Doe mee aan de museumrondleiding exclusief voor Brabeau-lezers 68 Brabeau
Brabantsbedrijf
Van idealistische coöperatie tot toonaangevende stoffenfabrikant
Weverij De Ploeg Wie in Brabant is opgegroeid, kent zeker de stoffen van Weverij De Ploeg uit Bergeijk. Maar de faam ervan reikt een stuk verder dan de provinciegrenzen. Ploegstoffen hebben een behoorlijke invloed gehad op ons interieur. Een merk met een rijke traditie. Tekst: Mariëtte Schrader. Beeld en stoffen: Audax Textielmuseum Tilburg
69
Brabeau
Aan de vormgeving, kwaliteit en toepasbaarheid van de gordijn- en interieurstoffen worden geen concessies gedaan
W
everij De Ploeg wordt in
Veranderingen
1923 opgericht in het
Vele ontwerpen voor Ploegstoffen volgen. Hiervoor
Brabantse Bergeijk. Als
schakelt Piet kunstenaars in die zich verwant voelen met
‘Coöperatieve Productie- en Verbruiks-
het gedachtegoed van de coöperatie. Onder hen bevin-
vereeniging De Ploeg’ komt ze voort uit
den zich kunstschilder Frits Wichard, architect Gerrit
de gelijknamige landbouwkolonie in
Adriaans, en Otti Berger, voormalig docent aan het
Best. De oprichters ervan hebben zich laten leiden door
Bauhaus in Weimar. Hun ontwerpen, weefsels die helder
de idealen van Frederik van Eden, een ethisch bevlogen
van kleur en structuur zijn, versterken het eigen gezicht
activist. De nieuwe weverij krijgt als beeldmerk ‘een ploeg
van de collectie Ploegstoffen. Grote successen in de
die de wereld omploegt voor het nieuwe zaad, die het
periode voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog zijn
militarisme, de drankellende, de uitbuiting, de gevangenis,
de zogeheten Colora-stoffen en Dobby-stoffen. Niet
etcetera opruimt om ruimte te geven aan de vrijheid’.
alleen in de collectie maar ook in de statuten vinden
Behalve een vegetarisch herstellingsoord, beginnen de
veranderingen plaats. Herstellingsoord en weverij zijn
leden van de coöperatie een weverij voor huishoud-
opgeheven en de leden van de coöperatie ontvangen al
textiel in Bergeijk. Betrokkene van het eerste uur is Carl
enige tijd geen geld meer uit de gemeenschappelijke pot,
Hijner, een christensocialist. Hij trekt als vertegenwoor-
maar een weekloon, aanvankelijk aangevuld ‘met
diger voor de weverij Piet Blijenburg (1896 -1967) aan,
groenten uit den tuin’. In 1937 wordt de ‘’Coöperatieve
een pacifist en dienstweigeraar die sympathie koestert
Productie- en Verbruiksvereeniging’ omgezet in een
voor de idealen van De Ploeg. Piet is het ermee eens dat
‘Coöperatieve Weverij en Textielwarenhandel’. De
hij geen loon krijgt uitbetaald, maar naar behoefte geld
weverij bestaat alleen in naam. De nieuwe coöperatie wil
ontvangt uit een gemeenschappelijke pot, net als de
haar doel bereiken door de productie van en handel in
overige leden van de coöperatie. Zijn grootste beloning
textielgoederen, ‘met inachtneming van eenvoudige eisen
- zo laat Carl hem weten - zal eruit bestaan dat hij zijn
van goeden smaak’.
medearbeiders kan bevrijden uit het kapitalistisch systeem. Op de fiets en per trein probeert Piet zowel
Vernieuwend
Ploegstoffen als de stoffen van andere gelijkgezinde
Aan de vormgeving, kwaliteit en toepasbaarheid van
weverijen, te slijten aan Nederlandse en Duitse winke-
de Ploegstoffen worden geen concessies gedaan. Het
liers. Maar het herstellingsoord en de eigen weverij
nabootsen van stijlen uit het verleden is taboe. Deze
maken onvoldoende winst en worden na enkele jaren
vernieuwende uitgangspunten sluiten aan bij het
opgeheven. Carl vertrekt. Maar ‘den handel in textiel’
Nieuwe Bouwen, een stroming in de architectuur tussen
floreert dankzij de inspanningen van Piet. Vooral als hij
de twee wereldoorlogen, die onder meer verwant is aan
het assortiment uitbreidt met woningtextiel die De Ploeg
De Stijl. De aanhangers ervan stellen de functionaliteit
door andere weverijen laat weven. Nog beter gaan de
van een woning en het welbevinden van de bewoners
zaken als hij omstreeks 1930 voor het ontwerpen van de
voorop. Zonlicht en frisse lucht krijgen meer aandacht.
stoffen gaat samenwerken met de kunstnijverheids-
Daarbij passen heldere Ploegstoffen en steeds vaker
school in Amsterdam, de latere Gerrit Rietveld Acade-
worden die door de binnenhuisarchitecten toegepast.
mie. De ‘lichtechte Ploegstoffen voor Gordijnen, maar ook
Zo weet Weverij De Ploeg haar bekendheid en klanten-
voor Terras- en Bootkussens, Tafelkleedjes, Waschzakken,
kring uit te breiden. Geselecteerde kunstnijverheids-
Zomerkleeding enz.’ die zo ontstaan, sluiten aan bij De
winkels verkopen Ploegstoffen, en toonzettende zaken,
Stijl, een kunstbeweging die dan furore maakt.
zoals De Bijenkorf, Pander en Metz & Co, nemen de hele collectie op in hun assortiment. Vooraanstaande
Vorige pagina’s, grote foto: Vrolijke gestileerde bloemen figureren op deze ontwerptekening van Frits Wichard uit de fifties. Daarnaast: Wever aan het werk in de ruime lichte weverij. Rechtsonder: Logo Weverij De Ploeg. Ontwerp Roelof van Daalen, 1941. Deze pagina: Weverij De Ploeg is voortgekomen uit een idealistische landbouw-kolonie. Dat wordt meteen duidelijk uit het eerste beeldmerk. Ontwerp Cees de Haas, 1923. Grote foto rechts: Gordijnstof ‘Contura’, katoen, geweven, bedrukt, ontwerp Maarten Vrolijk, 1988, Weverij De Ploeg, Bergeijk. Rechtsboven: Tentoonstelling ‘Spel van glas en licht’, Weverij De Ploeg 1966. In vijver kunstwerk van A.D. Copier, uitgevoerd door ‘Leerdam’. Rechtsmidden: Stoel Columbus is bekleed met een hippe Ploegstof van ontwerper Lewin Alcopley, 1955. Productie Weverij De Ploeg i.s.m. de Maastrichtse meubelfabrikant Artifort. Rechtsonder: Geconcentreerd stopt een ‘mèske van De Ploeg’ een minuscuul gaatje.
70 Brabeau
meubelfabrikanten als Artifort, Gelderland en Pastoe worden belangrijke afnemers. Kortom: Ploegstoffen veroveren het Nederlandse interieur. Ploegstoffen zijn een toonbeeld van goede smaak.
Hoogtijdagen Het gaat De Ploeg dusdanig voor de wind dat directeur Piet Blijenburg een geheel nieuwe fabriek in Bergeijk noodzakelijk vindt. Dit spraakmakend pand, het enige
Brabantsbedrijf
71
Brabeau
De 1,2,3 jurken van Ulf Moritz uit 1968 sluiten naadloos aan bij de muziek van The Beatles en de mode van Mary Quant industriële complex van de beroemde
Weverij De Ploeg. Daarmee valt het doek in
architect Gerrit Rietveld, vormt één
Bergeijk. De beroemde fabriek van architect
geheel met het omringende park van de
Gerrit Rietveld wordt ontmanteld. De
net zo beroemde landschapsarchitect
overgebleven medewerkers worden overge-
Mien Ruys. De nieuwe fabriek opent
plaatst naar de Artex-fabriek in Aarle-Rixtel.
haar deuren in 1958. In de hoogtijda-
Het bedrijf zet het Ploeglabel voort met
gen werken er vierhonderd mensen
verschillende Ploeg-klassiekers. Ze passen
onder wie veel vrouwen. In Brabant
perfect in huidige woontrends als ‘Back to the
staan die bekend als ‘de mèskes van De
Sixties’. Duurzaamheid en het gebruik van
Ploeg’. In 1957 wordt om het voortbe-
natuurlijke materialen als katoen en wol staan
staan en de ideeën en doelstellingen
weer voorop. Terug naar de top van de markt.
van De Ploeg veilig te stellen, de
De geschiedenis heeft het bewezen, Ploegstof-
coöperatie omgezet in een naamloze
fen zijn sterke stoffen.
vennootschap. Modern management en een vooruitstrevend personeelsbeleid doen hun intrede. De aandelen gaan over naar de Stichting Werkgemeenschappen Bergeijk die ook buiten de weverij, invloedrijke initiatieven ontplooit op het gebied van vormgeving, beeldende kunst en architectuur. De
Ploeg-tentoonstelling in Tilburg
Ploeg voelt de tijdgeest perfect aan. Niet alleen met de
Nog tot t/m 16 september te zien: de overzichtstentoon-
interieurstoffen, maar ook met de kledingstoffen die
stelling De Ploeg. Sterke stoffen 1923-2012 in het Audax
vanaf de jaren vijftig opgang maken. Zo spreken de ‘1, 2,
Textielmuseum Tilburg. Een aanrader als je geïnteres-
3 jurken’ uit 1968 van ontwerper Ulf Moritz sterk tot de
seerd bent in vormgeving, interieur en mode. Je kunt je
verbeelding. Deze mini-jurken sluiten naadloos aan bij
vergapen aan Ploegstoffen, proefstalen, kleding,
‘The Sixties’, een periode waarin de muziek van The
gordijnen, honderden foto’s. Ook bijzonder zijn de
Beatles en de mode van Mary Quant hoogtij vieren.
affiches, folders, drukwerk en reclameplaten. Want ook op grafisch gebied was De Ploeg haar tijd ver vooruit.
Ploeglabel nu Maar na 1980 keert het tij. De Ploeg verliest haar eigenzinnig signatuur, en krijgt last van de crisis die in de Nederlandse textielindustrie rondwaart. Er vallen ontslagen. Dat komt keihard aan bij het bedrijf dat altijd veel waarde heeft gehecht aan een sterk sociaal gezicht.
Open: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur; zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur. Adres: Audax Textielmuseum Tilburg, Goirkestraat 96, 5046 GN Tilburg, www. textielmuseum.nl
Boek Weverij De Ploeg
In 1991, als het aantal medewerkers is teruggebracht tot
Bij de tentoonstelling verschijnt het prachtig vorm-
150, neemt branchegenoot Vescom Weverij De Ploeg
gegeven boek: Weverij De Ploeg. Ontwerpers aan het
over. Het befaamde Ploegsignatuur komt weer centraal te
woord van Hanneke Oosterhof en Marjan Blomjous.
staan en de vernieuwing van garens en kleuren volgt.
Prijs € 17,90. Te koop in de Textielshop van het
Jonge freelance ontwerpers als Barbara Broekman,
Textielmuseum Tilburg. ISBN 978 90 70 962 524
Maarten Vrolijk en Mariëtte Wolbert zorgen voor nieuwe dessins. De samenwerking met vooraanstaande meubelfabrikanten krijgt meer aandacht. In 2007 koopt Artex
Tentoonstelling in fabriek in Bergeijk Gelijktijdig met de tentoonstelling in het Textielmuseum Tilburg is in de voormalige Ploegfabriek in Bergeijk de
Deze pagina: 1-2-3-jurkje ‘Catarina’, geweven, bedrukt, ontwerp Ulf Moritz 1968, Weverij De Ploeg, Bergeijk. Collectie Textielmuseum Grote foto rechts: Staal kleding- of interieurtextiel ‘Multifesta’, katoen, geweven, bedrukt, 1978, ontwerp Frans Dijkmeijer, Weverij De Ploeg, Bergeijk / Vlisco, Helmond. Rechtsboven: Ploegstof ‘Manifesta’ toegepast in gordijn en dames- en kinderkleding, ontwerp Frans Dijkmeijer, ca. 1975 Rechtsonder: Een wever van De Ploeg aan de grote weefmachine. Dankzij de opvallend hoge ramen kon hij over het Ploegpark uit kijken. Helemaal passend in de filosofie van De Ploeg: de beste werkcondities voor de werknemers.
72 Brabeau
expositie Stof tot zitten te zien. De Stichting Rietveld & Ruys en de firma Artex uit Aarle-Rixtel tonen het ontwerpproces van een Ploegstof en de invloed ervan op vintagemeubelen. Open: woensdag t/m zondag van 13.00 tot 17.00 uur. Adres: Rijksmonument De Ploeg, Riethovensedijk 20, 5571 CR Bergeijk, www.rietveldenruys.nl
Brabantsbedrijf
Rondleiding Exclusief voor Brabeau-lezers Op donderdag 26 juli en woensdag 12 september 2012 om 14.00 uur organiseert het Textielmuseum Tilburg een rondleiding door de Ploeg-expositie exclusief (en gratis) voor Brabeau-lezers. Hanneke Oosterhof, hoofd Presentatie en Collectie van het Textielmuseum en samensteller van de tentoonstelling, zal u rondleiden. U kunt zich aanmelden via e-mailadres
[email protected], of telefonisch: 013-5494506. Vermeld de datum van uw voorkeur.
Het aantal deelnemers is beperkt, dus reageer snel
73
Brabeau
