DONORGIDS
Protection santé
SERVICE DU SANG
Inleiding
2
Waarom bloed geven ? Bloed, plasma en bloedplaatjesgiften redden mensenlevens! België heeft per jaar meer dan 500.000 bloedzakjes nodig om aan de vraag te voldoen. Bloed geven heeft ook voordelen:
> je kent je bloedgroep. > bij elke bloedgift worden er systematisch biologische onderzoeken gedaan: serologie, tellen van de rode en witte bloedcellen, bloedplaatjes,...
Geef NOOIT bloed om een AIDS-test te bekomen. Indien je een AIDS-test wenst, contacteer je huisarts of een centrum voor gezinsplanning, waar je een gratis en anonieme test kan laten uitvoeren voor het opsporen van het AIDS virus. (Een lijst van deze centra is ter beschikking op de bloedinzamelingen)
SR4_GUIDON_NL_07
3
Inhoudstafel
Inhoudstafel 1.
Wat is bloed ?
4
2.
Welke giften ? Voor wie ?
6
2.1.
Bloedgift
6
2.1.1 Het Gedeleucocyteerd erythrocytenconcentraat
6
2.1.2 Het ingevroren plasma
7
2.1.3 Geconcentreerde bloedplaatjes (Buffy-Coat)
7
2.2.
Gift door aferese
8
3.
Wie mag bloed geven ?
10
4.
Het verloop van een bloedafname
13
4.1.
Het onthaal
13
4.2.
Het medisch onderhoud
13
4.3.
De afname
14
4.4.
De rustpauze
14
4.5.
Voorzorgen te nemen na de gift...
4.6.
Informatie na de gift
5.
In het laboratorium
17
6.
Persoonlijke gegevens...
18
7.
Risico’s verbonden aan de bloedgift…
19
SR4_GUIDON_NL_07
15 16
4
Wat is bloed ?
1.
Wat is bloed ?
Bloed is een vloeibaar weefsel van het menselijk lichaam met als functie het transporteren van diverse substanties doorheen het hele lichaam, en dit via het bloedvatenstelsel. Er vloeit gemiddeld 5 liter bloed door het menselijk lichaam. Bloed bestaat uit de volgende componenten:
> 55% plasma (vloeibaar deel van het bloed)
> 4 5% rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes
SR4_GUIDON_NL_07
5
Wat is bloed ?
Samenstelling van het bloed Componenten
Functie
Rode bloedcellen :
Bevatten voornamelijk hemoglobine, moleculen die het bloed zijn rode kleur geven
Transport van zuurstof, vanuit de longen naar de andere organen van het lichaam Transport van kooldioxide van de organen naar de longen
Witte bloedcellen :
> Granulocyten (±65%) > Monocyten (±10%)
Bescherming van het organisme tegen pathogene agenten en vreemde cellen Aanmaken van immunoglobuline (antilichamen)
> Lymfocyten (±25%)
«Stelpen» van vasculaire wonden en barsten in de wanden door het vormen van een bloedklonter «thrombus»
Bloedplaatjes :
Bloedplasma :
90% water
Transport van alle bloedelementen
De 10% overige componenten bevatten: > lipiden
Transport van vetzuren en cholesterol
> albumine
Zorgt voor de vochthuishouding
> stollingsproteïnen, waaronder fibrogeen
Stollen
> immunoglobulinen
Afweer tegen ziekten
SR4_GUIDON_NL_07
6
Welke giften ? Voor wie ?
2.
Welke giften ? Voor wie ?
2.1.
De bloedgift (elke 3 maand)
Een bloedgift duurt ongeveer 10 minuten. Er wordt ongeveer 450 ml bloed afgenomen (rode bloedcellen, witte bloedcellen, bloedplaatjes en plasma). Na de afname wordt je bloedgift getransporteerd naar de productiesite waar de verschillende componenten gescheiden zullen worden. Vol bloed wordt opgesplitst in 3 onderdelen :
> > >
erythrocytenconcentraat plasma geconcentreerde bloedplaatjes
2.1.1.
Het gedeleucocyteerd erythrocytenconcentraat
Het concentraat is bestemd voor ziekenhuizen met het oog op een transfusie aan patiënten die lijden aan een tekort aan rode bloedcellen (bloedarmoede, hemorragieën). Het bloed kan 42 dagen bewaard worden aan een temperatuur tussen 2°C en 6°C.
SR4_GUIDON_NL_07
7
Welke giften ? Voor wie ?
2.1.2.
Het ingevroren plasma
Het plasma voortkomend uit uw gift kan voor verschillende doeleinden aangewend worden:
> Voor het aanmaken van vers ingevroren virusgeïnactiveerd plasma. Dit is
bestemd voor zieken met stollingsstoornissen en het is tevens aangewezen in geval van tekort aan een stollingsfactor waarvoor geen specifiek preparaat bestaat. Dit kan 1 jaar bewaard worden aan een temperatuur van -25°C.
> Voor het aanmaken van stabiele plasmaderivaten :
• S tollingsfactoren gebruikt ter vervanging stollingsfactor (bijvoorbeeld bij hemofielen)
• Immunoglobulinen voor: - de preventie van bepaalde besmettelijke ziekten (rodehond, mazelen, geelzucht,...) of bacteriële infecties (tetanos,...) - de behandeling bij immunodeficiëntie
van
een
ontbrekende
• A lbumineoplossing: in geval van eiwitverlies bijvoorbeeld bij zware brandwonden.
De bewaartijd is afhankelijk van het type product.
2.1.3.
Geconcentreerde bloedplaatjes (Buffy-Coat)
De «Buffy-Coat» van 5 of 6 verschillende donoren wordt gemengd om een pool van bloedplaatjes te bekomen die voldoende groot is voor therapeutisch gebruik. Door hun pro-coagulerende activiteit zijn de aldus bekomen bloedplaatjes bestemd om hemoragieke situaties of situaties met hemmoragiek risico te corrigeren (punctie van hematopoietische stamcellen, hematologische en oncologische ziekten, sommige chirurgische ingrepen). De bewaartijd is 5-7 dagen aan een temperatuur tussen 20°C en 22°C en in constante beweging.
SR4_GUIDON_NL_07
8
Welke giften ? Voor wie ?
2.2.
Gift door aferese
Er bestaan verschillende types aferese, waarvan de belangrijkste:
> >
Plasmaferese (plasmagift) Trombaferese (bloedplaatjesgift)
Een aferese is een methode om 1 of meerdere bloedcomponenten te bekomen. Tijdens de afname wordt je bloed gescheiden in verschillende componenten, je krijgt vervolgens je rode bloedcellen terug toegediend. Het proces gebeurt in een gesloten circuit. De bekomen hoeveelheid plasma of bloedplaatjes is hoger en er kan frequenter gegeven worden. Een aferese vraagt specifieke en omvangrijke apparatuur en kan dus enkel in een vaste afnameplaats gebeuren. De therapeutische indicaties zijn dezelfde als deze voor de producten bekomen bij een bloedgift (zie punt 2.1.1. en volgende)
SR4_GUIDON_NL_07
9
Welke giften ? Voor wie ?
De verschillende types giften Type Bloedgift
Duur (*) en frequentie
bekomen producten
10 minuten 4 keer per jaar met een tijdspanne van minimaal 2 maand tussen elke gift
> Erythrocytenconcentraat > Pool van bloedplaatjes > V ers ingevroren virusgeïnactiveerd > > >
Plasmaferese
45 minuten elke 15 dagen
plasma Albumine oplossing Stollingsfactoren Immunoglobulinen
> Albumine oplossing > Stollingsfactoren > Immunoglobulinen > V ers ingevroren virusgeïnactiveerd plasma
Tromboferese
100 minuten elke 15 dagen
> G econcentreerde één-donorbloedplaatjes
> Vers ingevroren virusgeïnactiveerd plasma
> A lbumine oplossing > S tollingsfactoren > Immunoglobulinen (*) Gemiddelde duur aan dewelke de tijd voor het onthaal, medisch onderzoek en rusttijd na de gift moet toevoegd worden.
SR4_GUIDON_NL_07
10
Wie mag bloed geven?
3.
Wie mag bloed geven ?
Iedereen:
> in goede gezondheid, > vanaf 18 tot en met 70 jaar. Je eerste bloedgift moet echter gebeuren voor je 66ste
verjaardag. Tussen 66 en 70 jaar is eenbloedgift enkel toegelaten wanneer je laatste bloedgift dateert van minder dan 3 jaar geleden.
> beteffende de bloedplaatjes- en plasmagift, moet de eerste bloedgift gebeuren voor je 61ste verjaardag en de giften zijn toegelaten tot de dag voor je 66ste verjaardag.
> met voldoende gewicht en lengte, > die geen risico vertoont op het overdragen van ziekten via het bloed. Uit voorzorg is er vóór elke bloedgift een gesprek met een arts of een gezondheidsdeskundige. (cfr. 4.2)
Risicogedrag en richtlijnen Het risico op besmetting van een patiënt ligt in het geven van bloed door een besmet persoon die zich in de vensterperiode (periode waarin de testen in het labo nog geen ziekte waarnemen, zelf al is deze aanwezig) bevindt. Het risico herleiden tot nul betekent:
> De bloedgever informeren over de risicosituaties en het risicogedrag die aan > > > > >
de oorsprong liggen van besmetting De bloedgever verzoeken de richtlijnen te respecteren Automatische uitsluiting van donoren met risicogedrag Systematisch medisch onderhoud Opsporingstesten bij iedere gift Verbeteren van de informatie «opvolging gift»
Deze veiligheid is het resultaat van een reële evolutie op vlak van transfusie. De technologische ontwikkeling bij de bereiding van plasma en derivaten vermindert het risico nog.
SR4_GUIDON_NL_07
11
Wie mag bloed geven?
Kan ik besmet raken door het geven van bloed ? NEE Het gebruikte materiaal is steriel en enkel bestemd voor jou, het wordt nooit herbruikt. Hetzelfde geldt voor het materiaal gebruikt bij plasmaferese of cytaferese. «Je kan niet besmet raken door bloed te geven» GEEF GEEN BLOED WANNEER :
> > > > > > >
Je drugs gebruikt of gebruikte Je partner drugs gebruikt of gebruikte* Je seropositief bent Je een man bent en je seksuele relaties hebt of had met een andere man* Je partner seropositief is* Je meer dan 1 seksuele partner hebt * Je redenen hebt om te denken dat je partner een risicogedrag vertoont* (*) Deze richtlijnen dienen gerespecteerd te worden, zelfs indien een voorbehoedsmiddel werd gebruikt.
WACHT 4 MAAND ALVORENS BLOED TE GEVEN IN GEVAL VAN :
> >
Een occasionele partner * Een partnerwissel * (*) Deze richtlijnen dienen gerespecteerd te worden, zelfs indien een voorbehoedsmiddel werd gebruikt.
SR4_GUIDON_NL_07
12
Wie mag bloed geven?
WACHT 4 MAAND ALVORENS BLOED TE GEVEN IN GEVAL VAN :
> een tatoeage of piercing > een litteken niet te wijten aan een medische ingreep > accupunctuurbehandeling zonder naalden bestemd voor éénmalig of strikt persoonlijk gebruik
> een wonde veroorzaakt door een voorwerp gebruikt door meerdere personen > > > >
(bv: een scheermes) direct contact van beschadigde huid met bloed en afscheidingen een prik met een gebruikte naald een menselijke beet chirurgische ingreep en endoscopie
Indien je twijfels of vragen hebt over dit onderwerp, contacteer ons op volgend nummer 0800 95 245 of spreek erover tijdens het medisch onderhoud. Veiligheid op vlak van transfusie is nauw verbonden met het respecteren van alle richtlijnen. Zij sluiten de overdracht van AIDS of andere besmettelijke ziektes via bloedtransfusie uit.
SR4_GUIDON_NL_07
13
Het verloop van een bloedafname
4.
Het verloop van een bloedafname
Je kan OP ELK MOMENT beslissen om geen bloed, plasma of bloedplaatjes te geven, zonder deze beslissing te moeten toelichten. We vragen je wel ons te verwittigen wanneer je de bloedinzameling verlaat.
4.1.
Het onthaal
De vrijwilligers en leden van de afnameploeg zijn aanwezig om je te verwelkomen. Zij kunnen je de juiste persoon aanwijzen indien je vragen hebt in verband met je gift, je gezondheidstoestand of de volgende bloedinzamelingen. Je wordt verzocht een medische vragenlijst in te vullen.
4.2.
Het medisch onderzoek
Het medisch onderhoud vóór de bloedgift is een sleutelmoment waar een evaluatie gemaakt wordt van elementen die eventueel nadelig kunnen zijn voor uw gezondheid of deze van de ontvanger. Op basis van de medische vragenlijst die je op voorhand hebt ingevuld zal de examinator vragen stellen i.v.m. uw medische en chirurgische voorgeschiedenis alsook je huidige gezondheidstoestand. Hij zal er zich eveneens van verzekeren dat je geen risicogedrag vertoont. Op het einde wordt een kort medisch onderzoek verricht, het nemen van je bloeddruk, je gewicht en je pols, onderzoek naar signalen van geelzucht of bloedarmoede. Op deze basis kan de onderzoeker je vragen geen bloed te geven, wanneer er een risico is voor je eigen gezondheid of voor deze van de patiënt. Aarzel niet en vraag uitleg indien je de reden van de beslissing niet goed begrijpt. Opgelet : het medisch onderzoek is vertrouwelijk en mag dus niet plaatsvinden in het bijzijn van andere personen. Zijn uw kinderen met u meegekomen, dan worden ze gedurende uw medisch onderzoek opgevangen door ons personeel en vrijwilligers.
SR4_GUIDON_NL_07
14
Het verloop van een bloedafname
4.3.
De afname
Nadat je plaats hebt genomen en nadat je identiteit opnieuw werd gecontroleerd geeft een arts, verpleegkundige of een afnametechnoloog je een prikje met een steriele naald in een ader in de elleboogplooi. Geen paniek, dit is niet pijnlijker dan een simpele bloedafname. Tijdens de afname krijgt de bloedzak een etiket en worden bloedstaaltjes genomen waarop in het labo verschillende testen worden gedaan.
4.4.
De rustpauze
Na de afname krijg je een drankje van de vrijwilligers of de leden van de afnameploeg. Profiteer evan om even te recupereren. Dit is belangrijk : een groot deel van de kleine incidenten die zich voordoen na een afname kunnen eenvoudig opgelost worden door ons medisch team ter plaatse.
SR4_GUIDON_NL_07
15
Het verloop van een bloedafname
4.5 .
Voorzorgen te nemen na een gift
Je lichaam begint na de bloedgift onmiddellijk het afgenomen bloedvolume te compenseren. Om het herstel te bespoedigen raden we je aan om veel te drinken, niet alleen onmiddelijk na de afname maar ook in de uren erna. Alcoholhoudende dranken zijn uitgesloten. Volgende activiteiten zijn af te raden:
> langdurig rechtstaan (vb.: wachtrijen,...) > een lange autorit > gewelddadige sporten > diepzeeduiken > wielrennen en zwemmen > elke situatie met het risico op een val > het werken met een haakse of tegelsnijder > de arm of armen waarin geprikt werd belasten (vb.: gewichtheffen, tennis,...). Door deze bewegingen kan de wonde terug beginnen te bloeden. Indien je je na de gift zwak voelt, ga ONMIDDELLIJK liggen, bij voorkeur met je benen omhoog en ontspan je.
SR4_GUIDON_NL_07
Het verloop van een bloedafname
4.6.
16
Informatie na de gift
Indien je in de dagen volgend op je gift een ziekte ontwikkelt, (dit betekent dat die ziekte in de incubatieperiode was tijdens de gift) vragen we je onmiddellijk telefonisch contact op te nemen en ons uw afnamenummer mee te delen. Beide gegevens staan vermeld op de kaart die je krijgt op het moment van je bloedgift. Wij kunnen dan de gepaste maatregelen treffen. Je kan op dezelfde manier handelen wanneer je denkt dat je gift niet gebruikt mag worden. Het is niet nodig om je beslissing te verantwoorden, ook niet om je te identificeren, enkel het afnamenummer volstaat. Dit document is dus een belangrijk middel om de veiligheid van de transfusie te versterken. Hou dit document altijd bij.
SR4_GUIDON_NL_07
17
In het laboratorium
5.
In het laboratorium
De analyses op bloed zijn bij wet gereglementeerd. Naast de selectiecriteria (medische vragenlijst, medisch onderhoud en informatie) en bloedgroepanalyse, verrichten we laboratoriumtesten om elke anomalie op te sporen die een risico kan vormen voor de patiënt of voor jezelf : > Het doseren van hemoglobine (bloedarmoede) > Het tellen van witte bloedcellen (infectie) > Het opsporen van overdraagbare ziekten in het bloed: - hepatitis (B en C) - AIDS - syphilis - malaria (bij iedereen die in een tropisch land verbleef) Je kan een kopie van de analyseresultaten bekomen. In geen enkel geval mogen wij deze meedelen aan derden (uitgezonderd je arts en op je verzoek). Wanneer er zich een afwijking in de analyseresultaten voordoet, word je onmiddellijk verwittigd door ons centraal laboratorium. Na twee giften ontvang je een bloedgeverskaart.
Seksueel overdraagbare ziekten Sommige ziekten zijn overdraagbaar door seksueel gedrag: dit is ondermeer het geval voor AIDS, hepatitis (B en C) en Syfilis. Je kan drager zijn van het patogene agens zonder het te weten! Het kan zijn dat op basis van de analyseresultaten, je gift vernietigd wordt en dat je tijdelijk of definitief geen bloed meer mag geven.
SR4_GUIDON_NL_07
Persoonlijke gegevens
6.
18
Persoonlijke gegevens …
Al je medische gegevens vallen onder het medisch geheim. Alle persoonlijke en privé gegevens (adres, telefoon) worden bewaard voor medische en administratieve doeleinden. Ze worden enkel gebruikt om je te verwittigen over de volgende inzamelingen en over eventuele evenementen, georganiseerd in het kader van de promotie van de bloedgift. Zoals voorzien in de wet van 1992 met betrekking tot de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, en zijn uitvoeringsbesluiten, heb je toegang tot je gegevens en kan je ze laten verbeteren.
SR4_GUIDON_NL_07
19
Risico’s verbonden aan de bloedgift
7.
Risico’s verbonden aan de bloedgift …
Je loopt geen bijzondere risico’s door het geven van bloed indien je bepaalde regels respecteert: daarom worden er, buiten de vragen die betrekking hebben tot de veiligheid van de patiënten, een reeks vragen gesteld aan de donor die betrekking hebben tot zijn eigen veiligheid. Een incident is tijdens of na de bloedgift steeds mogelijk. Incidenten als gevolg van de prik:
> > > > > > > >
locale irritatie blijvende pijn locale zwelling hematoom zenuwpijn paresthesies (tijdelijke tintelingen) blijvende pijn na het verwijderen van de naald ongewild aanprikken van een ader
Bij gevoelige donoren of in bijzondere omstandigheden kunnen zich soms de volgende symptomen voordoen:
> > > > >
angst, zich tijdelijk onwel voelen daling van de bloeddruk zwakte, bewustzijnsverlies zich enige tijd onwel voelen na de gift tetaniekrisis
AANDACHTSPUNTEN:
> > >
Z org ervoor dat u nooit nuchter bent als u bloed geeft. Het nuttigen van een lichte maaltijd (arm aan vetten) voor de bloedgift wordt aangeraden. D enk eraan genoeg te drinken voor en na de gift. Dit is uiterst belangrijk bij warm weer. Vergeet niet de nodige voorzorgen te nemen na een gift (cfr point 4.5)
SR4_GUIDON_NL_07
Contacteer ons
[email protected] www.transfusion.be 0800 92 245
Brabant-Hainaut
Chaussée de Binche 101 7000 Bergen 065 22 10 30
Brussel
Lenniksebaan 808 1070 Brussel 02 555 46 00
Liège
Rue Dos Fanchon 41 4020 Luik 04 341 69 11
Nationale 4
Rue du Fond du Maréchal 8/1 5020 Suarlée 081 56 41 52
PROTECTION SANTÉ La Croix-Rouge agit pour protéger la vie et la santé de chacun sans aucune discrimination.
ACTIONS SOLIDARITÉ La Croix-Rouge lutte quotidiennement pour améliorer les conditions d’existence des personnes vulnérables.
SENSIBILISATION HUMANITAIRE La Croix-Rouge promeut activement le respect des principes humanitaires, la non-discrimination et la tolérance.
INTERVENTIONS CATASTROPHES La Croix-Rouge travaille chaque jour pour prévenir et alléger les souffrances des victimes de catastrophes.
Editeur responsable: D. Sondag-Thull, Service du Sang - rue de Stalle 96, B-1180 Bruxelles (SR4_GUIDON_NL_07)
Zieken hebben u nodig ! Bedankt voor uw vrijgevigheid!
