een werkgroep actief geweest bestaande uit vertegenwoordigers van gebruikers, voorschrijvers, financiers, leveranciers en producenten

ISSUE

HET CLIQ-PROJECT Classificatie van hulpmiddelen Yvonne Heerkens 1

Hoewel in Nederland jaarlijks vele miljoenen euro’s worden besteed aan hulpmiddelen, zijn die hulpmiddelen lang niet altijd adequaat en worden ze ook lang niet altijd goed gebruikt. De wens om een goede match te kunnen maken tussen de mogelijkheden en de wensen van een persoon ten aanzien van zijn/haar functioneren en dat wat een hulpmiddel kan bieden, ligt ten grondslag aan het Cliq-project (Classificatie implementeert qualiteit). De doelstelling van het project is te komen tot een nationale verfijning van de internationale classificatie van hulpmiddelen voor mensen met functioneringsproblemen (ISO9999) uitgaande van ‘product related intended use’, dat wil zeggen datgene wat de gebruiker van het hulpmiddel mag en kan verwachten.

MODULEN Het Cliq-project wordt in maart 2007 afgerond. Beschikbaar zijn nu vijftien modulen. Ze gaan over de onderwerpen: • Pro- en orthesen • Incontinentiematerialen • Loop- en verplaatsingsmiddelen voor binnen • Communicatiehulpmiddelen voor mensen met visuele problemen • Therapeutische elastische kousen • Communicatiehulpmiddelen voor mensen met hoorproblemen • Ademhalingsproblemen • Verzorgingsproducten: stomahulpmiddelen + wondverzorgingsproducten • Communicatiehulpmiddelen voor mensen met motorische problemen • Schoenvoorzieningen • Diabeteshulpmiddelen • Inrichtingselementen • Vervoermiddelen voor buiten • Hulpmiddelen voor persoonlijke verzorging en bescherming en woningaanpassingen • Huishoudelijke hulpmiddelen.

een werkgroep actief geweest bestaande uit vertegenwoordigers van gebruikers, voorschrijvers, financiers, leveranciers en producenten van hulpmiddelen. Bij verschillende modulen zijn paramedici betrokken geweest.

DIVERSE INSTITUTEN EN WERKGROEPEN De modulen zijn ontwikkeld door verschillende instituten, waaronder iRv, KBOH, TNO, BRT, KITTZ, Nigella, PACT en NPi. Per module is

TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN Voorschrijvers hoeven niet meer een specifiek product voor te schrijven, maar kunnen via een meer generieke code aangeven wat het beoogd gebruik is dat zij met het voorschrijven van een hulpmiddel op het oog hebben. Dat bete-

1

Programmaleider Classificaties & Verslaglegging NPi

ISSUE 1 - 2007

METHODE Iedere module bestaat uit een verfijning van de ISO9999 met maximaal 3x2 cijfers (bovenop de bestaande 3x2 cijfers) en een groot aantal producttypebeschrijvingen. De wijze waarop de modulen zijn ontwikkeld staat beschreven in de ‘Cliq-methode’. Deze methode is omgezet in een NTA (Nederlands Technische Afspraak). De OntwerpNTA is onlangs door het Nederlands Normalisatie Instituut uitgezet voor commentaar. Voor zowel de classificatie als de methodiek bestaat grote internationale belangstelling, zodat deze ook op CEN (Comité Européen de Normalisation) en ISO (International Standardisation Organization)niveau ingebracht zullen worden.

De keuze van de juiste hulpmiddelen draagt bij aan een betere participatie van jong en oud.

kent dat niet een concreet product wordt voorgeschreven, maar dat de gewenste functionaliteit wordt aangegeven in de vorm van een generieke code. Patiënten/gebruikers krijgen vrijheid van productkeuze, doordat zij op basis van deze code uit meerdere producten van meerdere leveranciers een keuze kunnen maken. Handel en industrie kunnen een breder assortiment aanbieden en kunnen de klanten in catalogi en op internet websites via de classificatiecodes naar de voor hen geschikte producten leiden. Verzekeraars/verstrekkers kunnen transparantie aanbrengen in hun vergoedingen gebaseerd op een realistische prijs per code, waarbij de patiënt voor duurdere hulpmiddelen met dezelfde functionaliteit kan bijbetalen. TOT SLOT De belangrijkste onderdelen van de ISO9999 zijn dan uitgewerkt. In voorbereiding is een implementatieplan. Financiers van het project zijn CVZ, het College voor zorgverzekeringen, en NICTIZ, het Nationaal ICT Instituut in de Zorg. Informatie over Cliq en Cliq-producten kunt u krijgen via www.cliq.nl en bij Yvonne Heerkens (NPi / [email protected] / 033 421 61 50), samen met ir. Theo Bougie, projectleider van het Cliq-project.

ONDERZOEK & ONTWIKKELING

1

ISSUE

‘GEDREVEN DOOR KENNIS, BEWOGEN DOOR MENSEN’ NPi-afscheidssymposium Prof.dr. Rob Oostendorp 11 mei 2007 Het symposium met als motto ‘Gedreven door kennis, bewogen door mensen’ dat wordt georganiseerd ter gelegenheid van het afscheid van prof. dr. Rob Oostendorp als wetenschappelijk directeur van het NPi, gaat vooral over patiënten met een of meer chronische aandoeningen. Hun aantal zal nog toenemen door de groeiende medischtechnologische ontwikkelingen en de veroudering van de bevolking. Tijdens het symposium gaan topdeskundigen met de deelnemers in gesprek over nieuwere opzetten van de zorg voor patiënten met chronische aandoeningen, die de patiënten ten goede komen en de professionals meer voldoening schenken. Kernwoorden daarbij zijn netwerkvorming, samenwerking eerste- en tweedelijn en zo nodig andere sectoren, en specifieke deskundigheid rond bepaalde patiëntencategorieën.

MEER MENSEN MET CHRONISCHE AANDOENINGEN De begeleiding van patiënten met een chronische aandoening trekt een grote wissel op de deskundigheid van paramedici. Chroniciteit betekent nog al eens dat patiënten, ondanks adequate zorg, niet veel vooruitgaan, of zelfs achteruitgaan in functioneren, en dat er niet altijd sprake is van functioneel herstel, maar veeleer van een verbetering van kwaliteit van leven. Soms is de aandoening zo progressief, dat de resultaten van alle inspanningen niet eens zichtbaar zijn, terwijl ze voor de patiënt wel veel kunnen betekenen. Voor zorgverleners is het positiever om te zien dat patiënten wel herstellen en weer op hun oude niveau terechtkomen, zoals bij patiënten met acute aandoeningen veelal het geval is. Het lijkt meer ‘rewarding’, maar, de vraag is of niet juist de begeleiding van mensen met chronische aandoeningen de uitdaging voor de praktijk vormt. Is het niet juist deze groep waarop de paramedici hun tanden - figuurlijk gesproken dan - zouden moeten stukbijten, om er met de patiënten samen voor te zorgen dat hun toestand toch nog vooruitgaat, stabiliseert, of wel hen bij te staan als hun gezondheidstoestand verder ach1

algemeen directeur NPi

2

teruitgaat? Ligt daar niet de grote uitdaging voor de paramedische sector? En, als dat dan zo is, hoe kun je dat als practicus het beste aanpakken? Wat kun je zelf en wat kan beter samen met anderen? ZORGEXPERIMENTEN In bovengeschetst kader is het goed te weten dat er al druk wordt geëxperimenteerd met de manier waarop de zorg aan mensen met een chronische aandoening het beste kan worden opgezet. In verschillende delen van het land hebben academische en topklinische centra de krachten gebundeld met eerstelijners en is er sprake van

verrassend goed werkende netwerken voor de zorg aan patiënten met chronisch progressieve aandoeningen. Ook veel paramedische praktijken hebben de nieuwe toekomst opgepakt. Zij zijn de samenwerking in de eerste- en tweede lijn aangegaan, zij participeren in multiprofessionele netwerken voor de zorg aan specifieke groepen chronische patiënten, zij hebben hun deskundigheidsniveau verhoogd, specifieke trainingen gevolgd, en merken dat de nieuwe werkwijze bevredigender is voor de patiënten en henzelf. WORKSHOPS OVER NIEUWE OPZETTEN VAN ZORG De deelnemers aan het symposium kunnen kennismaken met nieuwere vormen van zorg en de initiatiefnemers en deskundigen, paramedici en artsen, bevragen over het hoe en waarom daarvan en over de resultaten natuurlijk. ’s Morgens en ’s middags is er keuze uit vier verschillende workshops (zie programma symposium).

Prof. dr. Rob Oostendorp, wetenschappelijk directeur NPi

ONDERZOEK & ONTWIKKELING

Ria Wams 1

ISSUE 1 - 2007

PROGRAMMA KUNST VAN HULPVERLENEN In de workshops komt tot uiting wat door Leo Hagenaars de ‘kunst van hulpverlenen’ wordt genoemd. De hulpverlener ten dienste van en samen met de patiënt op zoek naar wat de patiënt nodig heeft en hoe daarin het beste kan worden voorzien. Voordat de deelnemers in workshops uiteengaan zal Leo Hagenaars stilstaan bij enkele elementen van wat hij ‘de kunst van hulpverlenen’ noemt. Daarna zal Erik Hendriks toelichten op welke wijze richtlijnen inhoudelijk en organisatorisch bijdragen aan de kunst van hulpverlenen in de praktijk. Aangezien er niet over alle onderwerpen, voor alle patiëntengroepen en voor alle beroepen richtlijnen beschikbaar zijn is de toegang tot informatie voor zorgprofessionals een uiterst belangrijk item. Dit item neemt Jessie McGowan uit Canada voor haar rekening. En last but not least geeft Rob Oostendorp zijn visie op de zorg voor mensen met chronische aandoeningen en de drijfveren die daaraan ten grondslag liggen. Zo lang er sprake is van functieherstel behandelen paramedici eigenlijk met de wind in de rug. Onder deze omstandigheden is behandelen bijna altijd succesvol. De patiënt, paramedische behandelaars en het revalidatieteam worden pas écht op de proef gesteld als er geen functioneel herstel (meer) mogelijk is en patiënten toch willen revalideren. Het werken aan het verbeteren van de kwaliteit van leven zonder functieherstel is vaak een langdurig en confronterend proces dat het uiterste vraagt van iedereen. Zijn wij bereid tot het uiterste te gaan en om het brein te helpen om nieuwe oplossingen, strategieën en compensaties te zoeken en te vinden. Rob Oostendorp zal in zijn afscheidswoord vooruitzien op de ontwikkelingen in de paramedische zorg vanuit het perspectief van het zich voortdurend aanpassende brein.

ISSUE 1 - 2007

09.15 uur 09.55 uur 10.00 uur 10.30 uur 11.00 uur 11.30 uur

Ontvangst met koffie en thee Opening - drs. Ria Wams (dagvoorzitter) Over de kunst van hulpverlenen - Leo Hagenaars Ontwikkelen en evalueren van richtlijnen: op weg naar uitkomsten en criteria voor doelmatige zorg dr. Erik Hendriks Koffie en thee Keuze uit vier workshops

Workshop 1: Patiënten met COPD in beweging krijgen en houden: een uitdaging voor patiënt, zorgverstrekker en zorgsysteem Bart Smit / prof.dr. Rik Gosselink / prof.dr. Thierry Troosters Workshop 2: Neuromusculaire aandoeningen: mag het een onsje meer zijn? - prof.dr. Baziel van Engelen / drs. Edith Cup / Allan Pieterse Workshop 3: A dream becomes true. Intensief oefenen kan ook als je reuma hebt: van RCT naar implementatie dr. Zuzana de Jong / Florus van der Giesen Workshop 4: Kinderrevalidatie: jong-leren met mogelijkheden dr. Imelda de Groot / dr. Ria Nijhuis-van der Sanden 12.45 uur

Lunch

13.45 uur

Keuze uit vier workshops

Workshop 1: Parkinson: Rigiditeit vraagt om flexibele hulpverlening dr. Bas Bloem / dr. Marten Munneke / dr. Bert de Swart Workshop 2: Motorische revalidatie / CVA: nieuwe wijn in nieuwe vatendr. Jaap Buurke Workshop 3: Interculturele fysiotherapie: een uitdaging dr. Dorine van Ravensberg / drs. Lonneke van Berkel Workshop 4: Cliëntgericht werken in de geriatrie: patiënt én mantelzorger centraal! - prof.dr. Marcel Olde Rikkert / drs. Maud Graff 15.00 uur 15.30 uur 16.00 uur 16.30 uur

Koffie en thee Access to information for health professionals prof. Jessie McGowan, PhD (Canada) Afscheidslezing - prof.dr. Rob Oostendorp Afsluitende borrel

Datum: Vrijdag 11 mei 2007 Kosten: Euro 195,- inclusief congresboek, koffie, thee, lunch en borrel, respectievelijk Euro 135,- voor NPi-Servicekaart-abonnees.

Plaats: De grote congreszaal in Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem Accreditatie: Voor dit congres wordt accreditatie aangevraagd bij o.a. het KNGF.

ONDERZOEK & ONTWIKKELING

3

ISSUE

VERGROOT UW COMMUNICATIEVE VAARDIGHEID MET HULP VAN HET NPi

Binnen de fysiotherapie, oefentherapie en andere paramedische professies wordt meer en meer het belang van cognities (gedachten) van mensen over hun gezondheidsprobleem ingezien. Het wordt steeds duidelijker dat bepaalde cognities en het daaruit voortkomend gedrag gezondheidsbelemmerend dan wel -bevorderend kunnen werken. Het vergt van paramedische hulpverleners de nodige vaardigheid op het communicatieve vlak om cliënten hun eigen gedachten over hun gezondheidsprobleem bewust te laten worden, hun authentieke verhaal te laten doen en hen te coachen bij het oplossen van of leren omgaan met hun gezondheidsprobleem. Hiertoe heeft het NPi twee cursussen ontwikkeld: een cursus die geschikt is voor paramedici in brede zin en een cursus die specifiek bedoeld is voor fysiotherapeuten.

‘BEWEGING’ IN HET GEDRAG VAN DE CLIËNT, OM HEM/ HAAR WEER IN BEWEGING TE KRIJGEN Deze nieuwe tweedaagse cursus is ontwikkeld voor paramedici (oefentherapeuten, fysiotherapeuten, ergotherapeuten en andere paramedici) met een coachende en adviserende taak, die zich met name richten op de zelfredzaamheid van de cliënt en die hun coachende rol als therapeut willen verdiepen. De twee trainers (Alex Vaassen, trainer/coach & oefentherapeut Mensendieck en Liesbeth van Vugt-van Zuiden, trainer/coach & fysiotherapeut) reiken vanuit de NLP-methodiek technieken aan die bij uitstek te gebruiken zijn in de paramedische praktijk. Beide trainers zijn tot NLP-trainer opgeleid op het NTI-NLP en hebben een eigen coachingspraktijk ‘spirit2move’. Daarnaast zetten zij hun rijke academische en praktische ervaring en kennis tijdens de cursus in.

z’n gedrag te kunnen aanpassen? En weer terugvalt in zijn oude (gedrags/bewegings)patroon? Heeft u zich wel eens afgevraagd waar dat vandaan komt of hoe dat komt? Heeft u een of meerdere van deze vragen met “ja” beantwoord, dan geeft deze driedaagse cursus u inzicht in hoe u handelt en het effect daarvan op uw cliënt. Tevens leert u een aantal technieken om u en uw patiënt in de juiste richting ‘in beweging’ te krijgen. Veel gedachten van cliënten over wat er met hen aan de hand is, zijn onbewust en kunnen niet direct door hen onder woorden worden gebracht. Als gedachten worden uitgesproken, dan komt dat tot uiting in woorden, woorden die uitgesproken kunnen worden leiden tot daden en daden kunnen leiden tot verandering. Wat als je je gedachten zou kunnen veranderen? En wat zou er mogelijk

Michael Schermer 1

kunnen zijn als je gedachten in woorden kunt vatten die op hun beurt tot veranderd gedrag leiden? De paramedicus leert in deze cursus hoe hij de cliënt in staat kan stellen z’n gedachten en de daaruit volgende woorden in daden kan omzetten. Daarbij maakt hij gebruik van suggesties in het taalgebruik om de cliënt in beweging te krijgen naar zijn/haar doel. In de cursus is er naast theoretische uitleg veel ruimte voor praktijk. Er wordt veel tijd besteed aan het oefenen in groepjes. Ervarings-, bewustwordings- en observatieoefeningen zijn belangrijke elementen in deze cursus, zodat de opgedane kennis direct in praktijk kan worden gebracht. De eerste cursus ‘Beweging’ in het gedrag van de cliënt, om hem/haar weer in beweging te krijgen wordt georganiseerd op vrijdag 30 november en zaterdag 1 december 2007 in Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem. Voor meer informatie over deze cursus zie de cursuspagina’s voor oefentherapeuten, fysiotherapeuten, ergotherapeuten en overige paramedici op www. paramedisch.org onder ‘Cursussen’.

Heeft u wel eens heel veel energie en motivatie in een cliënt gestoken en toch de cliënt niet in beweging weten te krijgen? Is het u ooit wel eens gebeurd dat een cliënt alles lijkt te hebben begrepen, alles heeft geleerd en toch niet in staat blijkt te zijn 1

Fysiotherapeut / cursuscoördinator / cursusleider afdeling Deskundigheidsbevordering NPi

ISSUE 1 - 2007

Trainers Alex Vaassen en Liesbeth van Vugt-van Zuiden

DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING

5

plaats op zaterdag 21 april (basisdag ‘MDBB-model’ in het Mercure Hotel Arnhem), en op de zaterdagen 2 en 16 juni 2007 in Conferentiecentrum Kaap Doorn te Doorn. Voor nadere informatie en inschrijving zie de cursuspagina voor fysiotherapeuten op www.paramedisch.org onder ‘Cursussen’ - ‘Cursussen januari t/m juni 2007’.

Leo Hagenaars, cursusleider van de cursus ‘Cliëntgerichte communicatie’

CLIËNTGERICHTE COMMUNICATIE: EMPATHIE IS MEER DAN LUISTEREN ALLEEN De cursus ‘Cliëntgerichte communicatie: empathie is meer dan luisteren alleen’ is specifiek voor fysiotherapeuten’ ontwikkeld. Deze cursus biedt een praktische vertaalslag van het meerdimensionaal belasting-belastbaarheidsmodel (MDBB-model) en het gedachtegoed uit het boek ‘Over de Kunst van Hulpverlenen’ (= het cursusboek voor de basisdag ‘MDBB-model’) naar de concrete communicatie met cliënten. Aan de tijdens de basisdag ‘MDBB-model’ uiteengezette biopsychosociale visie op fysiotherapie en aangereikte methodiek voor het fysiotherapeutisch handelen worden in een tweedaagse training praktisch handen en voeten gegeven aan de bij deze visie en methodiek aansluitende wijze van communiceren met cliënten. Tijdens die twee dagen wordt niet alleen het proces van communicatie kritisch onder de loep genomen, maar ook de vakinhoudelijke kwaliteit van de communicatie. Naast de anamnestische gespreksvoering wordt tevens de therapeutische gespreksvoering geoefend aan de hand van voorgestructureerde en zelf ingebrachte patiëntprofielen. De opbouw van de moeilijkheidsgraad van de patiëntprofielen is van eenvoudig naar complex, zowel wat betreft de ‘biomedische’ als de ‘gedragsmatige’ redeneringen. In de cursus worden overwegend interactieve werkvormen gehanteerd, waarbij er veel

6

ruimte is voor de praktijksituaties van de deelnemers. Om de gewenste communicatieve vaardigheden te kunnen ontwikkelen, is het maximum aantal deelnemers op 30 gesteld en worden de deelnemers begeleid door drie trainers: Leo Hagenaars, Lennard Voogt en Vincent Kortleve (allen fysiotherapeut en docent fysiotherapie). Na deze training is de cursist in staat om in de context van zijn eigen dagelijkse praktijk op professionele (doelgerichte, systematische, procesmatige en bewuste) wijze te communiceren met cliënten met uiteenlopende gezondheidsproblemen. Na deze training kan de theraepeut in de communicatie met cliënten bewust verschillende rollen innemen. Zo kan hij uitdrukking geven aan de rol van een deskundige fysiotherapeut die vragen beantwoordt over en hulp biedt bij de fysieke elementen van het gezondheidsprobleem. Maar ook kan hij invulling geven aan de rol van meelevende medemens die in een professionele ontmoeting de cliënt in staat stelt anders op zichzelf te reflecteren. Dit laatste volgens de uitgangsgedachte van de hermeneutische benaderingswijze. Hierdoor is de cursist in staat om middels zijn manier van communiceren een bijdrage te leveren aan de zelfredzaamheid van cliënten en het voorkómen van chroniciteit. De eerstvolgende cursus ‘Cliëntgerichte communicatie: empathie is meer dan luisteren alleen’ vindt

DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING

POSITIEVE ERVARINGEN ... “Wat ik geleerd heb van de cursus, is dat bewust communiceren een speciale vaardigheid is. En het grote belang om al bij het eerste contact met de cliënt duidelijk te krijgen wat het verhaal achter de cliënt is en wat zijn overtuigingen zijn. Ik adviseer collega’s deze cursus te volgen om zich ervan bewust te worden dat communiceren echt ‘een vak’ is en welke invloed de communicatie van de therapeut heeft op de cliënt.” “Ik vond het een zeer interessante en waardevolle cursus omdat ik geleerd heb resp. handvatten gekregen heb om me te verplaatsen in de patiënt om erachter te komen waarom de patiënt klaagt. Waardoor vertoont de patiënt dit gedrag? Dit maakt mijn fysiotherapeutische hulp niet alleen effectiever, maar het kost mijzelf minder irritatie bij de zgn. ‘klagers’ (die iedereen wel herkent), omdat ik nu beter snap waardoor ze zo ‘zeuren’.” “De cursus zelf was niet strak geprogrammeerd, we konden de stof deels zelf bepalen. De cursus is erg praktisch en ik heb mijn communicatieve vaardigheden behoorlijk opgekrikt. Ik vind dat iedere fysiotherapeut deze cursus zou moeten volgen. Deze cursus is een goede aanvulling op de verplichte modulen communicatie en DTF.” “Ik vond dit voor mijzelf een zeer waardevolle cursus. Ik heb er veel aan gehad omdat het heel praktisch was en goed aansluit bij de patiëntenpopulatie die ik behandel, namelijk mensen met chronische klachten”.

ISSUE 1 - 2007

NIEUWE MODULAIRE OPZET NPi-CURSUS ‘HYDROTHERAPIE’ Vanaf 2007 is de opzet van de NPi-cursus ‘Hydrotherapie’ vernieuwd. Het NPi organiseerde in het verleden de basiscursus ‘Hydrotherapie’, de ‘Vervolgcursus hydrotherapie’ en de cursus ‘Halliwick’. Vanaf 2007 wordt de cursus ‘Hydrotherapie’ opgedeeld in drie modulen. Elke module bestaat uit twee cursusdagen (vrijdag inclusief avondprogramma en zaterdag). Voor meer informatie over de inhoud van deze cursussen kunt u contact opnemen met Yvonne Kappe via [email protected]. Voor meer informatie over het programma, de kosten, inschrijven, etc. verwijzen we u naar onze website www.paramedisch.org onder Cursussen januari t/m juni 2007.

op de hydrotherapie in de orthopedie en reumatologie. Module 2 zal plaatsvinden op 30 november en 1 december 2007, Module 3 wordt georganiseerd in het voorjaar 2008. Module 1 is een verplichte module, daarna kan worden gekozen voor de Module 2 of 3. Module 1 en 2 voldoen tezamen aan de criteria van de Nederlandse Halliwick Vereniging tot het verkrijgen van een internationaal Halliwick-certificaat.

Module 1 is de basismodule ‘Praktijkcursus Hydrotherapie’, die georganiseerd wordt op 1 en 2 juni 2007 te Sliedrecht. Bij deze vernieuwde cursus zijn op dit moment nog enkele plaatsen vrij. Module 2 staat in het teken van hydrotherapie in de neurologie en Module 3 gaat in

INHOUD VAN MODULE 1: • vloeistofmechanica en fysiologie van onderdompeling • hydrotherapie: onderzoek en implementatie in richtlijnen, in het kader van Evidence Based Practice • het belang van de International Classification of Functioning,

Disability and Health (ICF) voor de hydrotherapie • introductie van het Halliwick Concept, Ai Chi en de Bad Ragaz Ring Methode • hydrotherapie in het kader van de valpreventie. INHOUD VAN MODULE 2: • hydrotherapie in de neurologie: mogelijkheden voor vroege mobilisatie, constraint-induced movement therapy en basale stimulatie • het Halliwick Concept • introductie van Watsu. INHOUD VAN MODULE 3: • hydrotherapie in de orthopedie en reumatologie, speciale aandacht voor reumatoïde arthritis, fibromyalgie, osteoporose en lagerugklachten • inspanningsfysiologie • groepstherapie, therapeutisch spel • aquafitness.

CURSUS ‘ONTSPANNING’ VERNIEUWD MET HET THEMA ‘POSITIEVE PSYCHOLOGIE’ De term ‘positieve psychologie’ klinkt misschien wat populair, maar het is een nieuwe ontwikkeling binnen de psychologie als wetenschapsgebied. De unieke aanpak van de positieve psychologie is gericht op het versterken van herstelbevorderende factoren. Dit houdt in het bevorderen van (1) positieve ervaringen, (2) het aanspreken van karaktersterktes, waarden en interesses in de patiënt, en (3) het opzetten van groeibevorderende sociale verbanden. Bij het bevorderen van positieve ervaringen moet men denken aan interventies gericht op meer bewust genieten (mindfulness), het vergroten van dankbaarheid en het bevorderen van flow. Flow is de toestand waarbij je als het ware helemaal opgaat in een activiteit die je talenten aanspreekt. Voor patiënten met stress

ISSUE 1 - 2007

of pijn helpt deze toestand van flow de aandacht af te leiden van de problematiek en het ongemak. De tweede poot binnen de positieve psychologie is het aanspreken van waarden en karaktersterktes van de patiënt. Onderzoek op dat gebied laat zien dat patiënten die leven en handelen vanuit hun centrale waarden gelukkiger zijn en ook stressbestendiger. De derde poot richt zich op de grotere sociale verbanden. De interventies zijn hierbij bijvoorbeeld gericht op het werk, school, of gezin. Naast aandacht voor het verminderen van de negatieve aspecten binnen het gezondheidsprofiel van de patiënt, is er in de nieuwe opzet van de cursus aandacht voor het versterken van de positieve aspecten in het gezondheidsprofiel van de patiënt.

De vernieuwde cursus ‘Ontspanning’ vindt plaats op vrijdag 13 en zaterdag 14 april, vrijdag 11 en zaterdag 12 mei en zaterdag 16 juni 2007 (vrijdagen inclusief avondprogramma) in Conferentiecentrum Kaap Doorn te Doorn.

Cursusleider Peter van Burken

DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING

7

CURSUSSEN

BIJ DE VOLGENDE CURSUSSEN ZIJN NOG PLAATSEN VRIJ:

Spelen met oefenstof en groepen nr. 702611 Data: vrijdagmiddag en -avond 2 maart en zaterdag 3 maart 2007 Plaats: Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem Kosten: € 399,- inclusief koffie, thee, avondmaaltijd, lunch en cursusmateriaal, resp. € 360,- voor NPi-Servicekaart-abonnees

Zwanger Actief (VERNIEUWD!) nr. 700171

Hoofdpijn nr. 701941 Data: vrijdagmiddag en -avond 23 maart en zaterdag 24 maart 2007 Plaats: Conferentiecentrum Kaap Doorn te Doorn Kosten: € 433,- inclusief koffie, thee, avondmaaltijd, lunch, cursusmateriaal en het boek ‘Over de Kunst van Hulpverlenen’ (3e druk incl. DVD, 2006), resp. € 393,- voor NPi-Servicekaart-abonnees

Ontspanning nr. 700221

Data: vrijdag 9 en zaterdag 10 maart, vrijdag 30 en zaterdag 31 maart, vrijdag 27 en zaterdag 28 april 2007 (vrijdagen inclusief avondprogramma) Plaats: Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem Kosten: € 1.199,- inclusief koffie, thee, lunches, avondmaaltijden en cursusmateriaal, resp. € 1.079,voor NPi-Servicekaart-abonnees

Data: vrijdag 13 en zaterdag 14 april, vrijdag 11 en zaterdag 12 mei, zaterdag 16 juni 2007 (vrijdagen inclusief avondprogramma) Plaats: Conferentiecentrum Kaap Doorn te Doorn Kosten: € 978,- inclusief koffie, thee, lunches, twee avondmaaltijden en cursusmateriaal resp. € 880,- voor NPi-Servicekaartabonnees

Basisdag ‘Meerdimensionaal belasting-belastbaarheidsmodel’ nr. 700741 en nr. 700742

Heup- en/of liesklachten nr. 700611

Datum: zaterdag 17 maart 2007 resp. zaterdag 21 april 2007 Plaats: Mercure Hotel Arnhem te Arnhem Kosten: € 178,- inclusief koffie, thee, lunch en de 3e - geheel herziene - druk van het boek ‘Over de kunst van hulpverlenen. Het meerdimensionale belasting-belastbaarheidsmodel: een vakfilosofisch model voor een menswaardige gezondheidszorg’ (incl. DVD) resp. € 160,- voor NPi-Servicekaartabonnees

Data: zaterdag 17 maart (basisdag ‘MDBB-model’), vrijdag 13 april (inclusief avondprogramma) en zaterdag 14 april 2007 Plaats: zaterdag 17 maart 2007: Mercure Hotel Arnhem te Arnhem; vrijdag 13 en zaterdag 14 april 2007: Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem Kosten: € 599,- inclusief koffie, thee, lunches, avondmaaltijd en cursusmateriaal, resp. € 549,- voor NPiServicekaart-abonnees. Voor degenen die de basisdag ‘MDBB-model’ reeds hebben gevolgd bedraagt de cursusprijs € 421,- resp. € 389,- voor NPi-Servicekaart-abonnees.

Cliëntgerichte communicatie: empathie is meer dan luisteren alleen nr. 700691 Data: zaterdagen 21 april (basisdag ‘MDBB-model’), 2 juni en 16 juni 2007 Plaats: zaterdag 21 april 2007: Mercure Hotel Arnhem te Arnhem; zaterdagen 2 en 16 juni 2007: Conferentiecentrum Kaap Doorn te Doorn Kosten: € 550,- inclusief koffie, thee, lunches en cursusmateriaal, resp. € 497,- voor NPi-Servicekaart-abonnees. Voor degenen die de basisdag ‘MDBB-model’ reeds hebben gevolgd bedraagt de cursusprijs € 383,- resp. € 345,- voor NPi-Servicekaart-abonnees.

Hoofd-, hals- en nekklachten nr. 700951 Data: zaterdag 21 april (basisdag ‘MDBB-model’), vrijdag 8 juni (inclusief avondprogramma) en zaterdag 9 juni 2007 Plaats: zaterdag 21 april 2007: Mercure Hotel Arnhem te Arnhem; vrijdag 8 en zaterdag 9 juni 2007: Conferentiecentrum Kaap Doorn te Doorn Kosten: € 599,- inclusief koffie, thee, lunches, avondmaaltijd en cursusmateriaal, resp. € 549,- voor NPi-Servicekaart-abonnees. Voor degenen die de basisdag ‘MDBBmodel’ reeds hebben gevolgd bedraagt de cursusprijs € 421,- resp. € 389,- voor NPi-Servicekaartabonnees.

ZIE OOK DE CURSUSAGENDA OP: WWW.PARAMEDISCH.ORG ONDER CURSUSSEN.

KANS: werkgerelateerde pijnklachten nr. 700141

Sensomotoriek, moduul I en II nr. 700311

thee, lunches, avondmaaltijden en cursusmateriaal, resp. € 622,- voor NPi-Servicekaart-abonnees

Data: zaterdag 21 april 2007 (basisdag ‘MDBB-model’), vrijdag 22 juni (inclusief avondprogramma) en zaterdag 23 juni 2007 Plaats: zaterdag 21 april 2007: Mercure Hotel Arnhem te Arnhem; vrijdag 22 en zaterdag 23 juni 2007: Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem Kosten: € 599,- inclusief koffie, thee, lunches, avondmaaltijd en cursusmateriaal resp. € 549,- voor NPi-Servicekaart-abonnees. Voor degenen die de basisdag ‘MDBBmodel’ reeds hebben gevolgd bedraagt de cursusprijs € 429,- resp. € 389,- voor NPi-Servicekaartabonnees.

Data: maandag 21 t/m vrijdag 25 mei 2007 (zonder avondprogramma’s) Plaats: Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem Kosten: € 990,- voor moduul I en II samen (inclusief koffie, thee, lunches, barbecue op woensdag 23 mei 2007 en cursusmateriaal) resp. € 894,- voor NPi-Servicekaartabonnees

Lichaamsbewustwording en stressmanagement nr. 701101

Verplichte module ‘Richtlijn Manuele Therapie bij Lagerugpijn’ nr. 70160 M Data: maandagmiddagen en -avonden 23 april en 7 mei 2007 Plaats: Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem Kosten: € 275,- inclusief koffie, thee, avondmaaltijden en cursusmateriaal NVMT-lid: € 245,-, NPi-Servicekaart-abonnee: € 245,NVMT-lid + NPi-Servicekaart: € 220,Het is tevens mogelijk om deze module in de regio te organiseren. Meer informatie hierover vindt u op www.paramedisch.org onder ‘Cursussen’ - ‘Richtlijn manuele therapie bij lagerugpijn’

Praktijkcursus Hydrotherapie nr. 700191 Data: vrijdag 1 juni (inclusief avondprogramma) en zaterdag 2 juni 2007 Plaats: Multifunctioneel centrum De Lockhorst te Sliedrecht Kosten: € 499,-, inclusief koffie, thee, lunches, avondmaaltijd en cursusmateriaal, resp. € 449,- voor NPi-Servicekaart-abonnees

Functionele (fysio)therapie op een longstay somatiek-afdeling nr. 701561 Data: vrijdagmiddag en -avond 1 en zaterdag 2 juni, vrijdagmiddag en -avond 15 en zaterdag 16 juni 2007 Plaats: vrijdag 1 en 15 juni 2007: Mercure Hotel Arnhem te Arnhem; zaterdag 2 en 16 juni 2007: verpleeghuis te Renkum resp. Ewijk Kosten: € 684,- inclusief koffie,

Data: woensdagmiddag en -avond 20 juni en donderdag 21 juni 2007 Plaats: Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem Kosten: € 433,- inclusief koffie, thee, avondmaaltijd, lunch en cursusmateriaal resp. € 393,- voor NPi-Servicekaart-abonnees Informatiemiddag voor studenten fysiotherapie en pas afgestudeerden Op vrijdagmiddag 15 juni 2007 organiseert het NPi een informatiemiddag voor studenten fysiotherapie en pas afgestudeerde fysiotherapeuten. Op deze middag presenteert het NPi zichzelf en biedt informatie over o.a.: - Wie zijn we en wie zijn onze relaties? - Welke visie hebben we op het vak fysiotherapie? - Welk scholingsaanbod hebben we voor fysiotherapeuten? - Wat zijn mogelijke (individuele) leerlijnen? - De voordelen van de NPi-Servicekaart, NPi-CursistenService en NPi-Learning Alle aanwezigen krijgen op 15 juni een ‘leertraject-planner’ en een educatieve verrassing van het NPi.

NPi-Learning

Reeds geaccrediteerd door het KNGF: - Meten van lichaamssamenstelling en uithoudingsvermogen door dr. Jan Vos

- Osteoporose: onderzoek, behandeling en begeleiding door Nol Bernards en Bouwien Smits

- Hoofdpijn door Leo Hagenaars

- Rehaboom als instrument bij actieve revalidatie door Toine van de Goolberg

- Functiestoornissen van de bekkenbodem bij kinderen door Liesbeth Geerdes In voorbereiding: zie www.NPi-Learning.nl

ZIE OOK DE CURSUSAGENDA OP: WWW.PARAMEDISCH.ORG ONDER CURSUSSEN.

ISSUE

NPi-SUMMERCOURSE 2007: CURSUS ‘MYOFASCIALE PIJN’ EN DUIKEN IN EGYPTE

In navolging van de succesvol verlopen summercourses van 2003, 2004 en 2006 in Griekenland en van 2005 in Egypte, organiseert het NPi in 2007 wederom een summercourse. De summercourse van 2007 vindt plaats van zaterdag 29 september tot en met zaterdag 6 oktober 2007 in Hurghada, een badplaats aan de Rode Zee in Egypte, alwaar het volgen van de NPi-cursus ‘Myofasciale pijn: diagnostiek en behandeling van myofasciale triggerpoints’ wordt afgewisseld met duiklessen (voor beginners en gevorderden) c.q. duiken (voor ervaren duikers) in één van de mooiste duikwateren ter wereld, onder begeleiding van gediplomeerde duikinstructeurs. Praktijklessen aan de rand van het zwembad

Duiken in de Rode Zee: een belevenis

De speciale cursusweek levert niet alleen nieuwe inzichten en vaardigheden op fysiotherapeutisch terrein op, maar tevens een duikbrevet! Deelnemers die reeds beschikken over een beginnersbrevet (‘Open Water’) kunnen tijdens deze week hun ‘Advanced Open Water’ brevet halen, als zij dat wensen. Ervaren duikers kunnen - buiten de cursusuren om - op eigen gelegenheid gaan duiken. Zij kunnen daarvoor gebruikmaken van de op de duikschool aanwezige materialen. DE CURSUS De cursus ‘Myofasciale pijn: diagnostiek en behandeling van myofasciale triggerpoints’ wordt tijdens deze bijzondere week verzorgd door de docenten Carel Bron en Jo Franssen. In de afgelopen 50 jaar is er veel gepubliceerd over myofasciale pijn. Ondanks de nodige discussie wordt het bestaan van myofasciale triggerpoints als pathofysiologische

10

neuromusculaire entiteit door vele specialismen in de geneeskunde serieus genomen. Reden genoeg voor fysiotherapeuten om kennis te nemen van deze ontwikkeling en zich te bekwamen in het diagnosticeren en behandelen van myofasciale triggerpoints. Tijdens de cursus zal het onderzoek naar en de behandeling van myofasciale triggerpoints bij patiënten met schouderklachten, hoofdpijn, rug-, bekken- en beenklachten worden gedemonstreerd en geoefend. ARRANGEMENT Het summercourse-arrangement omvat: • De - met 16 punten geaccrediteerde - cursus ‘Myofasciale pijn: diagnostiek en behandeling van myofasciale triggerpoints’ inclusief cursusmateriaal • Retourvlucht Amsterdam-Hurghada • Transfers van het vliegveld in Hurghada naar het hotel en vice versa • Zeven overnachtingen in het 4-sterren hotel Arabella Beach Resort op basis van ‘all inclusive’ • Boek over de theorie van het duiken (voor de beginnende duikers), duiklessen en het gebruik van duikmaterialen. ARRANGEMENTSPRIJZEN De arrangementsprijzen zijn: € 1.995,- voor cursisten zonder een NPi-Servicekaart-abonnement die

DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING

deelnemen aan de duiklessen voor beginners (‘Open Water’) of wel aan de duiklessen voor gevorderden (‘Advanced Open Water’); € 1.795,- voor cursisten met een NPi-Servicekaart-abonnement die deelnemen aan de duiklessen voor beginners (‘Open Water’) of wel aan de duiklessen voor gevorderden (‘Advanced Open Water’); € 1.695,- voor cursisten zonder een NPi-Servicekaart-abonnement die ervaren duiker zijn, geen duiklessen volgen, maar wel duikmaterialen gebruiken van de duikschool; € 1.525,- voor cursisten met een NPi-Servicekaart-abonnement die ervaren duiker zijn, geen duiklessen volgen, maar wel duikmaterialen gebruiken van de duikschool; € 1.375,- voor partners die niet deelnemen aan de cursus, maar wel aan de duiklessen; € 1.105,- voor partners die niet deelnemen aan de cursus, maar wel gebruikmaken van de duikmaterialen van de duikschool; € 895,- voor partners die niet deelnemen aan de cursus en ook niet aan het duiken. Voor nadere informatie over de summercourse van 2007 zie de rubriek ‘Recreatie en educatie’ op de cursuspagina voor fysiotherapeuten op www.paramedisch.org

ISSUE 1 - 2007

ISSUE

Twee nieuwe NPi-cursussen COACHEN NAAR GEZOND LEVEN IN MULTICULTUREEL PERSPECTIEF

Dorine van Ravensberg1 en Lonneke van Berkel2

Coachen naar een gezonder leven van laagopgeleide cliënten van niet-westerse afkomst krijgt steeds meer aandacht. Een gezonder bewegingsgedrag en andere eetgewoonten zijn de twee belangrijkste doelen. Het coachen van deze doelgroep vraagt specifieke competenties waarvoor aanvullende scholing nodig is. Het NPi heeft op basis van de zogeheten ‘migrantenprojecten’ twee specifieke cursussen ontwikkeld voor het begeleiden van cliënten van niet-westerse afkomst naar een gezonde leefstijl. Fysiotherapeuten en andere paramedici die affiniteit hebben met deze doelgroep kunnen intekenen op twee nieuwe cursussen ‘Coachen naar een gezonde leefstijl’.

De verwachting is dat paramedici in hun praktijk steeds vaker geconfronteerd zullen worden met patiënten van niet-westerse afkomst. Gezien de gezondheidsproblemen die zich in dit deel van de bevolking voordoen en in de nabije toekomst dreigen voor te gaan doen hebben ook steeds meer gemeenten belangstelling voor specifieke op preventie gerichte gezondheidsprogramma’s. VERSCHIL IN OPVATTINGEN OVER GEZONDHEID Vrijwel iedere paramedicus ziet regelmatig laag opgeleide patiënten van niet-westerse afkomst in zijn praktijk, vooral paramedici in de grote steden en in achterstandswijken. Personen van de eerste en tweede generatie hebben vaak opvattingen over bewegen, voeding, het lichaam, gezondheid en welzijn en taken van de gezondheidszorg die verschillen van de opvattingen van de paramedicus. Op de meeste initiële opleidingen wordt hier niet of nauwelijks aandacht aan besteed. Voor een adequate hulpverlening moet de paramedicus daar, bij iedere patiënt, wel inzicht in verkrijgen en verwachtingen over ieders aandeel in de therapie met elkaar bespreken. Indien dit niet plaats1 2

Programmaleider Kwaliteit & Doelmatigheid/projectleider ‘Migrantenprojecten’ Projectmedewerker

ISSUE 1 - 2007

vindt, niet wordt begrepen of niet wordt aanvaard, neemt de kans op goede resultaten van de therapie en de te verwachten mate van therapietrouw aanzienlijk af. Naast onvoldoende kennis van elkaars referentiekaders spelen vaak ook onvoldoende communicatievaardigheden een rol: de patiënt spreekt of begrijpt de Nederlandse taal onvoldoende en de paramedicus heeft onvoldoende hulpmiddelen tot zijn beschikking om daar mee om te gaan. De twee nieuwe NPi-cursussen zijn erop gericht een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen van de benodigde kwaliteiten bij paramedici met affiniteit voor de doelgroep. 1. BASISCURSUS ‘COACHEN NAAR GEZOND LEVEN IN MULTICULTUREEL PERSPECTIEF’ De inhoud van deze tweedaagse cursus (5 dagdelen) is vooral gericht op het coachen van laag opgeleide cliënten van allochtone afkomst naar een langdurig gezondere leefstijl met meer sportief bewegen en gezonde voeding. Van goed opgeleide en geëmancipeerde autochtonen én allochtonen mag worden verwacht dat zij in staat zijn om zelf naar een sportschool te gaan of meer sportief te bewegen, zeker na dringende aanbevelingen van hun huisarts. Laag opgeleide mensen met gezondheidsrisico’s of al aanwezige gezondheidspro-

blemen, met name ook personen van niet-westerse afkomst, hebben vaak meer hulp en ondersteuning nodig. Voor deze taak is een goed toegeruste ‘Coach gezond leven’ voorwaarde. Steeds meer zorgverzekeraars erkennen het belang van deze paramedische functie. Profiel van een ‘Coach gezond leven’ Een ‘Coach gezond leven’ is bij voorkeur iemand uit de gezondheidszorg vanwege het gezag bij de doelgroep en zijn omgeving én vanwege mogelijk reeds aanwezige gezondheidsproblematiek. De coach moet kennis hebben van culturele verschillen in gezondheidsopvattingen en moet in staat zijn om, onbevooroordeeld, inzicht te krijgen in de opvattingen van de individuele patiënt. Bovendien moet de coach in staat zijn om de doelgroep te overtuigen van het belang, te motiveren tot en te begeleiden bij het veranderen van de leefstijl. Vaardigheid in interculturele communicatie en motivational interviewing-technieken in multicultureel perspectief zijn daarbij belangrijke hulpmiddelen. De coach gaat met de doelgroep een proces aan van ‘health empowerment’: toerusting in fysieke, mentale en maatschappelijke zin van een persoon of doelgroep voor het nemen van eigen verantwoordelijkheid voor (aspecten van) zijn of haar gezondheid en leefstijl. De coach moet respect hebben voor en om kunnen gaan met andere denkbeelden, andere normen en waarden, en problemen door analfabetisme. Dit vraagt om therapeuten met specifieke competenties en affiniteit met de doelgroep. Na deze cursus is de cursist in staat tot het kwalitatief goed coachen van laag opgeleide personen,

DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING

11

Het expertise-team migranten. Van links naar rechts (achter) Thea Barendse, Mathilde van de Streek, Saaïda Tanane, Üstun Aksu; (voor) Salmara Akihary en Florence Fränkel.

met name van allochtone afkomst, naar een langdurig vol te houden gezondere leefstijl. Cursusdata en -plaats De basiscursus ‘Coachen naar gezond leven in multicultureel perspectief’ vindt plaats op vrijdag 28 september (inclusief avondprogramma) en zaterdag 29 september 2007 in Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem. Voor nadere informatie over deze cursus zie de cursuspagina voor fysiotherapeuten op www.paramedisch.org (onder Cursussen – Cursussen september 2007 t/m februari 2008). 2. CURSUS ‘COACH GEZOND LEVEN MIGRANTENPROTOCOL’ Deze ééndaagse cursus is gericht op het toepassen van de methode ‘Integrale benadering’, en ‘‘het protocol voor vrouwelijke migranten met chronische aspecifieke pijn’’. Daarvoor zijn aanvullende kennis en vaardigheden nodig. Het vanuit Amsterdam opgezette ‘Netwerk van fysio- en oefentherapeuten migrantenprotocol’ heeft specifieke eisen opgesteld waaraan de therapeut moet voldoen, waaronder toetreding tot dit Netwerk (zie www. paramedisch.org - Onderzoek &

12

Ontwikkeling - Kwaliteit & doelmatigheid). In deze cursus wordt specifiek ingegaan op de inhoud van het migrantenprotocol, de vragenlijsten, tests en meetinstrumenten, de speciaal ontwikkelde voedingsvoorlichting die is bedoeld als ‘opstap’ naar de diëtist of naar ‘voedingscursussen’ van GGD, thuiszorg of buurtcentra, en het aangaan van samenwerkingsverbanden in de eigen wijk met onder meer sportscholen, sportbuurtwerk, allochtone organisaties en buurtcentra. Via praktijkoefeningen wordt de cursist zich bewust van de valkuilen en worden tips en alternatieven aangereikt. Na deze cursus kan de cursist de ‘Integrale benadering’ zoals bedoeld en vastgelegd in het ‘migrantenprotocol’ uitvoeren, de resultaten op adequate wijze evalueren, en samenwerking met onder meer sport- en welzijnsorganisaties in de eigen wijk aangaan. Cursusdata en -plaats De cursus ‘Coach gezond leven – migrantenprotocol’ vindt plaats op zaterdag 3 november 2007 in Hotel en Congrescentrum Papendal te Arnhem. Voor nadere informatie over deze cursus zie de cursuspagina voor fysiotherapeuten op www.parame-

DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING

disch.org onder Cursussen - Cursussen september 2007 t/m februari 2008. DOELGROEP VAN DE CURSUSSEN Beide cursussen zijn bedoeld voor fysiotherapeuten, oefentherapeuten Cesar en oefentherapeuten Mensendieck die veel cliënten van allochtone afkomst behandelen en die interesse hebben in het coachen van deze cliënten naar een gezonde leefstijl. Bij voldoende belangstelling kan er tevens een aangepaste cursus worden ontwikkeld voor diëtisten, ergotherapeuten, logopedisten, mondhygiënisten en podotherapeuten. De cursus ‘Coach gezond leven – migrantenprotocol’ is alleen toegankelijk voor fysio- en oefentherapeuten die de basiscursus ‘Coachen naar gezond leven in multicultureel perspectief’ of soortgelijke cursussen of opleidingen hebben gevolgd. Ook bestaat de mogelijkheid om de cursussen op locatie te verzorgen. Voor nadere informatie over deze mogelijkheid kan contact worden opgenomen met cursuscoördinator Michael Schermer ([email protected])

ISSUE 1 - 2007

ISSUE

HET NPi DOET MEER DAN U WELLICHT WEET NPi-CursistenService, NPi-Learning, NPi-Shop

Wist u dat u naast het volgen van reguliere cursussen bij het NPi, ook gratis gebruik kunt maken van de NPi-CursistenService, dat NPi-Learning activiteiten steeds verder worden uitgebreid en dat u in de NPi-Shop op een eenvoudige wijze bestellingen kunt doen?

NPi-CURSISTENSERVICE In korte tijd ruim 3200 abonnees. Kies uw interessegebied en schrijf gratis in op: www.cursistenservice.nl Enkele van de vele positieve reacties: • “Deze service bevalt mij uitstekend omdat de berichten toegespitst zijn op mijn interessegebied en ik niet hoef te spitten in andere informatiebronnen. Dat scheelt tijd! Bovendien brengt u onderwerpen onder de aandacht die ik anders niet zou zien. Ga zo door!” • “Zeer goed idee dat jullie dit zo opgezet hebben. Het is veel makkelijker om in het Nederlands te lezen.” • “Prima initiatief, overzichtelijk.” • “Het is een goede ontwikkeling, het sturen van gerichte nieuwsbrieven. Daar hebben we wat aan….” • “Een prettige manier om informatie te ontvangen.” • “Voor het eerst een bericht ontvangen nadat ik mij had aangemeld. Fantastisch! Wat een informatie, kan ik zeker wat mee. Ik zal het eenieder aanbevelen om zich aan te melden.” • “Met plezier heb ik de nieuwe CursistenService gelezen. Aangezien de werkdruk op dit moment groter wordt, is er steeds minder tijd om te speuren op het internet. Op deze manier hoor je toch van veel zaken. Complimenten en hopelijk volgen er nog vele.” • “Hier zat ik op te wachten.” • “Ik lees net de nieuwe mailing en vind het er erg professioneel en overzichtelijk uitzien. Ik zal zeker gebruik blijven maken van deze service!”

ISSUE 1 - 2007

NPi-LEARNING In het verlengde van de NPi-CursistenService worden de mogelijkheden om via het internet korte interactieve opdrachten, casussen en toetsen te maken meer en meer uitgebreid. Dit alles onder de nieuwe naam NPi-Learning. De voordelen van NPi-Learning: • NPi-Learning sluit naadloos aan bij reguliere NPi-cursussen. • Bij NPi-Learning kan worden gekozen uit de thema’s van de CursistenService. • NPi-Learning staat onder deskundige redactie. • NPi-Learning wordt geaccrediteerd door het KNGF. • Voor NPi-Learning hoeven geen dure abonnementen afgesloten te worden; per onderdeel kan tegen een geringe vergoeding toegang worden verkregen. Interesse? Zie de demo op www. npi-learning.nl over maximaal inspanningsonderzoek bij COPD-patiënten, inclusief een video van een maximale inspanningstest afgenomen bij een 62-jarige man met COPD.

NPi-SHOP Om het bestellen van producten wat gemakkelijker te maken kunt u de NPi-Shop bezoeken op www.paramedisch.org. In de NPi-Shop ziet u alle producten die u bij het NPi kunt bestellen, zoals boeken, rapporten, congresverslagen, artikelen (PDF-formaat) en casussen & toetsen. Ook staan hier alle Nederlandstalige samenvattingen van wetenschappelijke artikelen die eerder via de CursistenService gratis zijn verstuurd. Heeft u geen interesse in de CursistenService, maar wilt u wel deze samenvattingen ontvangen, of heeft u pas later ingeschreven voor de CursistenService en artikelen gemist, dan kunt u terecht in de NPi-Shop om ze te bestellen. NPi-Learning zoals hiervoor beschreven wordt de komende periode uitgebreid. Bij alle thema’s van de CursistenService zullen casussen, toetsen en werkopdrachten worden geplaatst. Deze producten vindt u vervolgens in de NPi-Shop. Bezoek de NPiShop dus regelmatig.

DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING

13

ISSUE

NIEUW... PRAKTISCHE TRAINING SYSTEMATISCH ZOEKEN NAAR LITERATUUR Enthousiast waren de cursisten die in het najaar meededen met de cursus ‘Systematisch Zoeken naar Literatuur op Internet’. En behoefte aan nog meer zoekinformatie hadden zij ook. Om daar in te voorzien heeft het Nederlands Paramedisch Instituut praktische trainingen literatuur zoeken opgezet. Naar gelang ervaring kan worden gekozen uit verschillende mogelijkheden. Alle activiteiten vinden plaats onder deskundige begeleiding. Het NPi biedt zowel een korte, individuele begeleiding aan als een training van een dagdeel voor kleine groepen van maximaal zes personen. Cursisten hebben de beschikking over goede zoekfaciliteiten en optimale begeleiding.

De lesruimte bij het NPi

BEGELEIDING OP INDIVIDUELE BASIS Deze bestaat uit één uur intensieve begeleiding, waarna men zelfstandig verder zoekt met begeleiding tussendoor. U kunt kiezen voor trainingen op

maat over specifieke onderwerpen, waaronder: - zoeken in PubMed; - zoeken naar evidence/bewijs in de literatuur (PICO en meerdere bestanden); - zoeken in The Cochrane Library.

De kosten voor individuele begeleiding bedragen € 150,-. BEGELEIDING IN GROEPSVERBAND Op basis van een groep van minimaal zes personen worden intensieve trainingen van een dagdeel gegeven over: - zoeken in PubMed; - zoeken naar evidence/bewijs in de literatuur (PICO en meerdere bestanden). De trainingen staan gepland op de volgende data: - vrijdag 30 maart 2007: zoeken in PubMed - vrijdag 20 april 2007: zoeken naar evidence/bewijs in de literatuur (PICO en meerdere bestanden) - vrijdag 8 juni 2007: zoeken in PubMed. De trainingen vinden, bij voldoende intekening, plaats van 9:00-12:30 uur. De kosten bedragen € 90,- per persoon. INSCHRIJVEN Neem voor meer informatie of het maken van een afspraak contact op met Sylvia van den Heuvel (senior vakreferent): tel. 033 - 421 61 20 of e-mail: [email protected]. LOCATIE Nederlands Paramedisch Instituut Amsterdamseweg 16 3812 RS AMERSFOORT

COLOFON ISSUE is de gratis kwartaaluitgave van het Nederlands Paramedisch Instituut

en verschijnt in februari, mei, augustus

Redactie: H.E. Askes H.W.A. Wams E. Wieberdink

en november in een oplage van ruim 20.000 exemplaren. Issue is ook vol-

Vormgeving: van Doornik & Co

ledig op internet te vinden onder Issue

Advertenties: H.E. Askes, e-mail: [email protected]

Online op www.paramedisch.org

14

DOCUMENTAIRE INFORMATIE

ISSN 1383-5947 © Nederlands Paramedisch Instituut Postbus 1161 3800 BD Amersfoort Telefoon: (033) 421 61 00 Fax: (033) 421 61 90 Internet: www.paramedisch.org e-mail: [email protected]

ISSUE 1 - 2007

ISSUE

HULPMIDDELEN VOOR EVIDENCE BASED PRACTICE CAPs, CATs, POEMs, BestBETs EN ANDERE SYNOPSEN Sylvia van den Heuvel 1

Hoe vind ik een goed en bruikbaar, dus liefst evidence based antwoord op een klinische vraag? Er zijn tijdschriften en websites, er zijn richtlijnen en andere producten, maar, hoe kan ik snel vinden wat ik zoek. Het antwoord is ‘door efficiënt te zoeken’. Dat kan in korte tijd ‘bewijsmateriaal’ opleveren, mits er onderzoek is uitgevoerd naar het onderwerp. Zoeken naar CAPs, CATs, POEMs en BestBETs en andere synopsen kan helpen snel het gewenste resultaat te vinden. Een toelichting.

DE ‘4S’ PIRAMIDE VAN EVIDENCE In het proces van Evidence Based Practice (EBP) is het formuleren van een beantwoordbare vraag de eerste stap (1). Een hulpmiddel om een klinische vraag zo te formuleren dat men te weten komt wat men wil weten is PICO, wat staat voor Patient, Intervention, Comparison en Outcome. De tweede stap is het zoeken naar het beste bewijsmateriaal. Haynes (2) introduceerde in 2001 de ‘4S’ piramide voor de niveaus van bewijs uit wetenschappelijk onderzoek. De basis van de piramide wordt gevormd door alle primaire onderzoeken (Studies). Daarboven staan de systematische reviews waarin het bewijs uit primaire studies is samengevoegd (Synthesen). Dan komen de Synopsen, dat zijn de wetenschappelijke samenvattingen van individuele onderzoeken en reviews en aan de top staan de Systemen. In het ideaalplaatje van Haynes is de top een perfect informatiesysteem dat gekoppeld kan worden aan het elektronisch medisch patiëntendossier, waardoor al het bestaande bewijsmateriaal gebundeld voorhanden is. Momenteel komen algoritmen, beslissings- ondersteunende systemen en richtlijnen het meest in de buurt van de door Haynes beoogde systemen.

1

Senior vakreferent NPi

ISSUE 1 - 2007

VAN BOVEN NAAR BENEDEN DOOR DE ‘4S’PIRAMIDE Systematisch en efficiënt zoeken kan het beste worden gedaan door ‘drilling down’ de piramide, dat wil zeggen bovenaan beginnen met zoeken naar systemen en als daar niets te vinden is verder zoeken in een diepere laag en zo verder tot aan de primaire onderzoeken. De grootste kans om een kant en klaar antwoord te vinden op een klinische vraag in het domein therapie is het raadplegen van een evidence based richtlijn over de betreffende patiëntencategorie, specifiek gemaakt voor de eigen beroepsgroep. Daarin zijn al vertaalslagen gemaakt van het best beschikbare bewijs naar de dagelijkse praktijk. Er zijn echter nog niet voor alle aandoeningen evidence based richtlijnen beschikbaar. SYNOPSEN: EVIDENCE BASED SAMENVATTINGEN Het volgende type documenten, waarnaar gezocht kan worden om snel een antwoord te vinden op een klinische vraag is de synopsis, omdat ook daarin al een vertaalslag is gemaakt van resultaten van onderzoek naar de dagelijkse praktijk. Synopsen zijn evidence based samenvattingen van individuele studies en systematische reviews. Ze zijn te vinden onder verschillende mooie namen als POEMs, CAPs, CATs, BestBETs en in verschillende bestanden als Bandolier, DARE, ATTRACT, OT-CATS en TRIP.

POEMs POEMs staat voor Patient Oriented Evidence that Matters (3) en is een evidence based referaat van een wetenschappelijk artikel waarbij de feitelijke informatie uit het artikel zo helder, objectief en transparant mogelijk wordt weergegeven met een vertaling van de resultaten naar de praktijk en een vergelijking van de resultaten met bestaande richtlijnen of gangbare werkwijze. CAPs CAPs staat voor Critically Appraised Papers. Een CAP is een kritische beoordeling van een onderzoek. Doelen, methoden, resultaten en conclusies van wetenschappelijke literatuur worden gestructureerd samengevat en voorzien van commentaar door een deskundige op dat gebied. Sinds april 2006 plaatst het Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie een Nederlandse vertaling van CAPs uit het Australian Journal of Physiotherapy in de rubriek ‘Fysiotherapie internationaal belicht’. De CAP is in 1998 geïntroduceerd in het Australian Journal of Physiotherapy (4) naar het model van de ACP Journal Club (van de American College of Physicians) en Evidence Based Medicine (van de BMJ Publishing Group). In 2003 werd de CAP geïntroduceerd in het Australian Occupational Therapy Journal (5). CATs CATs staat voor Critically Appraised Topics. Een CAT is een samenvatting van het best beschikbare bewijs over een onderwerp (topic) dat antwoord geeft op een klinische vraag, inclusief een vertaling naar de praktijk in een ‘bottom-line’. Het is een korte samenvatting van één

DOCUMENTAIRE INFORMATIE

15

of meer artikelen, weergegeven in een gestandaardiseerde vorm waardoor lezers snel en kritisch de onderzoeksopzet, resultaten, klinisch relevante uitkomstmaten en belangrijkste conclusies kunnen beoordelen zonder het hele artikel te hoeven lezen (7).

RCT’s ook samenvattingen van systematische reviews. DARE, de Database of Abstracts of Reviews van the Cochrane Library bevat samenvattingen van systematische reviews. OT-CATS bevat critically appraised topics op het gebied van ergotherapie.

THE BOTTOM LINE Nieuw sinds augustus 2006 is de ‘bottom line’ in het tijdschrift Physical Therapy van de American Physical Therapy Association (APTA). Het is een klinische samenvatting dat de resultaten van wetenschappelijk onderzoek vertaalt naar praktische toepassingen, maar het is geen vervanging voor het kritisch lezen van een wetenschappelijk artikel (6).

WEBSITES Er zijn websites die (overzichten van) synopsen publiceren bijvoorbeeld: ATTRACT (www.attract. wales.nhs.uk), Bandolier (www.jr2. ox.ac.uk/Bandolier/), ACP Journal Club (www.acpjc.org) en Clinical Evidence (www.clinicalevidence. org). De meeste initiatieven met betrekking tot websites zijn in eerste instantie voor artsen opgezet, maar de websites bevatten ook wel informatie over onderwerpen die interessant zijn voor paramedici. ATTRACT bijvoorbeeld is een site van de National Public Health Service van Wales. De (huis)artsen in Wales kunnen er een klinische vraag stellen en kunnen daar binnen zes (werk)uren (urgent), binnen twee werkdagen (snel) of binnen vijf tot tien werkdagen (niet urgent) een antwoord op krijgen. De antwoorden worden op de site gepubliceerd. Er zijn ook websites van universiteiten of overheidsinstanties die lijsten met synopsen publiceren op het gebied van revalidatie of paramedische disciplines, bijvoorbeeld: - Queen’s University, School of Rehabilitation Therapy in Canada: Critically Appraised Topics (CATs) web page (www.rehab. queensu.ca/cats/); - Universiteit van Toronto, voorbeelden voor fysiotherapie: (www.cebm.utoronto.ca/syllabi/ physio/samples.htm); - NSW Speech Pathology Evidence Based Practice Network (overheid in Australië) geeft een overzicht van CAPs en CATs over spraakpathologie.

BestBETs BETs staat voor Best Evidence Topics. BETs zijn ontwikkeld op de spoedafdeling van het Manchester Royal Infirmary in Groot-Brittannië. Het voorziet in snelle evidence based antwoorden op ‘real-life’ klinische vragen door gebruik te maken van een systematische benadering van het beoordelen van de literatuur (8). Het bevat niet alleen BETs voor spoedgevallen maar ook voor fysiotherapie, waaronder ‘Laser therapy with exercise in the treatment of patellar tendonitis’. BRONNEN VOOR HET ZOEKEN VAN SYNOPSEN Bronnen voor het zoeken van synopsen zijn er op verschillende niveaus: zoekmachines, databanken, sites en tijdschriften. ZOEKMACHINES Met de meta-zoekmachine TRIP (Turning Research into Practice) (9), sinds september 2006 gratis toegankelijk, kan men zoeken naar het best mogelijke bewijs over een onderwerp en ook naar synopsen. DATABANKEN Databanken met synopsen van bewijs zijn onder meer OT-CATS, DARE, PEDro en OT-seeker. PEDro (10) voor fysiotherapie en OT-Seeker (11) voor ergotherapie bevatten naast beoordelingen van

16

TIJDSCHRIFTEN Er zijn tijdschriften die uitsluitend synopsen van bewijs publiceren. Zij hebben namen als Evidence Based Obstetrics and Gynecology, Evidence Based Healthcare, Evi-

DOCUMENTAIRE INFORMATIE

dence Based Cardiovascular Medicine, Evidence Based Dentistry, Clinical Evidence, Evidence Based Medicine, etc. Er zijn ook tijdschriften die in een rubriek regelmatig synopsen publiceren, bijvoorbeeld: - Australian Journal of Physiotherapy (CAPs); - British Medical Journal (POEM); - Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (POEM); - Nederlands Tijdschrift voor Ergotherapie (CAP, Critically Appraised Paper); - Physical Therapy (the Bottom Line); - Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie (vertalingen van CAPs). LITERATUUR 1 Inleiding in evidence based medicine : klinisch handelen gebaseerd op bewijsmateriaal / onder red. van M. Offringa, W.J.J. Assendelft, R.J.P.M Scholten . - 2e herz.dr. - Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2003. - 216 p. ISBN 90-313-4006-5 2 Haynes RB: Of studies, syntheses, synopses, and systems: the ‘4S’ evolution of services for finding current best evidence. ACP J Club 2001;134:A11-A13 3 www.infopoems.com/ 4 Herbert R, Maher Ch. Introducting CAPs. Austr J Physiother 1998;44(2):85 5 Logister-Proost I. Over CATs en CAPs gesproken. Een interview met Annie McCluskey. Ned Tijdschr Ergother 2006;34(1):24-25 6 http://www.ptjournal.org/misc/bottomline.dtl 7 Foster N, Barlas P, Chesterton L, Wong J. Critically appraised topics (CATs): one method of facilitating evidence based practice in physiotherapy. Physiotherapy 2006; 87 (4): 179-190 8 http://www.bestbets.org/ 9 http://www.tripdatabase.com/index.html 10 http://www.pedro.fhs.usyd.edu.au/ 11 http://www.otseeker.com/search.aspx

In Issue wordt voortaan in plaats van de referatenrubriek een synopsis gepubliceerd, waarbij de nadruk zal komen te liggen op de vertaling van wetenschappelijke informatie naar de praktijk.

ISSUE 1 - 2007