Extra: Waarom hebben mensen paarden In dit • • •
extra hoofdstuk leer je: Dat mensen paarden houden met een bepaald doel. Met welk doel mensen vroeger paarden hielden. Waarom mensen nu paarden hebben.
Inleiding Tegenwoordig houden mensen paarden vooral voor hun plezier. Ze rijden er wedstrijden mee, maken ritten door het bos of langs het strand of fokken elk jaar een veulentje. Vroeger waren paarden echter onmisbaar voor mensen. Toen auto’s en vliegtuigen nog niet bestonden waren paarden een heel belangrijk vervoersmiddel. Ook in het leger en in de landbouw waren paarden onmisbaar. In deze module leer je waarom mensen vroeger en nu paarden houden.
Vroeger Paard als vervoermiddel Nu stappen we op de fiets, in de auto, in de trein of in het vliegtuig als we ergens naar toe willen. Maar tot en met de eerste wereldoorlog waren paarden het normale vervoersmiddel. Mensen reden op paarden of ze spanden de paarden voor koetsen en wagens. Dit betekent dat de opa van jouw opa vroeger waarschijnlijk met de koets op visite ging. Paard en leger Paarden werden ook gebruikt in het leger. Een leger zonder paarden was jarenlang ondenkbaar. Soldaten werden dan ook getraind in het berijden en verzorgen van paarden. Paarden werden in het leger op verschillende manieren ingezet. Zo werden zij gebruikt tijdens de gevechten. Soldaten zaten met hun zwaard op een paard en gingen in gevecht met de tegenstander. Na de uitvinding van het buskruit speelden pistolen en geweren een belangrijke rol. De soldaten zaten toen niet meer met zwaarden te paard maar met deze nieuwe wapens. Bovendien werd het kanon gebruikt. Een groot en zwaar wapen dat door paarden naar het front getrokken werd. Ook zorgden paarden voor de aanvoer van munitie en voeding.
Tot aan de eerste wereldoorlog werd de strijd meestal gewonnen door de partij die de beste paarden en ruiters had. De Duitsers gebruikten zelfs in de eerste jaren van de tweede wereldoorlog nog talloze paarden. Paard en landbouw Ook in de landbouw hielp het paard de mens. Voordat de tractor uitgevonden werd was het paard erg belangrijk voor de boerenfamilie. De trekpaarden, die de boeren gebruikten, zorgden ervoor dat zwaar werk sneller kon worden gedaan. Een paard is heel geschikt om de ploeg trekken, bomen te slepen en zware wagens met landbouwproducten te vervoeren. Een paard kan namelijk ongeveer 70% van zijn gewicht slepen. Dit betekent dat een paard van 600 kilo bijvoorbeeld een boom van ongeveer 420 kilo kan slepen. Een pony van 350 kilo kan dan een boom van ongeveer 245 kilo slepen. Als we het hebben over het trekken van een kar dan kunnen ze zelfs nog veel meer gewicht verplaatsen. Als een pony een kar door heuvelachtig terrein trekt of door los zand dan kan hij één keer zijn lichaamsgewicht trekken. Als de weg verhard is dan kan hij zelfs drie keer zijn lichaamsgewicht trekken. Dan mag een paard van 600 kilo dus 1800 kilo trekken. Dat is ongeveer twee keer zoveel als een volwassen man kan trekken. Pony’s en kolenmijnen Pony’s werden ook gebruikt in de kolenmijnen. Daar trokken zij de wagentjes met kolen die op een rails stonden en verplaatsten zij zware machines. Van de 19e eeuw tot 1994 leefden duizenden pony’s onder de grond. Paard en politie Je hebt het vast wel eens gezien, de politie te paard. De politie maakt al heel lang gebruik van paarden, al sinds de 18e eeuw! Nog steeds maakt de politie graag gebruik van paarden. Politieagenten zitten bijvoorbeeld te paard tijdens evenementen zoals voetbalwedstrijden, optochten en demonstraties. De politie te paard is heel geschikt om groepen ruziënde mensen uit elkaar te halen. Dit komt omdat paarden heel wendbaar zijn. En dat is natuurlijk handig als het op een plein erg druk is. Bovendien gaan mensen snel aan de kant als er een groot paard op hen af komt rennen. Een politiepaard moet rustig en dapper zijn omdat het niet mag schrikken van schreeuwende voetbalsupporters en vuurwerk.
Paard en jacht Zoals je waarschijnlijk weet was jagen vroeger voor mensen een belangrijke manier om aan vlees te komen. Paarden konden mensen daarbij helpen. Op een paard ben je namelijk veel sneller dan lopend. Eeuwenlang hebben mensen te paard gejaagd op beren, herten en konijnen. Ook de vos was een belangrijke prooi. Niet alleen paarden maar ook honden werden gebruikt voor de jacht. Zij kunnen namelijk goed de geur van andere dieren ruiken en doordat zij achter de prooi aan rennen kunnen de ruiters te paard het dier ook makkelijk volgen. Ook nu nog worden in Nederland paarden gebruikt voor de jacht. Tijdens deze slipjacht wordt niet meer op dieren gejaagd. Mensen trekken een reukspoor. Hiervoor worden doeken gebruikt met de geur van bijvoorbeeld een vos. De honden worden dus eigenlijk voor de gek gehouden. Rijscholen Rond de 17e eeuw ontstonden in veel Europese landen rijscholen. Oostenrijk, Spanje, Frankrijk en Nederland hadden hun eigen rijscholen. Deze rijscholen waren niet bedoeld voor de gewone mensen. De adel en legerofficieren konden hier trainen. Het doel was dat de ruiters tijdens jachten, maar vooral ook in de oorlog, meer controle over hun paard kregen. Het berijden van de paarden werd daardoor veel veiliger. In de rijscholen leerden de ruiters allerlei bewegingen die zij in de oorlog konden gebruiken bijvoorbeeld bepaalde sprongen om de vijand te imponeren en zo mogelijk tegen de grond te werken. Deze rijscholen vormden de basis van de hedendaagse dressuur. Oefeningen die nu op het hoogste niveau gereden worden, zoals de piaffe en de pirouette, werden toen ook al gereden. Sommige rijscholen bestaan nog steeds. Deze rijscholen geven voorstellingen, je kunt ze dus bezoeken. De bekendste rijschool is de Spaanse rijschool in Wenen. De foto hiernaast is van de Spaanse rijschool.
Nu Tegenwoordig worden paarden in de westerse wereld niet vaak meer in de landbouw of in een leger gebruikt. En ook als vervoersmiddel zijn zij inmiddels ingehaald door auto’s, treinen en vliegtuigen. Het jagen te paard doen we tegenwoordig alleen nog maar voor ons plezier en met een namaakvos. Toch zijn er nog zo’n 495.000 paarden in Nederland. Er zijn namelijk nog veel redenen waarom mensen graag paarden houden. Sommige mensen rijden fanatiek wedstrijden. Andere mensen rijden graag ontspannen in de natuur. Ook zijn er mensen die het heel leuk vinden om veulentjes te fokken bij hun paard. En ook de politie maakt nog steeds gebruik van paarden. Nooit uitgeleerd Als je met paarden omgaat ben je eigenlijk nooit uitgeleerd. Dit geldt zeker voor paardrijden. Zorg er daarom voor dat je goede begeleiding krijgt van een deskundige en gediplomeerde instructrice of instructeur. Ook als je (nog) geen wedstrijdambities hebt. Eén van de eerste dingen die je leert als je begint met ponyrijden, is hoe je ervoor kunt zorgen dat de pony naar jou luistert. Ponyrijden wordt daardoor veiliger. Als je de eerste beginselen een beetje onder de knie hebt is het goed om veel verschillende onderdelen van de sport uit te proberen. Zo kun je zien wat je leuk vindt en waar jij en je pony goed in zijn. Daarna kun je, als je dat wilt, kiezen voor een onderdeel. Maar je kunt ook verschillende onderdelen naast elkaar beoefenen. Dat is leuk voor de afwisseling, voor jou en zeker ook voor je pony. Op www.bixiekids.nl kun je onder ‘paardensport’ lezen welke onderdelen er zijn.
Samenvatting In dit hoofdstuk heb je geleerd dat mensen paarden houden met een bepaald doel. Vroeger gebruikten mensen paarden: • als vervoersmiddel • in het leger • in de landbouw • in de kolenmijnen • bij de politie • tijdens de jacht • in rijscholen Nu gebruiken mensen paarden: • voor recreatie, bijvoorbeeld buitenritten • om veulentjes te fokken • voor de sport • bij de politie
Je kunt meer lezen over wat je allemaal kunt doen met een pony in het boek “Bixie Bieb”. De Bixie Bieb kun je bestellen in de KNHS-webshop op www.knhs.nl
