Psycho-cognitieve aandoeningen: assessment binnen dementie en Mild Cognitive Impairment (MCI) Drs Patricia De Vriendt Frailty in Ageing research (FRIA) and Gerontology Department Vrije Universiteit Brussel www.vub.ac.be/GERO
19-5-2011
Herhaling titel van presentatie
1
Diagnostisch redeneren
Diagnostisch redeneren: cognitief proces selecteren (selecting), verwerven (acquiring), organiseren (organizing), herkennen (recognizing), interpreteren (interpreting), benoemen (naming) zijn fundamenteel in het diagnostisch redeneren en ondersteunen het interactieve diagnostische proces van het verwerven van aanwijzingen (cue acquisition) en het genereren, verfijnen en verificeren van hypotheses
Verzamelen aanwijzingen (Cue acquisition) Soort gegevens – Objectieve data: directe observatie en testing vd cliënt – Subjectieve data: via cliënt of naasten (proxy), percepties, ervaringen vd cliënt – Van globaal naar specifiek
Analyseren en interpreteren van aanwijzingen (Cue analysis and interpretation) – Zuiverheid (Clarity) – Opvallendheid (Salience) – Volledigheid (Completeness) – Betrouwbaarheid (Reliability) – Validiteit (Validity)
Verfijnen van de diagnostische hypothesen (refining) – Vergelijking van het ‘klinisch beeld’ met een ‘prototype’ – Vergelijking met ‘echte’ gekende cliënten – Congruent en coherent met patroon en actuele stand van de wetenschap
Assessment
Definitie – To assess: inschatten, beoordelen, taxeren – To measure: meten – Assessment: alle manieren op informatie te verzamelen over mensen (any procedure to gather information about people) – Verschillende manieren/technieken: – Gestructureerde manier: meetinstrumenten – Ongestructureerde benadering
Soorten instrumenten: – Self report – Informant report – Performance based
Self-report: – Klinisch relevant – Goedkoop en praktisch (ook in wo) – Geen vertekening door de onderzoeker – Lezen, schrijven, begrip en herinnering nodig – Subjectieve informatie – Verwoording van invloed – Niet sensitief voor lichte veranderingen – Validiteit zwakker – Moeilijker reproduceerbaar – Herhalingseffect
Informant-report: – Klinisch relevant – Goedkoop en praktisch (ook in wo) – Geen vertekening door de onderzoeker – Informant nodig met voldoende kennis vd persoon – Lezen, schrijven, begrip en herinnering nodig – Subjectieve informatie, kan vertekend zijn door relatie, stemming, geheugen – Verwoording van invloed – Goeie correlatie met andere testen
Performance based: – Eigen context of standaardomgeving – Gebruik van routines – Tijdsintensief en materiaal nodig – Meer gedetailleerde en aanvullende informatie – Gestandaardiseerd, objectief, vergelijkbaar, herhaalbaar – Beïnvloedbaar door observator (medewerking) – Leereffect – Hoge validiteit en betrouwbaarheid – Relevant voor ADL
Eisen: – Aanvaardbaarheid voor de cliënt – Doelgericht, klinisch relevant, nauwkeurigheid, responsiviteit – Ethisch aanvaardbaar – Kosten (financieel, inspanning, tijd, benodigdheden) – Psychometrische kenmerken
International Classification of Functioning, Disability and Health
– Verschillende perspectieven in ICF – Perspectief van het menselijk organisme (Body functions and structures) – Perspectief van het menselijke handelen (Activity) – Perspectief van het deelnemen aan het maatschappelijke leven (Participation) – Omgeving (Environment)
Comprehensive Geriatric Assessment
A multidisciplinary evaluation in which the multiple problems of older patients are uncovered, described and explained, if possible, and in which the resources and strengths of the person are catalogued, need for services assessed, and a coordinated care plan developed to focus interventions on the person’s problems.
– Succesvol functioneren in context – Behandelingsplan – Functionele onafhankelijkheid belangrijkste doelstelling – In iedere setting – Screenend karakter – Multidisciplinair – Geriatrisch profiel
Toepassingsgebieden – Fysische evaluatie – Anamnese (auto en hetero) en klinisch onderzoek – Gehoor en visus – Hygiëne – Continentie – Gang, mobiliteit, valneiging (bloeddruk) – Voeding (smaak, gebit, eetgewoonten) – Pijn
Toepassingsgebieden – Functionele evaluatie – b-adl – i-adl
– Cognitieve evaluatie – Cognitie: bewustzijn, aandacht, taal, geheugen, oriëntatie, abstract denken, praxis – Depressie – Gedrag
Toepassingsgebieden – Sociale omkadering – Sociaal netwerk en mantelzorg – Belasting zorgverlener – Financiële evaluatie
– Omgevingsevaluatie
Cognitieve evaluatie
– Aanwezigheid subjectieve geheugenklachten – Aard en ernst van die klachten – Invloed op het dagelijks leven – (b, i en aADL)
MCI versus AD
– Ontwikkelings - of opleidingsniveau normtabellen
– Objectiveren klachten – Dossierstudie – Gesprek (hetero- en of auto anamnese), observatie – KTG, LTG, algemene kennis, actualiteit – Reacties, gedrag, fysieke verschijning, taal, aandacht meetinstrumenten
MiniCog,…
MMSE, MOCA,… CamCog, ADAScog, Addenbrooke… Neuropsychologische testing
Minicog • Procedure:
• 3 woorden inprenten/kloktekentest/3 woorden herinneren
• Opleiding, cultuur, taal • Sensitiviteit 97%, specificiteit 95% (Scanlon & Borson, Int J Ger Psy, 2001)
(Borson et al, Int J Ger Psych, 2000)
(Borson et al, Int J Ger Psych, 2006)
Cave: ook bij cognitief gezonde ouderen kunnen er problemen zijn bij de kloktekentest!
Mini Mental State Examination • Doel = snelle screening cognitief functioneren: • • • • •
oriëntatie in tijd en ruimte registratie en geheugen aandacht/rekenen taal praxie
• Afnameduur 5-10 minuten • Totaalscore: 30, cutoff 23-24 (indicatie aanwezigheid cognitieve stoornis, zegt niets over de oorzaak!) • Diagnose: anamnese, klinisch onderzoek, mentale status, aanvullende onderzoeken,… • Enkel toepassen bij een niet acute stabiele toestand!
Beperkingen • Verschillende versies • Beperkt aantal cognitieve functies (beoordelingsvermogen?, verbale vlotheid?, abstract redeneren?, probleem oplossend vermogen?,…) • Leeftijd en opleiding • Plafond en vloer effecten
– Hoog aantal fout positieven bij mensen met lage cognitieve mogelijkheden en/of laag opleidingsniveau en fatische stoornissen – Hoog aantal vals negatieven bij hoog opgeleiden en frontale stoornissen
• Items in principe niet afzonderlijk interpreteren • MAAR: eenvoudige en snelle test die een evenwicht zoekt tussen diepgang, nauwkeurigheid en belasting voor de patiënt
Referentiewaarden MMSE
(Bravo & Hébert, Int J Ger Psychiatry,1997)
Montreal cognitive assessment
• Specifiek ontwikkeld om MCI op te sporen • Breder dan MMSE • www.mocatest.org • Sens 90%, spec 87%
CAMcog-R • Camcog-R is een onderdeel van Camdex • Totaalscore: 105 • Cutoff score 79/80 spec)
(92% sens, 96%
CAMcog(R) • Oriëntatie – Tijd – Ruimte • Taal – Begrijpen (motorische/verbale respons) – Expressie (benoemen, verbale vlotheid, definities, herhaling) – Begrijpend lezen – Dictee • Geheugen – Herinneren – Herkennen – Ophalen van informatie
• Aandacht en concentratie • Praxis – Constructief – Ideationeel – Ideomotorisch • Rekenen • Executief functioneren/abstract denken • Perceptie – Visueel – Object constantie – Persoon/functie herkennen
Referentiewaarden Camcog
Williams et al. (2003). Int J Ger Psychiatry
Neuropsychologische testing • Van belang in kader differentiaal diagnose • Inschatten van: • • • • • • • • • • •
oriëntatie intellectueel functioneren geheugen en leervermogen aandacht psychomotorische snelheid taal executief functioneren perceptie praxis begrips- en beoordelingsvermogen …
Neuropsychologische testing • Maar! Alhoewel er verschillende cognitieve profielen bestaan, tonen verschillende meta analyses aan dat er beperkingen zijn in het discrimenerend vermogen van neuropsychologische testen voor de verschillende dementiesyndromen (Mathias & Burke, 2007; Hutchinson & Mathias; 2009) en zeker bij de oudere patiënten (Salmon & Bondi, 2009). Dus steeds in combinatie met klinisch beeld en aanvullende informatie.
Informanten report: – IQ CODE-N
Gedrag: – Neuro-Psychiatric Inventory (NPI)
Depressie – Geriatric Depression Scale (GDS) – Verschillende versies – GDS 5-10
Functionele evaluatie
– 3 niveaus van functioneren, volgens moeilijkheidsgraad en complexiteit – b-ADL: basale functies, zelfzorg (bv Katz schaal) – i-ADL: essentieel om zelfstandig te leven (bv Lawton schaal) – a-ADL (‘advanced activities of daily living’): luxe items, verder dan wat nodig is om onafhankelijk te zijn, vrijwillig, beïnvloed door culturele en motivationele factoren’, uniek
(De Vriendt, Gorus et al, manuscript in preparation)
– Meetdomein: – Puur bADL, iADL – gecombineerd bADL/iADL of ADL en andere domeinen (cognitie, gedrag)
– Doelgroep: – Globaal of conditie specifiek
– Meetmanier: – Directe observatie – Self of informant report
– bADL: – Katz schaal
– iADL: – Lawton schaal
• Van belang in diagnose MCI/AD • MAAR: • Bestaande schalen voldoen niet: moeilijkheid item, niet up to date, sensitiviteit, geen onderscheid tussen motorische en procesmatige vaardigheden, … • Geen normatieve data • Geen consensus over mate van achteruitgang
– Schalen niet ‘moeilijk’ genoeg voor MCI, geen aADL-schalen – ‘Subtiele’ problemen in “advanced activities of
daily living” => hoe hoger de cognitieve eisen van de taak hoe gevoeliger voor subtiele cognitieve problemen aADL schaal (De Vriendt, Gorus et al.)
(De Vriendt, Gorus et al, manuscript in preparation)
•
Categorieën aADL: • Speciale zelfzorg activiteiten • Complexe keukenactiviteiten • Huishoudelijke toestellen en dagelijkse technologie • Complex tuinieren • Cognitief stimulerende of intellectuele activiteiten • Ambachten • Communicatie via technologie • Sport • Rijvaardigheid • Vrije tijd en ontspanning • Educatieve activiteiten, zelfontplooiing • Vakantie • Anderen helpen • Klussen • Semi professioneel werk
(De Vriendt, Gorus et al, manuscript in preparation)
• Veranderingen in uitvoering: kwaliteit vermindert: – Occasionele fouten (‘black outs, kortsluitingen’) – Minder zorgvuldig – Trager – Minder frequent en divers – Nood aan ondersteuning en supervisie (De Vriendt, Gorus et al, manuscript in preparation)
Ziekte – en zorgdiagnostiek: de mantelzorger
– Objectivering zorgtaken en – tijd – Zorgbelasting – Gevoel van competentie – Sociale steun – Depressie
Vragen?
www.vub.ac.be/GERO
