:

Prognostische waarde van ovariële response bij IVF en ovariële chirurgie voor zwangerschap, miskraam en trisomie. Validatie van eerder gevonden voorspellers van eicelvoorraad en onderzoek in een Deense nationale database. Voortgang: Data analyse wordt verricht Promovendus: Talita De Carvalho Honorato MD PhD Begeleiders: Dr. A. Hoek, dr. M. Haadsma, dr .H. Groen Samenwerking: Prof. dr. A. Nyboe Andersen (Kopenhagen) Financiering: Doelmatigheidsfonds UMCG, Abel Tasman Talent Program, The Gratama Stichting

Genetisch onderzoek bij paren met ongewenste subfertiliteit Vraagstelling:

Is er een relatie tussen semenkwaliteit en de kans op genetische afwijkingen, en kunnen anamnestische gegevens van de man de kansschatting verbeteren? Voortgang: Afronden proefschrift in 2013 Promovendus: Drs. E.C. Dul Begeleiders: Prof. dr. J.A. Land, dr. J. van Echten-Arends Samenwerking: Prof. dr. C.A.M. van Ravenswaaij-Arts (afdeling Klinische genetica UMCG), dr. H. Groen (afdeling Epidemiologie RUG) Financiering: Derde geldstroom

Costs and effects of a structured lifestyle program in overweight and obese subfertile couples to prevent unnecessary treatment and improve reproductive outcome (ZonMw preventie 50-50110-96-518) Vraagstelling:

Kan de kans op zwangerschap en verloop en uitkomst van de zwangerschap verbeterd worden met een gestructureerd lifestyle-programma voor vrouwen met overgewicht? Voortgang: Start multicenter RCT in juli 2009 inclusie afgerond juli 2012, einde van de follow up in juni 2014, eindrapportage ZonMW juli 2014. Promovendus: Drs. M.A.Q. Mutsaerts, en drs. Anne van Oers Begeleiders: Prof. dr. J.A. Land, prof. dr. B.W. Mol (AMC), dr. A. Hoek Financiering: ZonMw doelmatigheidsonderzoek

Comparing IVF results when using two commercially available culture media – a multi-center randomized controlled trial (NL30441.000.09) Vraagstelling:

Vergelijking van IVF-resultaten na gebruik van twee kweekvloeistoffen die in Nederland veel worden gebruikt (HTF en de G-serie van Vitrolife). Voortgang: Start multicenter RCT in 2010, analyse data gestart eind 2013 Promovendus: Drs. E. Mantikou (AMC) Studiegroep: Drs. S. Mastenbroek, prof. dr. S. Repping (AMC), dr. A. Wetzels (UMCN), dr. .J van Echten-Arends (UMCG), dr. D. Consten (Elisabeth ziekenhuis Tilburg), drs. E. Slappendel (Catharina Ziekenhuis Eindhoven), dr. J. Dumoulin (MUMC)


- 74 -

Composition of IVF culture media affects birth weight by differential epigenetic effects in placental tissue Vraagstelling:

Wat is het effect van IVF kweekmedia op de gen-activiteit in de placenta en wat is de invloed hiervan op het geboortegewicht? Voortgang: Start 2010, analyse data wordt gestart in 2014 Onderzoeker: Dr. A.P.A. van Montfoort (MUMC) Studiegroep: Dr. D. Consten (Elisabeth ziekenhuis Tilburg), dr. J. van Echten-Arends (UMCG), drs. S. Mastenbroek (AMC), dr. Y. Wurth (Catharina Ziekenhuis Eindhoven)

Investigation of residual disease in ovarian cortex of female cancer patients Vraagstelling:

Onderzoek naar het ontwikkelen van een goede detectiemethode voor (micro)metastasen in ovariumweefsel. Voortgang: Afgerond. Posterpresentatie Brink-van der Vlugt JJ et al. ESHRE 2011; van Echten-Arends J et al. ISFP 2011 Promovendus: Drs. J.J. Brink-van der Vlugt Begeleiders: Prof. dr. J.A. Land, dr. J. van Echten-Arends Samenwerking: Dr. B. Sikkema-Raddatz (afdeling Klinische genetica UMCG), dr. H. Timmer-Bosscha, (afdeling medische oncologie UMCG)

Effects of culture conditions on gene expression in human embryos (NL34922.000.11) Vraagstelling: Wat is het effect van kweekcondities op de gen expressie in menselijke embryo’s? Voortgang: Start 2012, analyse data start in 2014 Onderzoeker: Dr. J.C.M. Dumoulin (MUMC) Studiegroep: Drs. S.H.M. Kleijkers (MUMC), dr. J. van Echten-Arends (UMCG), prof. dr. S. Repping (AMC), dr. S. Mastenbroek (AMC)

Differentiated thyroid carcinoma in children: Late effects of treatment and pathophysiological background in the Netherlands Vraagstelling:

Wat zijn de late effecten van de behandeling van gedifferentieerd schildkliercarcinoom op de kinderleeftijd. (Een multicenter studie waarin VPG afdelingen participeren t.a.v. semenanalyse). Voortgang: Start 2013 Onderzoeker: Drs. M. Klein Hesselink Projectleider: Prof. dr. T.P. Links; internist-endocrinoloog UMCG Studiegroep: Dr. E.G.J.M. Arts, dr. J. van Echten-Arends

Mumps virus transmission in vaccinated populations, WP2: short term and long term complications of mumps-asoicated orchitis in vaccinated men – a prospective multicenter cohort trial (NL 36899.018.11) Vraagstelling: Voortgang: Onderzoeker:

Wat zijn de complicaties ten gevolge van bof orchitis ? Start 2012 Dr. A. Meissner (AMC)

Delineating the origin of follicular fluid composition in the context of fertility Vraagstelling:

Onderzoek naar follikel vloeistof samenstelling in relatie tot uitkomst van IVF in MNC IVF. Voortgang: Start onderzoek 2013 Promovendus: MD PhD mogelijkheid wordt onderzocht Begeleiders: Dr. A.P.A. van Montfoort (MUMC en UMCG), dr. J. van Echten-Arends, dr. I. Homminga, dr. A. Hoek Samenwerking: Prof. dr. U. Tietge ( Pediatrie, Metabole ziekten UMCG Groningen) Financiering: Derde geldstroom


- 75 -

6. Medisch Maatschappelijk Werk ________________________________________________________ 6.1

Inleiding

Het Medisch Maatschappelijk Werk valt sinds 2013 onder de afdeling Obstetrie en Gynaecologie. De basiswerkwijze bestaat uit vraaggericht en protocollair werken. De jaarcijfers worden over de afgelopen zes jaar gegeven.

6.2

Obstetrie

Op de afdeling Obstetrie zijn zorgpaden beschreven ten behoeve van: • abortus provocatus • van-middelen-afhankelijke aanstaande ouders • afstand ter adoptie • prenatale diagnostiek Ontwikkelingen 2013 • De begeleiding en besluitvorming bij ernstige afwijkingen in de zwangerschap wordt vooral vanuit de afdeling Obstetrie opgestart en incidenteel vanuit Genetica. Historisch is dit zo gegroeid. Door op beide afdelingen werkzaam te zijn, zijn de lijnen kort en is de samenwerking goed. De combinatie van de kennis van erfelijke aandoeningen vanuit Genetica en de begeleiding en aangeboden (na)zorg vanuit de Obstetrie komt de continuïteit van begeleiding aan ouders ten goede. Aan alle ouders wordt maatschappelijk werk aangeboden als er een afwijkende uitslag gevonden is na prenatale diagnostiek. Bij een afwijkende uitslag van vlokkentest of amnionpunctie of wanneer ernstige congenitale afwijkingen worden geconstateerd bijvoorbeeld bij de 20wekenecho, wordt maatschappelijk werk standaard ingeschakeld. Dit gebeurt ook bij een verzoek om late zwangerschapsafbreking en bij het verzoek om een meerlingreductie. • Het aantal intakes voor het abortus provocatus-spreekuur blijft stabiel. • Op de HIV-gezinspoli worden op één ochtend in de maand alle zwangere HIV-geïnfecteerde vrouwen op één spreekuur door alle disciplines gezien. Het spreekuur vindt plaats op de poli Infectieziekten. Na het spreekuur is de patiëntenbespreking. Vooral de patiëntenbespreking is functioneel gebleken rondom het afstemmen van alle activiteiten in de patiëntenzorg. Het aanbod van nieuwe HIV-geïnfecteerde zwangeren blijft ongeveer hetzelfde. Voor beleidszaken is er elke drie maanden een kwartaalbespreking. • De begeleiding van zwangere vrouwen die op de Obstetrische High Care op L3 zijn opgenomen, wordt op de afdeling Neonatologie voortgezet. Het aantal klinische aanmeldingen neemt toe. Het MMW neemt deel aan de wekelijkse multidisciplinaire patiëntenbespreking; deze tijdsinvestering wordt niet apart geregistreerd. • De informatieavond voor ouders die te maken hebben gehad met perinatale sterfte werd door 10 ouderparen bezocht, voor de groep gaven zich 6 echtparen op, waarvan 1 echtpaar dat bevallen was in het Martiniziekenhuis. • De informatieavond werd door de deelnemers als zeer positief beoordeeld. Het aanbod zal in 2014 gecontinueerd worden.


- 76 -

•

• •

•

In het voorjaar 2013 is er een tweede gespreksgroep gestart voor ouders die na inductie beneden de 24 weken hun zwangerschap hebben beëindigd. Deze groep werd door Tine Tijmstra en Eflin Rouwenhorst begeleid. Aan deze groep hebben 3 echtparen deelgenomen. Er vonden 5 bijeenkomsten plaats. Kenmerkend voor deze groep was de impact die het verlies op de relatie heeft gehad en het besluit (moeten) nemen. De groep is in het najaar niet van start gegaan vanwege onvoldoende deelnemers. Ouders die zich hiervoor hadden opgegeven zijn in het voorjaar van 2014 opnieuw uitgenodigd. Het Medisch Maatschappelijk Werk wordt ingeschakeld bij vrouwen met een belaste obstetrische voorgeschiedenis en ziet meer vrouwen met een ernstige psychiatrische (persoonlijkheids) stoornis. De Poppoli is een samenwerkingsverband van de afdeling Obstetrie (verloskundige, staflid, MMW), de ziekenhuispsychiater van de consultatieve dienst van het Universitair Centrum Psychiatrie, Lentis (GGZ Groningen) en de Kindergeneeskunde. Protocol van-middelen-afhankelijke aanstaande ouders: we hebben een goede samenwerking met Bureau Jeugdzorg en het AMK, de Verslavingszorg Noord-Nederland en de Jeugdgezondheidszorg. Het aantal patiënten neemt af. De Werkgroep van-middelen-afhankelijke aanstaande ouders is in 2013 twee keer bijeen geweest. De Behandelingskliniek voor ouders met verslavingsproblemen “de Lage Kamp” heeft twee bedden voor zwangere vrouwen

De psychosociale problematiek op de afdeling Obstetrie is vaak complex, waardoor goede samenwerking en afstemming intern, maar vooral ook extern noodzakelijk is. Naast de gesprekken is dit in de cijfers van de contacten over de patiënt in- en extern goed terug te vinden.

6.3

Gynaecologische Oncologie

Als gevolg van gynaecologische kanker kunnen patiënten uit evenwicht raken op psychologisch vlak: angst, onzekerheid, machteloosheid, boosheid en soms schuldgevoelens. Deze problemen vallen onder de noemer 'verwerkingsproblematiek'. Dit kan een direct impact hebben op het functioneren van de partnerrelatie en het welzijn van het gezin. Er kunnen eveneens problemen op het werkvlak ontstaan, door o.a. acute of chronische vermoeidheid en het verminderd goed kunnen omgaan met dagelijkse stressfactoren. Bij sprake van zingevingproblematiek, kan verwezen kan worden naar de geestelijke verzorger. Kanker zet de draagkracht-draaglast verhouding op scherp. Gynaecologische aandoeningen kunnen ook een groot impact hebben op emotionele, lichamelijke en seksuele grenzen, naast de vrouwelijke identiteitsbeleving. Verder kan ziekte soms leiden tot gereduceerde vruchtbaarheid of onvruchtbaarheid. Indien een gezin (nog) niet als compleet wordt ervaren, kan dit aspect een groot impact hebben op het leven van de patiënte en haar partner. De medisch maatschappelijk werker op de afdeling Gynaecologische Oncologie biedt de patiënte ondersteuning bij het omgaan met de nieuwe situatie en tot coping- en behandelbeslissingen te komen, vanuit emanciperende hulpverlening. De medisch maatschappelijk werker bevordert in gesprekken het verwerkingsproces, waarbij het uiten van emoties, het doorbreken van gevoelens als angst en machteloosheid en het weer greep krijgen op het eigen leven belangrijke onderwerpen zijn. Gesprekken zijn dusdanig opgebouwd om de patiënte te kunnen leiden tot verhoogd inzicht en acceptatie van het behandelde onderwerp. Indien gewenst kunnen vervolgens nieuwe thema’s en dilemma’s aangekaart worden. Het vertellen van het belevingsverhaal biedt onmiddellijke uitgangspunten. Hier inventariseert de patiënte met de maatschappelijk werker: ‘wat is de huidige situatie, welke problemen vloeien hier uit voort, wat is de beleving van zelf en omgeving, wat is de ervaring met het omgaan van acute en/of langdurige stress, hoe is de coping-style, hoe ziet het netwerk er uit.’


- 77 -

Het MMW wordt op de afdeling Gynaecologische Oncologie op drie tijdsvlakken ingeschakeld: Pre-operatief Indien er signalen zijn van moeizame coping. Indien er voorgeschiedenis is van psychosociale/psychologische problematiek. Indien de verwachting is dat de patiënte (een variant van) slecht nieuws zal krijgen. Indien er sprake is van uitzonderlijke situatie zoals bij zwangerschap, zeer jonge leeftijd, geestelijke beperking, recentelijk overlijden partner etc. Bij Lastmeter indicatie. Klinisch Deelname aan MDO. MMW ziet gynaecologische oncologie patiënten protocollair op afdeling L4VA t.t.v. opname. MMW- vervolg gesprek (indien nodig/gewenst). Post-operatief MMW is aanwezig bij slecht nieuws gesprekken (evt. notuleren voor schriftelijke samenvatting). Postoperatieve zorg binnenshuis d.m.v. counseling en psycho-educatie. Verwijzing naar psychosociale zorg in eigen woonomgeving. Overleg met zorgverleners uit andere vakgebieden. Bij palliatieve zorg> verwijzing/ondersteuning/begeleiding van laatste wens. Counseling zorg voor familieleden/nabestaanden. Counseling zorg rondom relationeel impact van gynaecologische kanker (systeem therapie). Counseling zorg rondom seksuologisch impact van gynaecologische kanker. Verwijzing naar EMDR therapie (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) bij trauma. In 2013 heeft Astrid Pascal de opleiding Psychosociale Oncologie voor Maatschappelijk Werkers succesvol voltooid. Als gevolg van overbelasting m.b.t. werkzaamheden bij het Genderteam zijn in 2013 taken op gynaecologische oncologie tijdelijk waargenomen door collega’s maatschappelijk werk en geestelijke verzorging.

6.4

Genderteam

Het aantal specialisten binnen het Genderteam is toegenomen van 5 naar 9 leden: 2 psychiaters, 2 gynaecologen, 2 plastisch chirurgen, 1 KNO-arts, 1 secretaresse en 1 maatschappelijk werker. Dr. T. Middelberg neemt de positie over van Prof. W.C.M. Weijmar Schultz als hoofd van het Genderteam. Het psychosociaal behandelprotocol is aangepast naar de WPATH standaard en bestaat uit 12 maanden Real Life Fase, waarna mogelijkheid tot geslachtsaanpassing bestaat. Zoals ook in het voorgaande jaar bestaat er een flinke toename van genderdysfore patiënten die voorkeur geven aan een beperkte behandeling (wel hormoon therapie, geen operatieve behandeling). Door de groei van het aantal genderpatiënten, de intensiteit van de begeleiding en de toenemende administratieve handelingen, is er in 2013 een disbalans ontstaan tussen de benodigde psychosociale ondersteuning en het aantal fte (0,4). Een secretaresse werd aangetrokken ter ondersteuning en borging van administratieve taken.


- 78 -

Contact met Genderteam Amsterdam en Genderteam Leiden is geïntensiveerd. Overleg met genderpatiëntenverenigingen en deelname aan lezingen en overleggen vindt op jaarlijkse basis plaats, evenals bijdrage aan wetenschappelijke artikelen en het uitdragen van psycho-educatie d.m.v. lezingen en contact met media/onderwijsinstellingen. Er worden gemiddeld 12 Genderteam vergaderingen per jaar gehouden.

6.5

Voortplantingsgeneeskunde

De maatschappelijk werker neemt structureel deel aan het patiëntenoverleg en biedt het team inzicht in de inhoud van haar werkzaamheden. De behandelingen richten zich voornamelijk op: Relatieproblematiek ten gevolge van de behandeling. Seksuele problematiek tengevolge van de behandeling. Rouw- en verliesverwerking indien de behandeling niet het gewenste resultaat heeft opgeleverd. Besluitvormingsvragen betreffende al dan niet doorgaan met behandelen. Psychosociale diagnostiek en advies van paren die eicel of zaad donatie wensen en hun donoren. Psychosociale diagnostiek en advies bij paren met een verzoek tot refertilisatie. Psychosociale diagnostiek en advies bij alleenstaande vrouwen met een kinderwens evt. met hun donor. Eind 2012 zijn er gesprekken gestart met de nieuw aangestelde nurse practicioner in opleiding om in het kader van haar afstudeeronderzoek de vraag naar het welbevinden van patiënten tijdens en na behandeling te onderzoeken. De resultaten hiervan hebben geleid tot een verfijning van de psychosociale zorg aan de patiëntengroep en het aanbieden van een evaluatief gesprek met het maatschappelijk werk dat wordt aangeboden tijdens het behandeltraject en aan het eind van het behandeltraject wanneer de kinderwens niet vervuld is. Uit onderzoek (Verhaak et al 2010) blijkt dat bij 70% van de patiënten hun copingstrategie adequaat te noemen is en ze daarnaast in hun netwerk voldoende steun ervaren om de behandeling en eventueel blijvende ongewenste kinderloosheid te doorstaan. De overige 30% van de patiënten reageren op het uitblijven van een zwangerschap met klachten zoals depressie, angst, vormen van hulpeloosheid, geen acceptatie van kinderloosheid en onvrede met de partnerrelatie. Uit deze groep vertoont 10% psychiatrische kenmerken en dient verwezen te worden naar de psychiatrie. De resterende 20% heeft psychosociale begeleiding/behandeling nodig tijdens het behandeltraject. Behandeling die effectief lijkt te zijn is onder meer psyco-educatie, cognitieve- en gedragstherapie, stressmanagement, versterken van sociale steun, relatietherapie en het aanleren van sociale vaardigheden. In 2013 is een onderzoek gestart, uitgevoerd door verpleegkundigen van de afdeling Voortplantingsgeneeskunde, als vervolg op het onderzoek naar pijnbeleving van patiënten tijdens de punctie in het IVF traject. In dit onderzoek wordt gekeken of pijnbeleving door stressreductie kan verminderen. Als instrument is gekozen om patiënten Mindfullness oefeningen aan te bieden. De resultaten zullen in 2014 bekend zijn.


- 79 -

6.6

Wensen MMW voor 2014 Inzet van Mindfullnes bij stressreductie in de zwangerschap. Nazorgtraject bedenken voor vrouwen na Hellp-syndroom. Implementeren van een website voor genders. Implementeren van een patiëntenfolder voor genders. Implementeren van het Thermometeronderzoek voor de Gynaecologische Oncologie. Longitudinaal onderzoek naar kinderen die geboren worden na fertiliteitsbehandelingen van transvrouwen en hun partners.

6.7

Maatschappelijk werkers Obstetrie en Gynaecologie Mariëtte de Groot Obstetrie, Prenatale Diagnostiek, Nasprotocol, HIV- gezinspoli, Poppoli Eflin Rouwenhorst Obstetrie, Prenatale Diagnostiek, Nasprotocol, Poppoli Hennie Huisinga Voortplantingsgeneeskunde, kinderendocrinologie, patiënten met Turner syndroom, werkbegeleider collega maatschappelijk werkers. Astrid Pascal Transseksualiteit, coördinator Genderteam, Algemene Gynaecologie, Gynaecologische Oncologie, Seksuologie, Tine Tijmstra Klinische Genetica, Obstetrie

Deskundigheidsbevordering Intervisie: (Mariëtte de Groot, Tine Tijmstra, Eflin Rouwenhorst.) Symposium ‘de Veilige Kribbe’ ouderproblematiek gezien vanuit de rechten van het kind (Rouwenhorst). Meldcode kindermishandeling (Rouwenhorst). Mindfullnes voor zorgverleners; professionele vorming. (Rouwenhorst). 2 daagse training Afstand en Nabijheid, de Bedding Gent, Johan Maes (de Groot). Symposium en presentatie van het boek “altijd een kind tekort”, Jeannette Rietberg, handboek bij zwangerschap na babysterfte ( Wageningen). Symposium en boekpresentatie Rouw en Conflict Utrecht (Tineke Rodenburg) (de Groot). Symposium Gecompliceerde Rouw, Eindhoven (de Groot). Afscheidssymposium Weijmar Schultz: “wat kan ik voor U betekenen” (de Groot, Pascal) Werkconferentie zorg en veiligheid (de Groot). Werkconferentie seksueel geweld (Rouwenhorst, de Groot). Basis training EFT (Emotionally Focused Couple Therapy) (Huisinga).


- 80 -

Deelname aan werkgroepen Werkgroep van middelen afhankelijke a.s. ouders. Komt twee keer per jaar samen op het Advies en Meldpunt Kindermishandeling. Netwerkoverleg Tienermoeders, 2 keer per jaar. Start najaar Parent committee International Stillbirth Alliance Congress ISA/ISPID 2014, Amsterdam. Deelname aan overleggen met de gemeente Groningen over het Noordelijk Transgenderbeleid, met specifieke aandacht voor gelijke rechten. Klankbord groep voortplantingsgeneeskunde. Point: landelijke werkgroep voortplantingsgeneeskunde. Onderwijs, presentaties en publicaties 2 lessen voor de O&G opleiding over perinatale sterfte en het nas protocol. Voordracht over het Nasprotocol voor alle verpleegkundigen van de VNN (Verslavingszorg Noord-Nederland). Dezelfde voordracht voor deelnemers van het HP4all project. Les aan nieuwe arts-assistenten over het Medisch Maatschappelijk Werk. Training IVF artsen, verpleegkundig specialisten in het voeren van moeilijke gesprekken gevolgd door casuïstiek besprekingen. Lezingen aan patiëntgroepen en artsen t.b.v. transportklinieken voortplantingsgeneeskunde. Lezingen aan transseksuele patiëntgroep, Genderhome, Noordermannen en Transvisie. Lezingen aan arts-assistenten psychiatrie over Transgender problematiek.


- 81 -

6.8

Jaarcijfers 2013

AANMELDINGEN Zwangeren Apla’s Prenatale diagnostiek Totaal Obstetrie

2008 247 54 43 344

2009 179 40 37 256

2010 253 38 36 327

2011 251 29 39 309

2012 235 36 39 300

2013 273 43

Voortplantingsgeneeskunde IVF Totaal

97 115 225

57 44 101

47 47 94

107 107

111 34 145

144 1 145

Algemene Gynaecologie Gyaecologische. Oncologie Genderteam Totaal

22 65 43 130

5 113 31 149

17 155 25 197

3 165 26 194

6 159 27 192

8 123 28 159

Totaal aantal aanmeldingen

699

506

618

610

637

620

Andere specialismen w.o. Kinderendocrinologie Neonatologie Interne intensive care Orthopedie

316

5 11 1 1 638

In dit staatje staan alleen de nieuwe aanmeldingen. Voor de obstetrie zijn er gemiddeld 105 doorgaande contacten. (Openstaande dossiers), Voor de VPG zijn dat er 19.


- 82 -

Aantal contacten met patiënten per specialisme Specialisme Verloskunde

totaal Apla’s

Totaal IVF

totaal VPG

Contactsoort Kliniek Polikliniek Telefoon Brief/email huisbezoek groepswerk Kliniek Polikliniek Telefoon Brief/email Kliniek Polikliniek Telefoon Brief/email Polikliniek Telefoon Brief/email

totaal Gender

Kliniek Polikliniek Groepswerk Telefoon Brief/email huisbezoek

totaal Totaal O&G

66 977 7 49 8 9 73 93

93 103 47 77 227

2010 379 242 354 110 6 20 1421 4 51 25 6 86 8 108 20 27 156 76 42 87 205

2011 381 696 441 182 9 21 1730 4 110 36 10 160 2 88 82 103 275 108 65 166 339

2012 273 651 341 158 7 13 1443 10 87 16 16 129 239 71 310

2013 319 585 275 117 1 28 1325 6 76 15 11 108 372 179 182 733

20 117

31 126

36 155

4 101

2

55 214 2 408

73 220 4 454

78 195 1 465

39 111 0 255

Kliniek Polikliniek Telefoon Brief/email

6 20 10 6 42

11 11 7 10 29

26 21 12 18 79

7 9 9 7 32

9 19 10 11 49

8 13 7 10 38

Kliniek Polikliniek telefoon Brief/email huisbezoek

81 24 32

137

206 66 33 45 4 354

275 110 76 143 3 597

347 112 85 97 3 644

327 82 90 144 8 651

226 75 58 73 2 434

1878

2409

3412

3634

3047

2882

totaal

Oncologie

2009 241 349 266 55

19 161 1 56 134 3 374

totaal Alg. Gyn.

2008 329 374 277 128 5 35 1148 2 75 30 20 127 3 57 44 49 153 116 38 106 260

2


- 83 -

Contact over de patiënt

Contactsoort

Verloskunde

Intern Extern Intern extern

Apla’s Totaal IVF

Intern Extern

2010

2011

2012

2013

273 212 27

435 357 64 28 884

835 486 34 31 900

1035 476 58 32 1601

576 803 63 36 1478

732 546 42 33 1353

25 2 27

9

-

9

-

24

21

148

24

21

148

69 27 96

37 88 125

22 2 24

9

19 4 13

1 6 7

7 3 10

1

9

1

9

82 8 90

51 24 75

65 43 108

27 5 32

24 1 25

497 228

358 439

1372 677

40 40

Intern extern

Totaal Gender

2009

512

Totaal VPG

2008

29 2 31

Intern Extern

Totaal Alg. Gyn.

Intern Extern

Totaal Oncologie

Intern Extern

Totaal Totaal O&G

Intern Extern


221

58 52 9

882 580

- 84 -

7. Opleiding ________________________________________________________ 7.1

Inleiding

Een van de drie speerpunten van het UMCG is het verzorgen van (excellente) medische specialistische vervolgopleidingen. Hieraan is ook in 2013 bijgedragen door de volledige staf Obstetrie en Gynaecologie. In de OOR-NO wordt goed en constructief samengewerkt met de O&G opleiders in MZH, MCL, Isala, Deventer en MST. Er waren in 2013 ongeveer 52 AIOS O&G binnen de OOR NO in opleiding waarvan er ongeveer 23 in het UMCG verbleven.

7.2

BOEG

In 2012 is in de NVOG commissie Bezinning Op Eindtermen Gynaecologie (BOEG) gewerkt aan een aanpassing van het landelijke opleidingsplan O&G en deze wijzigingen zijn op 20 maart 2013 door de ALV van de NVOG aangenomen. Sindsdien is er binnen de OOR-NO hard gewerkt aan een geleidelijke invoering hiervan. In 2013 is in de OOR-NO gestart met de implementatie van BOEG. Dit door de regionale en lokale opleidingsplannen aan te passen en de duur van de Niet-Universitaire periode geleidelijk te verlengen van 1 naar (uiteindelijk) 2 jaar, en de duur van de Universitaire periode te verkorten van 3 naar (uiteindelijk) 2 jaar. Daarnaast worden AIOS aangemoedigd tot het invullen van een differentiatiestage in het laatste jaar van de opleiding, die in het UMCG op alle onderafdelingen wordt aangeboden (www.opleidingsetalage.nl). Dat betekent dat de AIOS in de U-periode voornamelijk academische leerdoelen zullen moeten formuleren en behalen. Structuur opleiding na volledige implementatie BOEG

7.3

PDCA cycli

Zoals sinds 1985 gebruikelijk is werd er ook dit jaar een jaarlijkse evaluatie gehouden voor het hele cluster, aan de hand van de D-RECT. De 3 belangrijkste plus- en kluspunten werden op 25 februari plenair met het hele cluster besproken. Thema van de jaarlijkse evaluatie was BOEG, en dit werd vormgegeven door een brainstorm sessie in de vorm van een workshop en afgesloten door een inspirerende voordracht van dr. Sjaak Wijma en dr. Paul vd Linden over de toekomst van de banenmarkt voor “BOEG-proof” gynaecologen. De middag werd afgesloten door een gezamenlijk diner.


- 85 -

Vervolg jaarlijkse evaluatie: de aanbevelingen die geformuleerd zijn tijdens deze brainstormsessies en bijhorende actiepunten om de implementatie van BOEG zo goed mogelijk te realiseren zijn door de AIOS als bijlage naar alle AIOS en stafleden gestuurd en naar de clusterklinieken. In het UMCG is 6 maanden na de jaarlijkse evaluatie in de KoK bijeenkomst de tussenstand geëvalueerd en verdere verbeteracties ingezet. Elke AIOS krijgt eens per jaar een jaargesprek met de opleider, waarin een terugblik op de kansen, mogelijkheden, eventuele problemen en ontwikkelingen van het afgelopen jaar en een vooruitblik op het komend jaar. Wat is er nodig om je specifieke leerdoelen te halen? Wat vraagt bijzondere aandacht? De evaluatie van het clusteronderwijs vond zoals altijd plaats door de AIOS ter plekke de elektronische vragenlijst te laten invullen. De uitkomsten worden daarna teruggekoppeld aan het opleidingssecretariaat en degene die het onderwijs verzorgd heeft. Hierdoor kon de kwaliteit van het onderwijs zowel gemonitored als permanent bijgesteld worden.. Aan opleiders en (onder) afdelingshoofd wordt eens per 2-3 jaar een 360 graden plus aangeboden en met hen besproken.

7.4

Vergaderingen

Er vonden in 2013 maandelijkse Opleidingscommissie vergaderingen plaats, waarvoor in beginsel alle AIOS en stafleden worden uitgenodigd. In totaal werden 5 Opleidingscommissie vergaderingen gehouden. Het thema ‘Implementatie BOEG’ stond meerdere malen op de agenda. Notulen werden naar alle AIOS en stafleden verzonden. Daarnaast werd er 4 maal een Keek-op-het-Kwartaal bijeenkomst gehouden voor alle AIOS en staf, elk gewijd aan een actueel opleidingsthema. De thema’s die in 2013 besproken werden waren: • Medewerkerstevredenheidsonderzoek: “Hoe blij zijn wij?” T.o.v. AIOS in het land en AIOS in het UMCG. • BOEG implementatie. • Tussenstand van de halfjaarlijkse evaluatie. De clustervergaderingen vonden 5 keer plaats in 2013. AIOS en opleiders O&G participeren ook actief in de COC vergaderingen, die 4x per jaar plaatsvinden, waarbij de opleider tevens vice-voorzitter van de COC is. Er vindt 4x per jaar een informele, niet genotuleerde bijeenkomst plaats van alle AIOS met de opleider en plaatsvervangend opleider, het zogenaamde chips overleg. Hierin wordt er informeel met elkaar gesproken over zaken de opleiding en de AIOS betreffende. Individualisering opleidingsplannen In het UMCG is de afgelopen jaren steeds meer aandacht gegeven aan het Individuele Opleidingsplan. Hiervan hebben verschillende AIOS gebruik gemaakt. Er zijn AIOS die zich geprofileerd hebben op het terrein van Onderwijs, waarbij een AIOS docent Teach-the Teacher is geworden (Bastiaan Jager), een AIOS docent MOET cursus (Frank van Raaij) en een AIOS zich bekwaamd heeft in het geven/begeleiden van teamtrainingen (Marhin Schipper). Een van de AIOS heeft zich bijzonder geprofileerd op het terrein van research en daarmee het prestigieuze Mandema stipendium verworven (Ninke Leffers). Daarnaast hebben in 2013 een aantal AIOS een differentiatiestage in het UMCG afgesloten, te weten binnen de Seksuologie (Ester Nijhuis) en binnen de Gynaecologische Oncologie (Stijn Mom).


- 86 -

8. Onderwijs ________________________________________________________ 8.1

Samenstelling

De onderwijscommissie bestaat uit de volgende leden: • Prof. dr. P.P. van den Berg, voorzitter onderwijscommissie • Prof. dr. H.W Nijman • Prof. dr. S.A. Scherjon • Mw. prof. dr. J.A. Land • Mw. drs. F.E. de Bok • Mw. E. Koenderink BA In maart 2013 heeft de commissie afscheid genomen van mw. drs. V. Faber als onderwijscoördinator O&G en heeft mw. E. Koenderink per 8 april 2014 haar taken overgenomen. De onderwijscommissie is verder uitgebreid zodat alle onderafdelingen zijn vertegenwoordigd in de commissie. Ook is er voor gekozen om AIOS te benoemen als lid van de onderwijscommissie. De onderwijscommissie vergadert op de derde donderdag van de maand.

8.2

Bachelor

O&G vervult de volgende onderwijsrollen in de bachelor opleiding geneeskunde: • Blokcoördinatorschap blok 3.3 Voortplanting en ontwikkeling & weekcoördinatoren week 3 en 4. • Coach Professionele Ontwikkeling jaar 2. • Mentor blok 2.4 Chronisch verlies van functie. • Mentor blok 3.1 Oncologie en Bewegingsapparaat. • Tutor blok 2.3-2.4 Dysregulation and chronic diseases I and II. • Tutor blok 3.3 Voorplanting en ontwikkeling. De beoordelingen van docenten in bovenstaande onderwijsrollen door de studenten waren positief.

8.3

Master •

M1 co-schap O&G Het co-schap O&G is een onderdeel van het blok Levenscyclus van het eerste jaar van de masteropleiding geneeskunde. Er zijn 8 instroommomenten per jaar en elke keer stromen 12 studenten in. In december 2013 is besloten vanwege het toenemende aantal studenten in de masteropleiding geneeskunde om het aantal studenten te verhogen naar 14 studenten per instroommoment. De studenten vinden het co-schap doorgaans prettig, divers en leerzaam. In de eerste week van het co-schap volgen alle studenten het Gynaecologisch Onderzoek onderwijs. Het Gynaecologisch onderzoek onderwijs wordt gegeven door 12 vrouwen die hiervoor getraind zijn (docenten gynaecologisch onderzoek (DGO)). De studenten leren hoe ze een vrouw gynaecologisch moeten onderzoeken. Zowel de technische en emotionele aspecten komen aan bod in deze vorm van onderwijs, die wordt als zeer waardevol beschouwd door de studenten.

•

Semi-arts stage gyn-obst In 2013 hebben 3 derdejaars masterstudenten geneeskunde de semi-arts stage succesvol afgerond.


- 87 -

•

Semi-arts stage gyn-onco

•

In 2013 heeft 1 student de semi-arts stage succesvol afgerond. Stage wetenschap In de activiteitenlijst van de stafleden is vermeld wie een stage wetenschap heeft begeleid.

8.4

Doelen 2014 •

• •

•

•

•

Wijzigen introductiedag co-schap M1. Uit de evaluaties onder de coassistenten is gebleken dat ze graag meer informatie willen hebben over de verschillende onderafdelingen en de onderwijsmogelijkheden. De onderwijscommissie zal in gesprek gaan met de coassistenten en de staf over een betere invulling van de introductiedag, zodat de verschillende onderafdelingen beter over het voetlicht komen. Wijzigen invulling onderwijsrollen. Naast patiëntenzorg en onderzoek is onderwijs geven aan geneeskunde studenten een van de taken van de afdeling. Binnen onze afdeling bestaat er geen systeem voor het invullen van de verschillende onderwijsrollen. Er wordt bijvoorbeeld niet gekeken of de onderwijsrollen evenredig zijn verdeeld over de onderafdelingen. De onderwijscommissie zal een model maken waarin de onderwijslast meer evenredig wordt verdeeld op basis van het aantal fte staf per onderafdeling. De onderafdeling is verantwoordelijk voor de invulling van dit deel van het onderwijs en verdeelt de verschillende rollen zelf. Op basis van dit model kan O&G voldoen aan de onderwijslast van ca. 3,2 fte voor 2014. Het co-schap Obstetrie & Gynaecologie is geen verplicht co-schap in het huidige geneeskunde curriculum G2010. De onderwijscommissie vindt dat alle geneeskunde studenten in Groningen tijdens hun opleiding tot basisarts het co-schap Obstetrie & Gynaecologie moeten kunnen doorlopen. De onderwijscommissie zal zich in 2014 inzetten om het co-schap weer verplicht te stellen voor alle geneeskunde studenten in Groningen, en om voldoende plaatsen te realiseren door het op de agenda te zetten in het overleg van de coördinatoren in het regionale masteroverleg. Het Gynaecologisch onderzoek onderwijs is nu alleen voorbehouden aan de coassistenten die in het eerste jaar van de masteropleiding geneeskunde het co-schap Obstetrie & Gynaecologie volgen. De onderwijscommissie wil deze vorm van onderwijs ook aanbieden aan de coassistenten die in het tweede jaar van de masteropleiding hun coschap Obstetrie & Gynaecologie volgen. De onderwijscommissie zet zich in voor het goed zichtbaar maken van onze afdeling in het nieuwe curriculum G2020, door actief betrokken te zijn bij de inrichting van het nieuwe curriculum.


- 88 -

9. Wetenschap ________________________________________________________ 9.1

Inleiding

Het verrichten van wetenschappelijk onderzoek is een van de kerntaken van leden van de afdeling O&G UMCG. De afdeling O&G kent al jaren een wetenschapscommissie die onderzoek binnen de afdeling O&G inventariseert, stimuleert en faciliteert. De wetenschapscommissie heeft in 2013 haar activiteiten aangepast aan de huidige situatie binnen onze afdeling O&G, met inachtneming van de ontwikkelingen binnen onze wetenschappelijke vereniging (NVOG) en algemene ontwikkelingen op het gebied van de wetenschap in de universitaire wetenschappelijke wereld. De wetenschapscommissie bestaat uit een lid namens de onderafdeling Gynaecologische Oncologie, Obstetrie, VPG / Algemene Gynaecologie en een lid namens de AIOS. Qualitate qua is lid namens het DB O&G de manager zorg en bedrijfsvoering. De leden worden voor een periode van 5 jaar benoemd en kunnen maximaal 1x herbenoemd worden. De wetenschapscommissie valt onder de bestuurlijke verantwoordelijkheid van het DB O&G, en legt verantwoording af voor de door haar verrichte activiteiten middels een halfjaarlijkse consultatie bij het DB O&G. Tevens wordt een bijdrage geleverd aan het jaarverslag O&G. De wetenschapscommissie ondersteunt en adviseert de manager zorg en bedrijfsvoering bij het aansturen van Bureau Onderzoek O&G (BOOG). Zij krijgt elk kwartaal van de manager zorg en bedrijfsvoering een “financieel overzicht BOOG”. Daarnaast kent de wetenschapscommissie jaarlijks subsidies in het kader van “kleine vis - grote vis” toe voor een maximum totaal bedrag van € 15.000 per jaar (bijvoorbeeld 3 subsidies van € 5.000 elk). Vervolgens coördineert en controleert de wetenschapscommissie de stages wetenschap van AIOS. Zij informeert leden van de afdeling O&G over lokale en landelijke ontwikkelingen die spelen op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, maar daarnaast informeert zij ook de leden van de afdeling O&G over eisen en regelgeving die gesteld worden aan het correct uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek. Eén keer per jaar worden de drie studiecoördinatoren van de onderafdeling uitgenodigd om een overzicht te geven van de lopende studies. Tevens worden één keer per jaar de research nurses uitgenodigd om een overzicht te geven van hun activiteiten. In 2013 is het Mandema Stipendium toegekend aan mevrouw dr. N. Leffers, met de titel: ‘Towards adoptive T-cell immunotherapy for epithelial ovarian cancer’.

In 2013 zijn er 4 (bij uitzondering) “Kleine vis, Grote vis aanvragen” toegekend: R.B. Donker A. Hoek

N. Leffers T. Tomar

Aanvraag d.d. 07-03-2013: ‘Heat shock proteins in placental development and function’ Aanvraag d.d. 10-03-2013: ‘Costs and effects of a structured lifestyle program in overweight and obese subfertile couples to prevent unnecessary treatment and improve reproductive outcome’ Aanvraag d.d. 10-03-2013: ‘Investigation of Natural WT1-and PRAME-specific Immunity in Ovarian Cancer’ Aanvraag d.d. 09-03-2013: ‘Identification of DNA promoter methylation profiles linked to response to platinum-based chemotherapy in ovarian cancer’


- 89 -

Wetenschappelijke stages medische studenten Facultaire begeleider P.P. v.d. Berg H.J.G. Arts W.C.M. Weijmar Schultz P.P. v.d. Berg J.J.H.M. Erwich H.W. Nijman M.M. Faas H.W. Nijman J.J.H.M. Erwich S.A. Scherjon

Directe begeleider M.A. Belfort M.R. Buist / M.J. Rutten W.C.M. Weijmar Schultz S. Haeri J.J.H. Eijsink H. Wajant S.A. Robertson M. de Bruyn G.A. Dekker / W. Schell C.R. Rao

Studenten Bouma Boldingh Vallinga Griffioen Leeuwerke Brunekreeft Van Hoorn Lemstra Verburg De Ruiter

Wetenschappelijke stages AIOS (lopend of gestart in 2013) Arts-assistent Marieke Knol Ninke Leffers Renée Detollenaere Eva Groenewoud Sarah Ismaili Ellen Lammerink Marco Versluis Renée Vermeij

9.2

Bureau Onderzoek O&G (BOOG)

Binnen de afdeling O&G wordt deelgenomen aan multicenter studies die onder meer georganiseerd worden vanuit het landelijke onderzoeksconsortium voor Verloskunde, Gynaecologie, VPG, Gynaecologische Oncologie of Urogynaecologie. De inzet van research nurses blijkt een bepalende factor te zijn voor het aantal deelnemende patiënten per centrum en daarmee voor het succes van een studie. Ook voor (single center) studies binnen onze afdeling wordt gebruik gemaakt van de research nurses. Binnen O&G hebben Ineke Hamming, José Keurentjes, Lida Ulkeman en Ina van der Wal in samenwerking met gynaecologen en onderzoekers ervoor gezorgd dat voor vele studies voldoende (of zelfs meer) patiënten zijn geïncludeerd en soms zelfs ruim binnen de looptijd van het project. De research nurses worden (gedeeltelijk) gefinancierd uit gelden die uit de (consortium) studies komen per volledig ingevulde case record form en/of gelden afkomstig van de betreffende onderafdeling van O&G. Om de inzet van de researchnurses te vergemakkelijken is in 2010 een Bureau Onderzoek O&G (BOOG) opgericht. Dit heeft een aantal voordelen: de research nurses kunnen gemakkelijk voor verschillende (consortium) studies (van verschillende onderafdelingen) tegelijkertijd ingezet worden, de research nurses bouwen expertise op die binnen O&G beschikbaar blijft, en de financiële mogelijkheden worden vergroot. Het BOOG bestaat uit de manager zorg en bedrijfsvoering, die de leidinggevende van de research nurses is, en de leden van de Commissie Wetenschap O&G. Het BOOG resorteert onder het DB van de afdeling O&G.


- 90 -

9.3

Publicaties Obstetrie en Gynaecologie 2013

Allersma T, Farquhar C, Cantineau AE. Natural cycle in vitro fertilisation (IVF) for subfertile couples. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Aug 30;8:CD010550. Baardman ME, Kerstjens-Frederikse WS, Berger RM, Bakker MK, Hofstra RM, Plösch T. The role of maternal-fetal cholesterol transport in early fetal life: current insights. Biol Reprod. 2013 Jan 31;88(1):24. Baardman ME, du Marchie Sarvaas GJ, de Walle HE, Fleurke-Rozema H, Snijders R, Ebels T, Bergman JE, Bilardo CM, Berger RM, Bakker MK. Impact of introduction of 20-week ultrasound scan on prevalence and fetal and neonatal outcomes in cases of selected severe congenital heart defects in The Netherlands. Ultrasound Obstet Gynecol. 2013 Dec 5. Bakker M, Mulder P, Birnie E, Bilardo CM. Intra-operator and inter-operator reliability of manual and semiautomated measurement of fetal nuchal translucency: a cross sectional study. Prenat Diagn. 2013 Dec;33(13):1264-71. Bakker WW, Spaans F, el Bakkali L, Borghuis T, van Goor H, van Dijk E, Buijnink J, Faas MM. Plasma hemopexin as a potential regulator of vascular responsiveness to angiotensin II. Reprod Sci. 2013 Mar;20(3):234-7. van den Berg LL, Crane LM, van Oosten M, van Dam GM, Simons AH, Hofker HS, Bart J. Analysis of biomarker expression in severe endometriosis and determination of possibilities for targeted intraoperative imaging. Int J Gynaecol Obstet. 2013 Apr;121(1):35-40. van den Berg M, Sly PD. Protecting the human fetus against effects of bisphenol A. Lancet Diabetes Endocrinol. 2013 Oct;1(2):87-9. Bhide A, Acharya G, Bilardo CM, Brezinka C, Cafici D, Hernandez-Andrade E, Kalache K, Kingdom J, Kiserud T, Lee W, Lees C, Leung KY, Malinger G, Mari G, Prefumo F, Sepulveda W, Trudinger B. ISUOG practice guidelines: use of Doppler ultrasonography in obstetrics. Ultrasound Obstet Gynecol. 2013 Feb;41(2):233-39. Bierkens M, Hesselink AT, Meijer CJ, Heideman DA, Wisman GB, van der Zee AG, Snijders PJ, Steenbergen RD. CADM1 and MAL promoter methylation levels in hrHPV-positive cervical scrapes increase proportional to degree and duration of underlying cervical disease. Int J Cancer. 2013 Sep 15;133(6):1293-9. Boichenko AP, Govorukhina N, van der Zee AG, Bischoff R. Multidimensional separation of tryptic peptides from human serum proteins using reversed-phase, strong cation exchange, weak anion exchange, and fused-core fluorinated stationary phases. J Sep Sci. 2013 Nov;36(21-22):3463-70. Boichenko A, Govorukhina N, van der Zee AG, Bischoff R. Simultaneous serum desalting and total protein determination by macroporous reversed-phase chromatography. Anal Bioanal Chem. 2013 Apr;405(10):3195-203. van den Boogaard NM, Kersten FA, Goddijn M, Bossuyt PM, van der Veen F, Hompes PG, Hermens RP, Braat DD, Mol BW, Nelen WL; Improvement Study Group. Improving the implementation of tailored expectant management in subfertile couples: protocol for a cluster randomized trial. Implement Sci. 2013 May 20;8:53.


- 91 -

Brait M, Maldonado L, Noordhuis MG, Begum S, Loyo M, Poeta ML, Barbosa A, Fazio VM, Angioli R, Rabitti C, Marchionni L, de Graeff P, van der Zee AG, Wisman GB, Sidransky D, Hoque MO. Association of promoter methylation of VGF and PGP9.5 with ovarian cancer progression. PLoS One. 2013 Sep 27;8(9):e70878. Erratum in: PLoS One. 2013 Oct 29;8(10). Broer SL, van Disseldorp J, Broeze KA, Dolleman M, Opmeer BC, Bossuyt P, Eijkemans MJ, Mol BW, Broekmans FJ; IMPORT study group. Added value of ovarian reserve testing on patient characteristics in the prediction of ovarian response and ongoing pregnancy: an individual patient data approach. Hum Reprod Update. 2013 Jan-Feb;19(1):26-36. Broer SL, Dólleman M, van Disseldorp J, Broeze KA, Opmeer BC, Bossuyt PM, Eijkemans MJ, Mol BW, Broekmans FJ; IPD-EXPORT Study Group. Prediction of an excessive response in in vitro fertilization from patient characteristics and ovarian reserve tests and comparison in subgroups: an individual patient data meta-analysis. Fertil Steril. 2013 Aug;100(2):420-9. Buis CC, van Leeuwen FE, Mooij TM, Burger CW; OMEGA Project Group. Increased risk for ovarian cancer and borderline ovarian tumours in subfertile women with endometriosis. Hum Reprod. 2013 Dec;28(12):3358-69. Buiter HD, Holswilder-Olde Scholtenhuis MA, Bouman K, van Baren R, Bilardo CM, Bos AF. Outcome of infants presenting with echogenic bowel in the second trimester of pregnancy. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. 2013 May;98(3):F256-9. Cantineau AE, Cohlen BJ, Heineman MJ, Marjoribanks J, Farquhar C. Intrauterine insemination versus fallopian tube sperm perfusion for non-tubal infertility. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Oct 30;10:CD001502. Duin LK, Willekes C, Vossen M, Offermans J, Nijhuis JG. Reproducibility of fetal renal pelvis volume assessed by three-dimensional ultrasonography with two different measurement techniques. J Clin Ultrasound. 2013 May;41(4):230-4. Drüsedau M, Dreesen JC, Derks-Smeets I, Coonen E, van Golde R, van Echten-Arends J, Kastrop PM, Blok MJ, Gómez-García E, Geraedts JP, Smeets HJ, de Die-Smulders CE, Paulussen AD. PGD for hereditary breast and ovarian cancer: the route to universal tests for BRCA1 and BRCA2 mutation carriers. Eur J Hum Genet. 2013 Dec;21(12):1361-8. van Echten-Arends J, Coonen E, Reuters B, Suijkerbuijk RF, Dul EC, Land JA, van Ravenswaaij-Arts CM. Preimplantation genetic diagnosis for X;autosome translocations: lessons from a case of misdiagnosis. Hum Reprod. 2013 Nov;28(11):3141-5. van Egmond A, van der Keur C, Swings GM, van Beelen E, van Zijl L, Scherjon SA, Claas FH. Preservation of human placenta facilitates multicenter studies on the local immune response in normal and aberrant pregnancies. J Reprod Immunol. 2013 Jun;98(1-2):29-38. ten Eikelder ML, Neervoort F, Oude Rengerink K, van Baaren GJ, Jozwiak M, de Leeuw JW, de Graaf I, van Pampus MG, Franssen M, Oudijk M, van der Salm P, Woiski M, Pernet PJ, Feitsma AH, van Vliet H, Porath M, Roumen F, van Beek E, Versendaal H, Heres M, Mol BW, Bloemenkamp KW. Induction of labour with a Foley catheter or oral misoprostol at term: the PROBAAT-II study, a multicentre randomised controlled trial. BMC Pregnancy Childbirth. 2013 Mar 19;13:67.


- 92 -

Ensing S, Kleinrouweler CE, Maas SM, Bilardo CM, van der Horst CM, Pajkrt E. Influences of the introduction of the 20 weeks fetal anomaly scan on prenatal diagnosis and management of fetal facial clefts. Ultrasound Obstet Gynecol. 2013 Dec 20. Fijlstra M, Rings EH, van Dijk TH, Plösch T, Verkade HJ, Tissing WJ. Continuous enteral administration can overcome the limited capacity to absorb glucose in rats with methotrexate-induced gastrointestinal mucositis. Support Care Cancer. 2013 Mar;21(3):863-71. Gooden MJ, Wiersma VR, Samplonius DF, Gerssen J, van Ginkel RJ, Nijman HW, Hirashima M, Niki T, Eggleton P, Helfrich W, Bremer E. Galectin-9 activates and expands human T-helper 1 cells. PLoS One. 2013 May 31;8(5):e65616. van der Graaf AM, Wiegman MJ, Plösch T, Zeeman GG, van Buiten A, Henning RH, Buikema H, Faas MM. Endothelium-dependent relaxation and angiotensin II sensitivity in experimental preeclampsia. PLoS One. 2013 Nov 6;8(11):e79884. Groen B, Links TP, van den Berg PP, Hellinga M, Moerman S, Visser GH, Sluiter WJ, Faas MM, Schreuder MC, Visser W, Geelhoed-Duijvestijn PH, Bianchi R, Bartelink AK, de Valk HW. Similar adverse pregnancy outcome in native and nonnative dutch women with pregestational type 2 diabetes: a multicentre retrospective study. ISRN Obstet Gynecol. 2013 Oct 30;2013:361435. Groen B, Links TP, Lefrandt JD, van den Berg PP, de Vos P, Faas MM. Aberrant Pregnancy Adaptations in the Peripheral Immune Response in Type 1 Diabetes: A Rat Model. PLoS One. 2013 Jun 21;8(6):e65490. Groen H, Tonch N, Simons AH, van der Veen F, Hoek A, Land JA. Modified natural cycle versus controlled ovarian hyperstimulation IVF: a cost-effectiveness evaluation of three simulated treatment scenarios. Hum Reprod. 2013 Dec;28(12):3236-46. Groenewoud ER, Cantineau AE, Kollen BJ, Macklon NS, Cohlen BJ. What is the optimal means of preparing the endometrium in frozen-thawed embryo transfer cycles? A systematic review and metaanalysis. Hum Reprod Update. 2013 Sep-Oct;19(5):458-70. Gubbels CS, Land JA, Evers JL, Bierau J, Menheere PP, Robben SG, Rubio-Gozalbo ME. Primary ovarian insufficiency in classic galactosemia: role of FSH dysfunction and timing of the lesion. J Inherit Metab Dis. 2013 Jan;36(1):29-34. Heazell AE, Leisher S, Cregan M, Flenady V, Frøen JF, Gravensteen IK, de Groot-Noordenbos M, de Groot P, Hale S, Jennings B, McNamara K, Millard C, Erwich JJ. Sharing experiences to improve bereavement support and clinical care after stillbirth: report of the 7th annual meeting of the International Stillbirth Alliance. Acta Obstet Gynecol Scand. 2013 Mar;92(3):352-61. Helder-Woolderink JM, De Bock GH, Sijmons RH, Hollema H, Mourits MJ. The additional value of endometrial sampling in the early detection of endometrial cancer in women with Lynch syndrome. Gynecol Oncol. 2013 Nov;131(2):304-8. Herman MC, van den Brink MJ, Geomini PM, van Meurs HS, Huirne JA, Eising HP, Timmermans A, Pijnenborg J, Klinkert ER, Coppus SF, Nieboer T, Catshoek R, van der Voet LF, van Eijndhoven HW, Graziosi G, Veersema BS, van Kesteren PJ, Langenveld J, Smeets NA, van Vliet HA, van der Steeg JW, Leeuwen YL, Dekker JH, Mol BW, Berger MY, Bongers MY. Levonorgestrel releasing intrauterine system (Mirena) versus endometrial ablation (Novasure) in women with heavy menstrual bleeding: a multicentre randomised controlled trial. BMC Womens Health. 2013 Aug 8;13(1):32.


- 93 -

Hermes W, Koopmans CM, van Pampus MG, Franx A, Bloemenkamp KW, van der Post J, Porath M, Tamsma JT, Mol BW, de Groot CJ. Induction of labour or expectant monitoring in hypertensive pregnancy disorders at term: do women's postpartum cardiovascular risk factors differ between the two strategies. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2013 Nov;171(1):30-4. Holwerda KM, Faas MM, van Goor H, Lely AT. Gasotransmitters: a solution for the therapeutic dilemma in preeclampsia? Hypertension. 2013 Oct;62(4):653-9. Hosper NA, van den Berg PP, de Rond S, Popa ER, Wilmer MJ, Masereeuw R, Bank RA. Epithelial-tomesenchymal transition in fibrosis: collagen type I expression is highly upregulated after EMT, but does not contribute to collagen deposition. Exp Cell Res. 2013 Nov 15;319(19):3000-9. Huisman C, Wisman GB, Kazemier HG, van Vugt MA, van der Zee AG, Schuuring E, Rots MG. Functional validation of putative tumor suppressor gene C13ORF18 in cervical cancer by Artificial Transcription Factors. Mol Oncol. 2013 Jun;7(3):669-79. Jennings DJ, Alonso E, Mondragón E, Franssen M, Bonardi C. The effect of stimulus distribution form on the acquisition and rate of conditioned responding: implications for theory. J Exp Psychol Anim Behav Process. 2013 Jul;39(3):233-48. de Jong-Pleij EA, Pistorius LR, Ribbert LS, Breugem CC, Bakker M, Tromp E, Bilardo CM. Premaxillary protrusion assessment by the maxilla-nasion-mandible angle in fetuses with facial clefts. Prenat Diagn. 2013 Apr;33(4):354-9. de Jong-Pleij EA, Ribbert LS, Pistorius LR, Tromp E, Mulder EJ, Bilardo CM. Three-dimensional ultrasound and maternal bonding, a third trimester study and a review. Prenat Diagn. 2013 Jan;33(1):81-8. Kedde H, van de Wiel HB, Weijmar Schultz WC, Wijsen C. Subjective sexual well-being and sexual behavior in young women with breast cancer. Support Care Cancer. 2013 Jul;21(7):1993-2005. Kedde H, van de Wiel HB, Weijmar Schultz WC, Wijsen C. Sexual dysfunction in young women with breast cancer. Support Care Cancer. 2013 Jan;21(1):271-80. Kerstjens JM, de Winter AF, Sollie KM, Bocca-Tjeertes IF, Potijk MR, Reijneveld SA, Bos AF. Maternal and pregnancy-related factors associated with developmental delay in moderately preterm-born children. Obstet Gynecol. 2013 Apr;121(4):727-33. de Kluiver E, Offringa M, Walther FJ, Duvekot JJ, de Laat MW; Implementatiegroep Richtlijn Extreem Prematuren. [Perinatal policy in cases of extreme prematurity; an investigation into the implementation of the guidelines]. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157(38):A6362. Knabl J, Pestka A, Hüttenbrenner R, Plösch T, Ensenauer R, Welbergen L, Hutter S, Günthner-Biller M, Jeschke U. The liver x receptor in correlation with other nuclear receptors in spontaneous and recurrent abortions. PPAR Res. 2013;2013:575604. Knol HM, Mulder AB, Bogchelman DH, Kluin-Nelemans HC, van der Zee AG, Meijer K. The prevalence of underlying bleeding disorders in patients with heavy menstrual bleeding with and without gynecologic abnormalities. Am J Obstet Gynecol. 2013 Sep;209(3):202.e1-7.


- 94 -

Koning AM, Holwerda KM, Weedon-Fekjær SM, Staff AC, Nolte IM, Titia Lely A, Seelen MA, Faas MM, Leuvenink HG, van Goor H. P23 CBS gene variants are associated with conditions characterized by ischemia. Nitric Oxide. 2013 Sep 1;31 Suppl 2:S44-5. van der Kooij SM, Hehenkamp WJ, Birnie E, Ankum WM, Mol BW, Scherjon S, Reekers JA. The effect of treatment preference and treatment allocation on patients' health-related quality of life in the randomized EMMY trial. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2013 Jul;169(1):69-74. Krikken JA, Lely AT, Bakker SJ, Borghuis T, Faas MM, van Goor H, Navis G, Bakker WW. Hemopexin activity is associated with angiotensin II responsiveness in humans. J Hypertens. 2013 Mar;31(3):537-41; discussion 542. van Kruchten M, Hospers GA, Glaudemans AW, Hollema H, Arts HJ, Reyners AK. Positron emission tomography imaging of oestrogen receptor-expression in endometrial stromal sarcoma supports oestrogen receptor-targeted therapy: case report and review of the literature. Eur J Cancer. 2013 Dec;49(18):3850-5. Kunnen A, van Pampus M, Aarnoudse J, van der Schans C, Abbas F, Faas M. The effect of Porphyromonas gingivalis lipopolysaccharide on pregnancy in the rat. Oral Dis. 2013 Aug 20. Lees C, Marlow N, Arabin B, Bilardo CM, Brezinka C, Derks JB, Duvekot J, Frusca T, Diemert A, Ferrazzi E, Ganzevoort W, Hecher K, Martinelli P, Ostermayer E, Papageorghiou AT, Schlembach D, Schneider KT, Thilaganathan B, Todros T, van Wassenaer-Leemhuis A, Valcamonico A, Visser GH, Wolf H; TRUFFLE Group. Perinatal morbidity and mortality in early-onset fetal growth restriction: cohort outcomes of the trial of randomized umbilical and fetal flow in Europe (TRUFFLE). Ultrasound Obstet Gynecol. 2013 Oct;42(4):400-8. van Leijsen SA, Kluivers KB, Mol BW, Hout Ji, Milani AL, Roovers JP, Boon Jd, van der Vaart CH, Langen PH, Hartog FE, Dietz V, Tiersma ES, Hovius MC, Bongers MY, Spaans W, Heesakkers JP, Vierhout ME; Dutch Urogynecology Consortium. Value of urodynamics before stress urinary incontinence surgery: a randomized controlled trial. Obstet Gynecol. 2013 May;121(5):999-1008. Lely AT, Salahuddin S, Holwerda KM, Karumanchi SA, Rana S. Circulating lymphangiogenic factors in preeclampsia. Hypertens Pregnancy. 2013;32(1):42-9. Liem S, Schuit E, Hegeman M, Bais J, de Boer K, Bloemenkamp K, Brons J, Duvekot H, Bijvank BN, Franssen M, Gaugler I, de Graaf I, Oudijk M, Papatsonis D, Pernet P, Porath M, Scheepers L, Sikkema M, Sporken J, Visser H, van Wijngaarden W, Woiski M, van Pampus M, Mol BW, Bekedam D. Cervical pessaries for prevention of preterm birth in women with a multiple pregnancy (ProTWIN): a multicentre, open-label randomised controlled trial. Lancet. 2013 Oct 19;382(9901):1341-9. Luttjeboer J, Westra TA, Wilschut JC, Nijman HW, Daemen T, Postma MJ. Cost-effectiveness of the prophylactic HPV vaccine: an application to the Netherlands taking non-cervical cancers and crossprotection into account. Vaccine. 2013 Aug 20;31(37):3922-7. Mantikou E, van Echten-Arends J, Sikkema-Raddatz B, van der Veen F, Repping S, Mastenbroek S. Temporal and developmental-stage variation in the occurrence of mitotic errors in tripronuclear human preimplantation embryos. Biol Reprod. 2013 Aug 22;89(2):42.


- 95 -

Meijer A, Kruyt FA, van der Zee AG, Hollema H, Le P, ten Hoor KA, Groothuis GM, Quax WJ, de Vries EG, de Jong S. Nutlin-3 preferentially sensitises wild-type p53-expressing cancer cells to DR5-selective TRAIL over rhTRAIL. Br J Cancer. 2013 Nov 12;109(10):2685-95. Munster JM, Leenders AC, Hamilton CJ, Meekelenkamp JC, Schneeberger PM, van der Hoek W, Rietveld A, de Vries E, Stolk RP, Aarnoudse JG, Hak E. Routine screening for Coxiella burnetii infection during pregnancy: a clustered randomised controlled trial during an outbreak, the Netherlands, 2010. Euro Surveill. 2013 Jun 13;18(24). Mischke M, Plösch T. More than just a gut instinct-the potential interplay between a baby's nutrition, its gut microbiome, and the epigenome. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol. 2013 Jun 15;304(12):R1065-9. Mischke M, Pruis MG, Boekschoten MV, Groen AK, Fitri AR, van de Heijning BJ, Verkade HJ, Müller M, Plösch T, Steegenga WT. Maternal Western-style high fat diet induces sex-specific physiological and molecular changes in two-week-old mouse offspring. PLoS One. 2013 Nov 5;8(11):e78623. Mutsaerts MA, Kuchenbecker WK, Mol BW, Land JA, Hoek A. Dropout is a problem in lifestyle intervention programs for overweight and obese infertile women: a systematic review. Hum Reprod. 2013 Apr;28(4):979-86. Nijkamp JW, Korteweg FJ, Holm JP, Timmer A, Erwich JJ, van Pampus MG. Subsequent pregnancy outcome after previous foetal death. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2013 Jan;166(1):37-42. Overbeek A, van den Berg MH, Hukkelhoven CW, Kremer LC, van den Heuvel-Eibrink MM, Tissing WJ, Loonen JJ, Versluys AB, Bresters D, Kaspers GJ, Lambalk CB, van Leeuwen FE, van Dulmen-den Broeder E; DCOG LATER/VEVO Study Group. Validity of self-reported data on pregnancies for childhood cancer survivors: a comparison with data from a nationwide population-based registry. Hum Reprod. 2013 Mar;28(3):819-27. Paredes-Juarez GA, de Haan BJ, Faas MM, de Vos P. The role of pathogen-associated molecular patterns in inflammatory responses against alginate based microcapsules. J Control Release. 2013 Dec 28;172(3):98392. Pieper PG, Balci A, Aarnoudse JG, Kampman MA, Sollie KM, Groen H, Mulder BJ, Oudijk MA, RoosHesselink JW, Cornette J, van Dijk AP, Spaanderman ME, Drenthen W, van Veldhuisen DJ; ZAHARA II investigators. Uteroplacental blood flow, cardiac function, and pregnancy outcome in women with congenital heart disease. Circulation. 2013 Dec 3;128(23):2478-87. Postma IR, van Veen TR, Mears SL, Zeeman GG, Haeri S, Belfort MA. The Effect of Neuraxial Anesthesia on Maternal Cerebral Hemodynamics. Am J Perinatol. 2013 Dec 11. Pruis MG, van Ewijk PA, Schrauwen-Hinderling VB, Plösch T. Lipotoxicity and the role of maternal nutrition. Acta Physiol (Oxf). 2013 Oct 1. Reitsma W, de Bock GH, Oosterwijk JC, Bart J, Hollema H, Mourits MJ. Support of the 'fallopian tube hypothesis' in a prospective series of risk-reducing salpingo-oophorectomy specimens. Eur J Cancer. 2013 Jan;49(1):132-41. Reitsma W, Mourits MJ, de Bock GH, Hollema H. Endometrium is not the primary site of origin of pelvic high-grade serous carcinoma in BRCA1 or BRCA2 mutation carriers. Mod Pathol. 2013 Apr;26(4):572-8.


- 96 -

Rijken-Zijlstra TM, Haadsma ML, Hammer C, Burgerhof JG, Pelinck MJ, Simons AH, van Echten-Arends J, Arts JG, Land JA, Groen H, Hoek A. Effectiveness of indometacin to prevent ovulation in modified naturalcycle IVF: a randomized controlled trial. Reprod Biomed Online. 2013 Sep;27(3):297-304. Robertson SA, Prins JR, Sharkey DJ, Moldenhauer LM. Seminal fluid and the generation of regulatory T cells for embryo implantation. Am J Reprod Immunol. 2013 Apr;69(4):315-30. Robroch B, Holwerda J, Bos AF, Bilardo CM, van den Berg PP, Snijders RJ. [Ventriculomegaly at the gestational age of 20 weeks; research into its incidence and related abnormalities]. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157(3):A5148. Rodrigues HC, van den Berg PP, Düwell M. Dotting the I's and crossing the T's: autonomy and/or beneficence? The 'fetus as a patient' in maternal-fetal surgery. J Med Ethics. 2013 Apr;39(4):219-23. Roelofs LA, Geutjes PJ, Hulsbergen-van de Kaa CA, Eggink AJ, van Kuppevelt TH, Daamen WF, Crevels AJ, van den Berg PP, Feitz WF, Wijnen RM. Prenatal coverage of experimental gastroschisis with a collagen scaffold to protect the bowel. J Pediatr Surg. 2013 Mar;48(3):516-24. Roos C, Spaanderman ME, Schuit E, Bloemenkamp KW, Bolte AC, Cornette J, Duvekot JJ, van Eyck J, Franssen MT, de Groot CJ, Kok JH, Kwee A, Merién A, Nij Bijvank B, Opmeer BC, Oudijk MA, van Pampus MG, Papatsonis DN, Porath MM, Scheepers HC, Scherjon SA, Sollie KM, Vijgen SM, Willekes C, Mol BW, van der Post JA, Lotgering FK; APOSTEL-II Study Group. Effect of maintenance tocolysis with nifedipine in threatened preterm labor on perinatal outcomes: a randomized controlled trial. JAMA. 2013 Jan 2;309(1):41-7. Salomon LJ, Alfirevic Z, Bilardo CM, Chalouhi GE, Ghi T, Kagan KO, Lau TK, Papageorghiou AT, RaineFenning NJ, Stirnemann J, Suresh S, Tabor A, Timor-Tritsch IE, Toi A, Yeo G. ISUOG practice guidelines: performance of first-trimester fetal ultrasound scan. Ultrasound Obstet Gynecol. 2013 Jan;41(1):102-13. Schneeberger C, van den Heuvel ER, Erwich JJ, Stolk RP, Visser CE, Geerlings SE. Contamination rates of three urine-sampling methods to assess bacteriuria in pregnant women. Obstet Gynecol. 2013 Feb;121(2 Pt 1):299-305. Schultinge L, Knol HM, Kluin-Nelemans HC, Erwich JJ, Meijer K. Incidence of hypersensitivity skin reactions in patients on full-dose low-molecular-weight heparins during pregnancy. Neth J Med. 2013 Dec;71(10):518-22. Smelt MJ, Faas MM, de Haan B, de Haan A, Vaage JT, de Vos P. The role of alloresponsive Ly49⁺ NK cells in rat islet allograft failure in the presence and absence of cytomegalovirus. Cell Transplant. 2013 Jul 17. Smelt MJ, de Haan BJ, Bron PA, van Swam I, Meijerink M, Wells JM, Faas MM, de Vos P. Probiotics can generate FoxP3 T-cell responses in the small intestine and simultaneously inducing CD4 and CD8 T cell activation in the large intestine. PLoS One. 2013 Jul 4;8(7):e68952. Smelt MJ, de Haan BJ, Bron PA, van Swam I, Meijerink M, Wells JM, Kleerebezem M, Faas MM, de Vos P. The impact of Lactobacillus plantarum WCFS1 teichoic acid D-alanylation on the generation of effector and regulatory T-cells in healthy mice. PLoS One. 2013 Apr 30;8(4):e63099. Smelt MJ, de Haan BJ, Faas MM, de Haan A, de Vos P. Impaired glucose tolerance in rat islet isograft recipients after cytomegalovirus infection. Transpl Infect Dis. 2013 Feb;15(1):E44-7.


- 97 -

Smink AM, Faas MM, de Vos P. Toward engineering a novel transplantation site for human pancreatic islets. Diabetes. 2013 May;62(5):1357-64. Spoelstra SK, Borg C, Weijmar Schultz WC. Anticonvulsant pharmacotherapy for generalized and localized vulvodynia: a critical review of the literature. J Psychosom Obstet Gynaecol. 2013 Sep;34(3):1338. Spoelstra SK, Waldinger M, Nijhuis ER, Weijmar Schultz WC. [A woman with restless genital syndrome: a difficult-to-treat condition]. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157(16):A5805. Stramrood CA, Doornbos B, Wessel I, van Geenen M, Aarnoudse JG, van den Berg PP, Weijmar Schultz WC, van Pampus MG. Fathers with PTSD and depression in pregnancies complicated by preterm preeclampsia or PPROM. Arch Gynecol Obstet. 2013 Apr;287(4):653-61. Taglauer ES, Gundogan F, Johnson KL, Scherjon SA, Bianchi DW. Chorionic plate expression patterns of the maspin tumor suppressor protein in preeclamptic and egg donor placentas. Placenta. 2013 Apr;34(4):385-7. Toering TJ, Navis G, Lely AT. The role of the VEGF-C signaling pathway in preeclampsia? J Reprod Immunol. 2013 Dec;100(2):128. van Veen TR, Panerai RB, Haeri S, Griffioen AC, Zeeman GG, Belfort MA. Cerebral autoregulation in normal pregnancy and preeclampsia. Obstet Gynecol. 2013 Nov;122(5):1064-9. Vencken PM, Reitsma W, Kriege M, Mourits MJ, de Bock GH, de Hullu JA, van Altena AM, Gaarenstroom KN, Vasen HF, Adank MA, Schmidt MK, van Beurden M, Zweemer RP, Rijcken F, Slangen BF, Burger CW, Seynaeve C. Outcome of BRCA1- compared with BRCA2-associated ovarian cancer: a nationwide study in the Netherlands. Ann Oncol. 2013 Aug;24(8):2036-42. Verhagen EA, Kooi EM, van den Berg PP, Bos AF. Maternal antihypertensive drugs may influence cerebral oxygen extraction in preterm infants during the first days after birth. J Matern Fetal Neonatal Med. 2013 Jun;26(9):871-6. Verschoor MA, Lemmers M, Bossuyt PM, Graziosi GC, Hajenius PJ, Hendriks DJ, van Hooff MA, van Meurs HS, Opmeer BC, van Tulder MW, Bouwma L, Catshoek R, Geomini P, Klinkert ER, Langenveld J, Nieboer TE, van der Ploeg JM, Radder CM, Spinder T, van der Voet LF, Mol BW, Huirne JA, Ankum WM. Surgical versus expectant management in women with an incomplete evacuation of the uterus after treatment with misoprostol for miscarriage: the MisoREST trial. BMC Pregnancy Childbirth. 2013 May 2;13:102. Verstappen GM, Smolders EJ, Munster JM, Aarnoudse JG, Hak E. Prevalence and predictors of over-thecounter medication use among pregnant women: a cross-sectional study in the Netherlands. BMC Public Health. 2013 Mar 2;13:185. Vijgen SM, Boers KE, Opmeer BC, Bijlenga D, Bekedam DJ, Bloemenkamp KW, de Boer K, Bremer HA, le Cessie S, Delemarre FM, Duvekot JJ, Hasaart TH, Kwee A, van Lith JM, van Meir CA, van Pampus MG, van der Post JA, Rijken M, Roumen FJ, van der Salm PC, Spaanderman ME, Willekes C, Wijnen EJ, Mol BW, Scherjon SA. Economic analysis comparing induction of labour and expectant management for intrauterine growth restriction at term (DIGITAT trial). Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2013 Oct;170(2):358-63.


- 98 -

Visser E, Dekker JH, Vermeulen KM, Messelink EJ, Schram AJ, Berger MY, de Bock GH. The effect of systematic screening of older women for urinary incontinence on treatment uptake: the URINO trial. Maturitas. 2013 Apr;74(4):334-40. Vogt L, Ramasamy U, Meyer D, Pullens G, Venema K, Faas MM, Schols HA, de Vos P. Immune modulation by different types of β2→1-fructans is toll-like receptor dependent. PLoS One. 2013 Jul 5;8(7):e68367. Vos JR, de Bock GH, Teixeira N, van der Kolk DM, Jansen L, Mourits MJ, Oosterwijk JC. Proven noncarriers in BRCA families have an earlier age of onset of breast cancer. Eur J Cancer. 2013 Jun;49(9):2101-6. Voskamp BJ, Fleurke-Rozema H, Oude-Rengerink K, Snijders RJ, Bilardo CM, Mol BW, Pajkrt E. Relationship of isolated single umbilical artery to fetal growth, aneuploidy and perinatal mortality: systematic review and meta-analysis. Ultrasound Obstet Gynecol. 2013 Dec;42(6):622-8. Westra TA, Stirbu-Wagner I, Dorsman S, Tutuhatunewa ED, de Vrij EL, Nijman HW, Daemen T, Wilschut JC, Postma MJ. Inclusion of the benefits of enhanced cross-protection against cervical cancer and prevention of genital warts in the cost-effectiveness analysis of human papillomavirus vaccination in the Netherlands. BMC Infect Dis. 2013 Feb 7;13:75. van de Wiel HB, Weijmar Schultz WC. A word of thanks. J Psychosom Obstet Gynaecol. 2013 Mar;34(1):1-2. Zeestraten EC, Speetjens FM, Welters MJ, Saadatmand S, Stynenbosch LF, Jongen R, Kapiteijn E, Gelderblom H, Nijman HW, Valentijn AR, Oostendorp J, Fathers LM, Drijfhout JW, van de Velde CJ, Kuppen PJ, van der Burg SH, Melief CJ. Addition of interferon-α to the p53-SLP® vaccine results in increased production of interferon-γ in vaccinated colorectal cancer patients: a phase I/II clinical trial. Int J Cancer. 2013 Apr 1;132(7):1581-91. van der Zwan YG, Janssen EH, Callens N, Wolffenbuttel KP, Cohen-Kettenis PT, van den Berg M, Drop SL, Dessens AB, Beerendonk C; Dutch Study Group on DSD. Severity of virilization is associated with cosmetic appearance and sexual function in women with congenital adrenal hyperplasia: a cross-sectional study. J Sex Med. 2013 Mar;10(3):866-75.

Publicaties Obstetrie & Gynaecologie Jaar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

ISI (=WebofScience) 30 46 40 49 52 81 82 109 99 94


- 99 -

9.4

Overzicht promoties Obstetrie en Gynaecologie 2009 t/m 2013

2009 Dhr. T. Said Mahmoud, 1e promoter prof. dr. J.A. Land (O&G), Selection of non-apoptotic, DNA intact spermatozoa; an approach to improve sperm fertilization potential, 25 maart 2009. Mevr. M.J. Pelinck, 1e promotor prof. dr. M.J. Heineman (AMC), co-promotor dr. A. Hoek (O&G), Modified natural cycle IVF: feasibility and results, 24 juni 2009. Mevr. S.J. Gordijn, 1e promotor prof. Dr. J.P. Holm (em.hgl O&G), 2e promotor prof. dr. T.J. Khong, 1e co-promotor dr. J.J.H.M. Erwich (O&G), 2e co-promotor dr. A. Timmer PA/MB), On perinatal pathology. Aspects of the perinatal autopsy, placental pathology and classification of perinatal mortality, 9 september 2009. Mevr. N. Leffers, 1e promotor prof. dr. H.W. Nijman (O&G), 2e promotor prof. dr. C.A.H.H. Daemen (MMB), 3e promotor prof. dr. A.G.J. van der Zee (O&G), Targeted immunotherapy for ovarian cancer, 4 november 2009. Mevr. P. de Graeff, 1e promotor prof. dr. A.G.J. van der Zee (O&G), 2e promotor prof. dr. E.G.E. de Vries (Med. Oncologie), 3e promotor prof. dr. H. Hollema (PAMB), 1e co-promotor dr. S. de Jong (Int. Genk), 2e co-promotor dr. G.B.A. Wisman (O&G), Molecular markers in epithelial ovarian cancer: paving the way to innovative therapies, 21 december 2009. 2010 Mevr. N. Yang, 1e promotor prof. dr. A.G.J. van der Zee (O&G), 2e promotor prof. dr. H. Hollema (PAMB), 1e co-promotor dr. G.B.A. Wisman (O&G), 2e co-promotor dr. E. Schuuring (PA/MB), Detection of DNA hypermethylation as a diagnostic tool in cervical neoplasia, 25 januari 2010. Mevr. F.J. Korteweg, 1e promotor prof. dr. J.P. Holm (O&G), 2e promotor prof. dr. J. van der Meer (Int.), 1e co-promotor dr. J.J.H.M. Erwich (O&G), 2e co-promotor dr. A. Timmer (PA/MB), Fetal death; classification and diagnostic work-up, 27 januari 2010. Dhr. R.S.N. Fehrmann, 1e promotor prof. dr. A.G.J. van der Zee (O&G), 2e promotor prof. dr. E.G.E. de Vries (Med. Oncologie), 1e co-promotor Ir. G.J. te Meerman (Med Gen), 2e co-promotor dr. S. de Jong (Med. Oncologie), High dimensional data anlysis for new insight in ovarian phenotypes, 3 februari 2010. Mevr. M.L. Haadsma, 1e promotor prof. dr. M.J. Heineman (AMC), 1e co-promotor dr. A. Hoek (O&G), 2e co-promotor dr. H. Groen (EPI), Female reproductive ageing: the clinical relation between oocyte quantity and oocyte quality, 24 maart 2010. Mevr. C.B.M. Bijen, 1e promotor prof. dr. M.J.E. Mourits (O&G), 2e promotor prof. dr. G.H. de Bock (Epi), Costs and effects of laparoscopy versus laparotomy in women with early endometrial cancer, 18 oktober 2010. 2011 Mevr. C.M. Koopmans, 1e promotor prof. dr. P.P. van den Berg (O&G), 2e promotor prof. dr. B.W. Mol (AMC), 3e promotor prof. dr. J.G. Aarnoudse (O&G), 1e co-promotor dr. M.G. van Pampus (O&G), 2e co-promotor dr. H. Groen (Epi), Management of Gestational Hypertension and mild Pre-eclampsie at term, 12 januari 2011.


- 100 -

Mevr. M.G. Noordhuis, 1e promotor prof. dr. A.G.J. van der Zee (O&G), 2e promotor prof. dr. H. Hollema (Path.), 3e promotor prof. dr. G.H. de Bock (Epi), 1e co-promotor dr. E. Schuuring (path), 2e co-promotor dr. G.B.A. Wisman (O&G), Marker discovery for response to (chema) radiation and prognosis in cervical cancer, 17 januari 2011. Mevr. A.M. Aukes, 1e promotor prof. dr. J.G. Aarnoudse (O&G), 2e promotor prof. dr. M.J. Cipolla (USA) co-promotor dr. G.G. Zeeman (O&G), Eclampsia & Preeclampsia. Causes and long term consequences of maternal brain involvement, 23 maart 2011. Mevr. A.E.P. Cantineau, 1e promotor prof. dr. M.J. Heineman (AMC), co-promotor dr. B.J. Cohlen (Isala-klinieken Zwolle), Intra uterine Insemination, strategies to optimize treatment outcome, 27 april 2011. Dhr. J.J.H. Eijsink, 1e promotor prof. dr. A.G.J. van der Zee (O&G), 2e promotor prof. dr. H. Hollema (PAMB), 3e promotor prof. dr. G.H. de Bock (epi), 1e co-promotor dr. G.B.A. Wisman (O&G), 2e co-promotor dr. E. Schuuring (PAMB), Molecular markers for Diagnosis and Prognosis in Cervical Neoplasia, 18 mei 2011. Mevr. M.H.M. Oonk, 1e promotor prof. dr. A.G.J. van der Zee (O&G), 2e promotor prof. dr. H. Hollema (PAMB), co-promotor dr. J.A. de Hullu, New diagnostic and therapeutic options in early-stage vulva cancer, 18 mei 2011. Dhr. L.R.C.W. van Lonkhuijzen, 1e promotor prof. dr P.P. van den Berg (O&G), 2e promotor prof. dr. J. van Roosmalen (VU), 3e promotor prof. dr. A.J. Scherpbier (UMC Maastricht), co-promotor dr. G.G. Zeeman (O&G), Delay in safe Motherhood, 25 mei 2011. Mevr. R. Vermeij, 1e promotor prof. dr. H.W. Nijman (O&G), 2e promotor prof. dr. CA.H.H. Daemen (MMB), Immunotherapy of ovarian cancer, 14 december 2011. 2012 Dhr. M. de Bruyn, 1e promotor prof. dr. A.G.J. van der Zee (O&G), 2e promotor prof. dr. L.F.M.H. de Leij (Med. Biologie), 1e co-promotor dr. W. Helfrich (Chir), 2e co-promotor dr. E. Bremer (Chir.), targeted delivery of trail for immunotherapy of ovarian cancer, 11 april 2012. Mevr. C. Voskens, 1e promotor prof. dr. H.W. Nijman (O&G), 2e promotor prof. dr. D.L. Mann (Baltimore), 3e promotor prof. dr. S.E. Strome (Baltimore), Immunotherapeutic strategies for the treatment of patients with solid malignancies, 5 september 2012. Mevr. M.J. Wiegman, 1e promotor prof. dr. J.G. Aarnoudse (O&G), 2e promotor prof. dr. M.J. Cipolla, 1e co-promotor dr. M.M. Faas (PMB), 2e promotor dr. G.G. Zeeman (O&G), maternal brain involvements in (pre)eclampsia. Pathofysiology and long-term consequences, 15 oktober 2012. Mevr. H.C. Miserela Lovreiro Rodrigues, 1e promotor prof. dr. P.P. van den Berg (O&G), 2e promotor prof. dr. M. Düwell, “Who’s the patient? Ethics in and around maternal-fetal surgery”, 29 oktober 2012. Mevr. R.A. de Jong, 1e promotor prof. dr. H.W. Nijman (O&G), 2e promotor prof. dr. H. Hollema (PMB), 3e promotor dr. I.P. Kema (LC), Molecular and biological nature of endometrial cancer, 7 november 2012.


- 101 -

Dhr. J.R. Prins, 1e promotor prof. dr. J.G. Aarnoudse (O&G), 2e promotor prof. dr. A.J.M. van Oosterhout (PMB), 3e promotor prof. dr. S.A. Robertson, Reproductive immunology: modulation of immune responses in pregnancy and effects on pregnancy outcome, 5 december 2012. 2013 Dhr. W.K.H. Kuchenbecker, 1e promotor prof. dr. J.A. Land (O&G), 2e promotor prof. dr. B.H.R. Wolffenbuttel (Int.), 1e co-promotor dr. A. Hoek (O&G), 2e co-promotor dr. H. Groen (Epi), Obesity and female infertility, 27 februari 2013. Mevr. W. Reitsma, 1e promotor prof. dr. M.J.E. Mourits (O&G), 2e promotor prof. dr. G.H. de Bock (Epi), 3e promotor prof. dr. H. Hollema (PMB), Pelvic, high-grade serous carcinoma in women with a BRCA 1/2 mutation: carcinogenesis and early diagnosis, 15 mei 2013. Mevr. M.J.M. Gooden, 1e promotor prof. dr. H.W. Nijman (O&G), 2e promotor prof. dr. C.A.H.H. Daemen (MMB), co-promotor dr. E. Bremer (Chir.), Immunologic aspects of ovarian cancer, 10 juni 2013. Mevr. C.A.I. Stramrood, 1e promotor prof. dr. W.C.M. Weijmar Schultz (O&G), 2e promotor prof. dr. A.J.J.M. Vingerhoets (Tilburg University), 3e promotor prof. dr. P.P. van den Berg (O&G), 1e co-promotor dr. M.G. van Pampus (VUMC), 2e co-promotor dr. K.M. Paarlberg (Apeldoorn), Posttraumatic stress following pregnancy and childbirth, 26 juni 2013. Mevr. N.A. Hosper, 1e promotor prof. dr. P.P. van den Berg (O&G), 2e promotor prof. dr. R.A. Bank (PMB), The use of mesenchymal cells in fetal and adult tissue repair, 13 november 2013. Mevr. E.A.P. de Jong-Pleij, 1e promotor prof. dr. C.M. Bilardo (O&G), 1e co-promotor dr. L.S.M. Ribbert (Ant.Zkhs Utrecht), 2e co-promotor dr. L.R. Pistorus (UMC Utrecht), Ultrasound of the fetal face in the second and third trimester of pregnancy, 30 januari 2013.

9.5

Principal Investigator (PI) O&G

Onderzoeksgroep SHARE SHARE SHARE SHARE CRCG GUIDE / CRCG CRCG

Principal Investigator Prof. dr. P.P. van den Berg Prof. dr. J.J.H.M. Erwich Mw. dr. A. Hoek Mw. prof. dr. J.A. Land Mw. prof. dr. M.J.E. Mourits Prof. dr. H.W. Nijman Prof. dr. A.G.J. van der Zee


- 102 -

10. Kwaliteit van zorg ________________________________________________________ 10.1

Incident meldingen (K3/L3 en L4)

10.1.1 Algemene bevindingen Hoewel er binnen de onderafdelingen veel incidenten gemeld worden, bestaat het vermoeden dat er nog steeds ‘ondergemeld’ wordt cq. dat het aantal incidenten hoger ligt dan ingevoerd. Mogelijke oorzaken zijn dat: Het melden van een incident meer als een tekortkoming wordt gezien in het beroepsmatig handelen dan als een mogelijkheid om werkprocessen te kunnen verbeteren. Ook kan tijd en het meldsysteem ‘an sich’een rol spelen. Melden moet tussen de bedrijven door, het formulier is lang, het netwerk traag Vanuit de kwaliteitsmedewerkers O&G - beiden lid van de UMCG brede gebruikersgroep IMS - is aangegeven dat bij de aanschaf van nieuwe software er in het ‘Plan van eisen’ aandacht moet zijn voor een gebruiksvriendelijke benadering, en een sneller netwerk aan het EPD, ook is benadrukt dat vanuit ‘de beheerderkant ‘ (leden DIM commissie) in de nieuwe softwareapplicatie betere analyses en verbeteracties gegenereerd moeten kunnen worden. ITASK (onderdeel van Infoland) is uiteindelijk uit de bus gekomen als applicatie die het dichtst bij de UMCG wensen ligt. De verwachting is dat deze vanaf oktober 2014 in gebruik zal worden genomen. De Decentrale Incident Melding-commissies O&G schrijven nogmaals onderstaande filosofie:

“Bij Incident Melden staat niet de vergissing van een persoon centraal maar de condities waaronder mensen werken en de wijze waarop de zorg is georganiseerd. Op het moment dat een ongewenste gebeurtenis optreedt, gaat het dus niet om de schuldvraag. Het is van belang te achterhalen hoe het komt, dat organisatorische, beheersmatige en/of technische barrières niet hebben kunnen voorkomen dat de ongewenste gebeurtenis plaats vond. Voor het UMCG is het belangrijk om naar aanleiding van een melding zoveel mogelijk te leren van incidenten door deze zorgvuldig te analyseren. Voorwaarde is dat niet alleen de melder het belangrijk vindt een incident te melden om van te leren, maar dat ook collega’s bereid zijn om open over deze gebeurtenissen te praten, zodat de oorzaken opgespoord kunnen worden en verbeteracties ingezet”. (uit: Bijscholing leden decentrale DIM’s)


- 103 -

Het hiervoor genoemde heeft tot gevolg dat er is afgesproken dat degene die verantwoordelijk is voor het incident ook gevraagd zal worden de melding te doen. Immers deze kan aangeven hoe en onder welke omstandigheden het incident heeft kunnen plaatsvinden. Verpleegkundigen melden het meeste. Meestal zitten zij in het eindproces van acties en merken daardoor ook ongerijmdheden op die in het proces ervoor liggen. Een positieve ontwikkeling is dat artsen/klinisch verloskundigen in toenemende mate zijn gaan melden; goede introductie over het meldsysteem bij aanstelling van nieuwe AIOS/klinisch verloskundige is van essentieel belang. Uit de meldingen van 2013 is geen bepaalde trend te halen. Hiervoor zijn de soort meldingen, de melders en de ernst van de meldingen te divers. In 2014 zal opnieuw worden gemonitord of zich bepaalde trends voordoen. Incidenten m.b.t. medicatie vormen op K3/L3 en L4 de hoofdmoot. Daarin onderscheiden de afdelingen zich niet van andere afdelingen binnen het UMCG. Het systeem kent echter nog zoveel beperkingen dat er geen goede generieke analyse mogelijk was. De PDCA cyclus, n.a.v. interne en externe audits is geïmplementeerd. Uitgezette acties uit DIM meldingen, komen op de verbeterpuntenlijst van de onderafdelingen O&G te staan 10.1.2 Specifieke bevindingen Verbeteracties K3/L3: Het merendeel van de incidenten behoeft geen andere verbeteracties dan het onder de aandacht brengen van de bestaande afspraken/andere protocollen via de verschillende werkoverleggen. Meldingen die betrekking hadden op ‘verwisseling’, betroffen vooral op verkeerde naam EVS of OMAF invoeren. De Centrale Incidentmelding Commissie is gevraagd mee te denken over een oplossing en dit ook mee te nemen in de aanloop naar het nieuwe EPD, mede omdat de onderafdeling Obstetrie als enige afdeling met “dubbele” patiënten te maken heeft doordat moeder+kind vaak dezelfde achternaam dragen en er geen fysieke scheiding in het ZIS is. Verpleegkundigen van K3 maken zelf OMAF aan voor een glucosebepaling wanneer er sprake is van spoed en de verloskundige/AIOS niet direct in staat is om deze in het ordermanagement te verwerken. Er zijn een tweetal klinische lessen georganiseerd, om alle verpleegkundigen te informeren over de inhoud en het belang van het protocol rondom toedienen van Remifentanyl. Eerder afgesproken verbeteracties (2012) Draaiboek voor MOSOS problemen is gemaakt. Dit staat op de teamsite (bij Obstetrie, verslagen, mosos), en is ook te vinden in de telefoonklapper bij de balie van L3.

Resultaat: voor een ieder is nu duidelijk welke stappen hij/zij dient te ondernemen bij problemen met MOSOS. Aanpassing protocol urineretentie postpartum.

Resultaat: in 2013 geen meldingen.


- 104 -

Verbeteracties L4 In augustus 2013 heeft een HBOV- stagiaire de resultaten van haar onderzoek gepresenteerd over de afdelingscultuur t.a.v. melden van een incident met daarbij een aantal adviezen ter verbetering. Een deel hiervan is door de afdeling overgenomen: Meer tijd creëren voor het doen van een melding:

De overdacht van de dag naar de avonddienst vindt voortaan plaats vóór 15.30 uur. Dit schept voor de dagdienst de gelegenheid om van 15.30-16.00 uur een aantal zaken af te handelen zoals bijvoorbeeld het doen van een melding. Evaluatie december 2013: in piektijden wordt het halve uur toch vaak door andere activiteiten ingenomen dan waarvoor het bestemd was. Terugkoppeling naar team van verbeteracties.

Via de Wekelijkse Nieuwsbrief wordt het team op de hoogte gebracht van de ingezette verbeteracties. Eerder afgesproken verbeteracties (2012) Inventariseren van niet melden van incidenten door verpleegkundigen: heeft nog niet plaatsgevonden. Kwaliteitsmedewerker Gynaecologie wordt door afdeling Anesthesiologie betrokken in proces van ontwikkeling van nieuw POPA formulier (n.a.v. incidenten m.b.t. medicatie);

Resultaat: POPA formulier is in 2013 aangepast; verdere vernieuwing in EPD. Klinische les over Isolatievormen op de afdeling (n.a.v. incident mbt uitvoering van zorg).

Resultaat: I.v.m. nieuwe ontwikkeling infectiepreventie in zomer van 2013 meegenomen in kliniekbrede klinische lessen door deskundige infectiepreventie sector C. Er is een “Afteken-/Checklist tijdsgefaseerde verpleegkundige interventies” ontwikkeld (n.a.v. medicatie-incidenten). Resultaat: lijst is na een jaar weer ingetrokken omdat niet heeft geleid tot het gewenste effect.

Nieuw beleid is geformuleerd en in het gemonitord.

brede werkoverleg afgesproken. Effect wordt


- 105 -

*Overige: analist, klinisch verloskundige, zorgadministratie, zorgassistent enz.


- 106 -

10.2

Complicatieregistratie in relatie tot soort ingreep

Infectie/ontsteking Lokaal Laparoscopische endometriosesanering III-IV Lymfadenectomie +/- vulvectomie Vulvectomie met sentinel node Debulking Stageringslaparotomie AUE SC Nacurettage placentarest Orgaan niveau Manchester Fothergill Laparoscopische endometriosesanering III-IV Para-aortale klierdebulking, tomie Debulking Wertheim Meigs Vulvectomie met sentinel node SC

2013 1 10 2 4 1 2 4 1 2 1 1 6 1 1 2


- 107 -

Vaginale partus Systemisch Laparoscopische endometriosesanering III-IV Abortus, nacurettage Vaginale partus SC Letsels Blaas AUE Laparoscopische adnexextirpatie Laparoscopische endometriosesanering III-IV Debulking SC Darmen Laparoscopische adhaesiolyse Laparoscopische endometriosesanering III-IV Stageringslaparotomie Para-aortale klierdebulking, scopie Debulking Ureter Laparoscopische endometriosesanering III-IV Debulking Wertheim Meigs Hechten vulva/vaginaruptuur SC Uterus Therapeutische hysteroscopie Novasure Laparoscopische endometriosesanering III-IV Debulking Partus Abortuscurettage Totaalruptuur Vaten Laparoscopische endometriosesanering III-IV Debulking Wonddefect TVT Laparoscopische adnexextirpatie Totale exenteratie Stageringslaparotomie Debulking AUE Radicale vulvectomie incl. liesklieren Ruime lokale excisie met lotus-petal flap SC

1 2 1 9 8

2 1 4 1 5 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 2 1 1 1 1 9 1 1

1 1 1 1 1 1 2 1 1


- 108 -

(Na)bloeding/hematoom EUG, laparoscopisch AUE VUE Stageringslaparotomie Lymfadenectomie +/- vulvectomie Debulking Wertheim Meigs Vaginale partus Retentio placentae Placentarest Vulva/vaginaruptuur Misoprostolinductie IUVD Abortuscurettage SC

1 2 2 4 2 12 1 25 22 2 3 1 1 20

Trombose/embolie Cystectomie per laparotomie Zwangerschap

1 1

Functiestoornissen Nier / lever Laparoscopische endometriosesanering III-IV Urineretentie / incontinentie TVT Adnexextirpatie per laparotomie Wertheim Meigs Vaginale partus SC Ileus Stageringslaparotomie Debulking SC

1 1 1 1 38 4 3 6 3

Technisch Incomplete verwijdering placenta

4

Overige (toelichting)* Sacropexie Debulking SC

1 2 1

* Onder de noemer “overige” werden de volgende complicaties geregistreerd: Thermisch letsel boven de wond bij een sacropexie Iatrogeen miltletsel bij debulking ovarium carcinoom Tromboflebitis infuusarm na een sectio caesarea Plaatsing maagslang in rechter hoofdbronchus bij debulking ovariumcarcinoom


- 109 -

Toelichting Sinds 2010 is UMCG-breed de digitale complicatieregistratie ingevoerd. Gekozen is voor het pakket van de firma Chipsoft. Er is destijds gekozen om te registreren op opnameniveau, dus niet op ingreepniveau. Voordeel daarvan is dat ook voor de patiënten die in het UMCG opgenomen worden zonder dat er een ingreep verricht wordt de complicatieregistratie ingevuld kan worden. Nadeel is dat het rapporteren van een complicatiecijfer op ingreepniveau moeilijker wordt. Voor O&G is er binnen Cognos in de loop van 2012 een query ontworpen waarbij complicatieregistratie en verrichte ingrepen binnen een opnameperiode gekoppeld kunnen worden. 2013 is het eerste volledige jaar waarover gerapporteerd wordt op ingreepniveau. Hiermee is een stap in de goede richting gezet, maar blijken er ook nog een aantal valkuilen te zijn: 1. De ingreep in de opnameperiode kan een verrichting zijn waar de complicatie uit voortvloeit, maar kan ook een verrichting zijn om een complicatie op te lossen. 2. De complicatie is alleen terug te voeren op een ingreep als deze gekoppeld wordt aan de periode van de bewuste ingreep en niet aan de periode van een heropname waarin de complicatie behandeld wordt. 3. Een complicatie die na ontslag duidelijk wordt zal alleen zichtbaar worden als deze a) erkend wordt door actief navragen/melden, b) alsnog ingevoerd wordt onder de juiste opnameperiode. Extra moeilijkheid is hierbij dat niet elke patiënt voor nacontrole op de polikliniek komt. Het totaal aantal opnames in 2013 was 3316 voor de drie onderafdelingen gezamenlijk. Bij 97% van de opnames werd daadwerkelijk de complicatieregistratie ingevuld. Het aantal geregistreerde complicaties bedroeg 304, daarmee is het overall complicatiepercentage 9.2%. Voor de onderafdelingen afzonderlijk: VGY (benigne gynaecologie en voortplantingsgeneeskunde) 6,6%, VON (gynaecologische oncologie) 13,9%, VVE (verloskunde) 8,3%. Gedurende het jaar werd eens per 4-6 weken, bij toerbeurt door de verschillende onderafdelingen, een casus plenair besproken. In februari 2013 werd het protocol “hemorragie post partum en retentio placentae”aangepast. De tijd van retentio placentae waarna besloten werd patiënte aan te melden voor een manuele placentaverwijdering en de hoeveelheid van het bloedverlies waarbij besloten werd tot een ingreep werden gewijzigd van respectievelijk 60 naar 30 minuten en van 1000 ml naar 500 ml. Bij uitdiepen van de opnames waarbij een manuele placentaverwijdering geregistreerd werd, werd in 2012 bij 46,8% de complicatie (na)bloeding geregistreerd en in 2013 bij 35,6%

10.3

Audits

10.3.1 Interne audits In 2013 hebben er volgens planning diverse interne audits plaatsgevonden. De bevindingen uit deze audits zijn meegenomen in de algemene verbeterpuntenlijst van de afdeling. 10.3.2 Externe audits Er hebben in 2013 drie externe audits plaatsgevonden. In juni 2013 vond er een externe audit (NTA 8009) plaats op het zorgtraject Ovariumcarcinoom. Naar aanleiding van deze audit zijn er 6 categorie 2 afwijkingen en 8 observaties geconstateerd. Één van de bevindingen was dat de doelstellingen van het zorgtraject niet expliciet zijn vastgelegd. Daarnaast werden er diverse sterke punten benoemd, onder andere dat op de afdeling L4VA de VMS thema’s goed belegd zijn en de MDO’s aantoonbaar effectief zijn. In juni 2014 zal een follow up gesprek plaatsvinden op dit zorgtraject waarbij de verbetermaatregelen op de geconstateerde afwijkingen en observaties worden geëvalueerd.


- 110 -

Er heeft in augustus 2013 een controlebezoek plaatsgevonden door de RvA/CCKL bij het Laboratorium Voortplantingsgeneeskunde. Het doel van het controlebezoek was het op locatie vastleggen van waarnemingen betreffende het functioneren van het aanwezige kwaliteitssysteem, om te bepalen of de kwaliteitsactiviteiten en de resultaten hiervan overeenkomen met vastgestelde regelingen, en of deze doeltreffend ten uitvoer worden gebracht, en geschikt zijn voor het bereiken van de doelstellingen. In het bijzonder zijn de implementatie en de doeltreffendheid van de maatregelen in het Plan van Aanpak n.a.v. de herbeoordeling in 2011 getoetst (voor zover deze geen onderdeel waren van het vervolgbezoek in juni 2012), alsmede het functioneren van het management systeem (PDCA cyclus) en de externe kwaliteitsbewaking. Tijdens dit controlebezoek heeft het RvA/CCKL beoordelingsteam bij het Laboratorium VPG een goed functionerend kwaliteitssysteem aangetroffen. De maatregelen die voortvloeien uit het Plan van Aanpak n.a.v. de herbeoordeling in 2011 zijn op doeltreffende wijze geïmplementeerd. Tenslotte heeft er in november 2013 een externe audit (NTA 8009/ISO 9001) plaatsgevonden bij de VPG met als scope: Onderzoek en behandeling van patiënten met vruchtbaarheidsstoornissen. Het houden van semen- en orgaanbank. Het ontwikkelen c.q. ontwerpen en toepassen van methoden ten behoeve van de diagnostiek en behandeling van patiënten met vruchtbaarheidsstoornissen. Uitvoeren, ondersteunen, superviseren van wetenschappelijk onderzoek, alsmede het geven van onderwijs binnen de voortplantingsgeneeskunde. Uit deze audit werden twee observaties en 5 aanbevelingen ter verbetering geconstateerd. Een sterk punt dat naar voren kwam tijdens deze audit was een goed zichtbare verbetercyclus op klanttevredenheid en DIM. Een observatie uit deze audit betrof een niet consistente lijn tussen het visiedocument, de beleidsthema’s in A3 jaarplan en afgeleiden daarvan. 10.3.3 Prospectieve Risico Inventarisatie In 2013 zijn er diverse prospectieve risico inventarisaties gestart. Er heeft een prospectieve risico analyse plaatsgevonden op het zorgtraject ovariumcarcinoom en het zorgtraject sectio. Tijdens de PRI van het zorgtraject ovariumcarcinoom is specifiek gekeken naar zaken die vanuit het perspectief van de geïnterviewden mogelijk risico’s voor de patiënt opleveren. De volgende punten zijn geprioriteerd: Rol, positie en taken case manager – hoge werkdruk, kwetsbare positie, toename aantal oncologische patiënten welke niet gepaard gaat met uitbreiding in ondersteuning. Discontinuïteit van de AIOS wat een negatief effect kan hebben op de continuïteit van zorg en de verhoging van kans op fouten in het proces. Medicatie van POPA niet in het EVS. Uitlopen gecombineerd POPA en polikliniek bezoek. Tijdens de interviews die gehouden zijn voor de risico inventarisatie op het zorgtraject sectio werd het beeld geschetst dat binnen het zorgtraject een hoge mate van betrokkenheid aanwezig is bij medewerkers als het gaat om invulling geven aan kwaliteit en veiligheid in de zorg. De belangrijkste risico’s die werden geconstateerd zijn: Veel informatiesystemen worden door elkaar gebruikt. AIOS: onvoldoende kwaliteit van overdracht/onvoldoende ingewerkt. DIM systeem is onvoldoende effectief. Het niet snel kunnen vinden van informatie op docportal in spoedsituaties.


- 111 -

In de discussieronde tijdens de plenaire sessie kwam naar voren dat het punt ten aanzien van de vele informatiesystemen opgelost moet zijn na implementatie van het nieuw elektronisch patiëntendossier. De betrokkenen vanuit het zorgtraject zijn echter unaniem van mening dat dit risico dermate groot is dat het cruciaal is dat er voor de tussenliggende periode een goed plan moeten worden gemaakt om dit risico zoveel mogelijk te beperken met de mogelijkheden die we hebben. Het hoofd van de onderafdeling Obstetrie zal hierin het initiatief nemen. Naar aanleiding van deze uitkomst is besloten een prospectieve risicoanalyse te starten op het gebruik van diverse informatiesystemen op de afdeling Obstetrie. Deze PRI zal naar verwachting in 2014 worden afgerond.

10.4

Kwaliteitsindicatoren

10.4.1 IGZ/Zichtbare zorg indicatoren De afdeling Obstetrie en Gynaecologie heeft over het verslagjaar 2013 voor de IGZ de verplichte kwaliteitsindicatoren voor verloskunde aangeleverd. Voor Zichtbare Zorg (ZiZo) leverde de afdeling Obstetrie en Gynaecologie gegevens aan over baarmoederhalsafwijkingen, stressincontinentie bij de vrouw en zwangerschap & bevalling. 10.4.2 Indicatorenportaal De afdeling Obstetrie en Gynaecologie heeft over het verslagjaar 2013 de volgende indicatoren vastgelegd in het indicatorenportaal: 1. Pijn (K3/L3/L4) 2. MUST (L4) 3. Fysieke belasting (L4) 4. Delier (L4) 5. DOSS L4) 6. VAL (L4) 7. Decubitus (L4) 8. Wond (L4) De afdeling Obstetrie en Gynaecologie is in afwachting van een koppeling tussen Cognos en het indicatorenportaal zodat men in de toekomst trends kan signaleren en hierop kan acteren. 10.4.3 Prestatie indicatoren vanuit de beroepsgroep Voor de afdeling Obstetrie en Gynaecologie zijn de volgende prestatie indicatoren vanuit de beroepsgroep vastgelegd voor het verslagjaar 2013: Obstetrie: Percentage spontane partus in de a terme hoofdligging groep Percentage epiduralen Algemene gynaecologie: Voor de algemene gynaecologie waren er in 2013 geen prestatie indicatoren bekend vanuit de beroepsgroep.


- 112 -

Oncologische gynaecologie: Voor de oncologische gynaecologie waren er in 2013 nog geen prestatie indicatoren bekend vanuit de beroepsgroep. Naar verwachting volgt dit na 1 januari 2015 vanuit de DGOA registratie. Het enige dat in 2013 werd gehanteerd was een doorlooptijd van diagnostiek van maximaal 3 weken en een doorlooptijd tot OK van maximaal 6 weken. VPG: Vanuit de beroepsgroep van de klinisch embryologen (KLEM) worden jaarlijks richtgetallen (geen officiële normen) vastgesteld a.d.h.v. de resultaten van alle IVF laboratoria in Nederland. Deze getallen zijn voor 2013 verzameld en zijn gebruikt om de resultaten van het laboratorium VPG in het UMCG periodiek te valideren en te spiegelen met de resultaten van laboratoria in de rest van Nederland.


- 113 -

11. Professionele ontwikkeling stafleden O&G ________________________________________________________ 11.1

Dr. H.J.G.(Henriëtte) Arts

Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Gynaecologische oncologie 1 oktober 2001 1 oktober 2011 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) European Society of Gynaecological Oncology (ESGO)

Werkgroepen:

Werkgroep Oncologische Gynaecologie (WOG) Werkgroep Trofoblasttumoren Werkgroep Gynaecologische Endoscopie (WGE) Dutch GOG: Nederlands consortium gynaecologische oncologie

Commissies:

Lid Palliatief Zorgteam UMCG Lid werkgroep Laparoscopie UMCG Lid sectorberaad UMCG Voorzitter multidisciplinaire tumorwerkgroep gynaecologische oncologie Voorzitter bestuur oncologiecommissie UMCG Voorzitter bestuur managed clinical netwerk gynaecologie IKNO regio Lid kwaliteitsteam afdeling gynaecologie en oncologie UMCG Bestuurslid WOG Lid kwaliteitsteam oncologiecommissie UMCG Lid kerncommissie compagnonscursus UMCG

Nascholing/congresbezoek: Afscheidssymposium prof. dr. W.C.M. Weijmar Schultz, 15 maart 2013 ABC cursus; docent, 18-19 maart 2013 MCN vergadering, 20 maart 2013 Gevorderden cursus laparoscopie AIOS: organisator/docent, 25 maart 2013 Anatomiecursus AIOS: docent/organisator, 29 april 2013 43e Gynaecongres, ’s Hertogenbosch, 31 mei 2013 Externe audit zorgpad ovariumcarcinoom, 2-13 juni 2013 MCN bijeenkomst,19 juni 2013 Basiscursus laparoscopie: docent, 1-2 oktober 2013 Symposium palliatieve zorg, 11 oktober 2013 ESGO Liverpool, 19-23 oktober 2013 Congres trots op patiëntenparticipatie UMCG, 22 november 2013 Koepel en pijlerdag NVOG, 27 november 2013 Overige:

Externe Audit ovariumcarcinoom Organisatie palliatieve zorgsymposium Afnemen audits tumorwerkgroepen UMCG

BROK-registratie:

18 januari 2013


- 114 -

11.2

Prof. dr. P.P. (Paul) van den Berg


Perinatologie 16 mei 1991 16 mei 2016 1,0 fte tot 1 december 2013, daarna 0,625 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) NVMO SHARE onderzoeksschool UMCG ROAHD IFMSS

Commissies:

Voorzitter commissie onderwijs NVOG Lid commissie Voortgangstoets NVOG Voorzitter onderwijscommissie O&G UMCG Lid curriculum commissie M1 G2020 Lid voortgangstoetscommissie M1 Lid opleidingscommissie O&G, tot augustus 2013 Lid Concilium NVOG

Nascholing/congresbezoek: Society of Maternal Fetal Medicine San Francisco USA 11-15 februari 2013 Diabetes in Pregnancy Florence Italy 13-17 maart 2013 Internat. Fetal Medicine and Surgery Society (IFMSS) Jerusalem, Israël, 19-23 mei 2013 NVOG najaarsvergadering Overige:

Plaatsvervangend opleider tot augustus 2013 Blok coördinator blok 3.3 M1 G2010 sinds 2012 Docent cursus foetale bewaking NVOG Promotor proefschrift: ‘The use of mesenchymal cells in fetal and adult tissue repair’, Nynke Hosper, 13 november 2013 Promotor proefschrift: ‘Posttraumatic stress following pregnancy and childbirth’, Claire Stramrood, 26 juni 2013

BROK-registratie:

9 november 2012


- 115 -

11.3

Drs. M. (Marjan) van den Berg


Voortplantingsgeneeskunde, Kindergynaecologie, Disorders of Sex Development (DSD), Fertiliteitspreservatie, Gameetdonatie 1 maart 2005 1 maart 2015 1,0 fte met 20% ouderschapsverlof

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) European Society of Human Reproduction & Endocrinology (ESHRE) Dutch Society for Reproductive Medicine (DSRM)

Werkgroepen:

Lid werkgroep Jonge Zwangerschap (NVOG) Lid werkgroep Kindergynaecologie (NVOG) Lid van Nederlands Netwerk Fertiliteitspreservatie (NNF) Lid werkgroep DSD (landelijk en UMCG)

Overige activiteiten:

Lid complicatieregistratiecommissie O&G UMCG Lid commissie kindermishandeling en huiselijk geweld UMCG Lid Landelijke Richtlijncommissie: Diagnostiek bij op vermoeden Seksueel Misbruik bij kinderen Interactieve colleges blok Levenscyclus “acute pijn in de onderbuik” (6-wekelijks) Tutor blok 3.3 Voortplanting en Ontwikkeling

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Landelijke DSD-meeting, 11 januari 2013 Fertiliteitsweekend, 25-26 januari 2013 Afscheidssymposium prof. dr. W.C.M. Weijmar Schultz, 15 maart 2013 Doelencongres, Rotterdam,17-19 april 2013 43e Gynaecongres, ’s Hertogenbosch, 30-31 mei 2013 Gendersymposium, VUmc, 3 oktober 2013 Upcoming challenges in gamete and embryo donation, 4 oktober 2013 Fertiliteitspreservatie anno 2013, St. Radboud Nijmegen, 11 oktober 2013 Voordrachten:

Regioavond VPG, UMCG, 1 juli 2013: De LEO-procedure Gendersymposium, VUMC 3 oktober 2013: Genderzorg in UMCG Refereeravond Hematologie UMCG 8 oktober 2013: Fertiliteitspreservatie in Nederland anno 2013

BROK-registratie:

BROK-cursus, 10-14 juni 2013 (examen wegens ziekte toen niet gedaan)


- 116 -

11.4

Prof. dr. C.M. (Katia) Bilardo


Prenatale Diagnostiek, Foetale Geneeskunde 25 juni 1991 25 juni 2016 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) WFE WPD

Werkgroepen:

Lid Centrale orgaan van het Centrum voor bevolking onderzoek Prentale Screening RIVM, Bilthoven Editorial board member Ultrasound in Obstetrics and Gynaecology Member Board of Directors International Society of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology (ISUOG) (sinds September 2009) Chair Education Committee of the International Society of Ultrasound in Obstetrics and Gynaecology


Les Doppler in de verloskunde klinische verloskundigen, UMCU, 11 januari 2013. Mentorgroep Les blok 3, curriculum geneeskunde en IBMG

Voordrachten:

DIP symposium Diabetes, Hypertension, Metabolic Syndrome and Pregnancy, Florence, Italy, 13-16 March 2013: Invited Speaker: How reliable is ultrasound

and Doppler in prediction of extreme fetal growth? Fetal medicine fellowship program, Turin, Italy, 11-12 April 2013: Invited Speaker

Magistral lesson: Il futuro della diagnosi prenatale. Infertility, Gynaecology, Obstetrics Congress Rotterdam, 26-29 April 2013:

Organizer and chairman: day fetal echocardiography. Symposium on Fetal Medicine, Sabaudia, Italy, 16 May 2013: Invited Speaker: Early and late growth retardation: diagnostic and therapeutic dilemmas. ISPD 17th International Conference on Prenatal Diagnosis and Therapy, Portugal, Lissabon, 2-5 June 2013: Invited Speaker: Increased NT and normal Karyotype,

Screening for aneuploidies. WFE Symposium Amsterdam, 6 June 2013: Invited Speaker: Noonan syndrome. 12th World Congress in Fetal Medicine FMF congress, Spain, Marbella, 23-27 June 2013: Invited Speaker: The Truffle study. ISUOG congress: Fetal Medicine 2013: A ‘how to’ & ‘what next’ guide, Hyderabad, India, 30 Augustus-2 September 2013: Invited Speaker: Beyond

Karyotyping: Prenatal Diagnosis today and tomorrow. 23rd World Congress ISUOG Sydney, Australia, 4-9 October 2013: Invited

Speaker: Clinical lessons from the TRUFFLE study, Doppler in all trimester, Pregnancy dating and fetal anatomy in the first trimester. SASUOG congress CSIR Pretoria, South Africa, 16-20 October 2013: Invited Speaker: First Trimester evaluation of the fetal hart, NT and the normal karyotype. Monitoring in Obstetrics, Philips day Lund, 19-20 November 2013: Invited Speaker: Doppler during pregnancy - when, how and why.


- 117 -

11.5

Drs. D.H. (Dick) Bogchelman


Algemene gynaecologie, Kindergynaecologie, Gynaecologische Endocrinologie, Anticonceptie en Menopauze 1 april 1981 14 april 2014 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG)

Werkgroepen:

Voorzitter Werkgroep Kinder- en Adolescentengynaecologie (NVOG) Bestuurslid Pijler Gynaecologie van de NVOG Nederlandse Vereniging voor Vulvapathologie

Commissies:

Voortgangstoetscommissie O&G (UMCG)


Huisartsen stage opleider Gynaecologie (Huisartsen Instituut Groningen) Docent Hanzehogeschool Physician Assistants: “De acute buik in de gynaecologie” Docent blok 3.2 G2010: “De gynaecologische acute buik” Docent blok 3.2 IBMG: “Gynecological Acute Abdomen” Weekcoördinator en docent (IBMG) in week 2 blok 3.3 G2010 Weekcoördinator en docent (IBMG) in week 8 blok 3.4 G2010 Tutor in blok 3.3 G2010 Begeleiding jaaropdrachten wetenschap M1: C.M. Oostewechel,M.M.Ros, E.A.M.Kuipers: ‘Candida glabrata vulvovaginitis’

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Regioavond Urologie, Aangeboren afwijkingen van de genitalia en de blaas (Disorders of Sex Development), diagnostiek, behandeling en lange termijn problemen, Assen, januari 2013. Werkgroepvergadering NVOG Kindergynaecologie: Utrecht, april 2013 43e Gynaecongres, ’s Hertogenbosch, 30-31 mei 2013 “Samenwerking huisarts - specialist (pas-de-deux ou un peu nerveux?)”, Afscheidssymposium Van Hasselt, augustus 2013 Werkgroepvergadering NVOG Kindergynaecologie, Utrecht, oktober 2013 The 18th World Congress on Controversies in Obstetrics, Gynecology & Infertility (COGI): Wenen, 24-27 oktober 2013 44e Gynaecongres, Papendal - Arnhem, 14-15 november 2013 Voordrachten:

MSD Anticonceptie nascholing voor huisartsen, Beetsterzwaag maart 2013, Paterswolde maart 2013, Alkmaar april 2013, Hengelo mei 2013, Zwolle mei 2013, Ermelo mei 2013 “Vakmanschap is (leer) meesterschap”, voordracht Afscheidssymposium prof. dr. W.C. M. Weijmar Schultz, 15 maart 2013 “Klein is niet altijd fijn”, voordracht kindergynaecologie Gynaecongres, ’s Hertogenbosch, mei 2013 “Fertiliteit en Anticonceptie bij het jonge meisje tijdens en na kanker”, current awareness, juni 2013 MSD Academy: Vulvaproblematiek: Beetsterzwaag april 2013, Oosterbeek april 2013, Noordwijk mei 2013, Valkenburg juni 2013


- 118 -

11.6

Dr. A.E.P. (Astrid) Cantineau


Fellow Voortplantingsgeneeskunde 1 augustus 2012 1 augustus 2017 0,8 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) European Society of Human Reproduction & Endocrinology (ESHRE) American Association of Reproductive Medicine (ASRM)

Werkgroepen:

Lid werkgroep IVF (NVOG)

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Tutorcursus, 21 januari 2013 ISGE, Winterschool, Frontier in Gyn. Endocrinology, 27 januari-2 februari 2013 Doelencongres, Klinische andrologie, Rotterdam, 8 april 2013 Regioavond UMCG, Nieuwe ontwikkelingen binnen de andrologie, 13 mei 2013 43e Gynaecongres, ’s Hertogenbosch, 30-31 mei 2013 Symp. Endometriose en financiën in de zorg, Terschelling, 19-20 september 2013 Online bijscholing kindermishandeling via KNMG, 5 september 2013 Regioavond VPG UMCG, 10 december 2013 BROK-registratie:

18 januari 2013


- 119 -

11.7

Dr. A. (Ayten) Elvan


Perinatologie 25 mei 2010 25 mei 2015 0,7 fte, staflid per 1 augustus 2013

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Lid Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap Lid International Society for Ultrasound in Obstetrics and Gynecology Lid Fetal Medicine Foundation

Werkgroepen:

Lid werkgroep Perinatologie en Maternale Ziekten (NVOG)


Lid Commissie Gynaecoloog en Maatschappij (NVOG) Wekelijks overleg prenatale diagnostiek (voorbereiding en coördinatie) Docent specialistische opleiding verpleegkundigen Obstetric High Care (OHC) (onderwerpen: HELLP-syndroom, (pre-)eclampsie, stollingsstoornissen, DIS, acuut leverfalen, behandeling/ therapie en bewaking) Klinische les “Natural Caesarean” Klinische les “Curettages”

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Fetal Medicine Foundation World Congress in fetal medicine, 23-27 juni 2013 Regioavond UMCG “De toekomst van de prenatale diagnostiek”, 30 september 2013 WFE symposium, Werkgroep Foetale Echoscopie, 6 juni 2013 Nascholing Stichting Screening Noord-Oost Nederland, 13 mei 2013 V-MIS training, Trimbos instituut, 26 november 2013 Voordrachten:

Current awareness met als onderwerp Natural Caesarean Current awareness met als onderwep Baas in eigen buik Regioavond met als onderwerp M. Sheehan


- 120 -

11.8

Prof. dr. J.J.H.M. (Jan Jaap) Erwich

Aandachtsgebied:

Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Perinatologie, Prenatale Diagnostiek (Appointment as full professor in Obstetrics (prevention of perinatal mortality) at the faculty of Medicine, University of Groningen, The Netherlands, 1 June 2013) 1 december 1994 1 december 2014 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Dutch College of Obstetrics and Gynecology. Member of committees on guideline development and quality-assurance (indicators of care) International Society for the Study of Hypertension in Pregnancy (ISSHP) International Federation of Placental Associations. Elected member planning committee of the European Placental group (2005-2011) (IFPA) European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) Committee on Perinatology, Dutch College of Obstetricians and Gynecologists. (Board member research 2002-2007) Working Party on Prenatal Diagnosis/ Ultrasound, Dutch College of Obstetricians and Gynecologists Dutch Society of Perinatal Medicine Working Party on Early Pregnancy, Dutch College of Obstetricians and Gynecologists. (Board member 2002-2010) International Stillbirth Alliance (ISA), Board member (vice-chair) and Chair Scientific Advisory Committee 2008-2013, Chair ISA 2013-2014. Organisation of World Congress 2014, Amsterdam Member of SHARE (School for Health Research) Principal Investigator Member Editorial board PLACENTA

Werkgroepen:

Werkgroep Perinatologie en Maternale ziekten (NVOG) Werkgroep Sectie Jonge Zwangerschap (NVOG) Werkgroep Prenatale Diagnostiek (NVOG) Werkgroep Echoscopie (NVOG)


International Stillbirth Alliance, Board member, vice-chair and chair Scientific Advisory Committee (ISA) Commissie voor Incidenten in Patiëntenzorg and Peer-Support, vice-chair, UMCG Obstetrische richtlijncommissie NVOG “Otterlo” Multidisciplinaire Richtlijncommissie “Minder leven voelen” (KNOV/NVOG) College Perinatale Zorg (CPZ) - Commissie Implementatie en Organisatie Commissie Acute Zorg Visitatie Noord- Nederland Docent Huisartsenopleiding UMCG Docent blok 3.3 Voortplanting en Ontwikkeling Begeleider wetenschappelijke stages Projectleider IMPACT studie, Perinatale Audit in Noord-Nederland PRISMA calamiteiten analyse Adviseur Stichting Perinatale Audit Nederland Voorzitten van diverse perinatale sterfte audits BKO volgen (loopt nog)


- 121 -

Begeleiden PhD-ers:

Caroline Schneeberger (MD-PhD) Urinary tract infection during normal and diabetic pregnancy Mariet van Diem Structural audit for perinatal mortality, the IMPACT-study

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Acute Zorg Anders symposium 2013, 13 maart 2013 Invitational conference multidisciplinaire richtlijn: Minder leven voelen, 25 april 2013 Altijd een kind te kort, 25 april 2013 Themabijeenkomst Zorgcalamiteiten, 27 mei 2013 43e Gynaecongres, ’s Hertogenbosch, 31 mei 2013 BBC kwartaal bijeenkomst, 3 juli 2013 De NVOG komt naar u toe! 9 Regioavonden Integrale verloskunde, 7 juli 2013 Lokale en regionale perinatale audit, 12 september 2013 Lokale en regionale perinatale audit, 26 september 2013 International Stillbirth Conference, Hanoi, Vietnam, 15-18 oktober 2013 V-MIS training, 20 november 2013 Symposium Samenwerken in geboortezorg, stand van zaken 1, 22 november 2013 Lokale en regionale perinatale audit, 2 december 2013 Lokale en regionale perinatale audit, 10 december 2013 Rational medicin, Afscheidssymposium BW Mol, Amsterdam, 19 december 2013 BROK- Registratie

28 juni 2012


- 122 -

11.9

Drs. M.D. (Martha) Esajas


Algemene gynaecologie 1 april 2001 1 april 2016 0,3 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Werkgroep Cervix Uteri WOG

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Doelencongres, Rotterdam, 17-19 april 2013 44e Gynaecongres, Papendal - Arnhem, 14-15 november 2013 Reanimatiecursus UMCG, 27 november 2013


- 123 -

11.10 Dr. M.T.M. (Maureen) Franssen Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Perinatologie, Prenatale diagnostiek 1 augustus 2010 1 augustus 2015 0,8 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) ISUOG

Werkgroepen:

Werkgroep Jonge Zwangerschap Werkgroep Foetale Echoscopie


Lid Consortiumbestuur, clustercoördinator regio Noord Lid Otterlo Werkgroep Organisatie en voorzitter Regioavond prenatale diagnostiek, oktober 2013 Copromotor Kim Broekhuijsen (Hypitat 2), promotores prof. dr. P.P. vd Berg en prof. dr. B.W.J. Mol

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): 3-daagse Basiscursus regelgeving en organisatie voor junior klinisch onderzoekers, 14-18 januari 2013 Ik zie iets aan het skelet van uw kindje!, 25 januari 2013 Het foetale gezicht in perspectief, 30 januari 2013 SMFM, 16 februari 2013 Lokale en regionale perinatale audit, 28 februari 2013 NEDWEP, 8 maart 2013 Agenda 45e Otterlo vergadering, Groningen, 8-9 april 2013 1st European congress on Intra Partum Care, Making Birth Safer, 23-25 mei 2013 ECIC 2013 Amsterdam, 24-25 mei 2013 Lokale en regionale perinatale audit, 25 juni 2013 EBRO training, 12 september 2013 Regioavond Prenatale Diagnostiek, UMCG, 30 september 2013 46e Otterlo vergadering 2013, 30oktober-1 november 2013 44e Gynaecongres, Papendal – Arnhem, 14-15 november 2013 BBC kwartaalbijeenkomst, 4 december 2013 Rational medicin, Afscheidssymposium BW Mol, Amsterdam, 19 december 2013 BROK-registratie:

18 januari 2013


- 124 -

11.11 Dr. S.J. (Sanne) Gordijn – Schoonderwoerd Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Fellow Perinatologie 26 februari 2013 26 februari 2018 1,0 fte met 20% ouderschapsverlof

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG)


Gastcolleges voor OHC verpleegkundigen: IUGR, vroeggeboorte, circulatie en fluxus postpartum Presentatie over obductie en religieuze achtergronden Med. Spectrum Twente

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Cursus hechten totaalruptuur, London, februari 2013 International Stillbirth Conference, Hanoi, Vietnam, 15-18 oktober 2013 44e Gynaecongres, Papendal – Arnhem, 14-15 november 2013 Congres high risk pregnancy, Triëst, Italië, november 2013 BROK cursus LUMC, december 2013 BROK-registratie:

13 maart 2014


- 125 -

11.12 Drs. M. (Mariëtte) Groenewout Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Perinatologie 1 februari 2002 1 juni 2016 0,7 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Nederlandsche Maatschappij tot bevordering de Geneeskunst (KNMG) SHARE

Werkgroepen:

Werkgroep Perinatologie en Maternale ziekten (NVOG) Werkgroep Prenatale Diagnostiek (NVOG) Werkgroep Echografie (NVOG)


Opleidingscommissie Obstetrie en Gynaecologie UMCG Facultair begeleider semi-artsen obstetrie Locaal Management obstetrie AIOS UMCG Contactpersoon Stimezo kliniek Coördinator preconceptie polikliniek Docent SAVER cursus Tutordocent Docent opleiding ziekenhuishygiënisten Noordelijke Regio Gastdocent Nascholing Perinatologie

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Plenaire audit verloskundigen en verpleegkundigen, UMCG, 28 februari 2013 Afscheidssymposium prof. dr. W.C.M. Weijmar Schultz, 15 maart 2013 Regionale perinatale audit Noord Nederland, UMCG, 11april 2013 1st European Congress on intrapartum Care, Amsterdam, 24-25 mei 2013 Regioavond Obstetrie & Gynaecologie "De Toekomst van de Prenatale Diagnostiek”, UMCG, 30 september 2013 44e Gynaecongres, Papendal - Arnhem, 14-15 november 2013 BROK-registratie:

1 november 2013

.


- 126 -

11.13 Dr. A. (Annemieke) Hoek Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Voortplantingsgeneeskunde, Voortplantingsendocrinologie en Fertiliteit 1 april 1997 1 april 2017 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD) Vereniging voor fertiliteitsstudies Vereniging voor patiënten met androgeen ongevoeligheid en aanverwante stoornisssen European Society for Gynaecological Endoscopy ESHRE ASRM DOHAD international society for developmental origins of health and disease

Werkgroepen:

Lid werkgroep IVF (NVOG) Lid werkgroep Kindergynaecologie (NVOG) Lid werkgroep Gynaecologische Endoscopie en Minimaal Invasieve Chirurgie (NVOG) Lid Werkgroep Reproductieve Genetica (NVOG) Lid Dutch Menopause Society (NVOG)


Principal investigator/ Full member of SHARE Themaleider ROAHD in SHARE Opleidingscommissie Obstetrie en Gynaecologie UMCG Feestcommissie medisch specialisten UMCG Richtlijn commissie cardiovasculair risico bij gynaecologische aandoeningen NVOG Lid collegiaal bestuur Obstetrie en Gynaecologie UMCG Voorzitter consortium fertiliteitsstudies Voorzitter van de chef de cliniques UMCG Toegevoegd Lid van het stafconventsbestuur UMCG Lid Wetenschappelijke adviesraad van de Nederlandse vereniging AIS Thema leider ROAHD SHARE: “reproductive origin of adult health and disease” Weekcoördinator en docent in week 1: de cyclus in blok 3.3 van G2010 Projectleider ZonMW 50-50110-96-518 Costs and effects of a structured lifestyle program in overweight and obese subfertile couples to prevent unnecessary treatment and improve reproductive outcome: LIFEstyle

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Doelencongres, Rotterdam, 18 april 2013 Eurocat 30 jarig bestaan, UMCG, 19 april 2013 Calamiteiten management, UMCG, 27 mei 2013 Precongress course: reproductive genetics, ESHRE, Londen, 6 juli 2013 ESHRE, London, 7-10 juli 2013 'Stimuleer effectieve en elimineer niet-effectieve zorg', NVOG ESHRE Campus symposium entitled "Polycystic ovary syndrome: A new look at an old subject Rome, Italy, 25-26 October 2013 Vrouwelijk leiderschap in de zorg, Zeist, 14 november 2013 The “ovarian club“, Parijs, 15-16 november 2013


- 127 -

Congres ”trots op patiëntenparticipatie UMCG”, UMCG 22 noveember 2013 POI ESHRE course, Utrecht, 6-7 december 2013 Rational medicin, Afscheidssymposium BW Mol, Amsterdam, 19 december 2013 Voordrachten:

Het subfertiele paar op Aarde. Nascholing voor huisartsen, 1 maart 2013 Verbetert een lifestyle en gewichtsreductieprogramma bij vrouwen met overgewicht de kans op een succesvolle zwangerschap? 19de Nederlands/Vlaams Doelencongres infertiliteit gynaecologie en obstetrie, Rotterdam, 17 april 2013 BMI en leefstijlinterventiestudie. Eurocat 30 jaar bestaan, UMCG, 19 april 2013 Botmineraal dichtheid bij DSD patiënten; patiëntenvereniging DSD, 7 september 2013 Voortplantingsgeneeskundig onderzoek binnen consortium, wat heeft het opgeleverd in kader van doelmatigheid? 17de Fertiliteitsdag: De Infertiliteitszorg in Nederland in 2013, NOVOG, 9 oktober 2013 ESHRE Campus symposium entitled "Polycystic ovary syndrome: A new look at an old subject Rome”, Italy, 25-26 October 2013. Lifestyle interventions a lifelong challenge Workshop: Patientenparticipatie is geen afvinklijstje. Congres trots op patiëntenparticipatie, UMCG, 22 november 2013

Begeleiden PhD-ers:

Thalita de Honoratio de Cavalero samen met Henk Groen, Maaike Haadsma, voor traject Md PhD

Promotie:

W.K.H. Kuchenbecker: obesity and female infertility 27 februari 2013 Copromotores: A. Hoek, H. Groen, promotor: J.A. Land, B. Wolffenbuttel

Abstracts: posters en orals: J. Tuin BSc1, J.S.F. Sanders MD PhD1, A. Hoek MD PhD2, C.A. Stegeman MD PhD1. Premature ovarian failure in women treated for ANCA-associated vasculitis ESHRE 2013 Bensdorp, A.J.; Tjon-Kon-Fat, R.I.; Koks, C.; Oosterhuis,J.; Hoek, A.; Hompes, P.; Broekmans, F.; Verhoeve, H. ; de Bruin, J.P.; Maas, J. ; Repping, S.; Cohlen, B.; Mol, B.W.J.; van der Veen, F.; van Wely, M.On behalf of the INeS group. Preliminary comparative effectiveness of IVF with single embryo transfer or IVF in the modified natural cycle and IUI with hyperstimulation; a randomized trial (INeS trial). ESHRE London juli 2013 (oral) Tjon-Kon-Fat, R.I.; Bensdorp, A.J.;Maas, J.; Oosterhuis,G.J.E.; Hoek, A.; Hompes, P.; Broekmans, F.; Verhoeve, H. ; de Bruin, J.P.; Repping, S.; Cohlen, B.; Groen, H.; Mol, B.W.J.; van der Veen, F.; van Wely, M.On behalf of the INeS group.: An economic analysis comparing IVF with a single embryo transfer and IVF with a modified natural cycle to IUI with hyperstimulation (the INeS trial) ESHRE

London juli 2013 (oral) Mutsaerts MAQ, Tromp L, Scholtens S, Kerstjens-Frederikse WS, Hoek A, Walle HEK de Maternal obesity increases risk of congenital anomalies: a population based study. ESHRE London juli 2013. ( poster) F. Mol and N. M. van Mello for the European Surgery in Ectopic Pregnancy group (ESEP) study, a collaboration of centres in Sweden, the UK, USA and The Netherlands. Salpingotomy versus salpingectomy in women with tubal ectopic pregnancy, a randomised controlled trial. Abstract ESHRE 2012.


- 128 -

Begeleiding studenten wetenschapsstage: Marly Bos: (s1735187) Birth defects after a history of subfertility: a registry-based case-control study in the Northern Netherlands .Begeleiding: Haadsma, Walle, Hoek Cheryl Chan (S1454625): De relatie tussen ovariële chirurgie en het risico op een trisomie zwangerschap. ovarian surgery and trisomic pregnancies. Analysis in an nation wide Danish database. Begeleiding: H. Groen, M. Haadsma en A. Hoek Laura Groen; bachelor verslag persoonlijke profilering op klinisch specialisme. Nynke Spinder: Improvement een analyse op de nulmeting in Noordelijke ziekenhuizen. Jaaropdracht M1 studenten: Hyaluronzuurgel, een betere preventieve therapie ter voorkoming van intra-uteriene adhesies na hysteroscopische adhesiolyse dan IUD? BROK-registratie:

28 juni 2012


- 129 -

11.14 Drs. M.A.G. (Marloes) Holswilder-Olde Scholtenhuis Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Perinatologie 21 juli 1997 21 juli 2017 0,8 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Koninklijke Ned. Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD)

Werkgroepen:

Werkgroep Perinatologie (NVOG) Werkgroep Foetale en Maternale Geneeskunde (NVOG)

Commissies:

Lid Klachtencommissie, UMCG Lid Polikliniekcommissie afdeling Obstetrie en Gynaecologie, UMCG Lid Infectie preventieteam Obstetrie en Gynaecologie, UMCG Lid Kwaliteitsteam Obstetrie, UMCG Lid Werkgroep Inrichtingsboek nieuw EPD, UMCG Lid DIM commissie Obstetrie, UMCG

Onderwijs/voordrachten: Docent Critical Care Onderwijs O&G verpleegkundigen Tutor blok 3.3: Voortplanting en Ontwikkeling. Faculteit der Medische Wetenschappen, RuG Begeleiding Klinische Werkconferentie; blok Levenscyclus M1 Begeleiding Discipline carrousel, eerstejaars geneeskunde studenten Symposium Perinatale audit Noord Nederland: Dysmaturiteit, obstetrische aspecten, UMCG, april 2014 Overige activiteiten:

Medisch Coördinator Obstetrie Projectleider Thuismonitoring Risico zwangeren Organisatie: Perinatale Audit in Noord Nederland Opzetten en geven van gezamenlijke voorlichtingsavonden zwangeren 1e lijn UMCG Coördinator: Organisatie en Casuïstiekbespreking UMCG - 1e lijn Projectleider: herzien verloskundige samenwerkingsafspraken 1e lijn, Martini Ziekenhuis, UMCG

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Symposium Zwangerschap en Hartafwijking, Utrecht, 25 januari 2013 Symposium Obstetric Medicine: Neurologie en Zwangerschap, Ede, 7 maart 2013 BROK cursus, Groningen, 18-22 maart 2013 1e European Congress on Intrapartum Care Making birth safer, Amsterdam 2325 mei 2013 Regioavond “De toekomst van de Prenatale Diagnostiek”, UMCG, 30 september 2013 Teach the Teacher 2, UMCG, 3-4 oktober 2013 Foetale Bewaking, Maastricht 10-11 oktober 2013 44e Gynaecongres, Papendal – Arnhem, 14-15 november 2013 Lokale en regionale perinatale audit, december, Groningen


- 130 -

11.15 Dr. E.R. (Ellen) Klinkert Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Benigne gynaecologie, minimaal invasieve chirurgie en endometriose 16 april 2011 16 april 2016 0,8 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) European Society for Gynaecological Endoscopy (ESGE)

Werkgroepen:

Werkgroep Gynaecologische Endoscopie (NVOG) Werkgroep Endometriose (NVOG)


Polikliniekcommissie gynaecologie UMCG Opleidingscommissie Obstetrie en Gynaecologie UMCG Werkgroep laparoscopie UMCG Sedatiecommissie UMCG Werkgroep EPD obstetrie en gynaecologie UMCG Regiocoördinator Groningen en Drenthe Consortium Benigne Gynaecologie

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Lokale audit verloskundigen en verpleegkundigen, UMCG, 28 februari 2013 Werkbezoek Endometriosecentrum UZ Leuven, 3-5 maart 2013 Kwaliteit-vanleven-onze zorg, 3e Nederlandse Endomstriose Symposium, Veldhoven, 26 april 2013 Workshop “Beeldvormende technieken in de gynaecologie”, OLVG Amsterdam, 17 mei 2013 Witte Raaf bijeenkomst (werkgroep Gynaecologische Endoscopie), Noordwijkerhout, 23 mei 2013, Gynaecongres 31 mei, ’s-Hertogenbosch Essure user meeting, Heerenveen, 10 juni 2013 Combi-symposium voor gynaecologen (workshop endometriose en symposium financieel (in)zicht en patient empowerment), Terschelling, 19-20 september 2013 Workshop onderhandelen NVVA, 10 oktober 2013 Congres European Society for Gynaecological Endoscopy ESGE, Berelijn, 15-18 oktober 2013 Voordrachten en/of onderwijs: Docent beginnerscursus laparoscopie AIOS gynaecologie en vervolgcursus gynaecologie Klinische les doktersassistentes polikliniek gynaecologie over endometriose 8 april 2013 Gastcollege Vervolgopleiding Obstetrieverpleegkunde 23 september 2013 BROK-registratie:

18 januari 2013


- 131 -

11.16 Prof. dr. J.A. (Jolande) Land Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Voortplantingsgeneeskunde 1 januari 1990 13 juli 2015 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Lid van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie Lid European Society of Human Reproduction and Embryology Lid American Society for Reproductive Medicine Lid Vlaams Nederlandse Vereniging voor Fertiliteitsstudie Lid Dutch Society of Reproductive Medicine

Werkgroepen:

Lid werkgroep NVOG Reproductieve genetica Lid werkgroep IVF NVOG Lid werkgroep NVOG Jonge zwangerschap Lid werkgroep Chlamydia Nederland

Commissies:

Lid Commissie Wetenschap NVOG Lid vaste MTA Commissie Gezondheidsraad Plaatsvervangend lid Embryodeskundige CCMO, vanaf 1 maart 2013 lid Lid Infectiecommissie UMCG Bestuurslid werkgroep IVF, NVOG


Coördinator week 3 blok 3.3 (Infertiliteit) Coach beroepsvoorbereiding jaar 2 Opleider subspecialist VPG, NVOG BKO certificaat (7 december 2013)

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Preventie van aangeboren afwijkingen, Eurocat symposium, Groningen, 19 april 2013 43e Gynaecongres, ’s Hertogenbosch, 30-31 mei 2013 . Landelijke IVF werkgroep, Utrecht, 25 juni en 29 november 2013 Pakketmaatregelen, Regioavond Noordelijke VPG-gynaecologen, UMCG, 1 juli 2013 Symposium LifeLines, Groningen, 3 juli 2013 Precongres course en annual meeting ESHRE, Londen, 6-10 juli 2013 Symposium Gezondheidsraad 111 jaar, Den Haag, 1 november 2013 ESHRE course Infections from conception to birth: role of ART, Berlijn, 7-8 november 2013 Najaarsvergadering vereniging voor fertiliteitsstudie, Maastricht, 29 november Zorg door de fertiliteitsteams, Regioavond Noordelijke VPG-gynaecologen, UMCG, 10 december 2013 Rational medicin, Afscheidssymposium BW Mol, Amsterdam, 19 december 2013 Publicaties hoofdstukken in boeken: Onvruchtbaarheid, H. Oosterlee en J. Land. In: Handboek vrouwspecifieke geneeskunde. BCJM Fauser, ALM Lagro-Janssen, AME Bos, redactie. Prelum, Houten, 2013.


- 132 -

Voordrachten:

Onderwijs Endocrinologiecursus Vereniging Klinisch Chemici Nederland, Groningen, 29 januari en 4 december 2013 Debat”IVF voorgoed uit het pakket”, Landelijk IVF weekend, Den Dolder, 9 maart 2013 How does Chlamydia trachomatis cause tubal infertility? Invited lecture ESHRE annual meeting, London, 10 juli 2013 Chlamydia screening – nonsense or necessity? Invited lecture ESHRE course Infections from conception to birth: role of ART, Berlijn, 8 november 2013

BKO-registratie BROK- registratie

7 december 2013 9 november 2012


- 133 -

11.17 Drs. G.G. A. (Alec) Malmberg Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Urogynaecologie / Biopsychosociale geneeskunde; pijn 1 december 2002 1 december 2017 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Lid International Continence Society Lid Uro Gynecology Association Lid NVOG/WBB

Commissies:

Penningmeester Vereniging Medische Staf Slingeland Ziekenhuis (1 november 2013) Klachten Commissie medische huisvesting (tot 1 november 2013 ) ICT stuurgroep Slingeland Ziekenhuis (tot 1 november 2013 ) Stuurgroep glazen ziekenhuis Slingeland Ziekenhuis (tot 1 november 2013 ) Stuurgroep gastvrijheid Slingeland Ziekenhuis (tot 1 november 2013 ) Kerngroep Moeder en Kind Slingeland Ziekenhuis (tot 1 november 2013 ) Voorzitter commissie zwanger wat wil jij NVOG en KNOV Voorzitter EPD commissie NVOG. Per 1 augustus 2013 lid Kwaliteitsteam Gynaecologie UMCG Ambassadeur Compassion for Care

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): IUGA annual congres, Dublin, 27 mei - 1 juni 2013 TEDx, Nijmegen, 8 april 2013 Imagine Symposium Verloskunde, 26 maart 2013 E-Health Digitale Zorg Event, Utrecht, 21 juni 2013 Communicatie in de zorg, 10 april 2013 Past, present & future of Urogynecology, Nijmegen, 28 juni 2013 Nationaal Congres Gastvrijheidzorg. 9 juni 2013 WBB symposia De Digitale Dokter, Bussum, 10 oktober 2013 TEDx, Groningen, 30 oktober 2013 44e Gynaecongres, Papendal – Arnhem, 14-15 november 2013 Voordrachten:

“Goede voorbereiding geeft zin in de bevalling” hypnobirthing seminar Driebergen, 3 juli 2013


- 134 -

11.18 Dr. C.H. (Stijn) Mom Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Gynaecologische oncologie 2013 2018 1,0 fte

Lidmaatschappen:

NVOG ESGO


Subsidie KWF Kankerbestrijding voor het project “Vernieuwing van het zorgtraject bij patiënten met een ovariumcarcinoom : op weg naar beter” (€69.000) op dit project is een arts- onderzoeker aangesteld Bestuurslid Assistentenvereniging UMCH (secretaris )

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Doelen congres, Rotterdam, april 2013 A to Z Laparoscopic Suturing, European Academy of Gynaecological Sugery, Leuven, November 2013 44e Gynaecongres, Papendal – Arnhem, 14-15 november 2013 Voordrachten:

Mentor Leerlijn Patiëntveiligheid en Kwaliteit, UMCG. Begeleiding artsassistenten bijonderzoek naar en nemen van initiatieven ter verbetering van kwaliteiten patenenveiligheid. Onderwijs aan OK assistenten Begeleiding afstudeeronderzoek van student geneeskunde ( “Neoadjuvant chemotherapy or primary debulking sugery in advanced ovarian carcinoma: a retrospecitive analysis”)

BROK-registratie:

1 november 2013


- 135 -

11.19 Prof. dr. M.J.E. (Marian) Mourits Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Gynaecologische oncologie, Familie tumoren hormonen en kanker 1 juni 1991 1 juni 2016 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Lid van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Lid Stichting Opsporing Erfelijke Tumoren ( STOET) Lid Hereditair Borst Onderzoek Nederland (HEBON) Lid European Society of Gynecologic Oncology (ESGO) Lid International Gynecological Cancer Society (IGCS) Lid Vereniging Nederlandse Vrouwelijke Artsen (VNVA) Lid Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) Lid Werkgroep Gynaecologische Oncologie (WOG)

Commissies:

Lid Adviescommissie Zorgstandaard, Erfelijke Borst- en of Eierstokkanker BVN Lid KWF Signaleringscommissie Ovariumcarcinoom Lid Commissie Gynaecologisch Oncologische Richtlijnen Lid Richtlijncommissie Erfelijk Coloncarcinoom Lid Commissie KNMG/ CGS Herziening Vrijstelling


Hoofd onderafdeling Gynaecologische Oncologie UMCG Opleider O&G, UMCG Visitator in kader landelijke opleidingsvisitaties RGS Voorzitter Opleidingscommissie O&G, UMCG Voorzitter Clustercommissie O&G, OOR NO- Nederland Vice voorzitter centrale Opleidingscommissie UMCG Voorzitter Werkgroep Proefvisitatie en Audit, opleidingen UMCG Voorzitter van Regionale overleg van Voorzitters COC OOR NO Voorzitter Richtlijncommissie inzake Erfelijk en Familiair Ovariumcarcinooom Voorzitter College Vervolgopleidingen NVOG Voorzitter Commissie Wetenschappelijk Programma Gynaecologisch Oncologie van 19e Nederlands/Vlaamse Doelencongres 2015, Rotterdam. april 2013 Mentor van vrouwelijke talenten RUG in kader “mentroingproject RUG/UMCG” tbv ondersteuning vrouwelijk talent. 2011 tot heden

Onderwijs en opleiding: Begeleiden van studenten wetenschapsstage M3 en JS proefprojecten Postacademisch onderwijs AIOS en consulenten Klinische Genetica UMCG: Erfelijke gynaecologische tumoren Hoorcolleges / onderwijs Ovarium- en Mamacarcinoom: aspecten van Behandeling ( J de Vries en MJE Mourits). Blok 3.1 Erfelijke belasting voor Mamma- en Overriumcarcinoom ( J de Vries en MJE Mourits) Blok 3.1 Morele dilemma’s in de oncologie ( MJE Mourits/ M de Bree) Blok 3.1 Begeleiding M3 Studenten Begeleiding klinische werkconferentie Begeleiding jaaropdracht M1 studenten Begeleiding JSM proefproject .


- 136 -

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden presentaties): Werkconferentie Moreel counselen in de opleiding, UMCG, 1-2 februari 2013 Doelen Congres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie, Rotterdam, 17-18 april 2013, Voordracht: Nieuwe richtlijn erfelijk & familiair ovariumcarcinoom Workshop verzorgd in kader Samen Sterk in Opleiden, Patiëntveiligheid, UMCG, 6 juni 2013 Congres “dag van het ovariumcarcinoom”, Radboud Universiteit Nijmegen, Voordracht verzorgd: Erfelijk en familiair ovariumcarcinoom, 26 september 2013 Workshop verzorgd “Doelmatig opleiding bij krimpscenario’s”: in kader Bols Invitational Panta Rhei, NFU, Utrecht, 28 september 2013 Lustrumcongres VNVA Academiegebouw Utrecht, 5 oktober 2013 Leergang Authentiek leiderschap voor Topvrouwen, Van Iren & Asscher Consultancy. Putten, 2013-2014 Raad Opleiding KNMG, voordracht verzorgd over: “individualisering Opleidingsduur”. 31 oktober 2013 NVOG Kruispuntdiscussie Opleiden: kwaliteit en bezuiniging, 29 november 2013 Subsidies binnengehaald: MD/PhD traject Catheleine van Driel, Consequences of risk reducing surgery in BRCA1/2 mutation carriers. International Students’ USP Grant for Natalia Teixeira Subsidie van Opleidingsfonds OOR-NO voor regiobreed gebruik van RCOG Modules van startOG (€50.000)/ Wetenschap:

PI binnen twee research programma’s van het Oncologie Centrum UMCG - DARE (Damage and Repair in Cancer Development and Cancer Treatment) - TARGON (TARgeted Gynaecologic Oncology)

BROK-registratie:

25 maart 2013


- 137 -

11.20 Prof. dr. H.W. (Hans) Nijman Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Gynaecologische oncologie, Familie tumoren hormonen en kanker 1 oktober 2000 1 oktober 2015 1,0 fte

Bestuur en Commissies: Voorzitter van de Complicatieregistratie commisie O&G, UMCG Lid van de Onderwijscommissie O&G, UMCG Voorzitter van de Wetenschapscommissie O&G, UMCG Lid van de MD/PhD commissie Lid van de Klinische Fellow commissie Programmaleider onderzoeksprogramma CRCG-TARGON Lid van het Kunstgenootschap Voorzitter adviesgroep “regionalisatie oncologie” UMCG Voorzitter van bestuur Werkgroep Oncologische Gynaecologie, NVOG Voorzitter van pijler Oncologie, NVOG Directeur klinisch onderzoek / oprichter ViciniVax. Lid van NFU adviesgroep “organisatie oncologische zorg” Voordrachten en onderwijs: College studenten IBMG College top masters in kader van cursus immunologie College carrousel onderwijs voor VWO-leerlingen Docent en Tutor Gynaecologische Oncologie cursus, 31 januari-1 februari, Vaeshartelt, Nederland Voordracht op 19e Nederlands/Vlaams Doelencongres Ingertileit, Gynaecologie en Obstetrie. 17-19 april, Rotterdam, Nederland CIMT 2013 meeting, 14-16 mei, Mainz, Duitsland Voordracht Symposium concentratie en spreiding van oncologische zorg, 17 mei, Breukelen, Nederland GCIG meeting, 30-31 mei, Chicago, USA Society for translational oncology, 1 oktober, Amsterdam, Nederland Voorzitter sessie op Eur. Soc. Gyn. Oncologists, 18th Int. Meeting, 19-22 oktober, Liverpool, Engeland Voordracht Gynaecongres 14-15 november, Arnhem, Nederland Voordracht Symposium Personalized oncology, 15 november, Nijmegen Nederland

BROK-registratie

12 oktober 2012


- 138 -

11.21 Dr. M.H.M (Maaike) Oonk Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Gynaecologische oncologie 1 september 2010 1 september 2015 1,0 fte met 10% ouderschapsverlof

Lidmaatschappen:

Lid van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG ENYGO ESGO WOG

Werkgroepen:

Werkgroep gynaecologisch oncologie (WOG) Gynaecological Cancer Academy (GCA)

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Workshop GCA, 27-28 januari, Valencia Workshop GCA, 6 september, Parijs Teach the Teacher 2, 3-4 oktober, Groningen ESGO Liverpool, 9-22 oktober 2013 A to Z laparoscopic sutering, 4-6 november, Leuven Voordrachten/onderwijs: Current Awareness “slecht nieuws gesprek”, 14 februari 2013 Gastcollege gynaecologische oncologie voor OK-assistenten, 7 maart 2013 Refereeravond NGMB, sentinel node in vulvacarcinoom: een update, 17 september 2013 Presentatie ESGO Liverpool, “Pitfalls in sentinel node detection in vulvar cancer: an in depth analysis offalse negative cases. 22 oktober 2013 Current Awareness “late morbiditeit na radiotherapie voor gynaecologische tumoren”, 28 november 2013

BROK- registratie

9 november 2012


- 139 -

11.22 Prof. dr. S.A. (Sicco) Scherjon Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Perinatologie 1 november 1998 1 november 2018 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Lid van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG)

Commissie:

Lid commissie wetenschap van het College Perinatale Zorg Lid dagelijks bestuur ROAHD Lid Raad van toezicht Verloskunde Academie Groningen Voorzitter Stichting Prenatale Screening Noord-Nederland

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Afscheidssymposium prof. dr. W.C.M. Weijmar, Schultz, 15 maart 2013 Society of Gynecological Investigation, Orlando, 19-23 maart 2013 Intrapartum Care congres, Amsterdam, 23-25 mei 2014 (tevens spreker) 43e Gynaecongres, Den Bosch, 30-31 mei 2013 Gestose meeting, Berlijn, 7-9 juni 2013 Reproductieve Biology meeting Aspen (VS), 23-25 augustsus 2013 IFPA meeting Vancouver Canada, 10-13 september 2013 Fetal growth restriction meeting Baltimore, 19-21 september 2013 (tevens spreker) Werkbezoek Jena 6-7 november 2013 (tevens spreker) Symposium samenwerken in de geboortezorg 22 november 2013 Obstetrie meeting Triest, 28-30 november 2013 Afscheidsymposium Ben Willem Mol, 19 december 2013 Voordrachten onderwijs: Docent Foetale bewaking cursus (assistenten opleiding): 17-18 januari 2013, 28 februari-1 maart 2013 en 10-11 oktober 2013 CCO onderwijs 12 december 2013: de techniek van de sectio


- 140 -

11.23 Drs. A.J. (Aaltje) Schram Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Urogynaecologie, algemene gynaecologie 15 mei 2006 15 mei 2016 0,8 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) International Urogynaecology Association (IUGA) International Continence Society (ICS) Vereniging Nederlandse Vrouwelijke Artsen (VNVA) Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG)

Werkgroepen:

Werkgroep bekkenbodem (NVOG) Werkgroep Oncologische Gynaecologie (NVOG) Werkgroep Endoscopische Gynaecologie (NVOG) Werkgroep Prenatale Diagnostiek (NVOG)


Bestuurslid Urogynaecologisch Consortium Lid complicatieregistratiecommissie O&G Klinisch begeleider jaaropdracht studenten M1 Onderwijs OK-assistenten Lid Begeleidingscommissie URINO-trial Lid Begeleidingscommissie POPPS-trial

Voordrachten:

To mesh or not to mesh, current awareness, februari 2013 Surgery versus Physiotherapie for Stress Incontinence, current awareness, september 2013

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): “Wat kan ik voor u betekenen”, afscheidssymposium prof. dr. Willibrord Weijmar Schultz, maart 2013 "Past, Present & Future of Urogynaecology", afscheidsymposium prof. dr. Mark E. Vierhout, juni 2013 Meeting International Continence Society, Barcelona, augustus 2013 Refereeravond Urologie, September 2013 Najaarssymposium Werkgroep Bekkenbodem, oktober 2013

BROK- registratie

18 november 2011


- 141 -

11.24 Dr. M. (Manon) van Seters Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Gynaecologische oncologie, vulvapathologie 20 september 2011 20 september 2016 0,8 fte

Lidmaatschappen:

WOG WCU ESGO/ENYGO Nederlandse Vereniging voor Vulvapathologie European College for the Study of Vulval Disease International Society for the Study of Vulvovaginal Diseases

Voordrachten en onderwijs: Onderwijs gynaecologische oncologie aan operatie-assistenten in Opleiding, 27 november 2013 Co-kommetje, wekelijks onderwijs co-assistenten verzorgd door fellow Current awareness, 27 juni 2013 Activiteiten en deelname commissies/besturen: Bestuurslid Nederlandse Vereniging voor VulvaPathologie (NVvVp) BROK- registratie

5 juni 2014


- 142 -

11.25 Drs. A.H.M. (Arnold) Simons Aandachtsgebied:


Endometriose Voortplantingsgeneeskunde met name: MNC-IVF/ICSI,gameet/ embryodonatie, cryopreservatie, fertiliteitspreservatie. Gynaecologische echoscopie Automatisering Voortplantingsgeneeskunde/ gynaecologie 1 januari 1983 26 mei 2014 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Dutch Society of Reproductive Medicine (DSRM) WES KNMG-Orde voor Medisch Specialisten Lid European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) NBVKI European Society for Gynaecological Endoscopy (ESGE) Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD) American Society for Reproductive Medicine (ASRM) VFS VMS

Werkgroepen:

IVF-werkgroep NVOG NBVKI NNF


Lid OMEGA-projectgroep Lid Later-VEVO study Group Lid Ferring-adviesgroep

Voordrachten:

Current Awareness: Het gynaecologisch onderzoek, 13 januari 2013 Klinische Les verpleegkundigen L4VA: endometriose, 10 april 2013 Onderwijs opleidingscluster Nijmegen: Laparoscopische radicale sanering van diep infiltrerende endometriose (DIE), 13 september 2013, Arnhem


- 143 -

11.26 Drs. K.M. (Krystyna) Sollie-Szarynska Aandachtsgebied:


Perinatologie, Prenatale diagnostiek/ Prenatale echoscopie Obststrische Intensive Care Zwangerschap bij materale congenitale hartafwijkingen Zwangerschap en Diabetes Mellitus 1 juni 1994 1 juni 2014 1,0 fte

Lidmaatschappen:

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) International Society of Ultrasound Obstetrics and Gynecology (ISUOG) The International Society for the Study of Hypertension in Pregnancy (ISSHP) KNMG-Orde voor Medische Specialisten Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD) VMS

Werkgroepen:

Werkgroep Foeto- Maternale Geneeskunde (NVOG) Werkgroep Echografie (NVOG) Werkgroep Prenatale Diagnostiek WPDT/WFE NEDWEP (Nederlandse Werkgroep Preeclampsie) Perinatologie OPD (locale werkgroep in UMCG) Zwangeren met congenitale cardiale afwijkingen (UMCG) Trekker van het locale Perinatale Audit

Onderwijsactiviteiten:

Docent Opleiding Obstetrie en Gynaecologie Verpleegkundigen UMCG Docent Specialistische Vervolgopleding verpleegkundigen Obstetrische High Care Simulatietraining Acute Verloskunde (SAVE’R)


Begeleiding wetenschappelijke stage studenten Participatie maandelijks in de lokale audit van perinatale sterfte/complicaties, UMCG

Gevolgde nascholing (congressen, refereeravonden): Symposium “Zwangerschap en hartafwijkingen”, Utrecht, 25 januari 2013 Sultan cursus 3e en 4e graads perineum rupturen, London, 15-16 februari 2013 Diabetes & Pregnancy DIP symposium, Florence, 14-16 maart 2013 Cursus snel en effectief lezen, VVAA, Utrecht, 1 april 2013 Regionale Audit UMCG, 11 april 2013 European Congres of Intrapartum Care, Amsterdam, 23-25 mei 2013 Nieuwe Inzichten in complexe foetale ziekten, LUMC, 1 december 2013 Voordrachten:

Voordracht tijdens jaarlijks symposium zwangerschap en hartafwijkingen, Utrecht, 25 januari 2013 Voordracht tijdens een regionale VSV symposium met thema Zwangerschapsdiabetes, 11 april 2014


- 144 -

11.27 Drs. K. (Karin) van der Tuuk Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie: FTE:

Benigne gynaecologie, Seksuologie, Genderteam, Endometriose 1 november 2013 1 november 2018 1,0 fte

BROK-registratie:

8 juni 2012


- 145 -

11.28 Prof. dr. W.C.M. (Willibrord) Weijmar Schultz Aandachtsgebied: Psychosomatische gynaecologie/Obstetrie & Seksuologie Datum registratie: 16 juli 1983 Datum herregistratie: 20 maart 2009 Einde registratie gynaecoloog: 20 mei 2014 Datum herregistratie: 9 januari 2011 (Seksuoloog NVVS (SH + VPO ) FTE: 1,0 fte tot 1 februari 2013 (0,2 fte vanaf 1 februari 2013) Promoties:

Promotie Harald Kedde: Sexual health of people with disability and chronic illness. 23 januari 2013 Promotie Claire Stramrood: Posttraumatic stress following pregnancy and childbirth. 26 juni 3013 Promotie Charmaine Borg: Sex, disgust, and penetration disorder. 9 december 2013

Voordrachten:

Presentatie in Zeist voor Fertiliteitsartsen: De coïtus verbeeld, 7 februari 2013 “Wat kan ik voor u betekenen, Geneeskunde vanuit een biopsychosociaal perspectief; Een never ending story! Symposium ter gelegenheid van afscheid op15 maart 2013. Invited speaker plus workshop at the International Congress on Clinical and Counselling Psychology. Istanbul Turkey 5 – 13 August 2013-11-14


ISPOG congres Berlijn: organisatie symposium Genito-/PelvicPain/Penetration Disorders (GPPPD), 25 mei 2013 Voorzitter Stichting Seksuele Gezondheidszorg Noord Nederland (SGNN) Voorzitter Stimezo Groningen Lid bestuur Nederlands Kenniscentrum voor Genderdisforie Lid bestuur Werkgroep Psychosomatische Gynaecologie & Obstetrie Penningmeester Stichting Psychosomatische Obstetrie & Gynaecologie (SPOG) Lid Groninger Gender Team Member AFUD FSD Definitions Committee Penvoerder Concilium Sexuologicum Secretaris Stichting Hector Treub Docent blok 3.3 Member of the International Scientific Committee of ISPOG 2010: Venice, Berlin 2013 Referent of the Journal of Sexual Medicine Referent of the Journal of Sex and Marital Therapy Redactielid en referent Nederlands Tijdschrift voor Seksuologie Redactielid en referent Nederlands Tijdschrift voor Obstetrie & Gynaecologie Beschermheer Stichting Aktie Benin Voorzitter arts/masterbuluitreiking Lid directie ESSM cursus ‘Sexual Medicine” 2011 Deelname Intervisie seksuologen (6x per jaar)


- 146 -

11.29 Prof. dr. A.G.J. (Ate) van der Zee Aandachtsgebied: Datum registratie: Datum herregistratie:

Gynaecologische oncologie 1 april 1992 1 april 2017

Lidmaatschappen:

Lid van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Lid van the European Society of Gynaecological Oncology (ESGO) Lid van the American Association for Cancer Research (AACR) Lid van the International Gynecologic Cancer Society (IGCS) Lid van the Society of Gynecologic Oncology (SGO) Lid van de Werkgroep Oncologische Gynaecologie (WOG) Lid van de Werkgroep Cervix Uteri Working party on valorisation of translational research in The Netherlands, The Dutch Cancer Society

Commissies:

Lid van de Gynecologic Cancer Steering Committee, National Cancer Institute, USA

Bestuursfuncties:

Lid Raad van Bestuur Universitair Medisch Centrum Groningen Voorzitter van de Signalerings Commissie Kanker KWF Council member European Society of Gynaecological Oncology Board member of External Scientific Advisory Board of the Tumorzentrum Ludwig Heilmeyer - Comprehensive Cancer Center Universitätsklinikum Freiburg, Germany Board member of Scientific Advisory Board, Centre for Cancer Biomarkers, Bergen, Norway Voorzitter Bestuur Overleg Onderwijs- en Opleidingsregio Noord-Oost-Nederland (OOR-NO)

Gevolgde nascholing, congressen, symposia en voordrachten: 9e landelijke WOG-nascholingscursus Gynaecologische Oncologie. Maastricht, voordracht 31 januari 2013: "Wetenschappelijk onderzoek in de gynaecologische oncologie" 19e Doelencongres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie, Rotterdam. Lezing 18 april: Ovariumcarcinoom anno 2013. Moderator van sessie "Debat over robotchirurgie in de gynaecologische oncologie” Perspective, Berlin, Germany. April 19, 2013. Key lecture: “Prognostic factors and clinical implications on management of vulvar cancer” Invited speaker ESAGON European Institute of Oncology Biennial Course Theory Week: Cervical Cancer. Italy, May 17, 2013. Videoconference lecture: "Sentinel node in vulvar cancer" Invited speaker at opening symposium Centre for Cancer Biomarkers (CCBIO) Universityof Bergen. Norway, May 31, 2013. Lecture: Examples of biomarker research in gynaecologic oncology Invited speaker and chairman at 17th ECCO – 38th ESMO – 32nd ESTRO 32 European Cancer Congress 2013 in partnership with ESSO, EACR, EONS and SiopE in Amsterdam, The Netherlands September 29: chair ESGO session ‘Gynaecological Cancer’ September 30: lecture: “Application of sentinel nodes in gynaecological cancer therapy”during Teaching Lecture on ‘How to Integrate Sentinel Nodes in Therapy?’


- 147 -

Voordracht verzorgen voor deelnemers aan leergang coördineren en sturen, 2 oktober 2013, ’t Kasteel, Groningen Voordracht bijeenkomst retraite expertisecentra Palliatieve zorg, 12 oktober 2013, UMCG. Lezing: “Betekenis voor taken en verantwoordelijkheden EPZ" Invited speaker and chairman at 18th ESGO meeting, October 19-22, 2013, Liverpool, United Kingdom. October 19, 2013: speaker during patient seminar Gynaecological cancers in Europe: patient advocacy and collaboration. Lecture: “Challenges of gynaecological cancers in Europe in 2013 and beyond”. October 20, 2013: panelist during session: Glass with the Expert: Treatment in vulvar cancer - Format: facilitate informal discussions, allowing participants to present their questions and gain new perspectives. October 21, 2013: speaker during video session Cervix and Vulva. Lecture: "SLN in vulvar cancer". October 21, 2013: speaker during parallel session: recurrent disease. Lecture: "Treatment considerations in vulva carcinoma with loco-regional recurrence". October 22, 2013: speaker and co-chair during State of Art session;Vulvar Cancer. Lecture: “Current status of sentinel lymph node mapping in vulvar cancer”. October 22, 2013: speaker and co-chair during parallel session Imaging. Lecture: "New imaging technology in ovarian cancer". October 22, 2013: co-chair during session: Sentinel lymph node. Invited guest debater at congress Center for Rehabilitation University Medical Center Groningen. Haren, November 9, 2013. Veiligheidscongres NFU/NVZ: Het leereffect van calamiteiten: leiderschap tonen voor een nog veiliger ziekenhuis (bijeenkomst voor ziekenhuisbestuurders). Groenekan, 20 november 2013. Congres “Trots op Patiëntenparticipatie”. Samenwerkende partners UMCG, Zorgbelang en Zorg Innovatie Forum. Interview met Ate van der Zee door Hanneke Kappen. UMCG, 22 november 2013. Congres Palliatieve Zorg 2.0, AMC Amsterdam, 11 december 2013. Voordracht: “Verandering in de palliatieve zorg in Nederland”. BROK-registratie:

9 november 2012


- 148 -

Universitair Medisch Centrum Groningen Hanzeplein 1 Postbus 30.001 9700 RB Groningen


Obstetrie & Gynaecologie Jaarverslag 2013

Recommend Documents