2S jaar PAN Amsterdam Een beurs waar ook musea vondsten doen
Op 20 november aanstaande is het weer zover. Dan opent PAN Amsterdam zijn deuren en kunnen kunst- en antiekliefhebbers kennismaken met de meest recente vondsten die zo'n 125 vooraanstaande handelaren de laatste tijd hebben gedaan. Behalve vele particuliere collectioneurs zullen er als gewoonlijk ook tal van museummensen aanwezig zijn, om te pogen hun museaal bezit te verrijken. TEKST HUUB VAN DER VALK
boven Op de achtltende editie van de PAN kocht Dirk Scheringa, voor het VOl malige Frisla Museum, bij Galerie Mokum 'Drie zwemmers' van Dlck Pieters. onder Dil rococokabinet kocht het RiJksmuseum op de PAN biJ Salomon Stadel Antlqultes en vormt nog steeds een van de hoogtepunten In de meubelcollectIe van he Rijksmuseum.
n die bijna kwart eeuw van zijn besraan is PA Amsrerdam uitgegroeid ror een jaarlijkse gebeurtenis die voor de kunsr- en antiekliefhebber van dit land niet meer weg re denken vair. Dar wordr nier alleen overduidelijk bewezen door de alsmaar stijgende weloop aan bezoeker~. jaarlijks getuigen na aAoop ook de kramenberichren van menig specraculaire aankoop die op deze beurs werd gedaan. Zelfs in hu n srourste d romen hadden de zes ku nsrhandelaren, die in 1987 h r iniriarief voor deze beur
I
namen, een dergelijk succes nier verwachr. Wie overigen ooit die eersre beurs bezocht heeft zal zich mogelijk herinneren dat er wen, tijdens dat in vergelijking met nu nog bescheiden gebeuren, [Och al 83 ederlandse deelnemers waren. Bovendien was er sprake van een zeer opmerkelijk aanbod. De circa 11.000 beursbezoekers van dar jaar zullen zeker nier releurgesreld naar huis zijn gegaan.
Van over de grenzen Af-gelopen jaar bezochren maar liefsr 46.129 bezoekers PAN Amsrerdam. Ze kwamen nier alleen uir Nederland, maar voor een deel ook uir België en uir her noorden van Frankrijk. Men mag dus vasrsrellen dar deze beurs een Noord-Europese aantrekkingskrachr heeft. Dat betekem dar deze beurs, oorspronkelijk als narionaal gelanceerd, ror ver over onze grenzen de aandachr trekr. En niet alleen van particuliere verzamelaars, ook museu md irecteu ren en hu n medewerkers weten deze beurs te vinden. Het bijzondere van de arbeid van de exposamen van zo'n beurs is, dat er altijd objecten opduiken die n iemand had verwacht. Vandaar dat nagenoeg elk museum, als de directeur zelf verhinderd is, er op de openingsdag op z'n minst een museummedewerker naarroe ~tuurt. En er worden vondsten gedaan. Vandaar dat we hier onze lezers een kleine bloemlezing bieden, van war een aantal museummensen aan ons nationale erfgoed konden toevoegen.
Spectaculair Wat destijds op de PA een van de meest in her oog lopende museumaankopen bij Salomon Srodel Anriquilés was, vormt nog sreeds een van de hoogtepumen in de meubelcollectie van het Rijksmuseum. Het is een gefineerd rococokabiner met een bijna onhollandse uitstraling. To h moet her tussen 1755 en 1765 in A msrerdam omstaan zijn. Met zijn srerk gebombeerde vormen en virtuoos knap en beweeglijk snijwerk,
linksboven
Twee zilveren kandelaars vervaardigd in 1770 in Venlo en aangekocht door het Limburgs Museum. rechtsboven In 2005 kocht het Diamant Museum
uit Antwerpen bij Epoque Fine Jewels uit Kortrijk een halssnoer van het beroemde Spaanse juweliersbedrijf Lacloche Frères., onder
Dankzij Verbeek-Schuttelaar, werden deze twee kandelaars van de zilversmid Gerardus (ornelii (*1695, werkzaam 1722-1745) verenigd met een identiek paar In het Museum Het Valkhof.
is het echter uiter t zeldzaam. Er bestaan slechts enkele andere meubelen van deze klasse en het genoemde kabinet kan slecht ontstaan zijn uit een nauwe samenwerking tussen een kastenmaker en een eersteklas beeldhouwer. a het vermelden van deze pectaculaire museumaanwinst uit 1989, zal ik mij verder beperken tot een aanral aankopen van de laatste jaren. Daarvoor ga ik rerug naar her jaar 2004. Op de achrtiende editie van de PA kocht Dirk Scheringa, voor zijn toen nog Frisia Museum gehete instelling, bij Galerie Mokum een de tijd zeer recent werk van Dick Pieters, (* Zierikzee 1940), getiteld 'Drie zwemmers'. Het was een childerij waaraan deze, in Oosrburg re Zeeland geboren kunstenaar, bijna twee jaar had gewerkt. Helaas is het nog steeds niet zeker war er met de Scheringacollectie zal gaan gebeuren, maar het is te hopen dat deze in zijn geheel behouden blijft. Een andere aankoop werd dat jaar gedaan door het Fries Scheepvaart Museum. Het verwierf bij Bruil & Brandsma Antiquairs, die in volkskunst gespecialiseerd zijn, een zeldzaam gesneden en gepolychromeerd been van een mik, door kenners ook wel een giekschaar genoemd. Het vormde in de achttiende eeuw een onderdeel van een plezierjacht. Het Museum Boijmans Van Beuningen kocht op deze beurs bij Galerie Carla Koch enige kerami che objecten van de in 1949 in Japan geboren keramiste Kayoko Hoshino. Haar tor uiterst primaire vormen reruggebrachte keramiek is van een onuit prekelijke schoonheid en geniet onder verzamelaars een grote faam. Vandaar dar deze aankoop door het Rotterdamse museum zeer terechr was. Tenslotte kwam dat jaar het Limburgs Mu eum re Venlo, via de PAN, in her bezit van twee zilveren kandelaars. Een begrijpelijke aankoop, als u
weet dat deze kandelaars in 1770 in Venlo wer· den vervaardigd.
Buitenlandse belangstelling Het zijn niet alleen ederlandse musea die op deze beurs steeds weer op zoek zijn naar bijzondere objecten. Zo wist in 2005 het Diamant Museum uit Antwerpen bij Epoque Fine Jewels uit Kortrijk, beslag te leggen op een, uiteraard met diamanten bezet, halssnoer van het beroemde Spaanse juweliersbedrijf Lacloche Frères. Deze uit 1875 stammende firma, waaraan de vier gebroeders Lacloche hun naam gaven, verwierf tussen 1920 en 1930 grote bekendheid met zijn juwelen in de art-decostijl, die uiteraard ook op de Parijse tentoonstelling van 1925 te zien waren.
boven
Deze vier qlazen w Iden In 2007 door hel Nationaal Museum Hel Loo aangekocht biJ Fndes Laméns Kunst en Antiekhandel vof onder
In 2010 verkocht Car a KoLi1 werk van Jane Reumer (bove'1) aan Boymans van Beuningen en aan keramiekmu' seurn Het Prlllcessehof Het Vic aria & Albert Museum kocht bij haar werk aan van Alexandra t'1gelfnet (onder) recht ollde'
De Ardere Tijd <.111 Kampen verkocht In 2009 een bijzond re vlieqtlliqsloel Uil evoerd dOOI HP Mutters & Zoon aan het RIJksmuseum.
Het jaar daarop was er belang telling van de zijde van een museum uit Kiev, voor een werk van de Oekraïense post-i mpression istische sch ilder Konstanrin Lomykin (1924-1993). Deze ontving zijn opleiding aan de academie van Ode~~a. Zijn schilderij, voorstellende 'Ballerina's in een leslokaal', maakte uiteindelijk, via de aankoop bij Douwe Fine Art op de PA ,dus een retourreis naar de Oekraïne. De familie Van Lynden-Van Haeften woonde ooit in ijmegen, op een paar honderd meter af: tand van Het Valkhof. Een paar zilveren kandelaars mer hun familiewapen behoorden tot het aanbod van Verbeek- chuttelaar, een van de standhouders. Geen wonder dat het 1u eum Het Valkhof, dat overigens al meer zilver van deze familie in zijn bezit had, grote belangsrelling toonde. Het gevolg was dar ook dit Stel kandelaars, van de zilversmid Gerardus Cornelii ('1695, werkzaam 1722-\745) naar het museum verhui de, waar ze nu weer zo goed al 'thuis' zijn. Ook Dirk cheringa liet zich dar jaar weer op de PAN zien. Hij kochr voor zijn museum te Spanbroek bij Ooidonk Fine Arts-Francis Maere e n bronzen beeld getiteld 'Long eared owl' van Jonathan Knight (Londen, 1954). Deze Engelsman specialiseert zich in dierplastieken en is in zijn land een van de leidende beeldhouwers op dit gebied. Maar ook voor onze kleinere musea is er alrijd wel iets dat belangrijk is. Zo kon het Gorkum Museum, via de tussenkomst van de Hi torische Vereniging van die plaats, de collectie verrijken met een achniende-eeuws huwelijksglas dat werd aangeboden door de Kunstzalen A. Vecht.
Eindeloze variatie Een vondsr op her gebied van anrieke glazen vormde in 2007 voor ons Nationaal Museum Her Loo her vierral glazen waarvan vasrsraar dar sradhouder Willem LV er destijds, samen met zijn Domeinraad, nog uit gedronken heeft. Ze waren
te koop bij Frides Laméris Kunst- en Antiekhandel vof. Datzelfde jaar chafte het Rijksprenrenkabinet op de beurs bij Hotei Japanese Prinrs enkele Japanse hoLltsneden aan van Utagawa Yoshiiku (1833-1904) n Kobayashi Kiyochika (1847-1915). Deze kunstenaars ondergingen in hun werk tot op 7ekere hoogte Je invloed van het Westen. Her jaar daarna kochr men bij dezelfde kunsthandelaar ook weer enkele houtsneden, ditmaal van Tsukioka Yoshitoshi (1839-1892) en Toyohara Kunichika (1835-1900). Ook in 2008 kocht het Tassenmuseum Hendrikje bij Bruil & Brandsnla Antiquairs een anrieke Friese schooltas. BDe Andere Tijd uit Kampen verkocht in 2009 een bijzondere vliegtuig toel uitgevoerd door H.P. MLltters & Zoon aan het Rijk mu eum en een fauteuil van J.J.P. Oud aan het Museum BOijmans van Beuningen. Het Haags Gemeenr museum kwam via John Endlich Anriquairs in het bezit van een zilveren collectebus, in 1740 vervaardigd in Batavia. In 20\0 verkocht Carla Koch werk van Jane Reumerr aan Boymans van Beuningen en aan keramiekmuseum Het Princessehof. Het Victoria & Albert Museum kocht bij haar werk aan van Alexandra Engelfriet en een glassculptuur van Carine eLltjens werd aangeko ht door her Duit e Glasmuseum "Ernsting tiftung" in Coesfeld Lette. Maar het meest vermakelijke is misschien nog wel de aankoop, in 2009 door het Rembrandthuis gedaan bij de Kun tzalen A. Vecht, van een origineel model door Louis Royer (1793-1868), van het Rembrandtbeeld op het gelijknamige plein in Amsterdam. Dit model was van brons, maar voor het uiteindelijke standbeeld was de tijds weinig geld b schikbaar. De Amsterdammers kozen toen maar voor een exemplaar in ...... gietijzer.
Wát biedt PANAmsterdam ditjaar? et is een min of meer vaste gewoonte van iedere deelnemer aan PA Amsterdam, om in z'n stand de bezoekers te verrassen met een aantal bijzondere objecten. Kunsthandelaren, galeriehouders en antiquairs houden dan ook al vér voor november hun meest specraculaire aankopen en vondsten wat achteraf, om er pas op deze beurs mee naar buiten te treden. Daardoor krijgt, voor zowel museummensen als particulieren, zo'n beursbezoek een extra aantrekkelijk aspect. Van museumzijde worden er op die manier soms kunstvoorwerpen ontdekt die al gedurende een langere periode niet aan de markt geweest zijn. Er kan echtet, vanwege de vaak hoge kwaliteit van het gebodene, ook een zekere wedijver ontstaan met particuliere collectioneurs, die ook graag dergelijke bijzondere kunstwerken willen verwerven. Daarom is het voor veel musea nuttig om op zo'n beurs 'beslagen ten ijs' te komen, vooral omdat voor de meeste aankopen vooraf een budget moet worden vrijgemaakt. Omdat, evenals de voorgaande jaren, er ook deze keer op PA N Amsterdam bijzondere vondsten vallen te doen, maakte Collect voor de opening van de beurs een kleine selectie, met een knipoog naar enkele musea waarin een dergelijke aanwinst niet zou misstaan.
H
Zo is er bijvoorbeeld bij de Kunstgalerij Albricht B.v. een schitterende Octo Eerelman te vinden, voorstellende een Friese sjees tijdens een ringrijderij. Dit voor Eerelman grootse olieverfschilderij, 88 x 129 cm, zou een hoogtepunt kunnen vormen in de collectie van het Nationaal Rijtuigmuseum te Leek. Bij Bruil & Brandsma Antiquairs is een schitterend beschilderde kast te zien uit de Zaanstreek. Een dergelijk meubel wordt tegenwoordig nog maar zelden aangeboden en zou, vooral vanwege zijn kwaliteit, zeker niet misstaan in het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem. Mark Haasnoot Fine Arts heeft in zijn stand een houten vrouwentors van Charlotte van Pallandt (18981997). Iedereen kent deze belangrijke beeldhouwster van haar bronzen, maar een houten sculptuur van haar is vrij uniek. Het zou goed passen in de collectie van De Fundatie te Zwolle, die o.a. in de tuin van 't Nijenhuis te Heino een groot beeld van Charlotte van Pallandt heeft staan. Maar ook zou het zich naadloos voegen in de verzameling van Het Depot te Wageningen.
Van de in 2008 overleden schrijver/kunstenaar Hugo Claus wordt een werk op papier, 26 x 22 cm, op deze beurs aangeboden door de Jaski Art Gallery. Als er één museum is waar een kunstwerk als dit thuis hoort, dan valt ogenblikkelijk de naam van het Cobra Museum voor Moderne Kunst te Amstelveen. Hopelijk kunnen zij de fondsen voor een aankoop verwerven.
Bij Frides Laméris Kunst- en Antiekhandel vof verwacht iedere beursbezoeker altijd bijzondere glazen te zien. Hopelijk zal het Amsterdamse Rijksmuseum zich de kans niet laten ontgaan om deze zeventiende-eeuwse groenglazen roemer, met een met sierlijke letters gegraveerd opschrift, aan zijn glascollectie toe te voegen. Salomon Stodel Antiquités, altijd op deze beurs present met een aantal hoogtepunten van onze vaderlandse cultuur door de eeuwen heen, biedt dit keer o.a. twee uitzonderlijke Delfts aardewerk mandjes aan, met in de bodem een beschildering van een galant paar binnen een rococo cartouche. Ze zouden een ideale versterking kunnen vormen van de collectie van Keramiekmuseum Princessehof te Leeuwarden, vooral vanwege hun uiterst delicate beschildering.
Vanderven & Vanderven Oriental Art sluit zich met deze 125 cm hoge terraco ta Loka-
gemaakt en 9 van dit soort tafels. Een groot aantal hiervan is verloren gegaan. Voor het
pala aan bij de openlngstentoonstelling van het Drents Museum te Assen. Die staat immers
Haags Gemeentemuseum een unieke kans, omdat het museum, met zijn splinterneuwe
in het teken van de Chinese Tang-dynastie (618-907). Maar daar in Assen betreft het een
afdeling over De Stijl, de aangewelen plek IS om deze twee meubelpn aan ons nationale
tijdelijke expositie en hopelijk zal men deze
erfgoed loe te voegen.
guur, met zijn geheel eigen schoonheid, binnenkort terug kunnen vinden in het Museum van Aziatische Kunst, dat sedert 1952 onderdak gevonden heeft in een vleugel van het Rijksmuseum te Amsterdam. Hopelijk weten de leden van de WAK de gelden hiervoor bijeen e brengen. Eduard Planting Fine Arts Photographs exposeert in zijn stand een foto van Marie Cécile Thijs. Het is een vrij recente opname van het paard Salinero van Anky van Grunsven, een combinatie die tweemaal succes oogstte op de Olympische Spelen. Deze C-print (Lambda) meet 90 x 160 cm. De foto zal niet alleen de liefhebbers van paardenspor kunnen bekoren, maar als hij een plaats zou krijgen in de collectie van het Museum voor Fotografie Huis Marseille te Amsterdam kunnen velen er blijvend van genieten. De Andere Tijd Modern Design 1900-1980 toont op deze beurs een zeldzame Albatros stoel en een bijpassend tafeltje, naar een ontwerp uit 1951 van Gerrit Rietveld. Het woord zeldzaam is hier volkomen op z'n plaats. omdat er ooit maar 27 van dergelijke stoelen zijn
