Achillespees ontsteking Achillespees ontsteking (tendinitis) is een veel voorkomende aandoening die pijn veroorzaakt aan de achterzijde van het been vlak boven de hiel.
De achillespees is de grootste en dikste pees in het lichaam. Hij verbindt uw kuitspieren met het hielbeen en wordt gebruikt om te lopen, rennen en springen. Hoewel de achillespees grote krachten kan weerstaan bij het lopen en rennen is hij ook vatbaar voor tendinitis, een aandoening die wordt veroorzaakt door overmatig gebruik en degeneratie (slijtage van de pees). Beschrijving Simpel gezegd is tendinitis een ontsteking van een pees. Ontsteking is het natuurlijke antwoord van het lichaam op beschadiging of ziekte en veroorzaakt vaak pijn, zwelling en irritatie. Er worden twee typen achillespees ontsteking onderscheiden op basis van het deel van de pees die is aangedaan.
Tendinopathie van de achillespees
Achilles tendinopathie
Bij Achilles tendinopathie zijn vezels in het middendeel van de achillespees aangedaan door kleine (microscopische) scheurtjes (degeneratief), zwelling en verdikking. Achilles tendinopathie van het middendeel van de pees treft meestal jonge, actieve mensen.
Insertie tendinitis van de achillespees Insertie tendinitis heft betrekking op het onderste deel van de pees waar die vast zit aan het bot (ter hoogte van de insertie). Bij zowel de insertie tendinitis als de tendinopathie kunnen beschadigde vezels calcificeren (verharden met een klakneerslag). Bij insertie tendinitis ontwikkelen zich vaak bot spieken (extra botgroei). Insertie tendinitis kan op iedere leeftijd en onder alle omstandigheden optreden, zelfs bij mensen die niet actief zijn.
Insertie tendinitis
Oorzaak Een kenmerk van achillespees ontsteking is dat het niet gerelateerd is aan een specifiek letsel. Het probleem is het gevolg van repetitieve (zich herhalende) belasting van de pees. Deze beschadigingen treden als we ons lichaam te veel en te vaak zwaar belasten. Andere factoren kunnen de kans op het ontstaan van een tendinitis bevorderen, waaronder:
Een bot aanwas die zich heft ontwikkeld waar de pees vast zit aan het hielbeen.
•
• • •
Plotselinge toename van de hoeveelheid of intensiteit van oefeningen – bij voorbeeld iedere dag enkele kilometers meer gaan hardlopen zonder je lichaam de tijd te geven zich aan te passen aan de nieuwe afstand. Korte kuitspieren – als u korte kuitspieren heeft en plots begint met een agressief trainingsprogramma kan dat extra spanning op de achillespees zetten. Botspiek – extra bot aangroei op de plaats waar de achillespees vast zit aan het bot kan tegen de pees schuren waardoor die pijn gaat doen. Bepaalde medicijnen hebben als bijwerking tendinitis te veroorzaken.
Symptomen Veel voorkomende symptomen van achillespees tendinitis zijn : • • • • • •
‘s Morgens optredende pijn en stijfheid in het verloop van de achillespees. Pijn in het verloop van de pees of aan de achterzijde van de hiel die erger wordt bij inspanning. Ernstige pijn de dag na inspanning. Verdikking van de pees. Een botspiek (bij insertie tendinitis) Zwelling die voortdurend aanwezig is en erger wordt in de loop van de dag bij inspanning.
Als u een plotselinge knap aan de achterkant van uw kuit of hiel heeft gevoeld kunt u uw achillespees gescheurd hebben. (vaak het gevoel dat iemand een trap tegen de kuit heeft gegeven of dat er een tennisbal tegenaan is gekomen) In dat geval is het verstandig direct uw arts te raadplegen. Onderzoek door uw arts Nadat u uw symptomen beschreven hebt en uw zorgen kenbaar hebt gemaakt zal de arts uw voet en enkel onderzoeken. Hij/zij zal letten op de volgende zaken: • • • • • • •
Zwelling langs de achillespees of aan de achterzijde van uw hiel. Verdikking of verbreding van de achillespees. Benige uitsteeksels aan de onderkant van de pees ter hoogte van de achterzijde van de hiel (wijst op insertie tendinitis). De plaats van de meeste pijn Pijn in het middendeel van de pees (achilles tendinopathie) Pijn aan de achterzijde van de hiel en het onderste deel van de pees (insertie tendinitis) Een verminderde beweeglijkheid van de enkel, met name een verminderde mogelijkheid uw voet te buigen.
Aanvullend onderzoek Uw arts kan aanvullend onderzoek aanvragen om zeker te weten dat uw symptomen veroorzaakt worden door een achillespees tendinitis of tendinopathie.
Röntgenfoto’s Röntgenfoto’s laten duidelijke beelden zien van botten. Ze kunnen aantonen of het onderste deel van de achillespees verkalkt is of is verhard. Dit soort verkalkingen duiden op een
insertie tendinitis van de achillespees. Bij ernstige gevallen van achillespees tendinopathie kan er ook een verkalking in het middendeel van de achillespees optreden.
Magnetic Resonance Imaging (MRI) Hoewel MRI niet noodzakelijk is om achillespees tendinitis of tendinopathie aan te tonen is het wel belangrijk voor het plannen van een operatie. Een MRI kan de ernst van de beschadiging aantonen. Als een operatie nodig is zal uw arts de te kiezen procedure baseren op de hoeveelheid schade die is opgetreden. Behandeling
Conservatieve behandeling Meestal zal een conservatieve behandeling pijn vermindering geven hoewel het wel een aantal maanden kan duren voordat de symptomen volledig verdwijnen. Zelfs met een snelle behandeling kan de pijn wel meer dan 3 maanden aanhouden. Als u al meerdere maanden last heeft voor u hulp zoekt kan het effect van de behandeling wel 6 maanden op zich laten wachten. Rust. De eerste stap voor de bestrijding van de pijn is om de activiteiten die de klachten veroorzaken te verminderen of geheel te stoppen. Als u regelmatig oefeningen doet die een grote impact op e achillespees hebben (zoals hardlopen), kan het overschakelen naar een lichtere vorm van inspanning helpen om de achillespees minder te belasten. Cross-training, zoals fietsen en zwemmen zijn weinig belastende activiteiten die u toch actief en fit kunnen houden. IJs. IJspakkngen op het meest pijnlijke deel van de achillespees helpt en is toepasbaar zodra u het nodig heeft op meerdere momenten op de dag. U kunt de ijspakkingen gedurende 20 minuten aanbrengen maar dient er wel op te letten dat het ijs er af moet als de huid doof begint aan te voelen. Een schuimrubber bakje dat u vult met water en bevriest vormt een simpele en herbruikbare ijspakking. Als u het ijs bij gebruik over de achillespees wrijft ontstaat daarin vanzelf een groeve die precies over de achillespees heen past. Niet steroide anti-inflammatoire medicijnen. Medicijnen zoals iboprofen en naproxen verminderen de zwelling en de pijn. Ze verminderen echter niet de verdikking van de gedegenereerde pees. Het gebruik van dit soort medicatie gedurende meer dan een maand moet met uw huisarts worden afgestemd. Oefeningen. De volgende oefening kan helpen de kuitspieren te versterken en de belasting op de achillespees te laten afnemen.
•
Kuit stretch Zet uw voet tegen een muur met de grote teen helemaal naar boven gebogen, de knie gestrekt en de hiel op de grond. Om de kuitspieren en de achillespees te rekken brengt u uw heupen gecontroleerd naar voren richting de muur. Houdt hierbij de rug recht en het bekken naar voren geduwd. Houdt deze positie 10 seconden vast en ontspan daarna weer. Herhaal deze oefening 10 keer voor elke voet. Tijdens het rekken zou u een sterk trekkend gevoel in d kuit moeten voelen.
Fysiotherapie. Fysiotherapie kan erg goed helpen bij achillespees tendinitis. Het is bewezen beter voor achillespees tendinopathie dan voor insertie tendinitis. Excentrisch versterkingsprotocol. Excentrische versterking wordt omschreven als samentrekking (strakker worden) van een spier terwijl hij langer wordt. Excentrische versterkingsoefeningen kunnen schade toebrengen aan de achillespees als ze niet op de juiste manier worden uitgevoerd. Om te beginnen kunnen ze het best onder leiding van een fysiotherapeut worden uitgevoerd. Als u de oefeningen eenmaal beheerst bij de therapeut kunt u ze thuis ook gaan toepassen. Deze oefeningen kunnen wat klachten veroorzaken maar dat mag niet ondraaglijk zijn.
•
Bilaterale hiel drop Ga op de rand van een traptrede staan of op een stabiel platform waarbij alleen de voorste helft van uw voeten op de trede staan. Deze positie maakt het mogelijk de hiel op en neer te bewegen zonder tegen de trede te stoten. Let erop dat u goed gebalanceerd staat om vallen en letstel te voorkomen. Houdt bij voorkeur de leuning vast om uw balans te ondersteunen. Til uw hielen van de grond. Daarna laat u geleidelijk uw hielen zo ver mogelijk zakken. Herhaal deze oefening 20 keer. Deze oefening moet langzaam en gecontroleerd uitgevoerd worden. Snelle beweging kan het risico op peesbeschadiging vergroten. Als de pijn afneemt kunt u de moeilijkheid van deze oefening vergroten door een klein gewicht in de handen te nemen.
•
Een been hiel drop Deze oefening wordt uitgevoerd zoals de bilateral hiel drop maar uw gewicht wordt nu op een been genomen. Deze oefening moet u alleen doen als u de bilaterale hiel drop goed beheerst.
Cortison injecties. Cortison, een soort steroid, is een krachtige ontstekingsremmer. Injecties met cortison in de achillespees worden slechts zelden aangeraden omdat zee en scheuring van de achillespees kunnen geven. Ondersteunende schoenen en orthosen. Pijn door een insertie tendinitis kan vaak verholpen worden met special schoenen en/of met orthosen. Schoenen die een zachte achterkant (contrefort) hebben kunnen, bijvoorbeeld, de irritatie van de pees verminderen. Daarnaast kunnen hakverhogingen de spanning van de achillespees wat verminderen. Hakverhogingen helpen ook goed voor mensen met een insertie tendinitis omdat ze de hiel uit de contrefort kunnen tillen, waar de hiel tegen de schoen schuurt. Ze kunnen ook de spanning in de achillespees verminderen. Net als een hakverhoging kan een siliconen kussentje rond de achillespees de irritatie door de schoen wat verminderen.
Als u ernstige pijn heeft kan uw arts u aanbevelen een poosje in een loopgips of een walker te gaan lopen. Dat geeft de pees de gelegenheid te rusten voordat enige vorm van therapie wordt begonnen. Langdurig gebruik van een loopgips wordt ontraden omdat het de kuitspier kan verzwakken. Extracorporeal shockwave therapie (ESWT). Bij deze procedure stimuleren hoog energetische schokgolven het genezingsproces in het beschadigde peesweefsel. ESWT heeft geen betrouwbare resultaten laten zien bij wetenschappelijk onderzoek en wordt om die reden niet algemeen gebruikt of aanbevolen. ESWT is niet invasief—het maakt geen gebruik van een chirurgische toegangsweg. Omdat het weinig kwaad lijkt te kunnen wordt ESWT soms geprobeerd alvorens over te gaan op operatieve therapie.
Operative behandeling Operaties moeten alleen worden overwogen om achillespees tendinitis en tendinopathie te behandelen als de pijn niet verbetert ondanks 6 maanden conservatieve behandeling. Het specifieke type operatie hangt af van de plaats waar de afwijking zich bevindt en de ernst van de schade die aan de pees is toegebracht. Gastrocnemius recessie. Deze operatie is een verlenging van de kuit spieren (gastrocnemius). Omdat gespannen kuitspieren een toenemende spanning op de achillespees zetten is deze procedure geschikt voor mensen die, ondanks consequente rekoefeningen, niet in staat zijn hun voeten te buigen (tenen naar de neus). Bij gastrocnemius recessie wordt een van de twee spieren die de kuit vormt verlengt om de beweeglijkheid van de enkel te vergroten. De procedure kan worden uitgevoerd middels een klassieke, open procedure of via een kleinere opening en met een endoscoop (kijkoperatie). Uw arts zal met u bespreken welke procedure het best voor u geschikt is. Complicatie percentages van gastrocnemius recessive zijn laag, maar er kan een zenuwbeschadiging optreden. Gastrocnemius recessie kan worden uitgevoerd in combinatie met een débridement, dat is het verwijderen van beschadigd weefsel. Débridement en herstel (de pees heft minder dan 50% beschadiging). Het doel van deze operatie is het verwijderen van het beschadigde deel van de pees. Als het ongezonde stuk pees eenmaal verwijderd is wordt het resterende peesdeel hersteld met hechtingen om de continuïteit te herstellen. Bij insertie tendinitis wordt ook het benige uitsteeksel verwijderd. Herstel van de pees kan in dit soort gevallen het gebruik van metalen of plastic ankers nodig maken om de achillespees weer aan et hielbeen vast te zetten. Na débridement en herstel van de pees, moeten de meeste mensen gedurende twee weken een loopgips dragen. De exacte periode van gipsnabehandeling is afhankelijk van de hoeveelheid pees beschadiging.
Débridement met pees verplaatsing (de pees heft meer dan 50% beschadiging). Bij mensen waarbij meer dan 50% van de achillespees ongezond is en verwijdering nodig maakt is het overblijvende deel van de achillespees niet sterk genoeg om alleen te functioneren. Om het overblojvende deel van de achillespees te beschermen tegen scheuring bij inspanning wordt een achillespees verplaatsing toegepast. De pees die de grote teen laat buigen (flexor hallucis longus) wordt verplaatst naar het hielbeen om de kracht van de beschadigde achillespees te ondersteunen. Hoewel dat ernstig klinkt kan de grote teen na afloop van deze procedure nog steeds bewegen omdat er een tweede spier is die daarvoor zorgt, de meeste mensen zullen nauwelijks verandering opmerken bij het lopen of rennen. Afhankelijk van de ernst van de peesbeschadiging zullen sommige mensen mogelijk niet in staat zijn hun wedstrijdsport of hardlopen te hervatten. Herstel. De meeste mensen ondervinden geode resultaten van operaties. De belangrijkste factor voor succes van een operatie is de vooraf bestaande ernst van de peesbeschadiging. Hoe groter het beschadigde peesdeel is hoe langer de hersteltijd en hoe kleiner de kans dat iemand zijn sportactiviteiten na de behandeling kan hervatten. Fysiotherapie is een belangrijk onderdeel van het herstel. Veel mensen hebben 12 of meer maanden nodig om te herstellen en pijnvrij te worden. Complicaties. Milde tot ernstige pijn na operatieve behandeling wordt bij 20% tot 30% van de patiënten beschreven en is de meest voorkomende complicatie. Daarnaast kunnen wondnfecties optreden. Wondinfecties in dit gebied zijn zeer lastig te behandelen. Last reviewed: June 2010 Vertaald en aangepast aan de Nederlandse situatie: sept. 2013 Care to Move
