Apenheul

18e jaargang, nummer 3, oplage: 5.250

Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6-a, 3039 ZT Rottercfam Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt 4 maal per jaar. Oe Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: "het in ZO breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp". Oe jaarli/'kse minimale contributie bedraagt ft. 40,-, waarvoor de eden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vrieridennieuws ontvangen , alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis in Amsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.

Inhoudsopgave Van de redactie .... ............ .. ...... ........ ............ 3 Vrienden maken Vrienden .. .... ............ .... ...... 3 Nieuws uit Blijdorp .......... .... ............ .... ......... 5 Verslag meerdaagse excursie ...... .. .. .. .. ...... ... 11 Verslag gibbondag ............. .. .... .. .. .. .. .. .. ....... 14 De Maleise bosrand .......... .. ..... ............ ...... . 16

Secretariaat: K. van Leeuwen, Sonoystraat 6-a, 3039 ZT Rotterdam

Vriendenfoon: 010 - 467 66 37 Vriendenfax: 010 - 467 66 37 Giro: 13 57 803 Bank: V.s.B. bank nr: 98 .55.33.099

Giften ........ ..... .. .. ............ .. .. .......... .. .. ...... .. .. 19 Zoo Kopenhagen .. .. .. .... ...... .. .. ...... ...... .. .. .... 22 De ZOOmer van 1996 .... ...... ...... .. .. ...... ..... 24

Afdeling Reizen: T. Slijkoort Aernt Bruunstraat 59 3067 JA Rotterdam Telefoon : 010 -42119 31 (na 19.00 uur) Giro: 20 71 059

Olifantenvarianten .... .. .......... .... .... .. ...... ...... 27

Promotieteam:

Twee kleine Nederlandse dierenparken .... .. 32

fam : H. Gerritse Sourystraat ,1d, 3039 SR Rotterdam Telefoon : 010 - 466 36 82 Giro: 6217917

Redactie-adres Vriendennieuws:

Laatste olifantennieuws ...... ........ .. .. ...... ...... 31

Birma (deel 2) .... .. ........ .......... ....... ...... .. .. ... 35 Werken met neushoorns (deel 1) .......... ...... 39

Marc Damen Sportlaan 31 , 5242 CP Rosmalen Redactie-lid: M. Kreuger Redactie-ondersteuning: D. van Herwijnen Tekstverwerking: M. Does Adverte,ntiewerving: I. Hogeveen en H. Leerkotte Vormgeving en druk: Rob Bruin - Multi Mail B. V.

Apenheul vernieuwd! ...... .... .......... .. .. ....... .. 42

,S!lmenstelling Verenigingsbestuur:

Winterlezingen voor de Vrienden .. .... ......... 46

Voorzitter Vice-voorzitter Secretaris Tweede secretaris Penningmeester Leden

C.M. Groenhorst T. Slijkoort J.Th.A. van Leeuwen S. Noordijk A.M . Bos H. Gerritse M.S.P. Damen

Safari Beekse Bergen vernieuwd! .......... ...... 42

K. Bleijenberg - Diergaarde Blijdorp, D. Gürtler - Ruhr Zoo Gelsenkirchen, H. Hiddingh en T. Griede - Noorder Dierenpark Emmen , M. Kreuger, E. Mager - Apenheul , R. van der Meer, l. Noordermeer -Diergaarde Blijdorp, A. Peters, E. Rühmekorf, A. Schouten, A. Sölner, P. Stolk, H. Verberkmoes - Safari Beekse Bergen ..

Voor u ligt alweer het derde nummer van Vrienden nieuws van dit jaar. Dit nummer is echt een vakantie-uitgave, met een verslag van bezoeken aan de dierentuinen van Stuttgart, München en Nürnberg (de meerdaagse reis van de Vrienden), en ook van bezoeken die Vrienden op eigen houtje gemaakt hebben . Verder wordt u op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen met betrekking tot "onze" Maleise bosrand: naast de giften en een verslag van het officiële startsein van de gibbonactie, treft u ook een beschrijving over de kleine katten van de Maleise bosrand aan. Niet zonder trots meldt de redactie u de uitbreiding van het redactieteam met Marcel Kreuger. U ziet het, er helpen steeds meer mensen actief mee aan het groeien en bloeien van onze Vereniging, en met succes! De laatste maanden zit ons ledental weer in de lift, mede dankzij enkele speciale acties van Vrienden, waarover u in dit nummer meer leest.

Van groot belang voor de Europese dierentuinwereld was de jaarlijkse conferentie van EAZA (European Association of Zoos and Aquaria; de Europese dierentuinvereniging), (,\p>'o;ION OF Zoo die dit jaar door de .$";:) :r~ dierentuin van Douéla-Fontaine ~ ~ ~ (Frankrijk) georgani~,. ~ seerd werd. Totaal kwamen er 250 men. sen uit 140 dierentuinen bijeen, om te praten over samenwerking, met name over fokprogramma's. Er zijn weer negen nieuwe EEP's in het leven geroepen, onder andere voor neushoornleguanen, margays en blauwschapen. Uiteraard was ook Diergaarde Blijdorp van de partij . In een volgend nummer zullen we u hierover uitgebreid informeren.

,;9\:)7-

.EAZA

De redactie wenst u veel leesplezier!

Vrienden maken Vrienden In Vrienden nieuws wordt regelmatig aandacht besteed aan bijzondere acties, die mensen bedenken om leden voor onze Vereniging te werven, of om een flink bedrag ten behoeve van één van onze acties bijeen te brengen . Onder het motto "goed voorbeeld doet goed volgen", treft u hierbij weer twee voorbeelden van spectaculaire acties aan.

Nieuws uit andere dierentuinen ...... ...... .. .. . 44

Volgende keer in "Vrienden nieuws" ........ .. . 46

"Artikelen geschreven door derden verteg~nwo'?rdi~en de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren.

Aan dit nummer werkten mee:

Van de redactie

Foto voorzijde : Volgend jaar net zo mooi in Diergaarde Blijdorp?

J.

Fotograaf: Verm eer / Apenheul

De Arbodienst Europoort heeft op 14 september aanstaande een Blijdorp-bynight arrangement. Naast dit gezellige avondje wilde de Arbodienst haar circa 60 werknemers ook iets blijvends aanbieden . Daarvoor ging men te rade bij Alette Geerts, hoofd van de Afdeling Horeca in Blijdorp, met wie de Arbodienst contact had. Alette kwam daarop met het geniale idee, alle medewerkers een lidmaatschap van de Vereniging Vrienden van Blijdorp aan te bieden. De Arbodienst stemde daarmee in, zodat onze Vereniging in één keer (per 1-11997) 60 leden rijker is! Onze hartelijke dank gaat natuurlijk uit naar Alette Geerts en de Arbodienst Europoort. Tijdens haar strooptocht op zoek naar nieuwe adverteerders voor Vriendennieuws

klopte Ingrid Hogeveen onder andere aan bij Voorberg Makelaars. Dit makelaarskantoor, met 4 vestigingen waaronder één in de wijk Blijdorp, gaf aan al lid van de Zakenkring te zijn, maar was op zoek naar een leuk artikel voor hun makelaarskrant. Ingrid bracht de makelaar in contact met het Bestuur en zo verscheen er een hele voorpagina van het blad "Voorberg Woningnieuws" (oplage: 57.000 exemplaren!) gewijd aan de Vrienden. Op de voorkant stond een aanmeldingskaart, die tientallen nieuwe leden opgeleverd heeft! Maar Voorberg Makelaars ging nog verder en besloot iedereen, die via hen een huis koopt, een lidmaatschap van de Vrienden aan te bieden! U begrijpt, dat het Bestuur deze geweldige actie toejuicht en hoopt dat Voorberg Makelaars veel huizen verkoopt!

IJ

Nieuws uit Diergaarde Blijdorp In de maanden mei en juni vonden er weer heel wat wijzigingen in het dierenbestand van Diergaarde Blijdorp plaats. Zo is er weer een aantal opmerkelijke geboortes te vermelden, maar helaas ook een paar minder blijde gebeurtenissen. Tekst: Marc Damen. Bron: "Interne Mededelingen ", maandelijkse uitgave ten behoeve van de medewerkers van Diergaarde Blijdorp en " De Nieuwsbrief"; maandelijkse uitgave van de rondleiders in Diergaarde Blijdorp. Foto's: M . Kreuger (1), M. Rijlaarsdam, P. Stolk (4), S. Sheermahomed (1). In de vorige uitgave van Vriendennieuws beloofden we u wat meer informatie omtrent de geboorte van een mierenegel in Blijdorp te geven . Op 22 april werd in het verblijf van de mierenegels (dat zich achter de reptielenkeuken bevindt, waardoor de dieren niet voor het publiek te zien zijn) een dood jong gevonden. Hoewel mierenegels vrij algemeen in dierentuinen zijn, worden er haast nooit jongen geboren. In Europa zijn geboorten bekend in Berlijn (1908), Basel (1955) en Saarbrücken (1995), maar deze jongen konden niet worden grootgebracht. In Amerika had de dierentuin van Los Angeles wel succes met het fokken van deze soort.

DE SCHAARHEFTAFEL ZONDER CONCESSIES

IJ

Het fokken van mierenegels is dus voor dierentuinmensen nog steeds een mysterie, waarbij nog een hoop onderzoek te verrichten valt. Diergaarde Blijdorp heeft een uitgebreide Biologische Afdeling die al jaren het groepje mierenegels in Blijdorp (2 mannetjes en 2 vrouwtjes) observeert. Hoewel er nu dan een jong gevonden is, weet men nog steeds niet veel meer, behalve dan dat er in het Blijdorp-groepje in ieder geval voortplantingsactiviteiten plaatsvinden. Overigens zijn mierenegels, ondanks hun naam, helemaal niet verwant aan onze Europese egel. "Die" egel behoort tot de insekteneters, terwijl de mierenegels samen met de vogelbekdieren tot de orde van de eierleggende zoogdieren behoren . Het zijn de meest primitieve zoogdieren, die het gelegde ei in de buidel in tien dagen uitbroeden. Eenmaal uit het ei blijft het jong nog ongeveer drie maanden in de buidel. Het gevonden jong was ongeveer twee maanden oud . In ieder geval geeft deze geboorte hoop voor de toekomst en worden de dieren nu nog beter in de gaten gehouden.

Een geweldige tegenslag is de dood van Komodovaraan Komo. Dit dier is een paar jaar geleden als staatsgeschenk naar Diergaarde Blijdorp gekomen en deelde sinds kort het verblijf met vrouwtje Sura. Hoewel hij al maanden ontstekingen aan zijn poten had, leek hij daar weinig last van te hebben. Na een heel korte tijd van gewenning waren Komo en Sura onafscheidelijk en werden er zelfs verscheidene paringen waargenomen . Sura legde zelfs eieren , maar die waren helaas onbevrucht. Voor volgend jaar had men echter goede hoop, maar die is nu de grond in geboord en Blijdorp is, wat de fok van Komodovaranen betreft, weer bijna terug bij af. Immers, de jonge dieren zijn nog lang niet zover dat zij jongen kunnen krijgen. Blijdorp doet natuurlijk al le moeite om zo snel mogelijk een nieuwe partner voor Sura te krijgen, maar Komodovaranen zijn niet gemakkelijk te verkrijgen , dus dat kost nog wel enige tijd . Bijzonder goed nieuws was de geboorte van een kuifhertje op 3 mei jongstleden. Zowel in 1994 als in 1995 beviel het vrouwtje halverwege april ; de eerste keer van een dood jong, de tweede keer ging het echter uitstekend en werd er een vrouwelijk jong geboren. Dit jong is nog in de Diergaarde en inmiddels bijna volwassen. Dit jaar ging het echter niet van een leien dakje. Het vrouwtje maakte sinds begin maart een benauwde indruk en de dierenarts vermoedde dat er een scheur in het middenrif van het vrouwtje zat, waardoor inwendig niet alles meer "op de juiste plaats" lag. De zwangerschap deed hieraan natuurlijk geen goed: inwendig kwam alles nog meer in de verdrukking en de verwachting was, dat door de persweeën van de bevalling alles nog erger zou worden . Daarom heeft men het vrouwtje vanaf half maart vochtafdrijvende middelen en andere medicijnen toegediend . Die heb-

11

ben een vertragende invloed op de werking van de baarmoeder, waardoor de geboorte uitgesteld werd. Men hoopte dat de situatie in de tussentijd enigszins zou verbeteren. Iedereen hield z'n hart vast, maar moeder kuifhert heeft de bevalling zelf tot een goed einde kunnen brengen. Het vrouwtje heeft het geluk gehad dat haar jong klein van stuk was. Tot ieders vreugde is het jong ook nog een vrouwtje, waardoor Blijdorp nu liefst drie vrouwtjes heeft. Het jong heeft een zwarte vacht met kleine stippeltjes, maar is meestal niet te zien, omdat moeder nu behandeld wordt en binnen staat.

Na maanden vrijgezel geweest te zijn heeft penseelzwijn Picasso eindelijk gezelschap gekregen van twee dames, Mona en Lisa. De vrouwtjes zijn volle zussen van elkaar en geboren in de dierentuin van Wuppertal. Mona en Lisa verbleven al enige maanden in quarantaine, omdat men niet voor de volle 100 procent zeker was dat ze volkomen ziektevrij waren. De Nederlandse varkensstapel is één van de belangrijkste pijlers van de agrarische economie en een eventuele besmetting met een of andere be-

smettelijke ziekte zou de Nederlandse export kunnen bedreigen , met alle nadelige gevolgen vandien. Ondertussen heeft de Diergaarde het voormalige tapirverblijf voorzien van boomstammen en losse aarde, waarin het drietal naar hartelust kan wroeten naar verborgen lekkernijen zoals wortels en soms ook kastanjes. Iedereen hoopt dat dit gedrag ook snel tot nageslacht zal leiden, want jonge penseelzwijntjes zijn nog aantrekkelijker dan hun ouders. Overigens is het grote gevaar voor ziekten ook de reden dat alle penseelzwijnen in Europa van één koppel afstammen: het is vrijwel onmogelijk deze dieren uit Afrika in te v~eren, gezien de

grote kans dat de dieren iets onder de leden hebben. Er worden zelden of nooit importvergunningen verleend.

Op 17 mei jongstleden arriveerde uit de dierentuin van Warschau een nieuwe Sumatraanse tijger, Hermes genaamd. Dit dier, is naar Rotterdam gekomen om mannetje Borus, die op 18 januari 1996 overleed, op te volgen. Het zal wel even wennen zijn voor de achttien-jarige Pepper, want haar

Olifantenbul Ramon neemt aan deze activiteiten niet deel, maar hij houdt zich wel op een heel ander terrein bezig. Na een kennismakingsperiode van een half jaar heeft Ramon nu toch gepaard met de uit Ouwehands Dierenpark afkomstige Yu Yu Yin en Khaing Phyo Phyo! Of de paringen het gewenste resultaat hebben gehad, is nu nog niet te zeggen. Dit zal uit bloedonderzoek moeten blijken. Meer informatie over olifanten treft u elders in deze uitgave aan.

Niet alleen bij de olifanten zijn er (hopelijk succesvolle) paringen geweest. Eind juni zijn ook de pantserneushoorns Nico en Namaste voor het eerst bij elkaar geweest. Deze eerste amoureuze ontmoeting tussen de kolossen op het nieuwe ruime buitenterras leidde diezelfde nacht tot een langdurige paringsdaad van bijna anderhalf uur! Of de paring het gewenste resultaat heeft, zal pas begin september bekend zijn. De draagtijd bedraagt normaal zestien maanden, zodat een eventuele geboorte op zijn vroegst volgend jaar september te verwachten is. nieuwe minnaar is nog maar anderhalf jaar oud! Overigens ligt het niet in de lijn der verwachting, dat Pepper en Hermes voor nageslacht zorgen. Pepper mag hier rustig tot aan haar dood blijven; pas dan komt er een nieuwe partner voor Hermes waarmee de fok nieuw leven in geblazen wordt. Inmiddels is Hermes regelmatig samen met Pepper op het buitenterras te zien. De eerste keer ging hem dat niet zo goed af. Hij dacht namelijk een gemakkelijke vluchtweg te zien, maar had niet in de gaten, dat het "groene tapijt" tussen het perk en het muurtje voor het publiek geen gras maar...... kroos was! Dat bezorgde hem direct de schrik van zijn leven en een nat pak. Gelukkig zijn tijgers uitstekende zwemmers, dus bereikte hij weer veilig het droge. Voortaan kijkt hij toch wat beter uit... .. !

De olifanten in Blijdorp hebben er weer een nieuwe "attractie" bij : een modderbad. Het is aangelegd aan de rand van het olifantenbuitenperk, zodat ook de bezoekers vanaf het publiekspad volop kunnen meegenieten van de badderende olifanten.

De paring was niet geheel zonder risico, zodat voor alle zekerheid de verzorgers bij toerbeurt 's nachts bleven waken . Het is namelijk bekend dat een kennismaking tussen twee neushoorns soms kan uitlopen op een agressieve confrontatie. In dit geval verliep de kennismaking gelukkig geheel zonder problemen. Het ging zelfs zó goed, dat Nico en Namaste ook na de paring niet van elkaar gescheiden hoefden te worden en dat komt haast nooit voor!

De Turks-Duitse kunstenaar Iskender Cider heeft eind mei in Blijdorp zijn ooievaars en andere dierlijke wezens laten " neerstrijken", onder het motto " Die Störche sind wieder dal (de ooievaars zijn er weer!) De dierobjecten zijn vervaardigd van oude verroeste auto-onderdelen en versleten tuingereedschap. Ook andere lokaties in Rotterdam nemen deel aan het project, waaronder VW Rotterdam, Hotel New Vork, het Natuurmuseum, het Coethe-Institut en de Westersingel. De expositie maakt deel uit van de Rotterdamse kunstmanifestatie Manifesta 1 en wordt gecoördineerd door het CoetheInstitut te Rotterdam . In Blijdorp zijn de objecten te vinden bij het vijvertje tussen de Afrikaweide en de weiden van de damagazellen en de zwarte paardantilopen, bij de grote vijver en op het voorplein. Ze blijven daar nog tot eind augustus te bewonderen.

is. In Europa leven maar vijf vrouwtjes van deze soort. In de vorige uitgave maakten we melding van de eerste, helaas niet succesvolle, geboorte van een rolstaartbeer. Eind juni kreeg het vrouwtje, Vanessa, weer een jong, waarmee het (voorlopig) wel goed gaat.

Kort nieuws:

De jonge okapihengst, Banguru, is begin juni naar de dierentuin van Kopenhagen vertrokken. Zijn moeder, Moera, verwacht immers in september weer een jong. Moera is in 1980 zelf in Blijdorp geboren; zij is een ervaren moeder, want zij heeft inmiddels 7 jongen gekregen , die allemaal van het mannelijke geslacht zijn. Wat dat betreft is men ook deze keer niet al te hoopvol gestemd, want er zijn vooral vrouwtjes nodig. Vader van Banguru en van het aanstaande jong is Kiburi, die ongeveer 9 jaar geleden in Basel (Zwitserland) ter wereld kwam. Verder loopt in Blijdorp nog de in 1991 in Bristol geboren Lisala met haar vorig jaar geboren dochter Kisanga.

De dag voordat de Vrienden het officiële startsein voor de gibbonactie gaven, werd de Lotus Serre officieel geopend. Nu is de Lotus Serre natuurlijk al langer in gebruik en zelfs de Vrienden hebben er tijdens de afsçheidsreceptie van ons kersverse erelid Mw. Berger-Kindt al gebruik van gemaakt. Het wachten was echter nog op de oplevering van het nieuwe verblijf voor de argusfazanten . Dit verblijf, gelegen tussen het buiten perk van de Maleise tapirs en de Lotus Serre, is een geschenk van de leden van de Zakenkring aan Diergaarde Blijdorp. Daar-

naast past het prima in het beleid van de Diergaarde om diersoorten niet meer naar soorten, maar naar biotopen over de tuin te verdelen. Het is namelijk veel aantrekkelijker steeds iets totaal anders te zien, dan 10 verschillende soorten fazanten naast elkaar. De argusfazanten bewoonden vroeger een volière tussen de Kibobo-kinderjungle en de bizons, waar ze weinig aandacht kregen. Mede dankzij het aantrekkelijke verblijf in de nabijheid van de olifanten en tapirs wil iedereen toch even kijken "wat daar nu weer zit". De fraaie educatieve bebording bij het verblijf doet vervolgens de rest en weet de bezoeker, die eerst "met argusogen toekeek" te boeien. Men heeft het nieuwe verblijf als het ware "om de aanwezige beplanting heen " gebouwd. Daardoor ziet het er direct heel groen en, vanwege het schaarse licht in die hoek van de tuin, natuurlijk uit. Argusfazanten leven namelijk op de bosgrond in Azië, waar de hennen totaal niet opvallen . Het mannetje, met een enorm e "staart" is echter des te opvallender. Overigens heeft men, voor de luie bezoeker die niet de moeite wil nemen de prachtige fazanten te zoeken, ook 4 manenduiven in het verblijf geplaatst. Die zijn wel gemakkelijk zichtbaar.

De jonge rotskangoeroe is uit de buidel van de moeder gevallen en wordt nu verder met de hand grootgebracht.

Inmiddels zijn er negen flamingokuikens geboren; een record! De jonge hyacinthara is inmiddels goed voor het publiek te zien, evenals de dik-dik. Er is weer een Mauritius roze duif geboren. De zeeleeuwen Thari en Sjaan hebben ook dit jaar elk weer het leven geschonken aan een gezond zeeleeuwen-"welpje". Het jong van het derde vrouwtje stierf helaas na een paar dagen. Evenals vorig jaar kregen de zeldzame blauwschapen ook dit jaar een jong, dat helaas van het mannelijk geslacht

DDe in beslag genomen blau-blaus, ook wel ren hagedissen genoemd, waarover we in de vorige uitgave schreven , hebben de verzorgers nu al met nageslacht verblijd. Ze voelen zich dus al snel thuis!

Hetzelfde geldt voor de Cubaanse huti a's, die weliswaar niet in beslag genomen zijn, maar eveneens nog maar kort in Blijdorp verblijven : zij kregen drie jongen, die overigens het verblijf al net zo slopen als hun ouders. Het stokstaartjesverblijf is inmiddels geopend; meer hierover leest u in de volgende uitgave. LAATSTE NIEUWS: Waarschijnlijk komt er komt binnenkort een tweede zeeotter!

~l!J UITVAARTVERZORGING e.M. Bouwman

Vijf dagen met de Vrienden naar Duitsland. Tekst: Marcel Krueger.

Albert Verweystraat 2a 3061 SB Rotterdam Tel. 010 - 414 53 43 Bgg. 010 - 414 55 64

Foto's: M. Kreuger, P. Stolk en T. Pasterkamp. Het is woensdag 15 mei, 7.00 uur en ik sta op het Stationsplein. Wat onzeker meld ik mij bij de bus naar Duitsland. Voor het eerst ga ik mee op reis met de Vrienden. En dan liefst vijf dagen! Hoe zal het zijn? Ik ken niemand van de aanwezigen ... !Voor alle zekerheid heb ik een aantal boeken mee genomen ...

Stijlvolle uitvoering van begrafenissen en crematies. Informatie over: - Het O.R.V. depositofonds (=verzorgingsfonds) - De kostenbegroting voor een uitvaart, met betrekking tot een af te sluiten verzekering . . Inschrijving wilsbeschikking met vrij lidmaatschap.

Meubelstoffeerderij en Meubelmakerij

Over dolfijnen, waldrappen en manenwolven.

Méér dan 70.000

kostuums en 4.000

AI een paar jaar ben ik lid van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. AI lange tijd heb ik een zwak voor dierentuinen. Niet voor de (te) kleine hokken met tralies en gestoord heen en weer lopende dieren. Wel voor ruime verblijven waar je (voor zover mogelijk) het " natuurlijke" gedrag van prachtige dieren kunt bekijken . Denk aan de chimpansees in Burgers'en de dierentuin van Emmen. Maar denk ook aan Diergaarde Blijdorp, waar hard wordt gewerkt aan een metamorfose tot een "biotopentuin " waar het belang van de dieren voorop staat. Een verandering die door de Vrienden wordt ondersteund.

favoriete dieren, stamboeken gaan rond en fotorolletjes worden volgeschoten. Stelt u zich de blik van de kassière eens voor toen één van de Vrienden vijf dierentuingidsen wilde kopen en alle ansichtkaarten .... ! Met een stel prettig gestoorde freaks op weg dus naar drie Duitse dierentuinen: de "Wilhelma" in Stuttgart, "Tierpark Hellabrunn " in München en "Tiergarten Nürnberg". Tijdens de heenreis werden we verblijd met het eerste " busboek" uit de geschiedenis van de Vriendenreizen . Marc Damen had bij wijze van voorbereiding de belangrijkste wetenswaardigheden op papier gezet. Zo hoefden we niets te missen . Leuk waren bijvoorbeeld de verwijzingen naar familieleden van Blijdorpbewoners. Namaste, de Indische neushoorn die sinds 1994 in Taman Indah verblijft, is in de dierentuin van Stuttgart geboren. Haar vader is er nog steeds te zien. In München en Nürnberg leven Namaste's broers Nikolaus en Noël.

De talrijke bordjes met "gerealiseerd met steun van de Vereniging Vrienden van Blijdorp",maakten mij nieuwsgierig. Ik heb geen spijt van mijn lidmaatschap. De winterlezingen waren vaak bijzonder interessant. Ik ben trots op de wijze waarop de Vrienden meewerken aan de vernieuwing van de tuin. Taman Indah is natuurlijk ook een beetje "ons" verblijf.

pruiken

Tevens repareren wij biezen, rietel) en rotan Pieterskerkgracht 1 B 2311 SZ Leiden Tel.: 0715125111 Fax: 071 5143046 cid/nI'" "

IIt" ('/I

Theater- en Avond Kledingverhuur

Mee dus op reis naar Duitsland. AI bij de eerste tussenstop kwamen de gesprekjes op gang. Ik heb mijn boeken niet meer uitgekregen ... ! Leuk om te merken dat er meer mensen zijn met een afwijking voor dierentuinen. Over afwijking gesproken; vrienden en collega's zijn regelmatig van mening dat ik niet helemaal gezond ben als het om dierentuinen gaat. Nou, dan zouden ze eens mee moeten gaan met een Vriendenreis! Je gelooft je ogen niet. 's Morgens en 's avonds is er sprake van een heuse modeshow. Iedereen showt T-shirts met afbeeldingen van

Als eerste werd de zoologisch-botanische tuin Wilhelma in Stuttgart aangedaan. Een klassieke tuin met veel mooie gebouwen. De Wilhelma heeft pas sinds 1950 dieren. Zij is vooral bekend dankzij de crèche voor jonge mensapen. In deze crèche is menig verstoten gorilla en orang oetan "aap-waardig" opgegroeid. Het is een genot om te zien hoe de jonge apen met elkaar spelen en kattekwaad uithalen.

De Wilhelma bezit talloze bijzondere en zeldzame dieren: bijvoorbeeld bonobo's, gelada's (een bavianensoort), okapi 's en een woltapir. Spectaculair zijn de nieuwe "rots-

mag het wel wat minder, maar met ruimere verblijven. De wijze waarop bijvoorbeeld de krokodillen en nijlpaarden zijn gehuisvest is ronduit erbarmelijk.

Beter waren de verblijven voor manenwolven. Het wordt tijd dat Blijdorp deze prachtige beesten wat prominenter huisvest! Fascinerend vond ik verder de Indische leeuwen. Ik heb ze eerder gezien in Oost-Berlijn, maar de verblijven aldaar zijn dodelijk saai . Prachtig zijn de natuurlijke vijvers, waar verschillende vogels vrij verblijven : pelikanen, reigers, eenden en ooievaars. Uniek is de vrije kolonie waldrappen .

Tierpark Hellabrunn beviel mij dan ook beter. Een prachtig vormgegeven tuin met veel groen en ruime verblijven. In het onvolprezen busboek van Marc viel te lezen dat Hellabrunn al in 1911 de poorten opende. Hellabrunn is een heel rijke dierentuin. De afgelopen 25 jaar is er voor honderd miljoen Duitse Mark geïnvesteerd! Dat is ook te zien . Veel verblijven zien er erg natuurlijk uit. Dit wordt nog versterkt door een beekje dat door het gehele park stroomt.

verblijven " waar onder andere brilberen, steenbokken, manenwolven en ijsberen te zien zijn. De dieren worden soms slechts door rotsspleten van elkaar gescheiden, waardoor het lijkt alsof ze het verblijf delen. Goed is ook het Wilhelma Magazin, een gratis kwartaalblad (32 pagina's, oplage 150.000!) voor bezoekers met veel informatie over de dieren van de Wilhelma, natuurbeschermings-programma's en drie pagina's speciaal voor kinderen . Misschien een idee voor Blijdorp?

Eén van de eerste verblijven die je tegenkomt is het apenhuis. Het schijnt dat München het erg goed doet met de fok van mensapen. Ik ben minder enthousiast. Het verblijf is een voorbeeld van " badkamer-architectuur" . Overal hangen gekleurde tegels aan de muur. Het ziet er niet uit! Natuurlijk is het de vraag of het de apen wat interesseert. Voor hen is het belangrijk dat er speeltuig, eten en soortgenoten voorhanden zijn . Bovendien zijn tegels goed schoon te maken, wat ziektes tegengaat. Ik vond het allemaal wat magertjes. Ronduit triest was de wijze waarop een eenzame gorilla-man was gehuisvest.

Kortom, een bijzondere tuin . Toch heb ik een aantal kritische opmerkingen. De Wilhelma is erg gericht op het verwerven van een grote collectie. Men verzamelt dieren, net zoals men bijzondere bomen en planten verzamelt. Dat bleek ook uit de rondleiding: "we hebben zoveel soorten apen, zoveel soorten vogels .. .. .. ", etcetera. Wat mij betreft

Diepe indruk maakte de vrije-vluchtvolière met onder andere reigers, eenden en ibissen. Prachtig waren verder de verblijven van de bruine beren, de elanden (!) en de wolven. Normaal ben ik niet zo 'n fan van rund- en geitachtigen. Maar dankzij de schitterende verblijven heb ik een heel fotorolletje vol geschoten met bisons, wisen-

Je kunt dierentuinen eigenlijk moeilijk vergelijken. Elke tuin heeft haar positieve en negatieve punten . Overal wordt hard gewerkt aan verbetering van de verblijven. Het is ook een kwestie van geld. Toch was ik het meest onder de indruk van Tiergarten Nürnberg. De omgeving is ronduit schitterend. De tuin is gebouwd in een oude steengroeve. De natuurlijke rotsen zijn vaak verwerkt in de verblijven . Er zijn flinke hoogteverschillen. Het was soms echt klimmen! Er valt nog veel te verbeteren, maar wat mij heeft getroffen is de betrokkenheid die het personeel uitstraalt. Waar maak je mee dat oppassers zelf, in hun vrije tijd, een nieuw verblijf bouwen? Er wordt sowieso veel gebouwd in Nürnberg. Over een paar jaar wil ik zeker terug om de nieuwe verblijven voor neushoorns en mensapen te bekijken . Onbegrijpelijk vind ik het echter dat ze goede sier (willen) maken met de zeekoeien. Het verblijf mag dan redelijk nieuw zijn, het is veel te klein! De aanwezige zeekoeien moeten min of meer "afspreken " om tegelijk te draaien, anders lukt het niet.

Een hoogtepunt vond ik de dolfijnen. Normaal gesproken houd ik niet van de circusachtige voorstellingen in veel te kleine bassins. Deze "show" werd echter gekenmerkt door een enorme betrokkenheid . Informatie stond voorop. Erg leuk was de mogelijkheid om, na afloop, met de dolfijnen te kunnen overgooien met een bal. Een paar dolfijnen bleven nadrukkelijk "hangen" om nog even te spelen. De aantrekkingskracht was enorm . De Vrienden mochten na de show blijven om de verzorgers vragen te stellen, maar velen konden het niet nalaten om (op verzoek van de dolfijnen) met de bal te gooien. Later mochten we ook nog een bezoek brengen aan het niet voor publiek toegankelijke tweede bassin. In Nürnberg zijn sinds 1986 drie jonge dolfijnen grootgebracht! Het was een unieke ervaring om zo dichtbij de dolfijnen te mogen komen .

Kortom, ik heb me opperbest vermaakt in Duitsland! Niet in de laatste plaats dankzij mijn mede-reizigers. De wijze waarop ik als relatieve vreemdeling werd opgenomen was bijzonder prettig . Ik heb niet alleen een boel bijgeleerd, het was ook erg gezellig. Alle hulde ook aan reisl eider Tom Slijkoort. De volgende reis ben ik zeker van de partij!

en voerden zij een ware vreugdedans uit, onder het slaken van verdacht realistische gibbongeluiden. Die gibbongeluiden klonken zó ech~, dat d~ gibbons in het Apen- en nachtdierenhuIS dachten, dat er zich een tweede koppel gibbons in de tuin bevond en ze ~Ieven . de hel.e dag "zingen"! Ter geruststelling: die geluiden kwamen gewoon van een CD, die Stichting Apenheul ons belangeloos ter beschikking had gesteld.

Gibbonactie van start gegaan! Op zaterdag 29 juni jongstleden kwamen bijna 300 Vrienden naar Diergaarde Blijdorp, om getuige te zijn van het officiële startsein van de actie 'Alle Vrienden hand in hand, voor het nieuwe gibboneiland!". De Vrienden van Blijdorp staan natuurlijk bekend als een fanatieke supportersvereniging, maar dat zoveel Vrienden de slechte weersverwachting negeerden en tóch naar de Diergaarde togen had het Bestuur niet verwacht. Ook Blijdorp had hierop niet gerekend; er waren lang niet genoeg stoelen om iedereen een zitplaats in de toch vrij ruime Kiboko-kas te bieden. De afdeling Horeca is echter wel wat gewend en voorzag alle Vrienden van een heerlijk kopje koffie met een origineel " Blijdorp-koekje ". Bij de ingang van de Kiboko-kas had ook het Promotieteam haar tenten opgeslagen, maar de winkel bood nu natuurlijk alleen gibbons een plaats: de pluche en stenen gibbons vlogen over de toonbank, evenals de originele gibbon-persfoto. Hoewel de winkel er alleen tijdens de gibbon-dag heeft gestaan, lukte het de dames Schallen berg en Gerritse in zeer korte tijd bijna 400 gulden ten behoeve van de gibbons te verdienen! Onder de aanwezigen waren niet alleen Vrienden van Blijdorp, maar ook journalisten van regionale bladen. Daarnaast gaf ook een lid van de Raad van Bestuur van Diergaarde Blijdorp acte de présence. Hij onderstreepte hiermee het belang van de Vrienden voor Diergaarde Blijdorp! Om precies 10 uur heette de vicevoorzitter, Tom Slijkoort, alle aanwezigen van harte welkom. Gezien het grote aantal mensen dat moest staan en de aanhoudende dreiging van regen, werd besloten de toespraken zo kort mogelijk te houden. Vervolgens vertelde Paul de Wit, één van de verzorgers van de gibbons, in het kort iets over zijn dieren . Blijdorp heeft op het moment 4 gibbons; een koppel (Nico en Saar) met hun twee laatste jongen. Saar is echter bijna blind, dus het is nog niet zeker of zij de verhuizing wel mee mag maken, omdat dit een enorme schok voor haar zou betekenen. Er wordt over gedacht om Nico en Saar hun oude dag te laten slijten in het Apen- en nachtdierenhuis, en om één van de twee jongen te ruilen te-

gen een onverwant vrouwtje, zodat er een nieuw jong koppel het nieuwe gibbon-eiland kan gaan bewonen . Na enkele korte vragen van Vrienden nam de heer Dorresteyn, directeur van Diergaarde Blijdorp, het woord om de Vrienden heel hartelijk te bedanken voor het feit dat zij altijd klaarstaan als de Diergaarde hulp nodig heeft. Als de Vrienden er niet geweest waren en beloofd hadden, dat zij het gat in de begroting van de eerste fase van de Maleise bosrand zouden dichten, had Blijdorp dit najaar niet met de bouw kunnen beginnen.

eens twee. reusachtige "gibbons" uit het Apenen nachtdierenhUIs tevoorschijn kwamen . De opluchting was enorm toen bleek dat deze mensapen (of aapmensen?) zeer goedaardig waren en zelfs geheel vrijwillig de transportkist in gingen. Vervolgens trokken de 300 Vrienden i~ een lange stoet naar de huidige ?antengwel, waar het gibboneiland gepland IS. Veel "normale" bezoekers wisten niet wat ze zagen, toen ze een transportkist met daarin twee apen, gevolgd door een enorme stoet Vrienden, voorbij zagen komen! Eenmaal aangekomen op de bestemming kregen de apen de vrijheid

Daarna werd het tijd voor de openingshandeling, die op symbol ische wijze door vice-voorzitter Tom Slijkoort en de heer Dorresteyn verricht zou gaan worden . De Vrienden gingen echter eerst naar het Apenen nachtdierenhuis, om de gibbons uit hun kooien te halen, met een transportwagen naar de locatie van het toekomstige eiland te vervoeren en daar de vrijheid te geven. Veel Vrienden schrokken enorm, toen daar op-

Daarna werd het bord, waarop de komende bouwactiviteiten wereldkundig gemaakt worden, onthuld, door het verwijderen van een doek. En terwijl de apen zich vermaakten met de kinderen (en de overige belangstellenden) bedankte de heer Dorresteyn iedereen voor zijn of haar aanwezigheid, wenste hij de Vereniging een s.uccesvolle actie en de aanwezigen een prettige dag toe. De hele dag was het een "Vrienden-dag", want overal kwam je Vriend.en tegen. y'ooral voor het huidige gibbonverblijf was het druk, want Nico en Saar zijn de hele dag opgewonden gebleven van dat vreemde stel "gibbons" in de tuin! De gibbondag werd mede mogelijk gemaa~t doo~ de inzet van de volgende personen, instellingen en bedrijven: "Stichting Apenheul" te Apeldoorn, met ~ame de heer E. Mager Kledingverhuurbedrijf Wim Hoppezak & Zn. Paul de Wit - Diergaarde Blijdorp Foto's: Wim van den Heuvel

Dieren in de Maleise bosrand Tot nu toe is alle aandacht van de Vrienden voor de Maleise bosrand naar de gibbons uitgegaan. De Vrienden sponsoren echter niet alleen het gibboneiland, maar ook aan de rest van de Maleise bosrand wordt door hen meebetaald. Daarom krijgen vanaf deze uitgave ook de andere dieren, die een plaatsje in de Maleise bosrand krijgen, de aandacht. In dit nummer kunt u alles over de kleine katten lezen. Tekst: Arianne Sölner. Foto's: Tierpark Gotha (Bengaalse tijgerkat) en Peter Stolk (vissende kat).

vroeger nog zo populair waren. Dit komt, doordat veel dierentuinen de col lectie inkrimpen; daardoor is er maar plaats voor één of twee soorten kleine katten . Blijdorp had vroeger (in de jaren zestig) heel veel soorten kleine katten, maar beperkt de collectie ook steeds meer. Gelukkig blijft de mooie Bengaaise tijgerkat in Rotterdam te zien. Totaal leven er nu nog slechts 180 in dierentuinen .

De vissende kat. De Bengaalse tijgerkat.

samen hun jongen op. Misschien is de Siamese huiskat, een van de mooiste huiskatten, wel ontstaan uit een kruising van de Bengaalse tijgerkat met afstammelingen van de wilde kat. Ze hebben tenslotte allebei een onbehaarde overgang tussen de neusspiegel en neusbrug en een lange schedel. Daarnaast neemt ook de Siamese kater, net als het mannetje bij de Bengaalse katten, de zorg voor de jongen op zich. De Bengaalse tijgerkat komt in een zeer groot verspreidingsgebied in Zuid-Azië voor. Ze leven in het noorden vanaf het Amoergebied, tot India in het zu iden en tot Bali en de Filipijnen in het oosten . Ook het type gebied dat hij bewoont, varieert nogal ; van tropische regenwoud in Sumatra tot in pijnboom bossen van Mantsjoerije, maar ook in lage vegetatie, kale gebieden, en halfhoge bosjes. Ze houden zich graag in waterrijke gebieden op. Ook in dierentuinen scharrelt de Bengaalse tijgerkat graag rond langs de waterkant en zoekt voedsel door te water te gaan en zwemmend visjes te vangen. Daarom krijgen ze in de Maleise bosrand een verblijf met een waterpartij!

De Bengaalse tijgerkat is een klein, zeer mooi gevormd dier. De kop is klein, lang en tamelijk smal, met een spitse snuit. De kleur van de zachte vacht is warm-geel tot bruinoker en soms zelfs zilvergrijs. De tekening bestaat uit diep-zwarte vlekken, maar de buik is helemaal wit. Verder hebben ze een witte ring rondom de ogen en een witte stip achter op de oren. De Bengaalse tijgerkat is net zo groot als een flinke huiskat en weegt 2 tot 4 kg. Het is één van de weinige kleine katachtigen, waarbij de dieren een paar voor het leven vormen. Het mannetje en het vrouwtje jagen altijd samen en voeden zelfs

In dierentuinen planten deze dieren zich moeizaam voort. Kleine katten zijn erg gevoelig voor onrust en in veel gevallen doden ze bij verstoring hun jongen. Ze krijgen gemiddeld 2 tot 3 jongen per worp, die de ogen nog gesloten hebben. Deze openen zich pas na een dag of 15. In dierentuinen vervult het mannetje, als hij tenminste voor de geboorte niet gescheiden van het vrouwtje is, zeer trouw zijn plichten als vader. Ze kunnen maximaal 15 jaar oud worden. De handel in huiden van de Bengaalse tijgerkat vormt een grote bedreiging voor de populatie Bengaalse tijgerkatten. Ook in dierentuinen nemen ze in aantal af, terwijl ze

De vissende kat is een wonderlijke kat die zijn naam eer aan doet: hij duikt werkelijk in het water, met de kop naar voren, om vis te vangen. Het is een middelgrote, robuuste kat met een elegante kop. Ze hebben korte poten, met tussen de tenen flinke zwemvliezen en een korte staart. De vissende kat is groter dan de Bengaalse tijgerkat. De vacht is dof en glansloos en meestal grauw gekleurd, met soms wat bruin in de rugharen. De tekening bestaat uit zwarte vlekken. Op de rug zijn deze vlekken gerangschikt in rijen die in de lengterichting lopen. De ogen zijn bij deze kat hier omgeven door een witte ring. De vissende kat heeft zich wijd verspreid over een niet aaneengesloten gebied in Zuid- en Oost-Azië. Ondanks deze grote geografische spreiding is de verspreiding in werkelijkheid nogal beperkt. Hij is aangewezen op waterrijk gebied, zoals moerassige

bossen, ondergelopen gebieden en mangrove bossen. Ze bezoeken vaak een riviertje om vis te vangen. De vissende kat klimt weinig, maar zwemt des te meer. Het is een solitair levend dier, hoewel ze in dierentuinen bijzonder goed met soortgenoten overweg kunnen. Meerdere volwassen dieren kunnen in een dierentuin in één verblijf gehuisvest worden. In het wild komen ze soms ook in familiegroepen voor. De vissende kat eet hoofdzakelijk vis, maar ook vogels, gras, insekten, knaagdieren, zaden, hazen, vee, weekdieren, slakken of slangen, laten ze niet zomaar voorbijgaan. Hij jaagt op vissen en vangt die met de poten of met de bek uit het water. De vissende kat jaagt de hele dag en heeft geen specifiek ritme. In dierentuinen slaapt hij het grootste deel van de dag, tenzij hij levende vis krijgt; dan vertoont hij meer activiteit en een toename aan gedragsdiversiteit. In Blijdorp krijgen ook zij een verblijf aan het water. Het is te hopen, dat men dan ook overgaat tot het aanbieden van levende vis, zodat de dieren zich niet hoeven te vervelen en de bezoekers zich in de Maleise bosrand net in ZuidoostAzië wanen! De geboorten vinden van maart tot juni plaats. Er worden gemiddeld 2 tot 3 jongen geboren met kleine witte vlekjes op de achterkant van de oren. De grootste bedreiging voor de vissende kat is het aantal wetlands dat drooggelegd wordt, omdat de mens steeds meer ruimte nodig heeft om te wonen en zich te voeden. Daarmee verdwijnt dan ook het leefgebied van de vissende kat. De populatie in dierentuinen telt meer dan 120 dieren, maar helaas is de herkomst van veel dieren onbekend. Het is zo ook niet te achterhalen, in hoeverre de dieren aan elkaar verwant zijn. Ze planten zich in dierentuinen goed voort.

Giften voor de actie "Alle Vrienden hand in hand, voor het nieuwe gibbon-eiland!"

FOTO van der GRAAF b.v.

(van februari tot en met juni 1996)

Tot fl. 10,-:

Tussen

v.d. Heyden, Huisman, Verhagen-v. Wezel, Mulder-

Slothouwer, Botbijl, v. Dijk, de Jong-v. Gils, v.d. Ven,

Overdevest, allen te Rotterdam; Koenis-Burger te Barendrecht;

Hirschhorn , Verbrugge, Pool, Borst, v.d. Vlerk, v.d. Houwen , de

Andringa te Bergschenhoek; v. Hensbergen te Gouda; de Wolf

Wit, Creutzberg, Lemaire, Verrijp, de Rot, Engelberts, Hadders-

en Holland-Tuit te Den Haag; Koolmees-v. Erkel te Krimpen a/d

v.d. Eng, Drost-Dijkstra, Peperkamp-Visser, Schryer, v.d. Hoop,

Vssel; Bravenboer te De Lier; Affourtit te Schiedam; de Jong te

Middendorp, Krijgsman, de Klerk, Grout, Pruis-Luteyn,

Uithoorn; Rontberg te Vlaardingen en Andriessen te Voorburg.

"

"I

-'

KAREL DOORMANSTRAAT 34 A

01 0 - 411 91 05 010 - 413 55 11

Horburgen-de Bouter, Luthart-Koops en v. Hoeven, allen te Rot-

Bijdragen van fl. 10,-:

terdam; Eyhuisen te Alphen a/d Rijn; Lindberg-Schuurmans te

Bollerman, v. Wordragen, v. Vliet, v.d. Zyde, Pleysier,

Amsterdam; Dut te Barendrecht; de Bakker te Bleiswijk; Steen-

Giorgi, Peters, Maurik, Wierda, Bresser, V.d. Velde, Zaanen, Eind,

weg te Delft; v. Soest te Dodewaard; v. Latenstein te Dordrecht;

Stofregen, Boonstra, Broekhuizen, Lambermon-v. Os, v. Trierum,

Dogterom te Gouda; Jutte-Melman, Uilen broek-Vierling en

Weeraat-v. Donk, Suttorp, Koelewaard, Groenendaal-v.d. Akker,

Camman te Den Haag; de Bas te Haarlem; de Klerk te Heen-

Plaisier, Weenink, Weerdmeester, de Coede, Verhoeven, den

vliet; v.d. Enden te Heinenoord; N.N., v.d. Hoek en Meerman

Ouden, v. Gooi, Laanen, v.d. Schoor, Daim, v. Triet, de Munck,

te Hendrik-Ido-Ambacht; den Tuinder-D renth en Spuybroek te

Buys, v. proosdy-Hage, Roggeveen-Verhoog, Bonthond, Vreeswijk,

Hoogvliet; Borboom te Kortenhoef; Bervoets te Moordrecht; v.

v. Opynen, Mik, de Zeeuw, v. Vliet, Linthuis, Dubbelman,

Leeuwen te NaaldWijk; v. Dijk te Oost Souburg; Elsenaar en

Veenstra, Schimmel, Hartag, v.d. Aar, Dueaneaux, Goyen-Hensen,

Schep te Oud Beyerland; Gerdes te Oudenbosch;

Dorst, Ophom-Dane, Zwijnen burg, de Vos, Muller, Kalshoven-v.

Noordermeer te Puttershoek; Vuyk te Rozenburg; Kriek, Berk-

Zijl, Mekes-Steffen, de Wit-Strotbaum, de Goede, Vrins, v. Donzei,

houdt en Meeuws te Schiedam; v. Bastelaar en v. Doorn te

v. Engeldorp-Gastelaars en Kooiker, allen te Rotterdam; v.

Spijkenisse; Moree-Haddeman, v. Wasbeek en v.d. Meer te

Wijngaarden te Arnemuiden; Lammers en de Wit te Barendrecht;

Vlaardingen; Robberegt te Zwijndrecht en Versluis.

fl. 25,-:

Bol te Berkenwoude; Pijnappels te Bleiswijk; Koutstaal, Tons, de

Bijdragen van

Hoog-v. Hattem en v. Daalen-v.d. Meyden te Capelle a/d Vssel;

Limburg, v. Wees, Kievit-v. D ijk, Barm, v. Nieuwland, v.

den Draak te Delft; Werner, de G ids, Brand en Veeningen te

· Foto onwikkelen en afdrukken: 1uur service · Dia-film ontwikkelen: 1uur service · Kleur (deel) vergrotingen van negatief, foto of dia: 1Ox15 cm / 13x18 cm / 20x28 cm / 28x35 cm binnen 5minuten · Bedrijfs-reportages

fl. 10,- en fl. 25,-:

Bommel, v. Vliet, Huyskes, Snijders, v. Leeuwen, Roskamp,

Dordrecht; Querido-Been te Etten-Leur; v. Vliet en de Graaf te

Dangerman, v.d. Plas, Bruins, Visser, v. Meurs, Kaak, Bruring-Hol-

Gouda; Chevallerau-Arbman en Jansen te Den Haag; Stade te

ster, Breevoort, Peskens-Metaal, Landman-Maller, Hol, Ewald,

Haarlem; v. Doesburg-Smits en v. Sansbeek te Heerjansdam;

Hagendoorn, Ruwhoff-Luhde, de Kruyk, Eilering, den Bakker,

Schijfsma en Nobel te Hendrik-Ida-Ambacht; Kooy te

Engelsman, v. Wageningen , Suvaal-Smits, Coert-Zylker, Driehuizen-

Hoogerheide; Verhoeven, Dhont, Leer, Biesheuvel, Johannes,

Lakwijk, de Man-v. Herk, Hoffmann, Masereeuw, v. D ijk, Taselaar,

Boers en Bos te Hoogvlie~ de Jong te Den Hoorn; Weeda te

de Groot, Rust-Ripken , Dudink, Kruidenier, Kooiman, KooIman-

Lekkerkerk; v. Steensel te Maasdam; v. Woerden te Maassluis;

Nelson, Nassent, v. Lith, Ensing-v. Meurs, v. Dijk, Veger,

Noordemneer te Middelharnis; Scheepmaker te Mijnsheerenland;

Vermeu len, Bolhuis, Sutter, Keyser, Harders, Rompes, v.

Boogaard te Nieuw Beyerland; Vemeeg en v. Dongen te

IJzendoorn, Ladage, Swaep, Meynders-Buys, Bouma, Lorwa,

Nieuwerkerk a/d Vssel; Wieffenng-Schuilenga te Oegstgeest; de

Simonis, Telder-v.d. Most, Beekman, v. Hylckema-Vlieg, Mulckhuy-

Graaf-v.d. Luit te O terleek; Bakker, v. Dijk en v. Steensel-de Bes te

se, Vlietstra-v. Driel, v. Hartingsveldt, Knoop, v. Knotsenburg, den

Oud Beyerland; Dost, Suyker, Marlena en Honsbeek te

Ouden, Bos-Coors, Waalwijk-Franken, de Knegt, Velthuyzen, Kus-

Papendrecht; Schox en Bachman te Pynacker; Verschoor, Lorwa,

ters, v. Trierum, Hooydonk, Zantrnan-de Raad, Landman,

Bu rky en v. Bennekom te Ridderkerk; v.d. Neut en Holderman te

Doornbos, v.d. Boogaard, Landman, Ezenga, Doviannus, Ruoff,

Rijswijk ZH; v. Essel, Ammerdorffe r, Kriek, v. Katwijk, v. N ieuwland-

Bout-Dazler, Bout, Schrijvers, Sparnaay, H artman, Landman -v.

Hammann, v. Duivenbode en de Vries-Ph ilipsen te Schiedam;

Dijk, v.d. Hilst, Blonde, de Kievit, Kriste, UIenberg, Kusters,

Rij laarsdam M., Rijlaarsdam MAM ., Krooswijk-Goosen,

Scheffer, Bijkerk, KortJever en Koks, allen te Rotterdam ; Tops te

Pronk-Wolders, Valken en Pieters te Spijkenisse; Oosterhof te

Alkmaar; de Vroome te Barendrecht; Iburg en Maree te Berkel

Utrecht; v.d. Meer, Vemeezen en v.d. Most te Vlaardingen; Sm it te

Rodenrijs; Ploeger te Beverwijk; Postma te De Bilt; Orfanoudakis

Voorburg; Berkhout te Westmaas; v.d. Weg te Zeist, Re mkes te

en Kalkman te Bosschenhoofd; Snoys te Breda; Knegten

Zuid Beyerland en Been, Lankamp en v. Kralingen.

Speelman, v.d. Berg, Holleman, Scheffers, Schallen berg, Hoogwerf-

Meyering en v. Do"sen te Capelle a/d Yssel; Hoogenhout en

ten, v.d. Vlugt, Gaarkeuken, Voorho"t, Wit jens, Bollerman,

Smidt te Delft; Kesting te Dokkum; Geerling, v.d. Heuvel en v.d.

Kroes, Maasbommei, Poot-de Jong, Kinwel, Bouwens, Schenk,

Poel te Dordrecht; Soeteman te Espel; Bosch-Verhey te Goes;

Groeneveld en Mulder, allen te Rotterdam; v.d . Ley te

Krijgsman te Gouda; Agema te 's-Gravenzande; Kodde,

Amersfoort; Nyenhuis te Amsterdam; Waar te Arnemuiden;

Dongelmans en v. Osenbruggen te Den Haag; Beider-Verschoor

Anema te BaarIe Nassau; v. Noord H.T.M., v. Noord J.A. ,

te Hardinxveen-Giessendam; Engberts-Unger te Heiloo; Tijl te

Noordijk en Beider-Hoogvliet te Barendrecht; Breuse" en

Heinenoord; Wisse-Grashorn te Hekelingen; Loeve te Hendrik-

Middeldorp te Bergschenhoek; Pronk te Best; Koch te Breda;

Ido-Ambacht; Verschoor, Tyssen, Bijl, Vermeer, v. Dusschoten

Claus-Lievense en Kamps te Capelle a/d Yssel; v.d . Werf te

en v. Dusschoten-v.d. Jagt te Hoogvliet; de Vrijer en Voorhout

Delft; de Bree-Vos, de Leeuw, v. Drooge-Dreesman en Koning

te Klaaswaal; Koppenol-v.d. Engel, Koppenol, v. Exel en v.

te Den Haag; v.d. Werken te Hardinxveld-Giessendam; Lok te

Berkel te Krimpen a/d Yssel; Boomsma te Leiden; Ravestijn en

Heelsum; de Jager te Hellevoetslu is; v. Druenen te Helmond;

v.d. Ham te Leidschendam; Boerema-Meyer te De Lier;

Leeflang te Hendrik-Ido-Ambacht; Faber te Hillegom;

Borgman-Wurtz te Maasbree; Verkade, Meeder en Vletter te

Ve"choor-Meyer, Hoorn, Tyssen-Kok en de Roodt te Hoogvliet;

Maassluis; 't Hart te Nieuwegein; Aarens te Nieuwerkerk a/d

Hatenboer en v. Doorne te Krimpen a/d Yssel; Feteris te Leiden;

Yssel; v.d. Graaf te Nieuw Lekkerland; Tas te Numansdorp;

Knaapen te Maasdam; Hulshoff-Roelfsema te Maasland; Koster

Noorlander, Blaak en Kunst te Oud Beyerland; Frenay-Schikker

te Maassluis; Kuiper te Oosterbeek; v. Toledo te Oostvoorne;

te Ouderkerk a/d Yssel; Wilkinson te Patee;wolde; Heikoop te

Kamen en Verkerk te Oud Beyerland; Brunner te Poortugaal;

Poortugaal; Mekes te Purmerend; v.d. Graaf-Bens en Knol te

v.d. Steen hoven en Koorneef te Pynacker; Warnaar te

Rhoon; v.d. Hoeven en Kooiman te Ridderkerk; Snijde" te

Reeuwijk; v. Vugt-Verrijp te Rhoon; v.d. Weck en Pfeifer te

Rijswijk ZH; Kramer, v. Stokkem, Wildeboer-Schut, v. Leeuwen

Ridderkerk; de Ligt te Rackanje; Jongkind-Jelier te Rijswijk ZH;

en Niemantsverdriet te Schiedam; Hendriks te Schipluiden;

Schalten, in 't Veld-Wiese, v.d. Berg en de Gaoyer te Schiedam;

Wink te St W illebrord; de Klerk te Sliedrecht; Joseph te Soest;

Wouda te Spij kenisse; Heukels te Terheyden; Pfaff te Uden;

v.d. Lee, Bovekerk, Aartsen, de Koni ng en Onderdelinden te

Musters te Ulvenhaut; Wytema te Velp; v.d. Hul, v.d. Jagt,Ma-

Q

O~~

\:.~ C~RMEN HALLElVS

1.~J:j

Speciaal slagerij in lSC gekeu rd Runder-, varkens- en kipscharrelvlees Tevens scharrelvleeswaren

Wordt het voor U geen tijd 0'" voor (h)eerlijk scharrelvlees te kiezen?

.z

Hobby

"

CENTRUM

MAGAZijN BLïdoRp NobElSTRAAT 112 }0}9 SP ROTTERdAM TElEfOON 010,466 }1

lier, de Gaoyer en v.d. Linden te Vlaardingen; Keymel te

Hoogenboom-Hooydonk te Tilburg; Boer te Ulvenhout; Pete"

Vlissingen; de Bas te Vrouwenpolder; v.d. Vorm te Wijk en

te Utrecht; Bravenboer, Robbe, Bravenboer, Hendriks, Lame",

Aalbu rg; Doekemeyer en Hommerin te Zwijndrecht en More.

GEREEdscilAppEN • IJZERWAREN

Veenbrink, Bot, Waaye" en Verhey te Vlaardingen; Boogaard te

Tussen ft. 50,- en fl. 100,-:

ELEkTRA • SANiTAiR • VERF • SLEUTELSERvicE

Voorburg; de Visser te Vught; Schiphorst en v.d. Veen te

Huizen en Melief te Rotterdam; Hermsen te Alk-

Laan te Zoetermeer; Hubregtse te Zuidhom; Mourik te

Haag; Feenstra te Reeuwijk; Telkens te Spijkenisse en KorffVerberk.

Hout en v.d. Linde.

Tussen fl. 25,- en fl. 50,-: Wassink, Blokland, Maaskant, v. Toorn, de Grijp, Berg-

FI. 100,- van Coster-Daniels, Mees, Roozekrans, Witjens, Guittart, Kats, v. Raalte, Smits-Korten, Kuster, Westerveld, Verlinde, Jutte en Saris, allen te Rotterdam; Buizer en v. Es te Barend recht; Ortt te Capelle a/d Yssel; Schroder te

Alphen a/d Ryn; v. Es-Bakker te Barendrecht; Bosch-Jonker en

Delft; Schroevers te Dordrecht; Amorison te Den Haag;

v.d. Molen te Brielle; Hugenholtz, Meyer, Heshof en v. Lienden-

Cox te Mynsheerenland; Gulay te Rijswijk ZH; Wiekeraad

Koppenberg te Capelle a/d Yssel; Hoogerwerf te

te Schiedam; Droppert en de Kok te Vlaardingen; Schip-

's-Hertogenbosch; Dumoulin te Krimpen a/d Yssel; Trachsler te

horst te Witmarsum; Hille te Hamburg (Duitsland); P v. Dis

Oud Beyerland; Heezen te Rhoon; in 't Veld te Schiedam; de

en v.d. Weyden-Stadens;

Jong en Vosseberg te Spijkenisse; v.d. Linde te Vlaardingen en

FI. 150,- van Stalen burg en v. Tienhoven-Stahl te

v.d. Hammen te Zwolle.

Rotterdam; Boot te Leiden en Droppert-Stout te Den Haag;

Waning, Duwvoort, Schonk-v.d. Wiel, Ziere,

~specialist in Aardappelen, groen te en fruit.

Bovendien:

mans en Kamps-v. Onselen, al len te Rotterdam; v. Sermond te

Bijdragen van fl. 50,-:

~ ~ H. Maurik en Zn

maar; v. Etten te Delft; Anstey te Gorinchem; v. Zutphen te Den

Zuidland; v. Eysden te Zundert en Bakker, Ribbe, Rosbergen, Keyzer, Zorge, Kappetein, v.d. Velder-de Jong, de Jong, van

NL.S.221

Scharrelslagerij Dolf en Carmen Hallensleben Burg. Baumannlaan 142a - 3042 AG Overschie - Tel.: 010-415 76 83

Spijkenisse; Schoenmakers te Strijen; Molenaar te Tiel;

Witrna"um; Berg te Ymuiden; de Reede, Notebomer en v.d.

~1.--

Vers gesn eden rau wkost, vruchtensalade en stamppotten . Staten singel127 3039 LJ Rotterdam 'U'01O - 466 1671

De Vriend voor uw ogen en oren.

I ·~~~!O~E!! 1 S,,'enweg 108. Rotterdam. 010 • 46660521

FI. 200,- van Bolhuis en Netten-Stierman te Rotterdam; FI. 250,- van v.d. Berg te Rotterdam; OHRA Verzekerings-

Holvoet, Karremans-Norteir, Poelma, V.d. Sanden, Luhrman-

en Bankgroep; Schoufour te Kapellen Putte (B);

Goossens, Maljers, Kooyman, Bagchus-Musch, Tetterode, v.d.

FI. 270,-: van Degeling te Rotterdam;

De specialist voor uw touringcarreis, zoals:

Ven, Tuinhout, v.d. Meyden, Walbeek, Bezemer-Sybrandy, Lui-

• Dagtochten • Personeelsreizen • Excursies

Alle gevers van deze Maleise bosrand-giften worden heel hartel ijk bedankt. De kop is eraf; op naa r een half miljoen gulden! Verdere giften zijn natuurlijk altijd va n harte welkom.

• Bruiloften • Schoolreizen • Meerdaagse reizen

0181 - 331220 I

Rijksstraatweg 36 - Hellevoetsluis - Telex 29610 - Fax 0181 - 312368

De dierentuin van Kopenhagen. Kopenhagen is wereldberoemd vanwege Tivoli (inderdaad de moeite waard!) en de befaamde zeemeermin, die echter nogal tegenvalt. Voor een dierentuinliefhebber is een weekend Kopenhagen niet compleet zonder een bezoek aan de Zoologisk Have, de dierentuin. Tekst en foto: Alex Schouten en Angeline Peters. De dierentuin van Kopenhagen onderhoudt al jaren een goed contact met Blijdorp. Dat valt met name op in de tunnel, die de twee delen van de dierentuin aan weerszijden van de Roskildevej (een straatnaam) met elkaar verbindt. In die tunnel hangen posters en affiches van dierentuinen uit alle windstreken. Zelden is er van een dierentuin meer dan één poster aanwezig. De posters van de "Onverwachte ontmoetingen in Blijdorp" zijn echter veelvuldig te zien!

een nieuw verblijf voor ijsberen is er gelukkig één van . De verblijven van de rendieren en muskusossen zijn eenvoudig, maar ruim. In het wild leven deze dieren ook in een onherbergzaam gebied. Bij de rendieren krijgt men altijd een beetje de kriebels van de "knikkende knieën" van de dieren . Om elkaar in de duisternis van de poolnacht te kunnen volgen, maken de dieren met de kniegewrichten bij elke stap namelijk een klikkend geluid.

Bij de ingang van de dierentuin is er een uitkijktoren. Voor een paar kronen extra kan men de toren beklimmen en heeft men een schitterend uitzicht over de tuin en het omliggende park. Aan het begin van een dierentuinbezoek komt het ons echter niet gelegen de tuin eens rustig te bekijken vanaf een uitzichttoren. We willen maar al te graag nader kennismaken met de tuin. Een goede brochure ontbreekt helaas.

In de buurt van de "pooldieren" bevinden zich ook de verblijven van beren (kraagberen met een tweeling en bruine beren) en wolven. Het wolvenverblijf is ruim en heeft veel beplanting, oude boomstammen, stromend water e.d. Helaas is er, net zoals in Blijdorp, nog geen sprake van een roedel wolven en zijn er slechts 2 wolven aanwezig (zie foto). Maar vaak belonen dieren een mooi verblijf op den duur wel met jongen ...

De dierentuin van Kopenhagen is reeds is 1859 gesticht en behoort daarmee tot de oudste dierentuinen van Europa. Evenals Blijdorp is Kopenhagen aan een periode van vernieuwing begonnen . Met name in het oude deel van de dierentuin zijn er enkele minder goede verblijven, die wel een opknapbeurt kunnen gebruiken. In dit deel zijn enkele fraaie, monumentale gebouwen gelegen, die bij een echte stadsdierentuin horen. Het nieuwe deel, dat aan de andere zijde van de weg ligt, heeft, ondanks de ruimere verblijven , veel minder sfeer. De Zoologisk Have heeft een uitgebreide collectie dieren uit de noordelijke streken, zoals ijsberen, zeehonden, rendieren en een grote groep muskusossen. De ijsberen zijn helaas nog gehuisvest op een echte ijs berenrots, die dateert uit 1951 . Er bestaan in de dierentuin echter volop nieuwbouwplannen;

In de tuin wordt op diverse plaatsen gewerkt aan renovatie of nieuwbouw. Zo was men eind 1995 bezig met de renovatie van zowel de binnen- als buitenverblijven van een aantal apen (zoals doodshoofdaapjes). De reeds gerenoveerde verblijven zijn heel afwisselend geworden met onder meer stromend water, veel klimmogelijkheden en een natuurlijke bodembedekking . Bij de nog

te renoveren verblijven waren mooie maquettes te zien, zodat het verschil tussen "oud" en "nieuw" heel duidelijk zichtbaar was. In 1994 is een nieuwe tropenhal geopend, de zogenaamde "Tropezoo". In deze regenwoudhal leven, behalve diverse vrij rondvliegende vogels, ook een luiaard (natuurlijk helemaal bovenin de boom) en groene leguanen. We hebben, gezeten op een bankje, enorm genoten van de reacties van mensen die de groene leguanen wilden zien. Iedereen stopt bij het informatiebordje van de groene leguaan, leest de tekst en gaat vervolgens op zoek naar de dieren. Eén van de leguanen (lengte inclusief staart: zo'n 50 à 60 cm) zat op een horizontale boomtak, die op ruim 2 meter recht boven het wandelpad en het informatiebord was aangebracht. Diverse mensen, teleurgesteld omdat er volgens hen geen leguaan te zien was, verschoten letterlijk van kleur (eigenlijk had er een kameleon op de tak moeten zitten!) toen ze uiteindelijk merkten dat er op enkele decimeters van hun kruin een forse leguaan zat te luieren. Verder zijn er in de "Tropezoo" leuke verblijven voor gouden leeuwaapjes, diverse kikkers, dwerghertjes en krokodillen. Tevens is er, zoals in Emmen, een vlindertuin. Hoewel deze vlinderhal veel minder groot is dan in Emmen, valt er meer dan genoeg te beleven! Naast de "Tropezoo" liggen enkele fraaie buitenverblijven voor Zuidamerikaanse papegaaien. De verblijven van de mensapen (chimpansee en westelijke laaglandgorilla) grenzen ook aan de "Tropezoo". Helaas hebben beide groepen mensapen geen buitenverblijven. De binnenverblijven zijn echter ruim, met in het verblijf van de chimps voldoende mogelijkheden om zich uit de zeer levendige groep terug te trekken . In het verblijf zijn diverse apparaten geplaatst, die het voedsel op een "natuurlijke" manier aanbieden. Zo is er onder meer een nagemaakte termietenheuvel, waarin honing wordt gestopt. De apen kunnen er met behulp van stokken de honing uit halen. Verder vindt men er onder andere notentrommels en "rozijnenbomen" . Bij het verblijf staat een goed paneel, waarop de werking van de apparaten wordt uitgelegd (gelukkig lijkt het

Deens wat op het Nederlands!). Naast de actieve groep chimps zijn er ook gorilla's te zien. En hier vinden we Salomé terug! Een vrouwtjes-gorilla, die in Blijdorp haar jongen niet grootbracht en vervolgens in 1991 in een driehoeksruil met Apenheul in Kopenhagen terecht is gekomen. In 1993 heeft Salomé een baby (genaamd Effie) ter wereld gebracht! (helaas heeft ze ook dit jong niet zelf opgevoed;DvH) De vader is Samson, een in 1973 in het wild gevangen zilverrug. In 1996 zal een nieuw otterverblijf worden geopend. De werkzaamheden hieraan waren eind 1995 in volle gang. In dit verblijf wordt veelvuldig gebruik gemaakt van de "roze" rotsen, zoals deze ook in Blijdorp in het Azië-continent voorkomen. Hoewel er hier, in tegenstelling tot in Blijdorp, geen onderwaterzicht is gepland, zal het nieuwe otterverblijf een echte aanwinst voor de dierentuin zijn. Behalve de reeds genoemde renovatie van het ijsberenverblijf staat ook een nieuw verblijf voor de olifanten op het programma. Helaas was er in de dierentuin nergens een schets van het nieuwe verblijf te zien. Thans heeft Kopenhagen 5 volwassen vrouwtjes en een forse bul. Het huidige buitenverblijf is vrij klein en heeft eerst dienst gedaan als verblijf voor andere dikhuiden. Toch heeft Kopenhagen een goede naam opgebouwd met het fokken van Indische olifanten. Het hier aanwezige stel, Chieng Mai en Buag Hah, bracht in 1970 de ons niet geheel onbekende Irma voort. Een paar maanden geleden kreeg Chieng Mai samen met vrouwtje Ida nog een jong. De Zoo van Kopenhagen maakt haar faam als beroemde dierentuin meer dan waar. De dierencollectie is uitgebreid; bijzondere soorten zijn ondermeer: kleine panda's (jong in juni 1995), Kongopauwen, goudparkieten (hiervan is deze dierentuin EEP-coördinator), okapi's en gaurs (slechts gehouden in 6 Europese dierentuinen!). Met name over enkele jaren, als de oudste verblijven zijn gerenoveerd ofwel door nieuwe vervangen zijn, is de dierentuin van Kopenhagen een bezoek meer dan waard!

Ja,

ik word ook "Vriend" van Blijdorp en ontvang bij mijn lidmaatschap twee gratis kaartjes voor Blijdorp of Artis en vier maal per jaar "Vrie ndennieuws".

Dhr./mevr: Adres: .. . ... . ... . . . . . . .. . . ... .. ... . .. , .. .. ..... .. . . . . . Postcode/ plaats: Geboorte datum: Giro/bankrekening: Telefoon: ... . .... . . ... . . . . . ... . ....... . ..... .. .

Ik betaal na ontvangst van een acceptgiro.

Aangemeld door het lid: Dhr./mevr.:

.. . . . . . ... . ...... ... . . . . .

Telefoon : .. SOlloystraat U·a • 3039 ZT Rotterdam· Tel: 010 - 467 66 37

,

Postzegel graag, maa r hoeft niet!

Vereniging Vrienden van Blijdorp ;,~

Antwoordnummer 30555 3030 WB Rotterdam

"

Olifantenvarianten.

Restaurant Alexander' Kruiskade 12 • 3012 EH Rotterdam telifoon 010 414 07 44

Voor leden van de Vereniging Vrienden Van Blijdorp serveren wij het

'Bll1~"'1'~lnl.J' Voorwaarden: • Reserveren gewenst • o.v.v. registratienummer • Prijs: f 45,- per persoon inclusief: 1 apéritief, 1 glas wijn, 1 kopje koffie

Ideaal in combinatie met uw avondje uit in Theater oJ Bioscoop

Kindermenu f 22,50 Op verzoek speciale offerte voor partijen

.JlL

BAUME & MERCIER GElIEVE

He"

ROTtERDAMS OPERA KOOR viert in 1998 haar 75 jarig jubileum. Voor ons thans 170 leden tellende koor zoeken wij met spoed -in de eerste plaats-

DISTRIBUTEUR AGRÉÉ

JUWelie~HOrlOger Bob Langendam Stadhoudersweg 105 - 107, Rotterdam Tel. : 010 - 465.00.65 en 465.34.00

Tenoren Andere belangstellenden zijn welkom, mits er plaats is. Telefonische informatie te verkrijgen bij het sekretariaat onder telefoonnummer 0105018281

De laatste maanden wordt er heel veel gesproken en vooral gegist naar mogelijke transacties van olifanten in Europa. Veel Vrienden vragen zich af wat er gebeurt met de Anka en Raja en hoe het zit met Bernhardine. Hoe staat het ervoor met de fok in andere dierentuinen? Degene die dit soort vragen het beste kan beantwoorden is natuurlijk de EEP-coördinator van de Indische olifant. En laat die nu "toevallig" in Blijdorp werken! Onderstaand artikeltje is een bewerking van een interview met Ing. Kuno Bleijenberg, curator van de zoogdieren in Diergaarde Blijdorp en EEPcoördinator van de Indische olifant. Verder hebben ook Drs. Henk Hiddingh, directeur van het Noorder Dierenpark Emmen, Tine Griede, manager afdeling dieren van het Noorder Dierenpark en Hanny Verberkmoes, medewerkster van Safari Beekse Bergen, ieder een bijdrage aan dit artikel geleverd. Deze personen worden hierbij heel hartelijk bedankt voor hun medewerking. Tekst en interview: Marc Damen . Foto's: Noorder Dierenpark Emmen, Safari Beekse Bergen, Gerda van der Linde en Aat Boot. Illustratie: Diergaarde Blijdorp .

EEP STUDBOOK ASIAN ELEPHANT

ELEPHAS MAXIMUS

NUMBER 1

"'lJNO ULEUENBERG & ROS B"'l.TER.~tA.~

,-.".'___

Dte~

. ., -.. ,-,. ·_v._ . ._. . "'. . . . . . . . . ."'... . .

• •ljdorp ",..", •. , .,~.,._,.,.",

.. "_.....

_~ . -' __

.... "" .... ~~, .. ""'Jo,. .... "',,~~

_

.. ,, 'I<~.~-"'"

In de eerste plaats is het van belang te benadrukken dat alles wat hier vermeld wordt, onder voorbehoud is. Bepaalde ontwikkelingen, op welk gebied dan ook, kunnen bijvoorbeeld een transport naar een andere dierentuin verhinderen. Hetgeen hieronder beschreven staat is een zo nauwkeurig mogelijke weergave van de toestand van eind juni.

jaar- bevinden). Het probleem is echter, dat het grootste deel van die dames niet bij een bul staat. Het aantal dierentuinen in Europa dat op het moment over een dekkende bul beschikt, is op de vingers van twee handen te tellen. De EEP-coördinator probeert op het moment zoveel mogelijk dierentuinen ertoe aan te zetten een accommodatie voor een bul te bouwen .

Het EEp, of Europese stamboek, is eigenlijk een "buitenbeentje" onder de EEP's. Waar andere coördinatoren zich zorgen maken over inteelt en ondersoorten en wat te doen met " overtollige" dieren, is het grote probleem met Aziatische olifanten in Europa, dat er veel te weinig jongen geboren worden . De grootste zorg van de EEP-coördinator betreft dus het op peil houden van de populatie, zonder dieren uit werkkampen in Azië te hoeven halen. In Europa leven genoeg vruchtbare koeien (althans vrouwtjes die zich in de vruchtbare leeftijd -11 tot 30

Een ander probleem, waarmee de EEP-coördinator te maken heeft, is de geringe mobiliteit van de dieren. Afgezien van het feit dat zo'n transport erg duur is, heeft het organisatorisch nogal wat voeten in de aarde. Zo moet er een route uitgezocht worden, waarbij ongeschikte wegen vermeden worden en is er natuurlijk een speciaal transportmiddel , met een dieplader, nodig, alsmede een heel degelijke transportkist. Naast de organisatorische moeilijkheden speelt ook nog de band met het dier een zeer belangrijke rol. Hoewel ook dierverzor-

door middel van bloedonderzoek, waarbij naar hormoonspiegels gekeken wordt, vastgesteld. Beide dames hoeven, als ze drachtig zijn, niet meer bij Ramon te staan, waardoor de bruidsuite weer vrij is. In Ouwehands Dierenpark lopen nog twee vrouwtjes, die destijds tegelijk met Khaing Phyo Phyo en Yu Yu Yin uit Birma gekomen zijn; waarschijnlijk verhuist Tin Tin Htoo naar Rotterdam en Khaing Hnin Hnin gaat naar Hannover, waar ook een bul leeft.

f

Ii I

gers zich natuurlijk ten volle bewust zijn van het nut van een transport, doet het altijd ontzettend veel pijn, als er zo'n dier, met wie de verzorger jarenlang "samengewerkt" heeft, van de ene op de andere dag naar een andere dierentuin verhuist. Ook voor de olifanten zelf is dat een hele onderneming, want het zijn zeer intelligente en vooral sociale dieren, die niet zomaar ergens anders te plaatsen zijn. Vaak is dat een proces van maanden, zoals bijvoorbeeld bij Bernhardine het geval was, toen ze naar Münster vertrok. Ook van belang is de manier waarop de verzorgers met de dieren omgaan. Sommige dierentuinen hanteren een " hands-oW' -systeem, waarbij mens en dier nooit tegelijk in hetzelfde verblijf zijn; andere dierentuinen, zoals Blijdorp, passen het "hands-on" -systeem toe, waarbij de verzorger tussen de olifanten kan lopen . Het spreekt voor zich, dat een verzorger bij een olifant die altijd " hands-oW behandeld is, niet zomaar in het verblijf kan stappen! Met al deze dingen moet de EEPcoördinator dus rekening houden, dus het is zeker geen eenvoudige klus! Maar laten we eens kijken, hoe de zaken er nu voorstaan.

Het probleem in Nederland is niet het aantal aanwezige vruchtbare vrouwtjes, maar het aantal dekkende olifantenbullen. Dat zijn er slechts twee: in Blijdorp en in het Noorder Dierenpark Emmen. Deze dierentuinen hebben maar ruimte voor een beperkt aantal olifanten, hetgeen betekent dat er in Nederland vrouwtjesolifanten die in de vruchtbare leeftijd zijn leven, die niet in contact met een goede bul kunnen komen. Uiteraard doet de EEP-coördinator zoveel mogelijk moeite, hieraan iets te veranderen. Ook Ouwehands Dierenpark zag in, dat het voor de dieren beter zou zijn, als ze op plaatsen zouden staan, waar de mogelijkheid bestaat, dat ze gedekt worden. Ouwehands Dierenpark heeft besloten helemaal te stoppen met het houden van olifanten. Vorig jaar verhuisden Khaing Phyo Phyo en Yu Yu Yin al naar Blijdorp. Inmiddels maken ze deel uit van de kudde. Ben daarentegen, wordt de komende tijd steeds meer uit de kudde gehouden, omdat hij zo langzamerhand in de pubertijd begint te komen. Ook in de natuur verlaten jonge bullen dan de kudde. Inmiddels zijn beide vrouwtjes door Ramon gedekt! De komende maanden moet blijken, of beide vrouwtjes drachtig zijn. Dit wordt

Daarmee zouden in Blijdorp dan twaalf olifanten verblijven, maar daarop is zelfs "Taman Indah" niet berekend. Zoals de situatie er nu voor staat, is er plaats voor maximaal negen koeien en twee bullen. Daarom zullen er eerst dieren moeten vertrekken voor er nóg een koe bijkomt. Anka en Raja zijn kandidates om naar een andere dierentuin te verhuizen. Anka en Raja zijn in 1989 ook uit Ouwehands Dierenpark naar Blijdorp gekomen. Het waren vrouwtjes die weliswaar al wat ouder waren, maar zich nog steeds in de vruchtbare leeftijd bevonden. Aangezien Ouwehands destijds met een nieuwe fokgroep wilde beginnen, gingen hun oude vrouwtjes, Anka en Raja naar Blijdorp. Eerlijk gezegd heeft deze transactie voor Blijdorp niet zoveel opgeleverd; Anka wordt erva n "verdacht" dat zij niet vruchtbaar is en Raja heeft weliswaar een keer een doodgeboren jong gekregen, maar ook bij haar bestaat er weinig kans dat zij ooit nog een jong zal krijgen . Een veel groter probleem bij deze dieren is echter dat ze niet in de groep passen. Deze dieren hebben in Ouwehands jaren achtereen samen in een verblijf gestaan, zonder een andere olifant te zien. Daarom is het voor hen heel moeilijk om zich in een groep sociaal te gedragen. Aangezien Blijdorp graag zoveel mogelijk vruchtbare vrouwtjes in de buurt van Ramon wil hebben, besloot men uit te zien naar een andere plaats voor beide dieren. Op het moment zijn er goede contacten met de dierentuin van Mallorca, waar men een nieuw olifantenverblijf aan het bouwen is. Als dat klaar is verhuizen Anka en Raja waarschijnlijk naar Spanje, waar ze samen rustig van hun oude dag kunnen genieten. Ze gaan daar louter een educatieve functie vervullen. Na het vertrek van Anka en Raja komt er dan dus één olifant uit Ouwehands,

maar dan is er nog één plaats over. Dierenpark Amersfoort heeft interesse om die plaats met één van haar dieren op te vullen. De Amersfoortse olifantengroep bestaat op het moment uit twee jonge vrouwtjes, die in oktober 1990 uit Birma naar Nederland zijn gekomen en verder uit moeder Winthida met dochter Jula, die in 1989, toen Jula één jaar oud was, in Amersfoort arriveerden. Een paar jaar geleden kregen deze vier dames nog gezelschap van Sammy, het jongere broertje van onze Ben. Amersfoort zou Winthida, die bewezen heeft jongen te kunnen krijgen, graag door Ramon laten dekken, temeer daar zij ook al bijna dertig jaar oud is. Het is de bedoeling dat Winthida drachtig naar Amersfoort terug gaat en daar haar jong ter wereld brengt. Er is geen schijn van kans dat Sammy haar ooit zal dekken, want gebleken is dat bij olifanten de bul in ieder geval niet veel jonger dan de koe mag zijn, omdat er anders meer een moeder-zoon relatie ontstaat. Sammy loopt overigens nu nog gewoon bij de groep, maar over een paar jaar bouwt men een eigen verblijf voor hem. Wanneer de plannen die Blijdorp heeft werkelijkheid worden, hangt dus af van het vertrek van Anka en Raja naar Mallorca. Het wachten is op het gereedkomen van de accommodatie aldaar. Zodra Anka en Raja weg zijn, kunnen er vrouwtjes uit Rhenen en Amersfoort komen. Ondertussen verblijft Bernhardine, de in 1984 geboren dochter van Ramon en Irma, in Münster. Zoals u reeds eerder in "Vrienden nieuws" hebt kunnen lezen, is zij zeker geen gemakkelijke dame. Het heeft dan ook heel wat voeten in de aarde gehad voor zij eenmaa l aan het leven in de Allwetterzoo gewend was. Inmiddels past ze prima in de groep en ook met de bul in Münster kan ze goed overweg. Zij heeft al een aantal keren met de bul gepaard, maar tot op heden heeft dit nog niet tot het gewenste resultaat geleid. Er bestaat echter goede hoop voor de nabije toekomst, dus zal zij de komende jaren zeker niet naar Blijdorp terugkeren. Naast Diergaarde Blijdorp fokt ook het Noorder Dierenpark in Emmen Aziatische olifanten. Zowel in 1992 als in 1994 werden er twee jongen geboren; het eerste

geert. Daarom kunnen zij niet op het grote buitenperk gehouden worden; men overweegt nu deze twee dieren naar Boedapest af te geven. Op deze manier ontstaat er meer ruimte voor de overgebleven dieren, zodat de eventueel geboren jongen langer in de groep kunnen blijven . Er bestaan geen plannen om dieren uit andere dierentuinen aan de bestaande groep toe te voegen, omdat men een stabiele groep op wil bouwen; daarom is het steeds wisselen van dieren geen goede basis. Dan resteren nog twee dierentuinen: Burgers' Zoo en Artis. De Arnhemse dierentuin heeft drie vrouwtjes, waarvan er één niet bij de andere twee gehouden kan worden. Voor haar is men op zoek naar een andere tuin. Voor de overige twee vrouwtjes overweegt men voorzichtig kunstmatige inseminatie (KI) te gaan toepassen. Deze techniek heeft bij olifanten nog geen succes gehad, maar is zeker de moeite van het proberen waard. In Artis, tenslotte, bevinden zich twee vrouwtjes die 25 tot 30 jaar oud zijn. Daarnaast heeft men nog een bul, die weliswaar prachtige slagtanden heeft, maar geen interesse in de vrouwtjes toont. Artis jong, vrouwtje Mingalor 00, en het laatste jong, mannetje Ant Bwe Lai, bevinden zich nog in de kudde. Het is de bedoeling dat zij de komende jaren in Emmen blijven, om er sociaal gedrag te leren. Deze vier jongen zijn bij drie vrouwtjes geboren, maar dat betekent ook dat de andere drie vrouwtjes die tegelijk met deze moeders naar Emmen gekomen zijn, nog geen jongen gekregen hebben. De laatste jaren heeft Naing Thein, de bul van het Noorder Dierenpark weinig "activiteiten" kunnen ontplooien, omdat hij, in verband met de bouw van een speciaal verblijf voor hem, noodgedwongen gescheiden van de vrouwtjes geleefd heeft. Sinds het nieuwe verblijf er is, paart hij regelmatig met alle zes jonge vrouwtjes, dus dat biedt perspectief. Voor zover bekend zijn er op het moment nog geen vrouwtjes drachtig. In Emmen doet men geen zwangerschapstesten, door bloed af te tappen, zoals in Blijdorp gebeurt, maar door urinemonsters op te vangen. Het hormoon, waaraan een zwangerschap valt af te lezen, komt daarin ook voor. In Emmen staan nog twee wat oudere koeien, waarop de bul zeer agressief rea-

heeft voorlopig geen plannen met de olifanten, omdat zij eerst het aangrenzende terrein aan de huidige dierentuin willen toevoegen. Zodra dat gebeurd is, kijkt men verder. Voor alle volledigheid moet ook nog Safari Beekse Bergen vermeld worden, hoewel men daar weinig met de bovenstaande transacties te maken heeft. Beekse Bergen bezit immers Afrikaanse olifanten. In 1988 ontving dit park de vijf in 1984 in Zimbabwe

geboren vrouwtjes (zie foto), maar al bij de bouw van de stal is er rekening gehouden met het houden van een bul in de toekomst. Toen Wuppertal, twee jaar geleden, van plan

was ook jonge Afrikaanse olifanten uit Zimbabwe te importeren, werd afgesproken, dat zij tevens twee jonge bullen zouden laten komen, om deze in een groep te laten opgroeien . Wanneer de bullen een jaar of tien oud zijn, zal een van hen naar Beekse Bergen komen; voor die tijd moet een buitenperk voor hem gereed zijn.

Hiermee bent u weer helemaal op de hoogte van alle plannen met betrekking tot het houden van olifanten in Nederland. De afgelopen 12 jaar zijn er in Nederland weliswaar 8 olifanten geboren, maar slechts bij 5 vrouwtjes, terwijl er bijna 25 in de vruchtbare leeftijd verkeren. Gelukkig zijn de dierentuinen zich hiervan bewust en doen, met alle beperkingen die ze kennen, toch aardig wat moeite om deze situatie te verbeteren. Uiteraard houden we u op de hoogte van eventuele wijzigingen in bovenstaande gegevens. Het is te hopen, dat de plannen snel werkelijkheid worden. Tenslotte moeten ook de dieren een beetje willen meewerken, als we over een paar jaar heel veel leuke kleine olifantjes willen zien!

Laatste olifantennieuws De redactie begrijpt, dat de niet-olifantenfreaks wellicht verzadigd beginnen te raken, maar onderstaand nieuws willen wij u toch ècht niet onthouden . Voor het eerst in de ruim lSO-jarige geschiedenis van de Zoo van Antwerpen werd er een olifant geboren. Dumbo, een 20jaar oude koe, werd in 1993/94 op huwelijksreis naar Parijs gestuurd, waar Siam, de vader van Ben uit Blijdorp, haar gedekt heeft. Op 17 maart kreeg zij een helaas doodgeboren vrouwelijk jong. Haar gedrag bleef echter ook na de geboorte anders dan normaal. Tot ieders verbazing kreeg ze op 3 juli jl., drie en een halve maand na haar eerste jong, nog een (mannelijk) doodgeboren jong! Dit jong was al enige tijd dood, maar nog niet tijdens de geboorte van het vorige jong. Dit is de derde tweeling bij een Aziatische olifant in Europa, na München (1951) en Port Lympne (1990) . Het vrouwtje Duvel stierf onlangs aan een verwonding aan een

van haar achterbenen, waardoor Antwerpen nu nog twee koeien heeft. Verder beloofden we u op de hoogte te houden van de ontwikkelingen met betrekking tot de vijf drachtige olifanten in Hagenbeeks Tierpark in Hamburg. Welnu , Hamburg heeft geen loze beloften (zie Vriendennieuws nr 4, 1995) gedaan, want na het mannelijk jong in december en het doodgeboren jong in januari (zie Vriendennieuws nr 1, 1996), schonk "Yashoda" op 4 juni jl. het leven aan een gezond koekalf en op 1 juli jongstleden deed "Saida" precies hetzelfde! Daarmee lopen er nu in Hamburg vijftien olifanten , waaronder drie gezonde baby's: uniek!

Twee kleine dierenparken in Nederland Naast de tien grote Nederlandse dierentuinen telt ons land nog een heleboel heel kleine dierenparkj e~. Sommige parkjes ~ijn heel leuk, omdat men daar met nieuwe ideeën werkt, terwijl andere JUist een heel slechte Indruk achterlaten. De twee "grootste kleine" dierentuintjes zijn bezocht door één van de Vrienden. Tekst en foto's: Peter Stolk.

Dierenpark "Wissel" in Epe In de stedendriehoek Apeldoorn, Zwolle en Deventer ligt Dierenpark Wissel. Het parkje ligt midden op de Veluwe, dus de omgeving is werkelijk schitterend. Door haar ligging is het park met de auto goed te bereiken, maar het openbaar vervoer naar Wissel is duidelijk minder goed georganiseerd. Door dit dierenparkje, dat slechts drie hectare groot is, slingert de Tongerensche beek, de levensader van het park. Dit beekje wordt gevoed door water uit het natuurgebied Wi sselse Veen, waaraan het dierenpark zijn naam ontleent. In het dierenpark heeft men handig gebruik gemaakt van deze heldere beek: door de stroom om te leiden zijn er diverse diereneilandjes gecreëerd. In andere gevallen loopt het beekje door de verblijven heen, zoals bij de wasberen en de dwergnijlpaarden. Hierdoor krijgt het park een zeer natuurlijk aanzien. Twee jaar geleden is het park overgenomen door de huidige eigenaar. Sindsdien is men druk bezig voor de dieren grotere, mooiere en vooral betere verblijven te bouwen. En ik moet zeggen: dat lukt aardig, want zowel de verblijven als de dieren zien er goed uit. De collectie telt zo'n 125 soorten vogels en zoogdieren. Naast onder andere nandoes, Patagonische rotsparkieten, kaketoes en roodrugpelikanen, komen in dit parkje ook ijsvogels voor. Het leuke is, dat dit wilde vogels zijn die op de Tongerensche beek afkomen. Binnenkort wil men voor deze dieren aan de beek een broedwal maken, waarin de dieren ook in de natuur nestelen, zodat het publiek ze beter kan zien . Maar de directie van Dierenpark Wissel houdt ook rekening met andere inheemse fauna, door de beplanting in het park aan te

passen . Zo zijn er wat rustiger plaatsen geschapen, waar onder andere veel vogels en kikkers en padden op afkomen.

De nadruk van de zoogdierencollectie ligt echter op de apen. Ook hier treft de bezoeker geen grote soorten aan. In het Apenarium, zoals het apencomplex genoemd wordt, verblijven onder andere rhesusapen, berberapen, pinché-apen, witoorpenseelapen, kuifmangabeys en doodshoofdapen, waarvoor overigens onlangs een geheel nieuw verblijf geopend werd. De trots van het dierenpark vormt de fokgroep Kongo-mangabeys, een soort die maar in twee of drie dierentuinen in Europa te zien is. In Epe is al twee keer een jong geboren, waarvan het laatste in oktober 1995. Er wordt ook de nodige aandacht aan educatie besteed : er zijn zelfs mensen speciaal in dienst genomen om invulling aan deze doelstelling van dit dierenpark te geven. Dierenpark Wissel in Epe is een kleine dierentuin, maar maakt een heel serieuze indruk. Kortom, van Dierenpark Wissel zuIlen we in de toekomst meer horen!

Dierenpark "De Vleut" in Best

Dierenpark Wissel heeft eenaard ige collectie zoogdieren, waarbij men, vanwege de beperkte ruimte, heel bewust voor de minder grote soorten gekozen heeft. Zo treft men hier geen olifanten, zebra's of grote roofdieren aan. Daarentegen heeft men er mooie en ruime verblijven voor onder andere wasberen, stokstaartjes, binturongs, muntjaks, twee soorten wallabies, moeraskatten en, als grootste soort, een dwergnijlpaardje. Van deze laatste soort heeft het park een mannetje en twee vrouwtjes.

Dit park is totaal anders dan Dierenpark Wissel. De Vleut is ongeveer even groot, maar daarmee houdt ook iedere overeenkomst op. Er zijn hier heel andere diersoorten te vinden en de verblijven zien er minder mooi uit. Ook de omgeving van het park is anders; De Vleut ligt midden tussen de weilanden, terwijl " Wissel " naast een prachtig natuurgebied gesitueerd is. Olifanten, giraffen, beren en mensapen ontbreken hier, net als in dierenpark Wissel. Wel zijn hier hoefdieren te vinden , die echter veel te weinig ruimte hebben. De ondergrond van de verblijven is van beton, waarop Schotse hooglanders, yaks en dwergzeboes hun hoeven en dagen slijten. Alleen de kamelen en de zebra's hebben een klein beetje grond onder de voeten , maar kunnen ook "de kont nauwelijks keren" . In dit park worden vrij grote roofdieren gehouden. Tot voor kort zaten ze allemaal in zeer kleine, zwaar betraliede kooien . Onlangs heeft men nieuwe verblijven voor jagoears, panters en poema's gebouwd. Deze kooien zijn in principe ruim genoeg, als ze tenminste een beetje afwisselend ingericht zouden zijn. Helaas bestaan ze uitsluitend uit zand, met één enkele boomstam . Het is duidelijk, dat men hier onvoldoende kennis van "omgevingsverrijking" heeft. Opvallend zijn,

in kleine kooien, drie soorten lynxen : de rode, de Siberische en de Europese. De apen zijn vertegenwoordigd door mantelbavianen, hondsbavianen , slingerapen en Java-apen . Ook zij zijn in zeer fantasieloze kooien en in onnatuurlijk kleine groepjes gehuisvest.

De huisvesting van de vogels in Best is iets minder slecht. Er is een aanzienlijke collectie roofvogels te zien, waaronder koningsgieren, kalkoengieren, Amerikaanse zeearenden en torenvalken. Daarnaast is er een hele rij volières met kippen en fazanten . Dat is nog een erfenis uit het verleden: het parkje is namelijk een (letterlijk!) uit de hand gelopen hobby van een fazanten- en hoenderkweker. In vrij nieuwe volières zijn vier soorten toekans naast elkaar gehuisvest. Hierdoor zijn ze wel goed te vergelijken. Helaas ontbreekt, afgezien van een bordje met de naam , iedere vorm van educatie, zodat ook dit op verzameldrift lijkt. Hetzelfde geldt voor de vijf soorten toerako's. De Vleut richt zich voornamelijk op schoolkinderen. Er is een kinderboerderij ingericht (" De Stolp"), die gehuurd kan worden, maar dat is dan ook alles. De lessen moeten door de scholen zelf gegeven worden , want er is geen educatief medewerker. Een bezoek aan deze "dierentuin " is dus niet echt de moeite waard . Juist door dit soort "parkjes" krijgt de hele dierentuinwereld een slechte naam. Het is jammer dat ook de grote dierentuinen de kleine parken vaak over één kam scheren. Want terwijl " De Vleut" wat mij betreft vandaag gesloten mag worden, is dierenpark Wissel wel degelijk de moeite waard.

Birma (deel 2) Van Hattum en Blankevoort bv

11 Tunnels en onderdoorgangen 11 Sluizen en stuwen 11 Bruggen en viaducten 11 Kadermuren en steigers '11 Funderingstechnieken

Van Hattum en Blankevoort bv Regio Zuid Galateestraat 5 • Postbus 11275 • 3004 EG Rotterdam telefoon: 010262 02 99 • telefax: 01046240 04

In de vorige aflevering werd u deelgenoot Birma's eerste levensjaren In 1924 werd zij gekocht door een Duitse dierenhandelaar en maakte zij deel uit van verschillende circussen. In 1939 werd haar eerste kalf tijdens een nachtelijke treinreis geboren. Daarna ging zij naar Italië, waar ze in een film over het leven van Hannibal meespeelde. In 1940 werd, tijdens een gastoptreden in Amsterdam, haar tweede kalf geboren. Inmiddels was de Tweede Wereldoorlog begonnen en konden de olifanten niet meer uit Nederland weg. Birma en haar kalf, Gina genaamd, werden tijdelijk in Artis ondergebracht, hetgeen de dierentuin geen windeieren gelegd heeft. In deze aflevering volgen we Birma verder op haar reis door Europa. Dit artikel is een bewerking van een artikel, dat dr. Ernst Rühmekorf, oud directeur van de Ruhr Zoo in Gelsenkirchen , schreef als bijdrage voor een jaarverslag van deze dierentuin. Het werd daar in 1983, '84 en '85 in drie delen gepubliceerd. Wolf-Dieter Gürtler, manager van de Ruhr Zoo Gelsenkirchen, vulde het, speciaal voor de Vrienden van Blijdorp, aan met meer recente informatie. Bovengenoemde personen en de Ruhr Zoo, die aan de totstandkoming van deze bewerking hebben bijgedragen, worden heel hartelijk bedankt voor hun medewerking. Daarnaast is er ook informatie afkomstig uit het artikel "Birma, de olifant met het hart van goud, leeft nog!! !", dat door wijlen C. van Doorn in Blijdorp Geluiden van december 1973 gepubliceerd is. Ook hij wordt hier, post mortem, geëerd voor het schrijven van zovele artikelen over de Diergaarde, waardoor een deel van de geschiedenis van Diergaarde Blijdorp gereconstrueerd kan worden. Foto : Archief Ruhr Zoo Gelsenkirchen. Bewerking tekst: Marc Damen.

Birma verbleef dus met haar kalf in Artis, maar het circus was inmiddels verder getrokken. Uiteindelijk kocht Artis Gina en zij bleef de rest van haar leven in de hoofdstedelijke dierentuin . Op 11 mei 1967 moest men haar uiteindelijk, wegens ongeneeslijke pootproblemen, in laten slapen. Toen Gina een jaar oud was en niet meer gezoogd hoefde te worden, ging Birma over in handen van de dierenhandelaar Ruhe uit Hannover, maar op zijn verzoek bracht zij de winter 1941/1942 door in de pas geopende Diergaarde Blijdorp. Het toenmalige Hoofd van de Levende Have, C. van Doorn, beschrijft in Blijdorp Geluiden (december 1973) het verblijf van Birma in de Diergaarde: "Ik zie

Birma nog komen, wandelend over het trottoir van de Bentincklaan. Een bijzondere gewaarwording voor de bewoners, een bijna tweeënhalve meter hoge olifant als een hondje achter z'n verzorger te zien lopen, richting Diergaarde Blijdorp! In de stal van Blijdorp aangekomen zette hij Birma tussen de aanwezige olifanten op haar plaats vast met de mededeling: "hier hebben jullie nou Birma, de olifant met het hart van goud!". De verzorgers bespraken de' bijzonderheden t.a.v. haar dieet, haar gedragingen en enkele commando's die Birma had geleerd en

waar de Blijdorpse verzorgers hun voordeel mee zouden kunnen doen. Birma voelde zich dadelijk thuis in Blijdorp. Af en toe mocht zij de tuin gaan bekijken en de charleston dansen.

Tot 18 april 1942 bleef zij in Blijdorp. Wandelend aan de hand van haar Rotterdamse verzorgers liep zij naar de verlading van het Centraal Station. Haar bestemming luidde Hannover. Op de vee-lading wist zij nog precies uit haar jarenlange circusleven hoe een volwassen olifant door de betrekkelijk lage wagondeur moet kruipen: diep doorbuigen, de achtersteven het eerst naar binnen, met de buik over de vloer van de wagon, vervolgens een kwartslag draaien en dan kan een reus van een olifant als Birma in een wagon met een ronde kap, in het midden nog net rechtop staan. Op de dag van haar vertrek waren we, zonder overdrijving, allemaal een beetje verdrietig gestemd, want Birma liet in Blijdorp heel veel vrienden achter. Bovendien was de tijd er toch al niet naar met een goederentrein op reis te gaan. De vliegers van de R.A.F. hadden het in die tijd vooral voorzien op doorvoergoederen naar Duitsland. Ook de avond van vertrek en de nacht was het afweer-

geschut voortdurend actief. Voor de begeleider van Birma (dieren opzichter A.G. van den Berg) was het dan ook helemaal geen plezierreisje zulk een transport tot aan de grens te begeleiden. In Oldenzaal kon Birma veilig worden overgedragen aan de goede zorgen van een ervaren dierentransporteur. Wij waren bijzonder blij toen we vernamen dat mens en dier behouden in Hannover waren gearriveerd". Tot zover de beschrijving van C. van Doorn, het eerste Hoofd van de Levende Have van Diergaarde Blijdorp. In 1975 is C. van Doorn overleden, maar dankzij zijn nauwkeurige en verhalende geschiedschrijving, zijn dit soort leuke anecdotes niet voor het nageslacht verloren gegaan. In de dierentuin van Hannover leefden destijds tamelijk veel olifanten. Deze waren voornamelijk afkomstig uit circussen, die vanwege de oorlog geen voorstellingen konden geven. Helaas zijn tijdens een bomaanslag de archieven van de dierentuin vernietigd, zodat niet precies meer valt na te gaan, welke olifanten toen in Hannover leefden. In ieder geval is één van de bullen die toen in Hannover verbleef, de vader van Birma's derde kalf. Volgens Van Doorn heeft bul Omar haar gedekt, vlak voor deze naar de dierentuin van Leipzig vertrok. Birma moet in ieder geval in de laatste maanden van 1942 gedekt zijn, want op 10 augustus 1944 bracht Birma dochter Carla ter wereld. Men was, in deze tijd van oorlog waarin niemand er aan dacht om een dierentuin te bezoeken, zeer gebrand op deze geboorte, omdat deze gebeurtenis zo'n beetje het laatste redmiddel voor de dierentuin was om de bezoekersaantallen weer enigszins op te vijzelen . De olifantenverzorger Willem van Vliet, die in 1943 als 18-jarige jongen uit Rotterdam naar Hannover gekomen was, had de stal dan ook goed op de geboorte voorbereid . Birma stond niet aan de ketting, zoals het toen en in een aantal dierentuinen nog steeds de gewoonte is. De stal was voorzien van een heel dikke laag stro. Het Hoofd van de Levende Have woonde, sinds zijn huis gebombardeerd was, tijdelijk in de olifantenstal. Hij hoorde op 10 augustus 1944 tegen 23 .00 uur ongewoon

sterke geluiden uit de stal naast hem. Daarop maakte hij meteen olifantenverzorger Van Vliet wakker. Toen ze samen de stal ingingen, zagen ze in het donker aanvankelijk alleen dat Birma heel opgewonden was. Toen hun ogen echter wat beter aan het donker gewend waren, zag Van Vliet plotseling dat het stro bewoog. Onder het stro lag een jonge olifant, kennelijk door Birma direct na de geboorte toegedekt. De olifant kreeg de naam "Carla", naar de latere vrouw van Van Vliet.

Echter, vanwege de oorlog was ieder transport een riskante onderneming en het vervoeren van zulke grote dieren was helemaal levensgevaarlijk. Pas in december 1944 was het mogelijk de beschikking over een treinwagon te krijgen. Birma en Carla werden op een open wagon geleid. Rillend van de kou begeleidde Willem van Vliet het transport, dat gelukkig ongedeerd het eindstation bereikte. Birma en Carla brachten de rest van de oorlogstijd in Alfeld door.

De zware tijden waren ook aan de dierentuindieren, voor zover ze het overleefd hadden, niet ongemerkt voorbijgegaan. Als gevolg van de oorlog hadden veel dieren verwondingen, die weliswaar genezen, maar nog steeds zichtbaar waren. Daarnaast was er natuurlijk een enorm gebrek aan voedingsstoffen geweest en als gevolg hiervan hadden veel dieren afwijkingen en zagen ze er niet gezond uit. Ook Birma mankeerde het een en ander. Zo was haar slurf gedeeltelijk ver-

Vanwege de bombardementen en de daardoor ontstane schade moest de dierentuin van Hannover voor het publiek gesloten worden . Toen Carla een maand oud was, werd het olifantengebouw bijzonder zwaar getroffen. In de nacht van 26 september 1944 brandde het helemaal uit. Het Hoofd van de Levende Have, Eiffert, probeerde van zijn noodwoning te redden wat er te redden viel. Willem van Vliet hield zich met de olifanten bezig. Hoewel er brandende balken naar beneden kwamen, maakte hij de kettingen, waarmee de olifanten aan hun voeten vastgezet waren, los en hij leidde de dieren naar buiten . Normaal schrikken olifanten al van een voorbij schietende rat, maar dankzij de geruststellende woorden van Van Vliet raakten ze helemaal niet in paniek. Rustig lieten ze zich naar buiten leiden en daar weer aan de ketting zetten . Naast Birma en Carla ging het hierbij om de volwassen olifantenkoe "Sascha" uit Nürnberg en de in 1942 in Hannover geboren "Malaya". Het afgebrande olifantengebouw was niet meer te herstellen. Daarop werd besloten de neushoornstal zeer provisorisch om te bouwen. Deze stal grensde aan het olifantengebouw en was ook aanzienlijk beschadigd, maar nog niet totaal verwoest. De gaten in de muren werden met stro gedicht en uit tentdoek werd een nieuw dak gefabriceerd . De verwarming was helaas niet meer te repareren. Toen het winter werd , was de temperatuur ook binnen niet meer boven het vriespunt te houden en kregen de dieren builen vanwege de vorst. Het was nu absoluut noodzakelijk de dieren ergens anders onder te brengen, voor ze dood zouden vri ezen. In Alfeld, 50 kilometer ten zuiden van Hannover, werd, in de stallen van dierenhandelaar Ruh e, nog plaats gevonden.

Na afloop van de oorlog werd het er echter niet beter op. Er was een enorme voedselschaarste. Daarom ging Carla tijdelijk naar Engeland. In 1950 kwam Ca ria terug naar Duitsland en kreeg ze onderdak in de dierentuin van Nürnberg. In 1951 ging Carla naar Dresden, waar ze tot haar dood in 1962 leefde. Net zoals Gina, had ook Carla problemen met haar voeten, waardoor ze uiteindelijk niet meer kon staan. Ze heeft een leeftijd van bijna 18 jaar bereikt.

lamd geraakt. Dit is natuurlijk een groot probleem bij olifanten, omdat de slurf van primair belang bij het drinken is. Als een olifant drinkt, zuigt hij het water met de slurf op en spuit het in zijn mond. Birma was tot deze handeling niet meer in staat. Van Vliet moest Birma helpen de volgezogen slurf naar de mond te bewegen . Door veel oefenen kon ze dit vele jaren later weer zelf doen, maar met haar slurf is het nooit meer helemaal goed gekomen.

Birma ging weer terug naar Hannover en in 1946 werd deze dierentuin weer voor het publiek heropend. Het olifantengebouw was provisorisch gerepareerd, de verwarming was weer gemaakt en voor Birma braken er, onder de bezielende verzorging van Willem van Vliet, weer betere tijden aan.

In de derde en laatste aflevering van " Birma" leest u dat ze uiteindelijk in de Ruhr Zoo in Gelsenkirchen terechtkomt. Daarmee is het verhaal echter nog niet ten einde, want ook daar maakt Birma nog heel wat mee. In november weet u alles!

Werken met neushoorns in Swaziland (deel 1 ). Zoals reeds vaker in Vriendennieuws te lezen viel, hebben vele Vrienden een favoriete diersoort. Bij sommige Vrienden gaat deze voorliefde heel ver en doen ze de meest vreemde dingen om deze dieren te zien . Een van de Vrienden, Raymond van der Meer uit Leiden, wilde zijn lievelingsdieren niet alleen zien, maar ook echt helpen bij de instandhouding. Daarom vertrok hij eind januari voor zes weken naar Swaziland, om daar te helpen bij het verzorgen van neushoorns die naar andere reservaten getransporteerd werden en aan de nieuwe omgeving moesten wennen. Het werd een reis om nooit te vergeten. Hieronder leest u het eerste deel van het verhaal van Raymond " Bhejane" van der Meer! Het tweede en tevens laatste deel verschijnt in het novembernummer. Interviewen uitwerking: Marc Damen. Foto 's: Raymond van der Meer.

NIGHT

Sinds wanneer houd jij je met neushoorns bezig?

Het ideale arrangement voor partijen personeelsfeestjes en gezelschappen Diner met avondrondleiding

Voor meer informatie:

Diergaarde Blijdorp Van Aerssenlaan 49 3039 KE Rotterdam Telefoon 010 - 443 14 16

AI van kinds af aan ben ik bezeten van neushoorns. De eerste neushoorns die ik me kan herinneren, leefden in Safaripark Beekse Bergen. Ik was toen een jaar of drie oud. Het was direct liefde op het eerste gezicht. Ook thuis houd ik me, naast mijn werk, veel met neushoorns bezig. Ik heb de hele geschiedenis van de neushoorns in Europa uitgeplozen. Zo ontdekte ik, dat er in 1740 een man met een neushoorn langs Europese hoofdsteden trok; die man heette Douvemont van der Meer. Dat kan geen toeval zijn! Hoe kwam je op het idee om naar Swaziland te gaan? In Nederlandse dierentuinen zijn alleen witte neushoorns en pantserneushoorns te zien. Om zwarte neushoorns te zien, moet ik steeds naar Krefeld in Duitsland reizen. Juist met deze soort gaat het heel erg slecht en mijn grote droom was dan ook om ze nog een keer in het wild te zien . Ik heb toen contact met reisbureaus gezocht en hen voorgelegd waarnaar ik op zoek was; ik wilde namelijk geen "gewone safari" omdat je dan een heel programma hebt en niet de tijd voor de neushoorns kunt nemen. Ik wilde juist speciaal om neushoorns te zien naar Afrika. Daarop heeft men mij het adres van Wolftrail gegeven, dat een "Eco-volunteer program " heeft. Deze organisatie verzorgt natuurgerichte reizen, die een directe bijdrage leveren aan het onderzoek en de bescher-

ming van die natuur. Een deel van de reissom wordt besteed aan het beschermen en het in stand houden van onder andere natuurparken in de hele wereld . Op 24 januari vertrok je naar Swaziland. Hoe was je aankomst daar, in een totaal andere wereld? De aankomst in Johannesburg viel enorm tegen, vanwege een staking bij de luchtvaartmaatschappij die mij van Johannesburg naar Manzini, de tweede stad van Swaziland, zou brengen. Zodoende moest ik noodgedwongen de eerste week in Johannesburg blijven. Het was een spannende tijd, voor mij, maar vooral ook voor de thuisblijvers. Door dit oponthoud had ik echter wel de gelegenheid om de dierentuin van Pretoria te bezoeken . Na een week lukte het me toch in Swaziland te komen. Daar werd ik opgewacht door iemand die mij naar het Mkhaya Game Reserve bracht, waar ik de komende weken zou blijven . Het neushoornkamp ligt op een geheime plaats in dit reservaat, om toeristen en stropers te weren . Op weg hiernaar toe werd ik al direct geconfronteerd met de schedel van een gestroopte neushoorn, maar ik zag ook een witte neushoorn met een jong en olifanten en giraffen. Wat was precies je taak in het Mkhaya Game Reserve? In het neushoornkamp leefden neushoorns, die koning Mswati III als staatsgeschenk van de president van Taiwan

met een mountain-bike doorheen mag fietsen. We zagen hier onder andere gnoes en zebra's en we hebben uren naar een badende kudde nijlpaarden gekeken. Daarnaast komen er in dat reservaat heel veel verschilgekregen had. Ze waren afkomstig uit Natal, een natuurreservaat in Zuid-Afrika, waar geen plaats voor hen was. Het was de bedoeling, om de dieren in het kamp weer tot rust te laten komen en langzaam aan de omgeving te laten wennen, waarna ze in het Mkhaya Game Reserve vrijgelaten zouden worden. Ik moest voor de zwarte neushoorns zorgen; dat wil zeggen, de boxen, waarin de dieren zich bevonden, schoonmaken en ze te eten geven. Daarnaast behoorde het tot mijn taken om door het reservaat patrouille te lopen. Hoe zag je dag in het Mkhaya Game Reserve er uit? Ik sliep op tien meter afstand van de neushoorns in een tent, maar de drie rangers, die voor langere tijd in het reservaat werkten en uit Swaziland zelf kwamen, sliepen gewoon in de open lucht. Deze rangers spraken alleen Siswati, de moedertaal van de inwoners van Swaziland. Zij waren zeer vriendelijk en altijd vrolijk, maar aten iedere dag hetzelfde meelgerecht, dat nu niet bepaald smakelijk was. Daarom at ik iedere dag wat anders. Om 5 uur 's morgens stonden we op;

twee van ons begonnen de mest uit de boxen te verwijderen, terwijl de andere twee het reservaat in trokken om verse takken te verzamelen. Zwarte neushoorns zijn bladeters, in tegenstelling tot witte neushoorns, die vooral gras eten . De kaalgegeten takken van de vorige dag werden meegenomen en op kale plekken in het reservaat gelegd om erosie tegen te gaan en een beschutte plek aan kiemende zaden te bieden. Het gevolg daarvan was, dat er al een paar dagen later op zo'n plaats gras te zien was! In de directe nabijheid van het kamp leefden ook krokodillen in een verblijf. Deze dieren waren gevangen, omdat ze mensen gedood hadden. Ze werden in een goed beveiligd verblijf gehouden, om ze, zonder gevaar, jongen te kunnen laten krijgen. Die jongen werden vervolgens wel weer losgelaten.

lende soorten vogels voor. Het meest verbaasd was ik in Afrika over de talloze nieuwe geluiden die ik hoorde; de hele lucht zindert daar van de geluiden van allerlei dieren, van insekten tot neushoorns. Ik had nooit gedacht, dat er zoveel variaties in geluid waren en dat er zulke mooie geluiden bestaan. In de "Mlillware Wildlife Sanctuary" ben ik overigens ook nog door teken gebeten, waardoor we hier drie dagen langer gebleven zijn, zonder er overigens ook maar een neushoorn te zien. Wordt vervolgd.

In het spoor van Raymond...

Rhin

Re~~ ~ Help zèlf met onderzoek en bescherming van zwarte en witte neushoorns in Swaziland. U helpt bij alle aktiviteiten: verzorgen van de dieren, observaties in het wild, wachtlopen, veldcontroles, ... Begeleiding door ervaren Swazi-rangers. gehele jaar minimaal 2 weken maximaal 5 weken

f f

1.325,1.790,-

reissom = excl. vlucht

Heb je, naast natuurlijk de fantastische ervaringen in het Mkhaya Game Reserve, ook nog andere dingen gedaan? Om te ontspannen ben ik nog 4 dagen naar de "Mlillware Wildlife Sanctuary" geweest. Dit is een toeristisch park, waar je

Ook vele andere projecten: beren, mensapen, wolven, walvissen, dolftinen, zeehonden, zeeschildpadden en nog meer. Vraag gratis een uitgebreide brochure aan (geen postugel nodig): Wolflrail • Antwooninummer 1752 • 7550 VB Hengelo '· Telefoon: 074 2478985 (ANVR

(3 SGR)

Safari Beekse Bergen vernieuwd!

Nieu,ws uit andere dierentuinen

Onlangs werd het geheel vernieuwde Beekse Bergen officieel voor het publiek geopend . Als voorproefje op de komende najaarsexcursie van de Vrienden van Blijdorp nam de redactie van Vriendennieuws er alvast een kijkje. Het eerste dat opvalt is, dat bezoekers eerst hun auto moeten parkeren, voor ze het park in mogen. Na de kassa's komt men op een wandelroute, die dwars door het park heen loopt. De wandelroute is overal goed verhard en langs de route zijn

Ouwehands Dierenpark meldt de geboorte van een gibbon. Net zoals Blijdorp heeft ook deze dierentuin, gelegen bij Rhenen op de Grebbeberg, een koppel withandgibbons. Deze dieren hebben al vele jaren de beschikking over drie eilanden, die door boomstammen en touwen met elkaar verbonden zijn . In april werd er weer een giraffe geboren. Vorig jaar kreeg vrouwtje Caroline een zoon en dit j aar kreeg haar eerste jong, Claire, een dochter, waardoor er nu vijf giraffen in Ouwehands Dierenpark te zien zijn . Er wordt heel wat gebouwd in Ouwehand . Men heeft besloten om nauw te gaan samenwerken met het naastgelegen natuurgebied en zich te gaan specialiseren in dieren uit het palearctische gebied, hetgeen grofweg met het noordelijk halfrond overeenkomt. Binnen dat concept passen onder andere geen olifanten en de laatste twee vrouwtjes zullen dan ook in de loop van het jaar naar een andere dierentuin verhuizen. Er komt echter ook een aantal diersoorten bij. Zo is het oude wolvenverblijf sinds kort bewoond door Europese otters (de wolven zijn naar het Berenbos verhuisd), wordt het voormalige guanacoverblijf nu door rendieren bewoond en wordt het vroegere neusberenverblijf gereed gemaakt voor de in dierentuinen uiterst zeldzame veelvraten!

veel bankjes aangebracht, waar men kan genieten van het prachtige uitzicht. De informatieborden bevinden zich onder pergola's die deels met bruidsluier overwoekerd zijn. Een van de hoogtepunten blijft het vorig jaar geopende verblijf voor mantelbavianen en Afrikaanse olifanten , waarbij het met name leuk is om te zien hoe beide diersoorten op elkaar reageren. Langs de wandelroute bevinden zich ruime verblijven voor stokstaartjes, wrattenzwijnen, maraboes, servals, Afrikaanse wilde honden en cheetahs. Verder is er een doorloopgebied met Indische antilopen en een apentunnel door een verblijf met 80 rhesusapen. Naast deze wandelroute is er ook nog een watersafari, waarbij men een aantal diersoorten vanaf een boot kan bekijken . Tenslotte bestaat er nog steeds de mogelijkheid het park per auto (of bus) te bezoeken, maar dat doet bijna niemand meer. .... . ! U kunt zich nog tot 1 september aanmelden voor deze unieke najaarsexcursie (zie vorige uitgave Vrienden nieuws), maar weest u er snel bij, want er zijn nog maar een paar plaatsen vrij!

Apenheul vernieuwd! Vorige maand was het 25 jaar geleden dat Dierenpark Apenheul in Apeldoorn haar poorten voor het publiek opende. Het begon destijds met een paar wol-, berg- en slingerapen en in het eerste jaar (1971 ) kwamen er 80 .000 bezoekers. De al bestaande dierentuinen stonden destijds zeer sceptisch tegenover het plan van Wim Mager, die de apen vrij tussen de bezoekers wilde laten lopen . Inmiddels is Apenheul uitgegroeid tot een topattractie, die ook onder deskundigen een zeer hoge reputatie geniet. Het grote probleem was echter altijd, dat Apenheul niet mocht uitbreiden, omdat de vestiging van Apenheul op de huidige locatie niet in overeenstemming met het bestemmingsplan was. Na tien jaar touwtrekken kreeg Apenheul vorig jaar eindelijk toestemming om het park uit te breiden (zie ook Vriendennieuws, november 1995). Onlangs werd de eerste fase, een nieuw bos voor doodshoofdaapjes, door

prinses Margriet geopend. Daarnaast werden er ook enkele nieuwe soorten in de collectie opgenomen , zoals roodbuikmaki's, die slechts in 5 dierentuinen op de wereld te zien zijn. De komende jaren zal de rest van Apenheul omgebouwd worden tot een plaats waar de apen nóg beter hun functie als ambassadeur van het regenwoud kunnen vervullen.

Het eerste stukje Oceanium is inmiddels geopend en wel in .. .. Artis, Amsterdam! Het aquarium van Artis is het oudste van Nederland, maar was na ruim 100 jaar wel aan een grondige renovatie toe. In de loop der jaren was er op sommige plaatsen wel wat aan het gebouw vertimmerd, maar daardoor verloor het gebouw steeds meer van haar oorspronkelijke karakter. Gelukkig heeft men gedurende de jaren heel weinig gesloopt, maar alleen delen afgetimmerd. Nu is men langzamerhand bezig het gebouw weer in de oude glorie te herstellen. Zo worden op allerlei plaatsen de betimmeringen afgebroken, waardoor met name het schitterende plafond van het gebouw weer zichtbaar wordt. Uiteraard vindt zo'n enorme klus niet ineens, maar gefaseerd plaats. Eind juni werd het eerste deel geopend en het ziet er zeer

indrukwekkend uit. De hele rechtervleugel, waar voorheen het Natuurhistorisch Museum gehuisvest was, heeft een ware metamorfose ondergaan en is, met respect voor de oude stijl, in een gloednieuw jasje gestoken. Blikvangers zijn vier enorme aquaria van elk vijftien meter lengte, ieder aan een ander thema gewijd. Zo is er een rifaquarium en een Amazone-aquarium. Maar er is ook een grachtenaquarium, waarin men, met onvervalste Amsterdamse humor, geprobeerd heeft het leven in de grachten zo goed mogelijk na te bootsen. Uiteraard ontbreekt daarbij het onvermijdelijke fietswrak niet! Verder treft de bezoeker in de nieuwe vleugel een aantal kleinere verblijven met amfibieën aan, voorzien van leuke bebording, die steeds weer op een andere manier tot lezen uitnodigt. Een vondst is ook het Aquafé, zoals men het horecapunt in de nieuwe vleugel heel toepasselijk genoemd heeft. Aansluitend is er een terras op het bordes van de oude ingang van het aquarium. Hierdoor bestaat er de mogelijk-

heid het aquarium ook 's avonds, als de rest van de dierentuin gesloten is voor het publiek, of voor besloten gezelschappen, open te stellen . De renovatie van de grote zaal van het aquarium begint na de zomervakantie. Nadat vorig jaar al het nieuwe nachtdierenhuis "Jungle by night" geopend werd, is dit alweer een leuk stuk "Artis nieuwe stijl" en zeker een aantrekkelijke aanwinst voor de hoofdstedelijke dierentuin! Foto: Artis.

Ga ook eens kijken bij Cito naar die I~u~e Subaru VIVIO bijvoorbeeld!

~nJsor

House

De zuinigste benzineauto van Nederland met verbluffende rijkwaliteiten, Plezierig om naar te kijken èn om mee te rijden .. elke dag weer.

Stadhoudersweg 72-74 • Rotterdam-Blijdorp • Telefoon 010 465 1302 rn,1K(ÇIlJ]J~ITrn, wrn, j}{(rn,~rn,~Il\ill"rn,ill) ITl~ C1l'l rn,~ W~dJrn,'i:rITdJill)~ll3ii@ ill) rn, WIJ VERKOPEN O.A.:

.,', 'p .

'..-<-~' "~

DORMEUll

Schiesser€fj

Kom langs voor een vrijblijvende proefrit.

.

creationE ® bV FERKINGHOF~ MADE IN W,-GERMAN'

I!!!!!!!!!!!!!!!!!I!!!!!!!~!!IJ

snWél blft""te FASHION IN LEATHER ~. .

Uw official Subaru-dealer.

Cito Autobedrijf

Ook altijd ca. 50 occasions in alle prijsklassen.

Sonoystraat 3, Rotterdam· Blijdorp (achter Statenflat) Tel. 010 . 466 25 36 ATTENTIE Wij ontdekten dat Argus Flooring BV op de Statenweg 112a (hoek Stadhoudersweg) te Rotterdam meer dan 200 soorten kurkvloeren, 100 soorten laminaat' en 100 soorten parket geheel gratis legt. (v.a. 20 m'). Dat lijkt ons een zeer welkom initiatief,

'f!Jor-ai~~

Jlammre/l/~

akoohheb~uoor-~~

Trakteren? Belegde broodjes bestellen

11 ••

J.J. v.d. Sterre Bergselaan 322 Stadhoudersweg 106 Jonkerfransstraat 96

tel: 0104666294 tel: 010466 67 74 tel : 010413 B1 BB

zelf bakt uit Rotterdam.

* (gratis geldt alleen voor kurkvloeren) omdat het verhaaltje 'dat legt u er even in' natuurlijk niet opgaat. Argus Flooring heeft deze special isatie door jarenlange ervaring wel in huis. Maak er gebruik van en laat u eens voorlichten over de diverse vloeren.

ARGUS Flooring B.V.

Brasserie • Café-Restaurant Ons bedrijf is een verhaal apart. Kom het zelf ontdekken op loopafstand van Diergaarde Blijdorp. Voor een eenvoudige maaltijd van onze scherp geprijsde kleine kaart of een uitgebreid diner. Uw receptie, feestavond of vergadering verzorgen wij geheel naar uw wensen in onze inpandige zalenaccomodatie.

Wij verstrekken u graag informatie.

Tot ziens! Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam Telefoon 010 467 75 77

Statenweg 112a 0104678310

C EZ Z

n -

.

Winterlezingen, seizoen 1996-1997. Hoewel de winter nog ver weg is, volgen hieronder toch alvast de data van de winterlezingen. Wederom heeft een aantal mensen uit de Diergaarde zich bereid verklaard om u, telkens in ongeveer een uur, te vertellen over hun vakgebied binnen Blijdorp. De lezingenruimte wordt inmiddels in zijn geheel door het Oceanium-projectteam gebruikt en daarom kunnen de winterlezingen daar niet meer gehouden worden. Dit jaar vinden dan ook alle lezingen in de Kiboko-kas plaats. Op het moment is de Diergaarde de mogelijkheden tot vertoning van dia's in deze ruimte aan het inventariseren , zodat de lezinggevers hun praatje in ieder geval met lichtbeelden kunnen ondersteunen. De lezingen beginnen om 11.00 uur. Om 10.3 0 uur gaat de zaal open. Daar wordt u door de Diergaarde een kopje koffie aangeboden. Omdat de Kiboko-kas volop plaats biedt, worden alle lezingen uitsluitend om 11.00 uur gehouden (dus niet nog eens om 12.00 uur! ). Tenslotte moet nog vermeld worden, dat u op de zondagen dat de lezingen gege-

ven worden, alleen op vertoon van uw (geldige!) lidmaatschapkaart toegang heeft tot de tuin en de lezingenruimte.

Het voorlopige programma luidt als volgt: zondag 10 november 1996: Paul de Wit, verzorger Apen- en nachtdierenhuis. zondag 8 december 1996: Henk Zwartepoorte, verzorger reptielenafdeling: "Zuid-Afrika ". zondag 12 januari 1997: Ton Dorresteyn, Directeur. zondag 9 februari 1997: Adriaan van Linschoten , educatief medewerker: " Educatie in Blijdorp ". zondag 9 maart 1997: Nog niet bekend .

Volgende keer in Vriendennieuws In de volgende uitgave van Vriendennieuws wordt veel aandacht aan neushoorns besteed; in het tweede deel van het interview met Raymond van der Meer wordt aandacht besteed aan zijn ervaringen met zwarte neushoorns in Swaziland, terwijl de "roots " van Nico en Namaste, de Indische neushoorns in Blijdorp, nagegaan worden aan de hand van het stamboek voor deze soort. Verder treft u in deze uitgave het derde en tevens laatste deel van "Bi rma" aan .

ber aanstaande naar Safari Beekse Bergen gaan maken . Daarnaast besteden we natuurlijk ruimschoots aandacht aan Diergaarde Blijdorp : zo is er alle ruimte voor nieuws uit Blijdorp (met een jonge okapi?) en worden er weer een paar diersoorten uit de Maleise bosrand onder de loupe genomen . Kortom , het novembernummer belooft weer heel interessant te worden! Er is echter nog altijd plaats voor uw kopij (en foto's!). Indien u wilt dat uw bijdrage nog in het novembernummer geplaatst wordt, dient deze uiterlijk 25 september bij de redactie te zijn. De redactie wenst u nog een prettige (na-)zomer met mooi dierentuinweer!

Uiteraard is er ook meer actueel nieuws te melden. We staan uitgebreid stil bij de excursie die de Vrienden op 21 septem-

,

.

stop

Muit! Ma,!

A_

Dl'lll<wt rk~er'Jlce! Multi Mail B,V, adressenbureau • grafische afv.lerking

drukwerkservIce • direct mail UDOMSA· GVR

Kipstraat 35-37 • 3011 RS Rotterdam

Telefoon 010 -4146977 Telefax 010 - 412 34 j 1

E-Mail [email protected]