Geometrische abstracties

22.03 >13.07

Geometrische abstracties in België 1945 tot heden

Persdossier

Persconferentie Vrijdag 21 maart 2014 – Om 11u in het BAM

Geometrische abstracties in België 1945 tot heden

Contacts Perscontact Juliette Picry Tel 065 40 59 71 Gsm 0497 970 873 [email protected] Communicatieverantwoordelijke Géraldine Simonet Tel 065 40.51.72 Gsm 0473 604.994 [email protected] Curator Laura Neve Algemeen coördinatie van de tentoonstelling Caroline Dumoulin Tel 065 40.53.09 [email protected]

2

Table des matières Persbericht

p. 3

De tentoonstelling

p. 4-5

Catalogus

p. 6

Focus op de stadscollecties p. 7 Beschikbare foto’s voor de pers

p. 8-9

Praktische informatie

p. 10

Activiteiten

p. 11

Tentoonstelling « Regard(s) en mutation » p. 12 Beschikbare foto’s voor de pers

p. 13

Focus op de stadscollecties p. 14

Persbericht Deze tentoonstelling laat de bezoeker kennismaken met de uiteenlopende vormen van geometrische abstractie in België na 1945. Voor de eerste keer wordt een volledig overzicht van dit nationaal artistieke stroming voorgesteld. Na de Tweede Wereldoorlog verschijnt abstractie opnieuw op het toneel in twee verschillende varianten: lyrische en geometrische abstractie. Geometrische abstractie wordt omarmd door een groep artiesten die ­eenzelfde visie over structuren en maten delen. Vanaf medio jaren ‘40 verenigen deze kunstenaars zich om hun geometrische kunstvorm in de kijker te ­plaatsen. Door middel van onder andere openbare kunst wensen ze de ­wederopbouw van hun samenleving te bespoedigen. Artiesten trachten kunst voortdurend in het dagelijkse leven te integreren en tasten daartoe de ­zogenaamde toegepaste kunstvormen af. Achter hun aanpak schuilt een wezenlijke sociale missie: kunst binnen ieders bereik plaatsen. Het interdisciplinaire aspect dat de beweging kenmerkt, wordt op de ­tentoonstelling benadrukt. Niet enkel schilderkunst, maar ook beeldhouwwerken, meubilair, juwelen, textiel en in het openbaar gecreëerde meesterwerken worden er uitgestald. De tentoongestelde pronkstukken stammen uit de verzamelingen van de Stad Mons en uit talloze openbare en privé-collecties. Langs een thematisch parcours komen de verschillende aspecten van een van de voornaamste Belgische kunststromen aan bod, die nog steeds een bloei kent en op heden nog onvoldoende wordt erkend. Een veertigtal nationale kunstenaars ziin in de tentoonstelling voorgesteld met, onder meer, werken van Jo Delahaut, Pol Bury, Marthe Wéry, Dan Van Severen, Amédée Cortier, Jean Rets, Gaston Bertrand, Luc Peire en Walter Leblanc..

Een organisatie van de cel tentoonstellingen van de Pôle muséal van de stad Mons met de steuning van Fédération Wallonie-Bruxelles. 3

De tentoonstelling Abstractie was zo goed als verdwenen in het interbellum, maar kent na de Tweede Wereldoorlog een heropleving. Met deze esthetische keuze willen kunstenaars hun artistieke vrijheid herwinnen die tijdens de bezetting onderdrukt werd. De stroming neemt twee verschillende richtingen : ­lyrisch en geometrisch. De eerste is met gebaren en spontaan, de tweede bestaat uit geometrische vormen en pure kleuren en is gebaseerd op orde en striktheid. Meteen na de oorlog komt het erop aan om het evenwicht te herstellen in een maatschappij die afrekent met de nasleep van het geweld. Jo Delahaut stelt als eerste abstract werk tentoon in deze context. Vanaf 1946 gaat hij na zijn ontmoeting met Auguste Herbin voor het radicaal niet-figuratieve, losstaand van het zichtbare. De Franse meester is een toonaangevende figuur voor verschillende Belgische kunstenaars. Delahaut wordt de eerste exponent van geometrische abstractie in België, een stroming die tot op heden veel aanhangers telt. Met een themaparcours verkent de tentoonstelling de specifieke kenmerken en de vele facetten van de beweging aan de hand van tweeënveertig kunstenaars, 4

onder wie er enkelen nog steeds actief zijn. Het interdisciplinaire karakter is een van de hoofdkenmerken van deze stroming. Geometrische abstractie wil in het kielzog van de avant-garde het dagelijkse binnendringen via publieke en toegepaste kunst. Dit beantwoordt aan het sociaal project dat hen bezielt : kunst toegankelijk maken voor het groot publiek. De eerste zaal, «Eendracht geeft de vorm», toont de manier waarop aanhangers van geometrische abstractie zich verenigen om hun uitdrukkingswijze te bevestigen door middel van literaire of kunstkringen. In de loop van de tweede helft van de 20ste eeuw ontdekken ze over heel België gelijkgestemdheid en werken ze samen om een kunstvorm te verspreiden die geleid wordt door rede. De volgende zaal «Op weg naar minimalisme» brengt de verandering die ingeluid wordt vanaf het begin van de jaren 1960, met kunstenaars die ijveren voor meer soberheid. Jo Delahaut en Victor Noël ­w illen een maximale leesbaarheid bewerkstelligen door zich te beperken tot een essentiële woordenschat. De vlakke tinten worden imposanter, evenals het formaat van de doeken. Kleur wordt bijzonder belangrijk en wordt gebruikt in ­functie

van haar zintuiglijke eigenschappen. In de monochrome werken van Amédée ­Cortier of Marthe Wéry krijgt kleur de ­overhand op de vorm en wordt het een zelfstandige entiteit. Door haar intensiteit straalt de kleur uit naar haar omgeving.

vraagstelling van de hegemonie van het ezelschilderen. Men streeft ernaar om de kloof tussen schilderkunst en beeldhouwkunst te dichten en tot een concept van «sculptuuroppervlak» te komen. In het verlengde van Bauhaus of De Stijl willen aanhangers van geometrische ­abstractie kunst integreren in het publieke domein. Ze hopen om zo een nieuwe­ impuls te geven aan de herwaardering van ­publieke ruimten en de elitaire aard ervan te ­verzwakken. Ze ijveren voor de aanwezigheid van kunst op druk bezochte ­plaatsen en beschouwen «Kunst als gemeengoed».

De derde zaal « De werkelijkheid als herinnering» benadrukt dat zelfs als geometrische abstractie per definitie los staat van de werkelijkheid, de stroming toch een bron van inspiratie blijft voor heel wat kunstenaars. Voor mensen zoals Amédée Cortier is het een beginpunt waarvan het spoor verdween na verloop van tijd. Voor anderen is het een constant ankerpunt. Architectuur en landschap nemen hierbij De laatste zaal van de tentoonstelling een vooraanstaande positie in. brengt «Kunst in het dagelijkse leven». Het streven om kunst naar voor te brengen In de jaren 1960 treedt geometrische abs- als een onderdeel van het dagelijkse leven, tractie «Verder dan het doek» buiten het staat namelijk centraal bij geometrische traditionele kader van de schilderkunst om kunstenaars. Ze willen verder gaan dan de ruimte te verkennen. Het monochrome publieke ruimten en zich ook mengen in reliëf biedt een antwoord op de drang naar het privéleven met behulp van decoratieve ruimtelijke expansie van de kunstenaars. kunst en gebruiksvoorwerpen. Voor hen Die zijn ideaal om te spelen met licht en moet kunst een consumptiegoed worden schaduw naargelang de positie van de dat voor iedereen toegankelijk is. Ze willen toeschouwer en treden tot buiten het werk gebruikmaken van technische middelen op de muur. Deze ruimtelijke studies leiden om kunstobjecten en meubelen te produkunstenaars tot optische kunst, waarvan ceren op grote schaal. het basisprincipe een illusie van beweging is. Deze ervaringen gelden als een in5

De catalogus

Bij de tentoonstelling hoort een geïllustreerd catalogus van 144 bladzijden, bestaande uit een inleiding van prof. Denis Laoureux (ULB) en 6 thematische hoofdstukken rond geometrische abstractie in België. Inhoudsopgave • Hoofdartikel      Gemeentecollege van de stad Mons • Voorwoord                           Xavier Roland • Geometrische abstractie in België na 1945 Denis Laoureux • Eendracht geeft de vorm • Op weg naar minimalisme • De werkelijkheid als herinnering • Verder dan het doek • Kunst als gemeengoed • Kunst in het dagelijkse leven Laura Neve • Bibliografische achtergrond                                     • Colofon en dankwoord

6

De catalogus kost € 25. De catalogus wordt enkel uitgegeven in het frans en is verkrijgbaar in de boekhandels bevoorraad door Pandora Publishers.

FOCUS OP DE STADsCOLLECTIES We wisten al dat de Heilige Cecilia van François-Joseph Navez (Charleroi 1787 – Brussel 1869) een meesterwerk en een toonbeeld van de neoklassieke kunst in België was. Vele van onze buitenlandse conservatoren en curatoren hebben de historische waarde ervan onderstreept en namen het werk talloze keren in bruikleen. Nochtans werd het werk nog maar heel recent officieel erkend. Op 11 oktober 2013 ondertekende minister Fadila Laanan het besluit waarmee het werk als kunstschat werd bestempeld. Deze beslissing stoelt op de artistieke en historische waarde van het werk, evenals op de volgende beoordelingscriteria: de esthetiek, de hoogwaardige ontwikkeling en uitvoering en het verband met de kunstgeschiedenis. Dit meesterwerk wordt momenteel tentoongesteld tussen de werken uit de permanente collecties, die tegenover de tentoonstelling rond geometrische abstractie worden uitgestald. Dat is trouwens niet zomaar! Jo Delahaut, de voornaamste vaandeldrager van deze esthetiek in België, heeft niet enkel een opleiding tot kunstschilder gevolgd, maar hij heeft ook een thesis gepresenteerd in de kunstgeschiedenis dat neoclassicisme in België behandelde: door een verband te leggen tussen het werk van Navez en de werken van zichzelf en andere

‘geometrisch-abstracte schilders’, zoals Jean Rets, kan de samenhang tussen deze twee momenten uit de kunstgeschiedenis in België worden geïllustreerd. François-Joseph Navez, Sainte Cécile de Rome, huile sur toile, 179,5 x 158 cm, signé et daté de 1824, n° d’inv. 384, Collections Ville de Mons © L’Atelier de l’Imagier.

7

Beschikbare foto’s voor de pers

Paul Van Hoeydonck, Compositie, 1958.  Olieverf op doek, Privécollectie, © foto : Victor Bentley / SABAM 2014 Jo Delahaut, Zonder titel, 1963. Olieverf op doek, Collectie Stichting Koning Boudewijn, Thomas Neirynck Fonds, in depot in het BAM, Mons, inv. 1046, © foto : Philppe De Formanoir / SABAM 2014

Jean Rets, Antagone, 1957. Olieverf op doek, Collectie Belfius Bank, Brussel, © foto : Hugo Maertens / SABAM 2014

8

Amédée Cortier, Drieluik blauw, 1973. Acrylverf op doeken, Privécollectie, © foto : Brice Vandermeeren / Alle rechten voorbehouden

Walter Leblanc, Torsions PF 324, 1963-1968. Polyvinyl banden blauw en zwart op zwarte ­achtergrond, Collectie Stichting Koning Boudewijn, Thomas NeirynckFonds, in depot in het BAM, Mons, inv.760, © foto : Philppe De Formanoir / SABAM 2014

Marthe Wéry, Zoner titel, 1983. Acrylverf op doek, Privécollectie Courtesy galerie Triangle bleu, © foto : Brice Vandermeeren / SABAM 2014

Pol Bury, Capteur de ciel - Schaalmodel voor het beeldhouwwerk op het rondpunt van het station in la Louvière, 2004. Roestvrij staal, panneel en ­electrische motor, Privécollectie Courtesy Galerie Patrick Derom, © foto : Brice Vandermeeren / SABAM 2014

Marcel-Louis Baugniet, Plateau, ca.1970. Verf op eierschalen en metaal, Collectie A. WaedemonBaugniet, © foto : Brice Vandermeeren / SABAM 2014

Jean-Pierre Maury, Uurwerk (détail), 1994. Leer, metaal en plastiek, uitgegeven door Dreifuss Creative Swiss Watches, Zurich, Collectie van de kunstenaar, © foto : Luc Schrobiltgen / Alle rechten voorbehouden

Victor Noël, Zonder titel, 1957. Olieverf op unalit, Collectie André Le Bozec - Paris.Courtesy galerie Antoine Delerive - Lille © foto : Pascal Gérard / Alle rechten voorbehouden

De foto’s zijn beschikbaar op deze website : www.polemuseal.mons.be/presse/dossiers-de-presse 9

Geometrische abstracties in België 1945 tot heden

Informatie BAM  8, rue Neuve 7000 Mons +32(0)65 40 53 30 www.bam.mons.be polemuseal.mons MonsPolemuseal Tentoonstelling open van dinsdag tot zondag, van 10u tot 18u (gesloten op maandag) Tarief : 9 € / 6 € (voor de 2 tentoonstellingen) Rondleiding op reservatie bij het Toerismehuis 065/33 55 80

10

Activiteiten rond de tentoonstelling Zondag 30/03 om 11u Meet the specialists : rondleiding in het gezelschap van Laura Neve (curator) en Ben Durant, gevolgd door een aperitief hapje en -drankje- reserveren verplicht – toegangsprijs + € 3 Van 07/04 tot 11/04 Stage in het Dynamusée: Je, tu, nous – géométrisons– 9u tot 16u – € 85 ­­ inschrijving: 065/40 53 38 Donderdag 22 mei om 19u muzikale avond verzorgd door de leerlingen van Arts² - toegangsprijs + € 1 6 april, 4 mei en 1 juni en 6 juli gratis zondagen 10 april, 8 mei, 12 juni en 10 juli (2de donderdag van elke maand) : nocturne tot 21uur met een rondleiding om 18u30 4 mei en 1 juni om 14u30 Familiezondagen met rondleiding voor «kinderen en ouders», gevolgd door een miniworkshop (max. 25 personen inschrijving verplicht bij het Dynamuseum 065/40.53.38 – activiteit enkel in het Frans)

11

Tentoonstelling

regard(s) en mutation

Een tentoonstelling van de Stad Mons over louter weergave. Het is noodzakelijk om het werk voor de fotografische opdracht het kader van de beelden te beleven en «IN/OUT» in het kader van Mons 2015. elke artistieke onderneming op een unieke manier te brengen en geheel autonoom een uitgebreider of «ander» verhaal te Fotografen : vertellen. Maud Faivre Een wisselende blik: een verhaal vanuit Pierre Liebaert de stad. Rino Noviello Het collectieve werk komt tot stand Zoé Van der Haegen door de kracht van een blik, de beelden communiceren om de onderlinge verWanneer een Belgische provinciehoofds- banden van de tentoonstelling te weven. tad de culturele hoofdstad van Europa De blikken smelten samen in een dialoog wordt, versnelt het ontwikkelingstempo met verschillende woordenschatten en en wordt de ruimte voor transformaties bijzondere grammatica’s die samen de gecondenseerd. afzonderlijke delen van een verhaal vertellen, hier en daar met een vleugje humor. Deze bliksemsnelle omwenteling moet in De beproeving van de verandering vindt het collectieve geheugen worden gegrift. een raakvlak in dit samenspel van blikken. De Stichting Mons 2015 en de Stad Mons De betrokken auteurs verdwijnen achter vertrouwden aan drie opkomende hun werk om plaats te maken voor een fotografen en een regionale videast de diepgaande blik. fotografische opdracht toe om deze gigantische bouwplaats met talrijke interventies te documenteren, van de landschappen tot de publieke ruimten, van architectuur tot museuminrichting... een Marc Mawet_Atelier Matador, cutator van de­­ zeldzaamheid in België. Veranderingen in de stad: een verhaal in foto-opdracht en van de tentoonstelling beeld. De culturele dimensie van deze opdracht Une co-productie van de stad Bergen en de houdt een vereiste in die verder gaat dan stichting Mons 2015 12

Beschikbare foto’s voor de pers

Congrescentrum, december 2013, Fotograaf : Zoé van der Haegen

Steenhouwer, ondernemingscentrum Designs, oktober 2012, Fotograaf : Pierre Liebaert

Arsonic, december 2013, Fotograaf : Maud Faivre

De foto’s zijn beschikbaar op deze website : www.polemuseal.mons.be/presse/dossiers-de-presse 13

FOCUS OP DE STADsCOLLECTIES

Na afloop van de tentoonstelling ‘In/Out’, kan de bezoeker een parcours volgen doorheen de gemeentelijke collecties rond het thema ‘zichten uit Mons’. Dit parcours biedt een mengelmoes van kunstvormen (gravures, schilderijen, tekeningen, foto’s) en periodes (van de 16de tot de 21ste eeuw) aan en getuigt aldus van de levendigheid van de stad, die door grote omwentelingen wordt getekend. De huidige ­werkzaamheden 14

sluiten aan op deze ­geschiedenis en vormen het volgende hoofdstuk ervan. Mons, Vue du Vieux Marché, carte postale, Collections Ville de Mons