Decubitus, terug naar de basis! Jolanda Gebben, Diëtist Cicero zorggroep
Indeling presentatie • basis voeding • screenen • decubitus • voedingstherapie • vragen
Dit landschap is gemaakt van brocoli, erwtjes en basilicum.
De wegen zijn bezaaid met kurkuma, de rotsen zijn broden en
wolken van bloemkool versieren de blauwe lucht.
Basis Voeding Bouwstoffen - Eiwitten Brandstoffen
Energie leverende nutriënten
- Vetten - Koolhydraten Beschermende stoffen - Vitamines en mineralen - Spoorelementen - Vezels - Vocht Energieleverend, maar niet in de basis voeding: Alcohol!!!
Aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen voor ouderen (51-70 jaar)
Aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen voor ouderen (70+)
Brood 5 - 6 sneetjes Aardappelen 3 - 4 stuks Groente 4 groentelepels (200 gram) Fruit 2 vruchten (200 gram) Melk & melkproducten 4 glazen (500 ml) Kaas 1,5 plak (30 gram) Vlees/vis/kip/ei 100 - 125 gram Halvarine, margarine, 35 - 50 gram bak- en braadproducten Dranken minimaal 1,5 liter
Brood 4 - 5 sneetjes (-) Aardappelen 2 - 4 stuks (-) Groente 3 groentelepels (150 gram) (-) Fruit 2 vruchten (200 gram) Melk & melkproducten 4 - 5 glazen (650 ml) (+) Kaas 1 plak (20 gram) (-) Vlees/vis/kip/ei 100 - 125 gram Halvarine, margarine, 20 - 35 gram (-) bak- en braadproducten Dranken minimaal 1,5 liter
1
Voedingstoestand in disbalans • toestand van een tekort aan voedingsstoffen kan leiden tot oa decubitus
Inname van voedingsstoffen
Definitie ondervoeding Een voedingstoestand waarbij een tekort (of disbalans) van energie en eiwit en evt. andere voedingsstoffen t.g.v. ZIEKTE leidt tot meetbare nadelige effecten op lichaamssamenstelling, functioneren en klinische resultaten
Behoefte en/of verlies aan voedingsstoffen
Hoe meet je ondervoeding ?
Hoe meet je ondervoeding in verpleeg- en verzorgingshuizen?
Slechte voedingstoestand BMI ≤ 18,5 en / of > 10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden en / of > 5% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste maand Matige voedingstoestand BMI 18,5 - 20 en / of 5-10% gewichtsverlies in de laatste 6 maanden
Slechte voedingstoestand BMI ≤ 20 en / of > 10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden en / of > 5% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste maand Matige voedingstoestand BMI 20-22 en / of 5-10% gewichtsverlies in de laatste 6 maanden
Oorzaken ondervoeding
Verminderde voedingsinname
Sociale factoren
1. Verminderde voedselinname
2. Verhoogde voedingsbehoefte
3. Abnormale verliezen aan voedingsstoffen
• Eenzaamheid
• Depressie
• Vermoeidheid
Psychologische factoren
• Verlies van geur/smaak
• Slik-/ Kauwproblemen
• Fysieke handicap
2
Verhoogde voedingsbehoefte
Abnormale verliezen voedingsstoffen
Ziekte vraagt om extra voedingsstoffen + Patiënten die ziek zijn eten minder = Een tekort aan energie en eiwit
• Verlies via open wond(en) (o.a. decubitus, brandwonden, VAC-pomp)
• Grote verliezen via fistel(s) en/of stoma
• Groot / frequent bloedverlies
b.v bij koorts of operatie zijn al 10 kcal per kg lichaamsgewicht extra nodig (bij iemand van 70 kilo is dat 700 kcal)
• Ernstige diarree
• Frequent braken
13
Gevolgen ondervoeding
↓ ↓ ↓ ↓ ↑ ↓ ↑ ↑
lichaamsgewicht en spiermassa conditie van de huid darmwerking weerstand kans op complicaties kwaliteit van leven verpleegduur kans op overlijden
Overgewicht en ondervoeding • Ook mensen met een morbide obesitas ( BMI boven de 35-40) kunnen ondervoed zijn. • niet laten misleiden door de omvang van iemand, maar kijken naar de oorzaken waarom iemand afvalt, gewenst of ongewenst. Ook hier geldt de 3 kilo/maand en 6 kilo per half jaar.
Hoe komen jullie achter de voedingstoestand van de patiënt?
SCREENEN !
3
MUST (The Malnutrition Universal Screening Tool)
Aanpak Ondervoeding kan heel eenvoudig zijn
1. BMI:
> 20 :
0
18.5-20 :
1
< 18 :
2
2. Gewichtsverlies in 3-6 maanden
< 5% :
0
5 – 10% :
1
> 10% :
2
(>5% in 1 maand of 10% in 1 jaar)
3. Acuut ziekte-effect:
weinig of geen intake gedurende > 5 dagen :
2
____ optellen
Algemeen risico op ondervoeding:
0 = laag Routinematige klinische zorg: herhaal screening in ziekenhuis iedere week
1 = gemiddeld Observeren: voedings- en vochtlijst bijhouden
• Belangrijk dat er gescreend wordt op ondervoeding • met een valide instrument • MUST (Malnutrition Universal Screening Tool)(o.a. Atrium) • SNAQ (Short Nutritional Assesment Questionnaire) • SNAQ voor polikliniek
2 of meer = hoog Behandelen: verwijzen naar diëtist. Eerst met gewoon eten stimuleren, daarna supplementen.
• SNAQrc (for Residential Care) • SNAQ 65+ (thuissituatie)
1 9
SNAQ 65+ voor thuissituatie
Aanpak ondervoeding in fases (bron: Stuurgroep voeding)
Eerstelijnszorg
en thuiszorg
polikliniek
kliniek
SNAQ voor de polikliniek
V+V
SNAQ voor kliniek
4
SNAQrc verpleeg- en verzorgingshuizen
Conclusie Screenen
alle screeningslijsten werken met behulp van
• de BMI,
• gewichtsverlies van 6 kilo op 6 maanden
• gewichtsverlies van 3 kilo op 1 maand
meer informatie over ondervoeding en screenen
DECUBITUS
• Voor MUST, diverse sites
• Voor de SNAQ, de SNAQrc en SNAQ65+
Zie: www.stuurgroepondervoeding.nl
voor achtergrond informatie, toolkit, etc
Oorzaken decubitus • Druk en schuifkrachten • slechte voedingstoestand
Vicieuze cirkel
Ziekte Inname van energie en voedingsstoffen verlaagd en behoefte en/of verlies aan energie en voedingsstoffen is verhoogd
• incontinentie • neurologische aandoeningen
Decubitus
Slechte voedingstoestand
5
Gevolgen van decubitus
Preventieve & curatieve maatregelen
• Intensieve zorg • hoge behandelkosten • langere opname (niet bij blijvende opname) • Pijn, ongemak, isolatie • etc.
Huid- & wondverzorging
Voedingstherapie
Vermindering druk- & schuifkrachten
Energie
Onderdelen van wondgenezing
Reguleren ontstekingsproces
• Instandhouden/verbeteren voedingstoestand
• Afweerreacties
• Processen wondgenezing
Stimuleren wondherstel
• Advies extra inname bij decubitus:
Stimuleren bloedcirculatie
500 kcal per dag
Wondgenezing
Ek,1991; Mathus- Vliegen,2001; Kiy,1997
Eiwit
500 kcal • Ofwel…
• • • •
Verbeterde doorbloeding
Bouwsteen voor afweer
Collageensynthese (bindweefsel)
Weefselopbouw & -onderhoud
• Advies extra inname bij decubitus: 40 gram eiwit
Ek,1991; Breslow,1993; Mathus- Vliegen, 2001; Kiy,1997; Chernoff,1990; Thomas,1994
6
40 gram eiwit
Vocht
• Stofwisselingsprocessen
• Aan- & afvoer voedings- & afvalstoffen
• Stimuleren celgroei & -migratie
• Bij vochttekort ervaren patiënten meer pijn (doordat zenuwen meer bloot liggen)
Ofwel...
• Advies extra inname bij decubitus:
500 ml per dag
of te wel 3 glazen vocht
Arginine (semi essentieel eiwit)
• Bloedcirculatie
– Bloedvatverwijding
– Schadelijk voor binnendringende ziekteverwekkers
• Bouwstof afweersysteem
• Wondgenezing
– Activering collageensynthese
– Groei van cellen
Barbul,1990; Kirk,1993; 1993; Evoy, 1998
Stimuleren bloedcirculatie Voldoende vocht: - betere circulatie - bescherming van zenuwuiteinden -> minder pijn - 2000 ml ( 65+/- 2200 ml) Arginine (semi-essentieel aminozuur) => stikstofoxide => werkt bloedvat verwijdend Bronnen: eiwitrijke producten
Moncada,
Anti-oxidanten
• Wegvangen van vrije radicalen
• Gecontroleerd ontstekingsproces
• Mix noodzakelijk van:
– Vitamine C
– Vitamine E
– Carotenoïden
– Selenium
– Glutathion
Kiy,1997; Andrews,1999; Thomas, 1994; Bland,1995
7
Micro voedingsstoffen
500 mg vitamine C
Zink (tekort aan zink veroorzaakt minder eetlust)
• Functies:
– Beschermen anti-oxidanten
– Gecontroleerd ontstekingsproces
– Wonddichting
Vitamine A
• Functies:
Ofwel…
– Bevorderen collageenproductie
– Anti-oxidant
20 mg zink
Rol van voedingsstoffen
Stimuleren bloedcirculatie
↓ Reguleren ontstekingsproces ↓
Ofwel…
← Arginine
← Anti-oxidanten-
mix
Stimuleren wondheling
↓
Aanmaak nieuw weefsel
Cubitan/Cubison van Nutricia
←
Energie
Eiwit
Arginine
Zink, vit. C en vit. A
Gebruiksadvies Cubitan en Cubison Cubitan: als aanvulling op de normale voeding Cubison: als aanvullende of volledige sondevoeding categorie decubitus
Gebruiksadvies
categorie I
1 flesje Cubitan
categorie II
2 flesjes Cubitan
categorie III
2 flesjes Cubitan
categorie IV
3 flesjes Cubitan
categorie I tm IV
1500 – 2000 ml Cubison
8
andere producten voor wondgenezing
Abound firma Abbott
• • • • • • •
Wordt geadviseerd bij slecht genezende wonden
Kan gebruikt worden bij melkaversie/allergie
kan bij obese cliënten gebruikt worden, (90 kcal)
bij diabetische voet (8 gr KH)
specifieke eiwitten die wondgenezing bevorden (15 gram)
sinaasappelsmaak,
poeder, oplossen in water, maar kan ook in voedingsmiddelen verwerkt worden.
Resource repair van Nestle
Vragen ?
Een prachtige regenboog boven een bos van peterselie en aardappelen.
9
