dgm OîI Rapport E R002 Aanscherpingsstudie EPC-woningbouw 2011 Deelrapport theoretische toets Status: DEFINITIEF

dGm’ Rapport E.2009.0697.00.R002 Aanscherpingsstudie EPC-woningbouw 2011 Deelrapport theoretische toets Status: DEFINITIEF

Adviseurs voor bouw, industrie, verkeer, milieu en software lid

OîI

Van Pallandtslraat 9-11, Postbus t NL-6Koo AD Arnhem

infoV7dgmrnl

T +31 (0)26 351 21 41

www.dgmr.nl

F *31 (0)26

DGMR Bouw 8.47 Hr.

09142407

8 36

Eisenhowerlaan 112, Postbus 82223 NL-2o8 EE Dn Haag T +31 (0)70 35(1 39 99 F +31 (0)70 358 47 52

Morra

1

2.

Postbus

Geerweg

671

NL-9200 AR Draçhten

T *31 (0)502 52 23 24 F i (o)sia 52 25 19

DGMR lndus:ne, Verkeer en Milieu BV. Kr. 09142408 DGMR So7tware BV. Kr. 09142509 95478 Beheer 8.47 Kr.

ii,

Postbus 6I0

NL6130 AP Sittard

j

09142400

T +31 (0)46 411 39 30 F +31 10)/46 411 39 31

SGS

DGt7V R000geuende a4enieurs BV. Kr. 09052991

E.2009.0697.00.R002 Aanscherpingsstudie EPC-woningbouw 2011

—

Deelrapport theoretische toets

dGm’

Colofon Rapportnummer:

E.2009.0697.00. R002

Plaats en datum:

Arnhem, 17 november 2009

Versie:

002

Opdrachtgever:

SenterNovem

Status: DEFINITIEF

Postbus 17 6130 M SITTARD Opdrachtnummer:

KP 37090004

Contactpersoon: Telefoon: E-maiI:

Uitgevoerd door: Informatie: E-mail: Telefoon: Fax: Auteur(s):

c

Eindverantwoordelijke:

Secretariaat: ©DGMR

Bouw

B.V.

LVE Alle rechten voorbehouden.

schriftelijk toestemming daarvoor

bij DGMR

Wilt u BV.

(delen van)

dit

rapport kopiëren of vermenigvuldigen, vraagt u dan

Bouw

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx

17-1 1-2009

2

E.2009.0697.00.R002 Aanscherpingsstudie EPC-woningbouw 2011

—


Inhoudsopgave 1.

INLEIDING

2.

MNPAK EN UITGANGSPUNTEN 2.1 2.2

3.

RESULTATEN 3.1 3.2 3.3 3.4

4.

Bouwprognose Verdeling woningtypen -effect 2 C0

VAKANTIEWONING 6.1 6.2 6.3 6.4

7.

Gelijkwaardigheidsverklaring voor ventilatie Geen zonwering Oriëntatie op zuid Buitenlucht als bron voor warmtepompen Gevel- en dakisolatie op niveau van passiefhuis

LANDEUJKE EFFECTEN 5.1 5.2 5.3

6.

SenterNovem referentiewoningen Maatregelpakketten EPC rond 0.6 Woonlasten Binnenmilieu

VARIANTBEREKENINGEN MAATREGELPAKKETTEN 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

5.

Aanpak Uitgangspunten energiebesparende maatregelen en kostenberekeningen

dG i’n’ Pagina 4 5 5 8 12 12 16 18 19 20 20 21 21 21 21 23 23 23 24 25

Aanpak Referentie vakantiewoning Maatregelpakketten Resultaten vakantiewoning

25 25 26 27

CONCLUSIES THEORETISCHE TOETS

29

Bijlage 1: Resultaten doorgerekende maatregelpakketten Bijlage 2: Kosteneffecten maatregelpakketten EPC 0.6 Bijlage 3: Gegevens referentie vakantiewoning

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

3

E.2009.0697.00R002 Aanscherpingsstudie EPC woningbouw 2011

1.

—

cl


Inleiding In het kader van het programma “Kompas” voert SenterNovem in opdracht van VROM/WW I activiteiten uit op het gebied van energiebesparing in de gebouwde omgeving. Onderdeel hiervan is het onderzoeken van de effecten van de verlaging van de energieprestatie voor nieuwbouwwoningen in 2011 naar 0.6. Na 2011 volgt naar verwachting nog een aanscherping in 2015 (naar EPC 0.4) met als doel om in 2020 energieneutrale woningen te ontwikkelen. Om de effecten van de aanscherping te kunnen onderzoeken heeft VROM/WWI in samenspraak met SenterNovem begin dit jaar door DHV een methodiek voor de effectenstudie laten opstellen. Hierin is de aanpak vastgelegd voor de onderhavige aanscherpingsstudie EPC woningbouw die door DGMR Bouw B.V. in samenwerking met Techniplan Adviseurs is uitgevoerd. In de aanscherpingsstudie wordt onderscheid gemaakt in een praktijktoets en een theoretische toets. De praktijktoets is uitgevoerd in juli 2009 en gerapporteerd in DGI’vlR-rapport E.2009.0697.00.R001 (definitieve versie 001 van 2 november 2009) Het doel van de praktijktoets was om bij gerealiseerde projecten met een EPC van circa 0.6 inzicht te verwerven in de effecten op het binnenmilieu, de gerealiseerde energie- en C0 -besparing, de uitvoeringspraktijk in relatie 2 tot de EPC en de investeringskosten, gebruikte subsidies en financieringswijze. Daarnaast zijn de ervaringen die opgedaan zijn bij de praktijktoets, gebruikt bij het samenstellen van de maatregelpakketten voor de theoretische toets. .

In de theoretische toets zijn de energetische, C0 - en kostenconsequenties onderzocht van 2 verschillende maatregelpakketten die toegepast kunnen worden voor het realiseren van een EPC van 0.6. Hiervoor wordt gebruikgemaakt van de SenterNovem referentiewoningen.

O

De in de theoretische toets gehanteerde aanpak en uitgangspunten staan vermeld in hoofdstuk 2. De opstelde maatregelpakketten en de effecten hiervan op EPC, CO 2 en kosten zijn weergegeven in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 zijn de resultaten van een aantal doorgerekende varianten opgenomen. Het landelijke effect van de aanscherping van de EPC is op basis van de doorgerekende maatregelenpakketten toegelicht in hoofdstuk 5. Aanvullend op de werkzaamheden uit de door DHV opgestelde methodiek voor de effectenstudie heeft DGMR onderzoek gedaan naar de effecten van een mogelijke aanscherping van de EPC voor een vakantiewoning, een ‘niet in een logies gebouw gelegen verwarmde logiesfunctie’ conform het Bouwbesluit. De resultaten hiervan staan vermeld in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 wordt met de conclusies van de theoretische toets afgesloten.

k:\doc\e\2009\06g700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

4

E.2009.0697.00.R002 Aanscherpingsstudie EPC woningbouw 2011

2.

—


d

Aanpak en uitgangspunten In dit hoofdstuk worden de aanpak van de theoretische toets en de gehanteerde uitgangspunten besproken.

2.1

Aanpak In de theoretische toets is gewerkt met de SenterNovem referentiewoningen van december 2006. Deze woningen zijn op een aantal punten aangepast voordat de maatregelpakketten zijn samengesteld. Er is in deze studie onderscheid gemaakt in: • nieuwe uitgangssituatie; • maatregelpakketten. In de analyse is gerekend met NEN 5128:2004 inclusief wijzigingsbiad A1:2008. Er is niet gerekend met (een tussenversie van) de EPG. Zowel de EPG als de in ontwikkeling zijnde ventilatienorm 8088 zijn momenteel nog onvoldoende uitgekristalliseerd. Thans is van de EPG een groene versie beschikbaar. Binnen de aanscherpingsstudie is alleen gebruikgemaakt van de voorlopige forfaitaire rendementen voor micro-WKK, omdat deze techniek in NEN 5128 niet beschreven is. Een definitieve versie van de EPG is gepland voor de eerste helft van 2010. Invoering van de EPG is voorzien voor januari 2011. Het rekenen met NEN 5128:2004 brengt voor de aanscherpingsstudie als risico met zich mee dat de uitkomsten in de EPG straks anders kunnen zijn. Er zal in 2010 dus nog een vertaalsiag gemaakt moeten worden om de resultaten van deze studie te kunnen omzetten naar de (energieprestatie indicator uit de) EPG-norm.

2.1.1

Uitgangssituatie voor samenstelling maatregelpakketten Conform de door DHV opgestelde methodiek voor deze studie zijn de SenterNovem referentiewoningen 90°C gedraaid, de zuidgevel is de westgevel geworden. Dit leidt tot hogere EPC’s. Om hiervoor te corrigeren zijn de isolatiewaarden in deze studie verhoogd naar (tenminste) 3.5 m .K/W voor de begane grondvioer, 4.0 m 2 .K/W de gevels en 5.0 m 2 .K/W voor 2 het dak. Uraarn is verlaagd naar (maximaal) 1.7 W/m .K. Bij een deel van de SenterNovem 2 referentiewoningen waren deze maatregelen reeds toegepast voor het bereiken van een EPC van 0.8. Voor de uitgangssituatie is onderscheid gemaakt in twee typen ventilatiesystemen: • gebalanceerde ventilatie met HR-WTW en gelijkstroomventilatoren; • zeifregelende ventilatieroosters (forfaitair) met mechanische afzuiging gelijkstroomventilator.

via

een

Bij de woningen met zeifregelende roosters is alleen gebruikgemaakt van de forfaitaire rekenwaarden uit NEN 5128.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

5


—


d

R , 1

Er zijn geen kwaliteitsverklaringen beschikbaar voor deze maatregel, wel gelljkwaardigheidsverklaringen. Het effect van deze gelijkwaardigheidsverklaringen is echter niet meegenomen bij de samenstelling van de uitgangssituatie of de maatregelpakketten voor EPC 0.6 omdat er veel discussie is over deze gelijkwaardigheidsverklaringen. Wel is bij de variantberekeningen in paragraaf 4.1 gekeken naar de invloed van gelijkwaardig heidsverklaringen op de EPC, om zo een beeld te krijgen van het effect van deze gelijkwaardigheidsverklaringen. In de woningen is verder een HR-combiketel aanwezig. Ten opzichte van de SenterNovem referentiewoningen brochure is het opwekkingsrendement voor warm tapwater voor de meeste referentiewoningen verder verhoogd op basis van beschikbare kwaliteitsverklaringen. Ook is rekening gehouden met een kwaliteitsverklaring voor hulpenergie. Er is steeds uitgegaan van waarden die in de praktijk haalbaar zijn met meerdere producten. Opwekkingsrendement warm tapwater HR-combikete/s Voor opwekking van warm water is een rendement gehanteerd van 70% voor appartementen en galerijwoningen, 72 % voor hoek- en tussenwoningen, 75°h voor 2-onder-1 kap en 5 . vrijstaande woningen. Dit is veelal 2.5% hoger dan de rendementen waarmee in de SenterNovem referentiewoningen reeds rekening is gehouden. Voor een aantal referentiewoningen werd nog gerekend met het forfaitaire opwekkingsrendement. De bovengenoemde rendementen zijn gebaseerd op zeven kwaliteitsverklaringen voor verschillende CW4 ketels van vijf grote producenten. Vrijwel alle geraadpieegde kwaliteits verklaringen hebben voor de beschouwde referentiewoningen een gelijk of hoger opwekrendement. In een enkel geval is het opwekrendement volgens de kwaliteitsverklaring lager. Het gaat dan om maximaal 2.5% lager. Hulpenergie HR-combikete/s Ook voor het hulpenergiegebruik van de HR-combiketel is gebruikgemaakt van een kwaliteitsverklaring. Uitgegaan is van een benedengemiddeld effect. Zes van de negen geraadpieegde kwaliteitsverklaringen (van vijf leveranciers) hadden een groter effect op de verlaging van de hoeveelheid hulpenergie dan gehanteerd in de berekeningen (conservatieve benadering). Er is gerekend met de kwaliteitsverklaring van een Nefit Topline Compact ketel.

Q

2.1.2

Samenstelling maatregelpakketten Op basis van de woningen met de in paragraaf 2.1.1 aangegeven uitgangspunten zijn vervolgens maatregelpakketten samengesteld met HR-ketels en warmtepompen. Daarbij is onderscheid gemaakt naar woningen met balansventilatie en woningen met zeifregelende roosters. Per woningtype zijn dus vier verschillende hoofdpakketten opgesteld (balansventilatie met HR-ketel, balansventilatie met WP, zelfregelende roosters met HR-ketel en zelfregelende roosters met WP).

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

6

Aanscherpingsstudie EPC woningbouw 2011

—


d

naaR

Voor deze combinatie van opwekking en ventilatie zijn achtereenvolgens de volgende maatregelen toegevoegd: • extra isolatie: R = 5 m .K/W voor de gevel en 7 m 2 .K/W voor het dak; 2 • douche-warmteterugwinning (DWTW); • zonneboiler voor tapwater (2.8 m 2 collectoroppervlak) voor woningen met balansventila tie (woningen met zeifregelende roosters hebben al een zonneboiler(combi) in de uitgangssituatie); • drievoudige beglazing en extra geïsoleerde deur: Uraam=l. W/m 3 .K met ZTA 0.5 en 2 Udeurl.2 W/m .K; 2 • LT met vloer en/of wandverwarming; • fotovoltaische cellen (PV) met 600 Wp (5 m 2 met 120 Wp/m ). 2 In paragraaf 2.2 wordt nader ingegaan op de gehanteerde uitgangspunten bij deze maatregelen. 2.1.3

Berekening woonlasten De berekeningswijze voor de woonlasten (TCO, Total Cost of Ownership) is voorgeschreven in de door DHV opgestelde methode voor de onderhavige aansch erpingsstudie. De • • •

woonlasten bestaan uit drie delen: hypotheeklasten; energiekosten; onderhoudskosten.

De maatregelpakketten hebben een verhoging van hypotheeken onderhoudsiasten tot gevolg, maar daar staat een verlaging van de energiekosten tegenover. Onderstaand is per onderdeel de berekeningswijze toegelicht.

O

Hypotheek/asten Om de kosten van de meerinvesteringen ten gevolge van de energie besparende maatregelen te kunnen vergelijken met de opbrengsten ten gevolge van de besparingen op energie, zijn de meerinvesteringen omgerekend naar jaarlijkse woonlasten. Deze omrek ening is gebaseerd op een hypotheeklastberekening voor een spaarhypotheek met een looptij d van 30 jaar. In deze berekening zijn twee uitgangspunten gevarieerd, te weten: • rentepercentage hypotheek: 4%, 6%, 8%; • grondquote: 0%, 30%. De meerinvestering bij oplevering is meegenomen in de hypotheeklast enbepaling en zorgt voor een verhoging van het hypotheekbedrag. Er is hierin geen rekenin g gehouden met subsidies, eventuele herinvesteringen of restwaarde van maatregelen die een kortere of juist langere levensduur hebben dan de looptijd van de hypotheek (30 jaar). Om de invloed van deze aanname te kunnen bepalen, is een aparte berekening gemaakt waarin wel rekening wordt gehouden met herinvesteringen na 15 jaar. Een eventuele waardestijging van energiezuinige woningen is ook niet in de beschouwing meegenomen. k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

7


—

dG


Energiekosten Voor de bepaling van de baten is alleen gekeken naar de energiekosten. Het vastrecht blijft ongewijzigd en is buiten beschouwing gelaten. In het bepalen van de woonlasten is eveneens het effect van een prijsstijging in de energie doorgerekend met drie varianten, te weten: • prijsstijging energietarieven (over 30 jaar): 0%, 2%, 5% per jaar. Onderhoudskosten De stijging van de onderhoudskosten is bepaald met behulp van een vast percentage over de meerinvestering. Het onderhoudspercentage is 5% voor installatiemaatregelen en 0% voor overige maatregelen. Bepaling investeringskosten De kosten per maatregel zijn bepaald aan de hand van meerdere referenties. Deze referenties zijn offertes van diverse leveranciers en de EPA-kostenkentallen, zoals deze te vinden zijn op de website van SenterNovem. Voor iedere maatregel zijn tenminste twee referenties geraadpleegd . De gehanteerde investeringsbedragen zijn opgenomen in bijlage 3. Bij de investeringskosten is geen rekening gehouden prijsontwikkelingen. Er is uitgegaan van het huidige prijspeil.

Q

met

subsidies

en

toekomstige

12

Uitgangspunten energiebesparende maatregelen en kostenberekeningen

2.2.1

Toegepaste maatregelen In deze studie is gerekend met de SenterNovem referentiewoningen. Uitgangspunten die voor deze woningen zijn vastgelegd zijn ook in deze studie gehanteerd, tenzij anders aangegeven. Een aantal uitgangspunten is voor alle woningen hetzelfde. Deze uitgangspunten staan vermeld onder aanpak in paragraaf 2.1.1. Voor de toegepaste maatregelen is gerekend met onderstaande uitgangspunten: • warmtepompen: individuele elektrische warmtepompen met als bron de bodem; • rendement douche warmteterugwinning 55% voor verticale en 45% voor horizontale systemen op basis van kwaliteitsverklaringen; • zonneboiler met 2.8 m 2 collectoroppervlak zonder kwaliteitsverklaring; • fotovoltaische cellen (PV): 600Wp; • verhoging R-waarden: R = 5 m .K/W voor de gevel en 7 m 2 .KJW voor het dak; 2 • verlaagde U-waarde: Uraam 1.3 en Udeur 1.2 W.m /K; 2 • LT-verwarming. Onderstaand worden per maatregel de uitgangspunten besproken.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

8


—


d

Warmtepompen Voor de woningen met een indiv iduele elektrische warmtepomp is gere kend met de forfaitaire opwekkingsrendementen voor verwarmi ng en tapwater (conform tabel B2). Als bron voor de warmtepomp is uitgegaan van de bodem. Er zijn geen correcties gem aakt voor de hulpenergie. Er is gerekend met een temperatu urniveau van 35-45°C en volledig vloe r- en/of wandverwarming als afgiftesysteem. Daarnaast is ervan uit gegaan dat in de won ingen met warmtepompen gedurende de zomerperiode vrije koel ing plaats kan vinden. Douche-warmteterugwinning (DWR’V ) Op basis van twee beschikbare kwal iteitsverklaringen voor verticale DWT W is voor het rendement van de DWTW in grondgebonden won ingen uitgegaan van 55%. Voor een horizontale DWTW voor appartementen en galerijwoningen was slechts één kwaliteitsverklaring beschikbaar. Er is gerekend met een rendement van 45%. Bij de invoer in de EPC-berekening is rekening gehouden met aansluiting van de DWTW op zowel de koude douchekraan als op de com biketel. Dit geeft de hoogste benutting sgraad. Zonneboiler De ingevoerde zonnecollector van 2.8 2 is relatief groot. Reeds vanaf een colle m ctoroppervlak van circa 2 m zijn zonneboilersystemen besc hikbaar. Er is in deze studie aangesloten bij de grootte van de zonnecollectoren die reeds in de SenterNovem referentiewoningen met zelfregelende roosters waren toegepast. Opgemerkt wordt dat het gehanteerde oppervlak weli swaar groot is, maar dat geen gebruikgemaakt is van een kwaliteitsverklaring voor de zonneboiler. In de vrijstaande woningen is een verg rote zonnecollector van 5.6 m 2 toegepast die ook wordt gebruikt voor ruimteverwarming (zonnega scombi). Fotovoltaische cellen Voor fotovoltaische cellen (PV) is in deze studie uitgegaan van 600 Wp (5 m 2 van 120 2 Wp. ) /m Bij grondgebonden woningen is het mogelijk een veelvoud hiervan te realiseren. Verhoging R-waarden Als extra isolatiemaatregel is uitgegaan van een R = 7 m?.K/W voor helle nde of platte daken.

=

5 2 .m K/W voor de dichte geveldelen en een

Verlaging U-waarde ramen en deuren Als energiebesparende maatregel is geke ken naar verlaging van de U-waarde voor ramen en deuren. Bij de maatregelpakketten is voor deuren reeds standaard uitgegaan van een U-waarde van 2.0 2 W/ . K m (geïsoleerde deur) en voor ramen van 1.7 2 W/ . K m . Deze waarde is forfaitair eenvoudig realiseerbaar bij het toepassen van houten of kunststof kozijnen met een forfaitaire U-waarde van 2.4 2 W/ . K m en HRbeglazing met een U-waarde van 1.1 W/ . 2 K m . Als energiebesparende maatregel is geke ken naar de toepassing van drievoudig glas, U-waarde 0.7 2 W/ . K m in een verdiept kozijnprofiel (Uraam = 1.3 2 W . K /m ). Voor de deuren is rekening gehouden met een U-waarde van 1.2 W/ . 2 K m .

k:\doc\e\2009\069700\e20090697

00r002-002.doCX 17-11-2009

9


—


cl

ii’

Voor het bereiken van een Uraam van 1.3 W/m .K is het overigens niet direct nodig om 2 drievoudig glas toe te passen. Voor kunststof kozijnen bijvoorbeeld kan gebruikgema akt worden van een verklaring waarin een U-waarde van 1.4 W/m .K is vastgelegd (Vereniging Kunststof 2 Gevelelementenindustrie, KeurKozijn). In combinatie met HRbeglazing met .K kan 2 Ugias 1.1 W/m een Uraam van 1.34 W/m .K bereikt worden. 2 Bij de bepaling van de (meer)investeringskosten is rekening gehouden met drievoudig glas en verdiepte kozijnen. Lage temperatuurverwarming Er is in de woningen met een HR-ketel bij de maatregel lage temperatuurv erwarming steeds uitgegaan van een laag temperatuursysteem (LT) in combinatie met een afgiftesystee m op basis van vloer- en/of wandverwarming. Bij de warmtepomp is altijd uitgegaan van toepassing van lage temperatuurverwarming met vloer- en/of wandverwa rming. 2.2.2

Overlap met maatregelen uit SenterNovem referentiewoningen In de SenterNovem referentiewoningen die gehanteerd zijn als uitgangspunt waren in een aantal maatregelpakketten reeds een zon neboiler en/of lage temperatuurverwarming opgenomen. Onderstaand is toegelicht op welke wijze en in welke referentiewoningen deze maatregelen reeds waren toegepast. Zonneboiler In de maatregelpakketten voor de woningen met zeifregelende roosters was een zonneboiler met een collectoroppervlak van 2.8 m 2 reeds opgenomen. Bij de appartementen en de galerijfiat is de zonneboiler alleen aanwezig bij de woningen op de bovenste twee woonlagen. In de vrijstaande woningen is een zonnecollector van 5.6 m 2 toegepast die ook wordt gebruikt voor ruimteverwarming (zonnegascombi). Een zonneboiler kon in deze studie dus alleen nog toegevoegd worden aan de woningen met balansventilatie. Bij de appartementen en galerijwoningen is in deze studie eveneens rekening gehouden met plaatsing alleen bij de woningen op de bovenste twee woonlagen (conform de SenterNovem referentiewoningen). Lage temperatuurverwarming In de maatregelpakketten voor de woningen met zeifregelende roosters was in het appartement en de galerijfiat, de 2-onder-1 kap woning en de vrijstaande woning reeds lage temperatuurverwarming opgenomen. In het appartement, de 2-onder-1 kap woning en de vrijstaande woning in combinatie met een afgiftesysteem op basis van vloerverwarming in combinatie met radiatoren.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

10


2.2.3

—


Kosten Energietarieven Bij de berekening van de woonlasten zijn de energietarieve n zoals weergegeven in tabel 1 gehanteerd. De energietarieven zijn gebaseerd op een gemid deld tarief voor drie grote energieproducenten (Eneco, Nuon en Essent).

Tabel 1 Energietarieven, prijspeil 1januari 2009 tarief gas 0.699 €/m 3 elektriciteit

0.246 €/kWh

Investeringskosten maatregelen Een overzicht van de investeringskosten die zijn gebruikt bij de bepaling van de woonlasten is opgenomen in bijlage 3.

0

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.clOcx 17-11-2009

11


3..

—


Resultaten In dit hoofdstuk zijn de effecten weergegeven van de doorge rekende maatregelenpakketten op EPC, C0 2 en woonlasten.

3.1

SenterNovem referentiewoningen In figuur 1 is voor de SenterNovem referentiewoningen met een EPC van 0.8 de C0 -emissie 2 uitgezet tegen de EPC. Deze resultaten vormen de referen tie ten opzichte waarvan de -reductie en woonlastenverandering bepaald worden. De gegeve 2 C0 ns van deze woningen staan eveneens vermeld in tabel 2, waarbij de resultaten per woningtype zijn gespecificeerd. Figuur 1 COremissie en EPC van SenterNovem referentiewoningen met balansventila (balans tie ) of zelfregelende roosters (zr) 4.000 HR-ketel balans 3.500

L-kete1

.

3.000

.

2.800

A

‘.5

0

—--S—-

2.000

•A 1.5 00

1.000

500 ---. —.—-._--.,—,

EPC

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

l-0 0,3

Tabel 2 ventilatie balans

zeifregelend

CO,-emissie (in ka’ en EPC uitaanassituatie referentjewonjnaen appartement

galerij

rjtussen

rijhoek

2’1 kap

vrijstaand

EPC

0.78

0,78

0,74

0,76

0,78

0,80

-C0 2 emissie

1.989

1.676

2.257

2.536

3.100

3.716

EPc

0.80

0.80

0.78

0.80

0.80

0.80

-C0 2 emissie

2.031

1.683

2.316

2.596

3.121

3.594

In figuur 2a tot en met 2f is per woningtype de C0 -emissie uitgezet tegen de EPC voor alle 2 doorgerekende maatregelpakketten.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

12

c

E.2009.0697.00.R002 Aanscherpirtgsstudie EPC woningbouw 2011

—


Onderscheid is gemaakt naar maatregelpakketten met HR-ketels en individuele elektrische warmtepompen en naar balansventilatie (balans) en zelfregelende roosters (zr). In de figuren is te zien dat de C0 -emissie van de maatregelpakketten met elektrische warmtepomp 2 en bij vergelijkbare EPC’s hoger is ten opzichte van de maatregelpakketten met HR-ketels. Dit wordt veroorzaakt doordat de C0 -emissie van elektriciteit hoger is dan van gas per eenheid 2 primaire energie.

Figuur 2a C0 2 emissie en EPC van doorgerekende maatregelpakketten in referentie apparte ment — ——----.--

4.000

---

HR-ketel balans --

-1

-

3.500 •lIR-ketetzr

-

XWarmtepomp balans

3000

O Warmtepomp zr —

-— ---

2.500 0

—---

.

----—-

-----— -

. -—

2.000

••

-

D

1.500

---—

x

--

1.000 -

-—---—------

500

---

— —-,—-—

—---.--—-— ---,_—----

EPC

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0

0,3

Figuur 2b

0

C0 2 emissie en EPC van doorgerekende maatregelpakketten in referentie galerijwoning -

-

-

4.000

— ---

HR-ketel balans 3.500 •HR-ketelzr X Warmtepomp balans

-

3.000

-

Cepompzr —

—_______ -

-

-

-

2.500

4

0 —

-----—---___

____ --

2.000

———

—

---—

—-

-—--

X%Lj

•

1.500

D —

1.000

-----------——

--------—----—

——

500

-

0

-

EPC

0,8

0,7

0,6

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

0,5

0,4

0,3

13

_____ ____


—

_______—

dGmR


In de resultaten in figuur 2a tot en met 2f is een grote spreiding in EPC en 2 C emissie 0 te zien doordat in sommige pakketten meer en in andere pakketten minder maatregelen zijn toegepast. De uitgangspunten en resultaten van alle doorgerekende maatregelpakkette n zijn vermeld in bijlage 2.

Figuur 2c 2 -C emissie 0 en EPC van doorgerekende maatrege lpakketten in referentie rijtussenwoning 4.000 HR-ketel balans

1

3.500

•HR.ketelzr X Warmtepomp balans

3.000

D Warmtepomp zr • ..ZÂ ——

.--—

2.500

DLI

t.,

0

x

-.---

--,-—

• •

--—

2.000

:—-———

xø 1.500

1.000

500

EPC

0,8

-Jo

0,7

0,6

0,6

0,4

0,3

Figuur 2d

0

2 C emissie 0 en EPC van doorgerekende maatregelpak ketten in referentie rijhoekwoning 4.000

-

aHR-kete1 3.500

•HR-ketelzr ZWarrntepomp balans

•

DWarmtepomp zr —

.z

•

2.500 t,

.

— -

0

•

2.000

Â

ÂÂ

--

-.

-_ _

1.500

1.000

500

EPC

0,8

0,7

——-——---4- 0 0,6

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

0,5

0,4

0,3

14

E2009.0697.00.R002 Aanscherpingsstudie EPC woningbouw 2011

—


Uit bijlage 2 zijn voor alle zes de refer entiewoningen pakketten geselecteerd waarmee een EPC van circa 0.6 wordt behaald. Deze pakketten zijn in deze studie nader onderzocht. In de volgende paragraaf wordt hier op inge gaan.

Figuur 2e 2 C emiss 0 ie en EPC van doorgerekende maatrege lpakketten in referentie 2-onder-1 kap woning -

4.000

-

HR-ketel balans -

--

3.500

---

• 1-IR-ketel

••

X Warmtepomp balans

—

3.000

--

DWarmtepompzr .--

2.500 t,

.

0

1.500

1.000

-

500

-

EPC

-

0,8

0

-

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

Figuur 2f 2 C emiss 0 ie en EPC van doorgerekende maatregelpak ketten in referentie vrijstaande woning 4.000

--

•._

__

.

--_

____

.

ci -

___

-

—1

ci

HR-ketel balans 3.500

—--

•HR-ketelzr

-

•.

XWarmtepomp balans

0 D

3.000

-

DWarmtepomp zr

.

2.500

x

t,

0 2.000

1.000

S00

EPC

0,8

0

-

0,7

0,6

k:\ctoc\e\2009\069700\e2009069700r 002-002.docx 17-1 1-2009

0,5

0,4

0,3

15

E.2009.0697.00.R002 Aanscherpirigsstudie EPC woningbouw 2011

3.2

—

R dG 1


Maatregelpakketten EPC rond 0.6 In deze studie zijn voor alle zes de Senter Novem referentiewoningen maatregelpakketten geselecteerd waarmee een EPC van circa 0.6 wordt behaald. Per woningtype is onderscheid gemaakt naar: • opwekking met HR-ketel of warmtepomp; • ventilatie met balansventilatie of zelfregelende roosters. Per woningtype zijn dus vier maatregelpakketten geselecteerd. Daarnaast twee rnaatregelpakketten doorgerekend met een micro-WKK in plaats van een HR-ketel.

zijn

In tabel 3 zijn voor de geselecteerde maatre gelpakketten de energiebesparende maatregelen opgenomen voor het bereiken van een EPC van circa 0.6 per referentiewoning. De EPC en 2 C emis0 sie horend bij de maatregelpakketten in tabel 3 zijn weergegeven in tabel 4 en tabel 5. Tabel 3 Aanvullende energiebesparende maatregelen voor bereiken van EPC van circa 0.6

maatregel

appartement

galerij

rijtussen

rijhoek

X

X

X

X

2M kap

vrijstaand

X

X

X

X

X

HR-ketel

-

balansventi/atie -

R vloer 3.5, gevel 5, dak 7

X

.m 2 K/W -

-

douchewarmteterugwinning

X

zonneboiler

X

X

X

HR-ketel ze/fregelende roosters X

X


X

X

X

zonneboiler

X

X

X

Uram 1,3 Udeur 1,2

X

X

X

X

X

X

X

X

R vloer 3.5, gevel 5, dak 7 .K/W 2 m

X

X


X

X

-

-

-

R vloer 3.5, gevel 5, dak 7 .K/W 2 m

X

-

vloerverwarming

-PV600Wp

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

warmtepomp balansventilatie -

-

-

zonneboiler

X

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

16


—

GmR


warmtepomp

zelfregeleno’e roosters -

R vloer 3.5, gevel 5, dak 7

X

X


X

X

zonneboiler

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

.m 2 K/W -

-

liraani 1.3 Udeur 1.2

X

Als variant in de warmteopwekking is bij de 2-onder-1 kapwo ning met balansventilatie en de vrijstaande woning met zeifregelende roosters de HR-ketel vervan gen door een micro-WKK. Er is uitgegaan van een thermisch opwerkrendement van 85% en elektrisch opwekrendement van 5% conform de groene versie van NEN 7120. Een overzicht van de gerealiseerde EPC’s en de behaalde reducties van de C0 -emissie zijn 2 weergegeven in tabel 4 en tabel 5. Voor de berekening van de C0 -emissie van de micro-WKK is 2 in afwijking van de berekeningswijze in NEN 5128 rekenin g gehouden met een marginaal rendement van de elektriciteitscentrale van 5 %. 0

Tabel 4 opwekking

EPC van de maatreQelakketten uit tabel 3

ventilatie

appartement

galerij

rijtussen

rijhoek

2M kap

vrijstaand

HR-ketel

balans

0.60

0.58

0.60

0.63

0.62

0.59

HR-ketel

ZR

0.58

0.58

0.62

0.59

0.59

0.60

warmtepomp

balans

0.61

0.56

0.61

0.61

0.61

0.60

warmtepomp

ZR

0.61

0.59

0.57

0.57

0.59

0.55

micro-WKK

balans

micro-WKK

ZR

0.63 0.61

0 Tabel 5

Reductie 2 C0 emissie (kg/jaar per woning) van de maatregelpakketten uit tabel 3 ten opzichte van de SenterNovm E referen t :iewoningen 1 net EPC 0.8

opwekking

ventilatie

appartement

galerij

rijtussen

rijhoek

2”l kap

vrijstaand

HR-ketel

balans

470

448

491

494

661

1.068

HR-ketel

ZR

642

526

527

787

900

985

warmtepomp

balans

223

321

167

257

373

536

warmtepomp

ZR

251

263

393

471

515

706

micro-WKK

balans

micro-WKK

ZR

-

676 972

Toepassing van een micro-WKK leidt tot een circa 0.01 hogere EPC ten opzich te van hetzelfde maatregelpakket met een HR-ketel. Dit komt doordat het totale opwek rendement van een micro-WKK lager is dan het opwekrendement van een HR-ketel. De totale 2 C — emissi 0 e blijft nagenoeg gelijk, afhankelijk van het ventilatiesysteem plus of min een 0.5%. k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

17


3.3

—

d


R

Woonlasten Van de geselecteerde maatregelpakkette n met een EPC van circa 0.6 zijn de woo nlasten bepaald. Daarbij zijn drie uitgangspunten gevarieer d: • hypotheekrente; • grondquote; • prijsstijging energie. Rekening houdend met deze variaties, zijn er per maatregelpakket achttien varianten doorgerekend voor de woonlasten. In bijla ge 3 zijn deze per woningtype weergegeven, uitge splitst in woonlasten in het eerste jaar en gemiddeld over een periode van 30 jaar. De verandering van de woonlasten is uitgedrukt ten opzichte van de woo nlast en bij de maatregelpakketten uit de SenterNovem referentiewoningen met een EPC van 0.8. In tabel 6 is een samenvatting van de resul taten weergegeven, uitgaande van een hypo theekrente van 6°h, een grondquote van 0% en prijsstijging van de energietarieven van 5% per jaar. Een ‘minteken’ in deze tabel betekent een daling van de jaarlijkse woonlasten. Tabel 6 Stijging gemiddelde woonlasten over 30 jaar per woningtype, afhankelijke van warm teopwekking en ventilatiesysteem in euro/jaar (0% grondquo te, 6% hypotheekrente, 5% stijging energieprilzen). Een minteken betekent een daling van de woonlasten.

opwekking

ventilatie

appartement

galerij

rijtussen

rijhoek

KR-ketel

balans

-213

-60

-165

HR-ketel

-82

ZR

-165

-249

-148

-6

61

59

941

77

804

1.093

1.120

1.429

865

1.448

811

904

854

1.210

1.155

warmtepomp warmtepomp micro-WKK micro-WKK

balans ZR Balans

2’1

kap

vrijstaand -81

-67

ZR 182

De gemiddelde woonlasten dalen bij het mere ndeel van de doorgerekende maatregelpak ketteri met een HR-ketel. Alleen voor een rijhoek-, 2-onder-1 kap en vrijstaande woning met zelfregelende roosters stijgen de gemiddelde woo nlasten met maximaal circa 100,-- euro per jaar. Toepassing van individuele warmtepompe n heeft een grote invloed op de woonlasten van de bewoner. De stijging van de gemiddelde woonlast en varieert van circa 800,-- tot 1.400,-- euro per jaar. Opgemerkt wordt dat bij grootschalige proje cten toepassing van een collectieve warmtepo mp mogelijk is met een veel lagere investering per woning. Collectieve energievoorzieningen valle n echter buiten de scope van de aanscherpingsstud ie. Daarnaast beschikken de woningen met een warmtepomp over vrije koeling. Bij de in bijlage 3 doorgerekende varianten met een grondquote van 30% stijgt de hypotheeklast door de hogere investeringskosten met 43% Dit . komt neer op een lastenverzwaring van circa 100,-- tot 450,-- euro per jaar. k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

18


—


d

R 1 . 1

Bovenstaande woonlasten zijn gemiddelde jaarlijkse kosten en gaan uit van een jaarlijkse kostenstijging voor energie van 5% per jaar. Wanneer wordt uitgaan van een jaarlijkse kostenstijging van 2% per jaar, is de gemiddelde jaarlijkse besparingen op energiekosten circa 38% lager (zie bijlage 3). In de woonlasten is de herinvestering van de installatietechnische maatregelen niet meegenomen. Het meenemen hiervan leidt dit niet tot een significant ander beeld voor de woonlasten. Wanneer de herinvestering wordt meegenomen stijgen de gemiddelde woonlasten met 5—70 euro per jaar voor woningen met een HR-ketel en met 90-135 euro per jaar voor woningen met een warmtepomp (zie bijlage 3).

3.4 “-

Binnenmilieu De in deze studie doorgerekende energiebesparende maatregelen zijn over het algemeen niet anders dan de maatregelen die ook zijn opgenomen in de SenterNovem referentiewoningen met EPC 0.8. Deze maatregelen waren ook aanwezig in de projecten die bezocht zijn in de praktijktoets. Aanvullend is in deze studie gebruikgemaakt van warmtepompen, PV-panelen en douche warmteterugwinning. Naar verwachting heeft toepassing van deze drie maatregelen geen nadelig effect op het binnenmilieu.

(1)

Bij toepassing van de warmtepomp is er in de aanscherpingsstudie vanuit gegaan dat in de zomerperiode gebruikgemaakt wordt van vrije koeling. Dat betekent dat eventuele oververhittingsproblemen in de zomerperiode beperkt kunnen worden ten opzichte van traditionele warmteopwekking met een HR-ketel (waar geen mogelijkheid tot koelen van de woning aanwezig is). Ook wordt er bij toepassing van een warmtepomp uitgegaan van lage temperatuur verwarming middels vloer- en/of wandverwarming. Toepassing van dergelijke vormen van stralingsverwarming leiden tot een gezonder binnenklimaat onder meer doordat er minder stofcirculatie optreedt. Toepassing van vloer- en/of wandverwarming ligt bij warmtepompen voor de hand, maar echter is niet vereist. Daarnaast is de toepassing ook mogelijk bij HR-ketels. In deze theoretische studie is verder niet onderzocht wat het effect van de verschillende maatregelen is op het binnenmilieu. In de praktijktoets is wel gevraagd naar de beleving en ervaring van veertien bewoners in vier woningbouwbouwprojecten, maar zijn geen metingen uitgevoerd. Op grond van de in deze studie doorgerekende maatregelen zijn in de woningen geen andere effecten te verwachten dan reeds bekend. De praktijk heeft geleerd dat klachten over het binnenmilieu met name kunnen ontstaan door fouten die gemaakt worden in het ontwerp van een woning en bij de installatie van maatregelen. Daarnaast speelt een goede en uitgebreide voorlichting van bewoners over het gebruik van de woning een belangrijke rol. Deze aspecten mogen niet onderbelicht raken bij een verdere aanscherping van de EPC.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

19


4.

—

clG rn?


Variantberekeningen maatregelpakketten Een aantal maatregelen is als variant nader onderzocht. Om te beginnen is inzichtelijk gemaakt wat de invloed kan zijn van het gebruik van gelijkwaardigheidsve rklaringen voor zelfregelende roosters en daarvan afgeleide systemen met vraaggestuurde ventila tie. Daarnaast is voor een galerijwoning en een tussenwonin g op maatregelpakketten met een EPC van 0.6 aangegeven wat de invloed is van: • geen zonwering; • oriëntatie van de gevels op zuid-noord in plaats van west-oost; • buitenlucht als bron voor warmtepompen; • gevel- en dakisolatie op niveau van passiefhuis.

4.1

de

bovenstaande

Gelijkwaardigheidsverklaring voor ventilatie In deze studie zijn de zelfregelende roosters in de EPC-bereken ing ingevoerd met forfaitaire waarden. Dit levert relatief veilige EPC-waarden op. Als variantbereke ning is onderzocht wat de maximale invloed is op de EPC van beschikbare gelijkwaardigheidsve rklaringen voor zelfregelende roosters en verschillende daarvan afgeleide systemen met vraaggestuurd e ventilatie. Het maximale effect op de EPC kan op dit moment worden bereikt door gebrui k te maken van een gelijkwaardigheidsverklaring voor 2 -C gestuu 0 rde roosters. Het effect hiervan op de EPC is inzichtelijk gemaakt door de gelijkwaardigheidsverklaringen van twee leveran ciers te gebruiken in de EPC-berekening van de verschillende SenterNovem referentiewoningen. Bij de berekening is rekening gehouden met een infiltratie van 1.0 l.s/m . In de gelijkwaardigheidsverklaringen wordt 2 veelal gerekend met een infiltratie van 0.625 l.s/m . De hier gepresenteerde resultaten vallen dus 2 conservatief uit. Het effect van de toepassing van gelijkwaardigheidsverklaringen voor 2 -C gestuu 0 rde roosters is voor twee situaties in beeld gebracht. Voor de SenterNovem referentiewoningen die voldoen aan een EPC van 0.8 en voor de doorgerekende maatregelpakketten, wanneer alle in deze studie toegepaste maatregelen zijn toegepast bij een EPC van circa 0.5 tot 0.4. De weergegeven bandbreedte heeft betrekking op het woningtype. Tussen haakje s staan de gegevens op basis van de gelijkwaardigheidsverklaring van een andere leverancier. Het EPC effect is groter bij kleine woningen. Bij het gebruik van een warmtepomp blijkt het effect op de EPC kleiner te zijn dan bij toepassing van een HR-ketel.

Tabel 7 Maximaal EPC verlagend effect met gelijkwaardigheidsverklaring voor C0 2 gestuurde ventilatie ten opzichte van forfaitaire zeifregelende roosters vanaf EPC 0.8 -IR-ketel warmtepompen

0.11

—

0.15 (0.15

—

0.18)

-

k:\cloc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

vanaf EPC 0.5-0.4 0.11 0.08

—

—

015 (0.14 0.10 (0.10

—

—

0.18) 0.12)

20


—


d

Door toepassing van COrgestuurde ventilatiesystemen kan op een relatief goedkope wijze een grote EPC-reductie gerealiseerd worden.

4.2

Geen zonwering Géén zonwering verhoogt voor galerij- en tussenwoningen met HR-ketel de EPC met circa 0.02 tot 0.03. Bij de overige woningtypen is er een kleinere verhoging van circa 0.01 tot 0.02. Bij woningen met individuele warmtepompen bedraagt de verhoging van de EPC maximaal circa 0.01. De verhoging is kleiner dan bij de woningen met een HR-ketel door de aanwezigheid van vrije koeling.

4.3

Oriëntatie op zuid Oriëntatie op zuid verlaagt bij galerij- en tussenwoningen met een HR-ketel de EPC met circa 0.05. Bij woningen met individuele warmtepompen bedraagt de verlaging van de EPC maximaal circa 0.02 tot 0.03.

4.4

Buitenlucht als bron voor warmtepompen In de huidige maatregelpakketten is uitgegaan van een warmtepomp met een gesloten bodemwarmtewisselaar. Het is ook mogelijk om voor de warmtepomp buitenlucht te gebruiken als bron. Deze warmtepompen hebben over het algemeen een minde r goed rendement, maar zijn in sommige gevallen makkelijker toepasbaar dan warmtepompen met een bodemwarmtewisselaar, Het rendement is minder goed doordat de warmtepomp bij extrem ere lage temperaturen toch voldoende vermogen moet blijven leveren. Bij de galerij- en tussenwoningen met zeifregelende roosters leidt een warmtepomp met buitenlucht als bron tot een verhoging van de EPC met circa 0.03, bij de woningen met balansventilatie met circa 0.01. De meerkosten voor een warmtepomp met buitenlucht als bron bedrag en ten opzichte van een warmtepomp met bodemcollector circa € 2.200,-- tot 5.000,- is afhankelijk van het benodigde vermogen. Hierbij is ervan uitgegaan dat de warmtepomp het volledige benodigde verwarmingsvermogen levert. Ten opzichte van de systemen met een bodem warmtewisselaar is er dus een warmtepomp met een groter vermogen nodig, die ook bij zeer lage buitentemperatuur nog voldoende vermogen kan leveren.

4.5

Gevel- en dakisolatie op niveau van passiefhuis Om te onderzoeken wat het effect op de EPC is als gevel- en dakisolatie op het niveau van passiefhuis wordt aangebracht, is voor de isolatie van de gevels uitgegaan van een R-waarde van 8 m .K/w en voor het dak van 10 m 2 .K/W. Andere passiefhuis maatregelen 2 (zoals zomernachtventilatie en een zeer goede kierdichting) kunnen nog niet gewaa rdeerd worden in NEN 5128:2004 en zijn dus ook niet meegenomen.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

21


—


R dG 17

Dit isolatieniveau verlaagt bij galerij- en tussenwonin gen met HR-ketel de EPC met circa 0.01-0.02. Bij vrijstaande woningen met HR-ketel en balansventilatie wordt de EPC met maximaal circa 0.04 verlaagd. Bij woningen met individuele warmtepompen bedraagt de verlaging van de EPC voor galerij- en tussenwoningen circa 0.01 en voor vrijstaande woningen met balansventilatie maximaal circa 0.02. Aanvullende isolatie heeft steeds minder effect op het absolu te transmissieverlies. Met de eerste isolatiemaatregelen wordt het grootste effect bereikt.

0

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.dOcX 17-11-2009

22


5.

—

dGm’


Landelijke effecten Om het landelijke 2 C effe 0 ct van de aanscherping van de EPC naar 0.6 inzichtelijk te maken, is in de theoretische toets de reductie van de 2 -C emis0 sie inzichtelijk gemaakt op basis van het verwachte woningbouwvolume.

5.1

Bouwprognose Door VROM worden in 2009 70.000 nieuwe vergunningenverleningen verwacht (zie bijlage 2, bladzijde 20). In het Rapport Bouwprognos es 2008-2013 (TNO-rapport 2008-D-R118 OA van 2 december 2008) is aangegeven dat voor 2009 75.000 nieuw gebouwde wonin gen worden verwacht. In 2010 en 2011 neemt dat vervolgens af tot circa 70.000. In een laag scenar io (groter effect kredietcrisis) wordt in de rappor tage uitgegaan van minder dan 65.000 wonin gen. Bij de berekening van het landelijke 2 C effe 0 ct van de aanscherping van de EPC naar 0.6 is voor het aantal nieuw te bouwen woningen uitgegaan van de door VROM aangeg even 70.000 woningen.

5.2

Verdeling woningtypen In tabel 8 is de procentuele verdeling weerge geven van de nieuw te bouwen woningen naar woningtype voor de jaren 2004, 2005 en 2006. De verdeling is gebaseerd op de Monitor Nieuwe Woningen, Jaarboek 2007 van 16 juni 2008 (Onderzoeksinstituut OTB, TU Delft). Voor 2008 of 2009 is deze (nog) niet beschikbaar. Tabel 8

C

Ontwikkeling procentuele verdeling verkochte nieuwb ouwwoningen [Monitor Nieuwe Woningen Jaarboek 2007, MNW Kwaliteitsmodule 2002-2 0061 vrijstaand twee-onder-één-kap rijwoning appartement

2004 7%

2005 5%

6%

17°k 46%

18°h 42% 35%

l9% 37%

30%

De gegevens laten een duidelijke ontwikkeling zien naar 2-onder-1 kapwoningen, ten koste van het aantal rijwon ingen. Voor rijwoningen en appartementen is een gehanteerde SenterNovem referentiewoningen blokken van zes woningen, vier rijtussen appartementen is uitgegaan van een 75% appartementgebouwen.

2006

38%

meer

appartementen

en

aanname gedaan voor de verdeling van in deze studie. Bij rijwoningen is uitgegaan en twee rijkopwoningen. In het geval verdeling van 25% galerijwoningen

de van van en

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-112009

23


5.3

—

1 G fl1


2 C effec 0 t Bij de berekening van het landelijke 2 C effect 0 van de aanscherping van de EPC naar 0.6 is voor de verdeling van de woningtypen uitgegaan van de meest recente besc hikb are gegevens over 2006. Er is in de berekening ondersche id gemaakt in woningen met balan sventilatie en met zelfregelende roosters. Daarnaast is er onderscheid gemaakt in woningen met een HR-ketel en met individuele elektrische warmtepompe n. In tabel 9 staan de resultaten weergege ven voor een bouwprognose van 70.000 nieuw te bouw en woningen.

Tabel 9 Verwachte jaarlijkse C0 2 reductie (in kton) bij aanscherping van de EPC naar 0.6 afhankelijk van ventilatiesysteem en type warmteopwekk ing, uitgaande van 70.000 nieuwe woninge n reductie C0 2 (kton C0 2 per jaar)

balansventilatie zeifregelende roosters

KR-ketel

warmtepomp

38 48

19 27

Wanneer rekening gehouden wordt met de verdeling van het woningtype varieert de reductie van de 2 C emiss 0 ie bij nieuw gebouwde woningen door aans cherping van de EPC naar 0.6 van 270 tot 690 kg per woning per jaar, een en ander afhankelijk van het type opw ekking en het ventilatiesysteem. Bij een bouwprognose van 70.000 woningen bedraagt deze reductie 19-48 kiloton C0 2 per jaar.

0

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r0 02002.dOCX 17-11-2009

24


6.

—

R dG 171


Vakantiewoning Aanvullend op de werkzaamheden uit de door DHV opgestelde metho diek voor de effectenstudie heeft DGMR onderzoek gedaan naar de effecten van een mogelijke aansch erping van de EPC voor een vakantiewoning. Het gaat hierbij conform het Bouwbesluit om bouwwerken met een verwarmde logiesfunctie niet gelegen in een logiesgebouw. Voor deze woningen geldt thans een EPC-eis van 1.4. Achtereenvolgens worden de aanpak, de opgestelde vakantie referen tiewoning, de uitgewerkte maatregelpakketten en de resultaten besproken.

Aanpak Voor een vakantiewoning was er geen (SenterNovem) referentiewon ing beschikbaar. Om het effect van aanscherping van de EPC-eis voor vakantiewoningen inzichtelijk te maken, is voor de theoretische toets allereerst een referentiewoning opgesteld op basis van een kleine vrijstaande woning. Voor het vastleggen van de te hanteren uitgangspunten zijn gegeve ns opgevraagd bij partijen uit de praktijk. Bij de beschouwing van de vakantiewoning is conform Bouwbesluit gebrui kgemaakt van de NEN 5128. Met behulp van de opgestelde referentiewoning zijn twee energiebesparende maatregelpakketten opgesteld.

6.2

vervolgens

een

basispakket en

Referentie vakantiewoning Voor het opstellen van de referentiewoning zijn gegevens opgevraagd bij vier grote recreatiebedrijven en één ontwikkelaar. Dit heeft voor het bepalen van de uitgangspunt en slechts beperkte gegevens opgeleverd. Van één recreatiebedrijf is een Programma van Eisen ontvangen. Door een ander recreat iebedrijf is aangegeven dat de nieuw door hen gebouwde woningen voldoen aan de Bouwbesluite isen voor woningen met een woonfunctie. Er is ook contact gelegd met de Recron, maar zij bieden hun leden geen ondersteuning bij de ontwikkeling van vakantiewoningen. Het aantal nieuw te bouwen vakantiewoningen is bij de grote recreatiebedrijven beperk t. Een groot deel van de door hen aangeboden woningen zijn niet in eigendom, maar worden beheerd voor derden. De vakantiewoningen die worden ontwikkeld lopen uiteen tussen alle grondgebonde n woningtypes. Een vrijstaande woning met een zadeldak komt het meest voor. Op basis van de beschikbare informatie is de referentie vakantiewoning afgeleid van de SenterNovem vrijstaande referentiewoning.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

25

_


—

__

R dG 11


De referentiewoning beschikt over twee bouwlagen: begane grond en eerste verdieping met badkamer en slaapvertrekken. De plattegronden en de gevela anzichten zijn weergegeven in figuur 3. De woning heeft een gebruiksoppervlakte van 108 2 m De indeling van de woning is niet nader . vastgelegd. Voor deze studie was dat niet relevant. De uitgangspunt en voor de referentiewoning zijn vastgelegd in bijlage 4. Figuur 3 Plattegronden en gevelaanzichten van de opgestelde vakantie referen tiewoning.

L.. De uit de markt verkregen gegevens hebben niet geleid tot een aanpassing van de gevelindeling. Bij de woning hoort veelal een buitenberging. Deze berging kan ook op zichzelf staan en is daarom niet meegenomen bij de referentiewoning.

6.3

Maatregelpakketten Voor de vakantiewoning is een basis maatregelpakket vastgesteld dat overee nkomt met de minimale eisen uit het Bouwbesluit en de huidige bouwwijze. Vervolgens is een maatregelpakket opgesteld voor een woning met balansventilatie en een woning met zelfregelende roosters. Bij de maatregelpakketten is aansluiting gezocht bij de huidige maatregelpakketten uit de SenterNovem referentiewoningen voor balans ventilatie en zeifregelende roosters.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

26


—


Basispakket Voor het basispakket is uitgegaan van de volgende uitgangspunt en: • isolatie dichte delen R 2.5 m .K/W (Bouwbesluiteis); 2 • HRbeglazing, Uraam 1.8 W/m .K; 2 • niet geïsoleerde voordeur; • HR1O7-combiketel; • ventilatie via natuurlijke toevoer en mechanische afvoer; • wisseistroom ventilator; • geen zonwering. Om het basis maatregelpakket voor de vakantiewoning door verschillen in gekozen uitgangspunten niet teveel af te laten wijken van de SenterNovem referentiewoningen zijn daarnaast de volgende uitgangspunten gehanteerd: • kwaliteitsverklaring voor opwekkingsrendement tapwater van 70%; • werkelijke leidinglengte voor tapwater; • uitgebreide methode voor koudebruggen met opslag van 25%. Energiezuinige pakketten In de energiezuinige pakketten zijn onderstaande maatregelen opgeno men: • isolatie dichte delen R 3.5 m .K/W; 2 • HRbeglazing, Uraam 1.7 W/m .K; 2 • geïsoleerde voordeur Udeur 2.0 W/m .K; 2 • kwaliteitsverklaring voor opwekkingsrendement tapwater van 72.5% ; • kwaliteitsverklaring voor hulpenergie verwarming (zie paragraaf 2.1.1 voor invoerwaarde); • balansventilatie met: hoogrendement warmteterugwinning 95%; infiltratie 0.625 l.s/m ; 2 gelijkstroom ventilator; • zelfregelende roosters (forfaitair) met gelijkstroomventilator: zonneboiler voor tapwater, 2.8 m 2 collector. —

—

—

—

6.4

Resultaten vakantiewoning

6.4.1

Energie en C0 2 vakantiewoning In tabel 10 zijn de EPC’s en de -C 2 emissi 0 es vermeld voor de opgestelde maatregelpakketten. De vakantiewoning komt met het toegepaste basispakket op een EPC van 1.16. Dit is veel lager dan de eis van 1.4.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

27


—

J


Tabel 10 EPC en 2 C0 emissie van verschillende maatregelpakketten voor de referentie vakantiewoning EPc -emissie (kg/woning.jaar) 2 C0

basis

balansventilatie

1.16 3.406

0.81 2.361

zeifregelende roosters 0.93 2.652

Voor de opgestelde vakantie referentiewoning is het op eenvoudige wijze mogelijk om de EPC te verlagen naar 1.0 of lager. Toepassing van de in de markt bekende en kosteneffectieve maatregelen uit de SenterNovem referentiewoningen met een EPC van 0.8 leidt reeds tot een EPC van 0.9—0.8. Door aanvullende maatregelen zoals douche-warmteterugwinning en isolatie van het dak met een R van 5 m .K/W is voor de referentiewoning met balansventilatie een EPC van 0.75 haalbaar. 2 Voor de woning met forfaitair meegenomen zelfregelende roosters is met deze maatregelen een EPC van 0.85 realiseerbaar. Het EPC effect van een gelijkwaardigheidsverklaring voor vraaggestuurde ventilatiesystemen zoals bijvoorbeeld C0 -gestuurde roosters is hierin niet meegenomen. Hiermee worden nog lagere 2 EPC-waardes bereikt. In paragraaf 4.1 is de invloed hiervan besproken voor de SenterNovem referentiewoningen. 6.4.2

Kosten De woonlasten zijn voor de vakantiewoning op dezelfde wijze bepaald als voor de overige referentiewoningen. Het effect op de woonlasten is weergegeven in tabel 11. Uitgebreide resultaten bij verschillen in grondquote en stijging van de energieprijzen staan vermeld in bijlage 3.

Tabel 11 Stijging gemiddelde woonlasten over 30 jaar voor de vakantiewoning, afhankelijke van warmteopwekking en ventilatiesysteem in euro/jaar (0% grondquote, 6% hypotheekrente, 5% stijging energieprijzen). Een minteken betekent een daling van de woonlasten. vakantiewoning maatregelpakket balansventilatie

-450

maatregelpakket zeifregelende roosters

-176

Het maatregelpakket balansventilatie bestaat uit het toepassen van balansventilatie en verbetering van de isolatiewaarde van de schil. Dit pakket levert een grote energiebesparing op. Het maatregelpakket met de zelfregelende roosters bestaat uit zelfregelende roosters, verbetering van de isolatiewaarde van de schil en toepassing van een zonnecollector. De collector is een vrij dure investering, waardoor de woonlasten stijgen. Een mogelijk alternatief zou het toepassen van douchewater-warmteterugwinning zijn.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

28


7.

—


d

R 1 ).).

Conclusies theoretische toets In de theoretische toets is voor de SenterNovem referentiewoningen het effect op woonlasten en —emissie onderzocht van de aanscherping van de EPC-eis naar 0.6. Daarnaast is 2 C0 ook gekeken naar de effecten van een mogelijke aanscherping van de EPC-eis voor vakantiewoningen. SenterNovem referentiewoningen Energie en C0 2 Voor alle woningtypen blijkt het mogelijk om een EPC van 0.6 of lager te realiseren. Zowel voor woningen met balansventilatie als voor woningen met zelfregelende roosters kan een EPC 0.6 gerealiseerd worden. Voor de verwarming van de woningen behoren (bij beide typen ventilatiesystemen) HR-ketels en warmtepompen tot de mogelijkheden. Er zijn dus meerdere configuraties mogelijk om aan een EPC van 0.6 te voldoen. Voor het bereiken van een EPC van circa 0.6 is in deze studie in alle maatregelpakketten ten opzichte van de huidige situatie aanvullende gevel- en dakisolatie en douchewarmteterugwinning toegepast. Afhankelijk van het woningtype en het ventilatiesysteem zijn daarnaast nog aanvullende maatregelen nodig. Doordat in deze studie voor de woningen met zelfregelende roosters geen gebruik is gemaakt van 1 gelijkwaardigheidsverklaringen moeten bij de woningen met een HR-ketel veel aanvullende maatregelen getroffen worden om de EPC van 0.6 te bereiken. Door de aanscherping van de EPC naar 0.6 varieert de reductie van de C0 -emissie van 200 tot 2 1.000 kg per woning per jaar, afhankelijk van het type woning, het type opwekking en het ventilatiesysteem.

C

De C0 -emissie van de maatregelpakketten met elektrische warmtepompen is bij 2 vergelijkbare EPC’s hoger ten opzichte van de maatregelpakketten met HR-ketels. Dit wordt veroorzaakt doordat de C0 -emissie van elektriciteit hoger is dan van gas per eenheid primaire 2 energie. De inzet van micro-WKK in nieuwbouwwoningen leidt tot een geringe verhoging van de EPC (circa 0.01) doordat het overall rendement van een micro-WKK conform EPG lager is dan van een HR1O7 ketel. De C0 -emissie blijft nagenoeg gelijk. 2 Lande/fik effect 1 door gebruik te maken van gelijkwaardigheidsverklaringen voor ventilatiesystemen kunnen EPC-waarden gerealiseerd worden die 0.08 tot 0.18 beter zijn dan wanneer gebruikgemaakt wordt van forfaitaire waarden. Het gebruik van de gelijkwaardigheidsverklaringen voor ventilatiesystemen is echter omstreden. De komst van NEN 7120 en NEN 8088 (ventilatienorm) moet dit probleem oplossen. In de groene versie van NEN 7120 wordt verwezen naar de groene versie van NEN 8088. Deze normen zijn beiden nog in ontwikkeling, en aan de afstemming tussen NEN 7120 en NEN 8088 wordt op dit moment nog gewerkt. Op grond van de voorlopige forfaitaire waardes uit ontwerp NEN 8088, wordt van zeifregelende roosters een groter EP effect verwacht ten opzichte van de huidige waardering van zelfregelende roosters in NEN 5128:2004. Pas bij de definitieve versie van NEN 7120 en NEN 8088 kan aangegeven worden hoe groot dit verschil daadwerkelijk zal zijn per woningtype.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

29


—


G 1?1’

Door aanscherping van de EPC naar 0.6 varieert, afhankelijk van het type opwekking en het ventilatiesysteem, de landelijke reductie van de C0 -emissie bij nieuw gebouwde woningen van 2 19-48 kiloton C0 2 per jaar bij een bouwprognose van 70.000 woningen. Woonlasten Bij een hypotheekrente van 6%, een grondquote van 0% en een stijging van de energietariev en van 5% per jaar dalen de gemiddelde woonlasten bij het merendeel van de doorgerekende maatregelpakketten met een HR-ketel. Alleen voor een rijhoek-, 2-onder-1 kap en vrijstaande woning met zelfregelende roosters stijgen de gemiddelde woonlasten met maximaal circa 100,-- euro per jaar. Toepassing van individuele warmtepompen heeft een grote invloed op de woonlasten van de bewoner. De stijging van de gemiddelde woonlasten varieert van circa 800,-- tot 1.400,-- euro per jaar. Bij een grondquote van 3O% stijgt de hypotheeklast door de hogere investeringskosten met 43%. Dit komt neer op een lastenverzwaring van circa 100,-- tot 450,-- euro per jaar. Binnenmilieu De in deze studie doorgerekende energiebesparende maatregelen zijn over het algemeen niet anders dan de maatregelen die ook zijn opgenomen in de SenterNovem referentiewoningen met EPC 0.8. Deze maatregelen waren ook aanwezig in de projecten die bezocht zijn in de praktijktoets. Aanvullend is in deze studie gebruikgemaakt van warmtepompen, PV-panelen en douchewater warmteterugwinning. Naar verwachting heeft toepassing van deze drie maatregelen geen nadelig effect op het binnenmilieu. Door bij warmtepompen gebruik te maken van vrije koeling kunnen oververhittingsproblemen in de zomer beperkt worden.

O

Op grond van de in deze studie doorgerekende maatregelen zijn in de woningen geen andere effecten te verwachten dan reeds bekend. De praktijk heeft geleerd dat klachten over het binnenmilieu met name kunnen ontstaan door fouten die gemaakt worden in het ontwerp van een woning en bij de installatie van maatregelen. Daarnaast speelt een goede en uitgebreide voorlichting van bewoners over het gebruik van de woning een belangrijke rol. Deze aspecten mogen niet onderbelicht raken bij een (verdere) aanscherping van de EPC.

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

30


—


dG

R

Vakantiewoning Toepassing van de in de markt bekende en kosteneffectieve maatre gelen uit de SenterNovem referentiewoningen met een EPC van 0.8 leidt bij de referentie vakant iewoning reeds tot een EPC van 0.9—0.8. Aanvullende dakisolatie en toepassing van douche -warmteterugwinning kan de EPC verder verlagen tot 0.85—0.75. Aanscherping van de huidig e EPC-eis van 1.4 naar 1.0 is zonder meer mogelijk. Bij de doorgerekende maatregelpakketten dalen de gemiddelde jaarlijk se woonlasten tussen de 176 en 450 euro per jaar bij een hypotheekrente van 6%, een grondq uote van 0% en een stijging van de energietarieven van 5% per jaar. Arnhem, 17 november 2009 DGMR Bouw B.V.

0

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

31

E2009.0697.00.R002 Aanscherpingsstudie EPC woningbouw 2011

—


Bijlage 1

Resultaten en samenstelling doorgerekencie maatregelpakketten

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-200g

De in deze studie uitgewerkte maatregelpakketten met een EPC van circa 0,6 zijn vetgedrukt weergegeven. Legen da:

woningtype Ap Ga Tw Hw 2k V

appartement galerij rijtussenwoning rijhoekwoning 2-onder-1 kapwoning vrijstaande woning

maatregelen HR WP mWKK Snref SNgedr bas(is) kwal iso i-dw(tw) i-dw-zb i-dw-zb-U i-dw-zb-U-LT i-dw-zb-U-LT-PV

HRketel individuele elektrische warmtepomp met bodemwarmtewisselaar micro WKK SN referentiewoning oorspronkelijk EPC 0,8 Snref gedraaid 90 graden: Zuid > west bas(is) Rc gevel 4 Rc dak 5 Rc vloer 3,5 (R=4/5/3,5) kwaliteitsverklaring voor rendement warm tapwater en hulpenergie Rc gevel 5 Rc dak 7 Rc vloer 3,5 (R=5/7/3,5) iso + douche warmteterugwinning (DWTW) iso, DWTW, zonneboiler 2,8 m 2 voor tapwater; alleen bij vrijstaande woning met zeifregelende roosters gaat het om een zonneboilercombi5,6 m 2 i-dw-zb met extra lage U-waardes: drievoudige beglazing en extra geïsoleerde deur i-dw-zbU met lage temperatuur verwarming via vloer en/of wandverwarming i-dw-zb-U-LT met 600 Wp fotovoltaische panelen 5 m 2 van 120 Wp.

ventilatie bal zr

balansventilatie zeifregelende roosters

afgifte 0 rad vv

HT radiatoren LT radiatoren vloerverwarming

.

)--

0

—

00

0

r

4

00

00 00 -

0 0

00

00

Cl 00

00

TS 00

00

Cl .4 00

r.

r

Cl

0

00 00 en

Cl Cl

‘‘

00 40 40 00 00 Cl

Cl 00 00 00 00 00

Cl

40 .-4

0O 0

00

00 Cl

0000 Cl CC

0 Cl

—

.-1

.-l

Cl

0

40 CC

Cl

00

00

—

Cl

0

‘-1

00

—

—

0 —

0

0—

0 Cl

—

00 .-4

=

40 4fl Cl

1

00

4fl

00 10

00

40 Cl

00

Cl CC

0

CT

0140 00 0

-

40

Cl

Cl

Cl 00

Cl

Cl

CC

--

0

0

00

0

Cl

0

00

0

Cl

0

00

0

0

0

0

0

0

Cl

40

00

00 00

Cl

0

o

Cl

00

00

00

00 Cl

10

00 0

4fl

en

-

00 .-1

00

00 40

00 Cl

Cl 00

40

0

0

00

0

Cl 40

0

Cl Cl

00Cl 40

0

0

Cl

—

Cl

—

Cl

—

Cl

—

Cl

—

Cl

—

Cl

—

Cl

—

Cl

—

—

0 4$ Cl

0

00 00 0

0

00

T

Cl

00 en ‘-‘

Cl

00 Cl

o

00

00

Cl

enen

00

00

CC

0000 m Cl 00 en .4 ClIO en 00 rn 00 001Cl 0 -4-1-1.-4---l-1

4fl

Cl

00

d

Cl00

Cl 0

0 44e$

0

0—

.-e

-

0

— Cl

0

00 Cl

0

en Cl

0

0

0

0

0

C040Cl 40 Cl

Cl 0

ej

Cl

—

eI

Cl

>

>

CC

CC

00

10 0

.-1

00

Cl en

r—

00

40

00 Cl

-4

00

en

Cl 10

o

00 40

1

00 0

.4

00 Cl 00

Cl

00 00

00 00

‘-4

0 0 0

0

Cl CC

0

0000 Cl 40

0

0

40 40

;;;

0.

Cl

00

00

-4

00

el

1

Cl 00

en

4

N

en

t—

TE

00

40

40

Cl Cfl CC

el 0 1(00 00 Cl 0 00 ,1.l.4

00

00

‘

0 00

O

Cl 0

40 0

0

Cl

Cl 0

0fl

10 0

00

Cl

—l

Cl

00 en

Cl

0fl Cl

00 Cl 00 en i 00 C41l

00 Cl 00 Cl 001fl

0 00 0

0040 0 0

00 Cl Clffl Cl 00 CC CC 00t00 ‘ .1 ‘1 Cl

00 Cl 0

; :;

Cl

o

Cl

Cl

q

O000

q

0 0 0 0 0 Cl Cl Cl 41

— Cl 1 r-.

—

.1

—I— .-I’

r-. r 1 -

CC CC (9 (3 I—0---

C

—

Cl

q R q q q R

—

ClICl

Cl

.4

---1

—

‘1

‘4

Cl

—

—

l

eI

>

—.-

N

—

>

t-

Cl

Cl

Cl

Cl

—

t-

Cl

t--

N

—

XCl

—

Cl

—

Cl

—

.-1

Cl

.-1

.4

Cl

—

—

1

.-i

—

(9

(9

Cl N

Q q

000000

Cl

—

0 Cl

—

q

O

0 Cl

—

4444 Cl

—

r$e$

Cl

—

Cl

44,4,4.4.444.4.4

—

0

0O0O00

ClCC Cl 0 0 10

0

0

0

00.1ClCl

NO Ç0000.-l CC 00 4fl Cl 4fl Cl 00.1Cl1fl — en 00 .-l .1 .

0

O

10 Cl

00

eI

00

—

00 0

CC

00

Cl 0

10

0000000000 . 000000000001 CflCl 0000Wl CC Cl 00 Cl Cl Cl 00 Cl 00 0 00 Cl 0000 Cl 00 00 en en 00 Cl 00 10) 00 0 Cl 0 .1 CC 10 00 4fl 0fl Cl en CC ClI0000NNCl00CC10000 4 — .-l 0IOI000CCWO.-10000Cl0 1ClCC1000CC1000Cl reee) .- r .- .- r- n r e- r’ rr ee re - .- .- .-) .- e eI nO eI n ee) .-4 - .-) - - t-) Cl Cl ee)

00

0

00Cl 00

Cl 0

Cl 00

10 0

0

0

Cl

—

(9 (9

;

Cl 0

0

Cl Cl

0

0

O00000

0

0

0 —

Cl

—

.444444444444444444444,4444444444444

0

0

0 —

Cl

—

CC

ClCl

Cl

—

CC

—

Cl

—

>

Cl

Cl

.—

CC CC (9 (9 F- i— X

>

—

Cl

—

>

Cl

—

00

Cl>

Cl

.4.444.444.4.4444444.444.4.4.444,444. Cl Cl 444

Cl

0

000000 0 CC 00

d

-

—

Cl

010 Cl

—

t-.1

Cl

‘HW

‘-1

—

4

Cl

—

00 40

.—4 00

0

00 40 en

.-1 40 Cl 0fl

00 00 00 r.4 00 00 00 00 cj 00 00 m tN -. 00 0 O N O N 00 N 00 N 00 0 00 00 r o 00 N N 0 .-1 c • r 0: D 0• 00 en 11 r 00 .4 00 Cl .-4 0 en l 00 00 40 - 00 Cl 0 411C l-

— Cl 00 Cl

. 00

0

Cl

0

00 Cl

Cl

0

0CC Cl CC

1

0

40Cl

Cl 00

0

00

Cl

00

4

0000000000 oTt 00 en CC .-1 0040 00 00 CC

.

0

en 00

40 CC 1fl Cl .-4 00 0 00 00000 enen Cl Cl

0

00000 Cl

en

00 Cl 00

0

0

Cl

0

II Cl

0 Cl

Cl

0 —

—

—

e4

Cl

00 —i

Cl

Cl

—

.4

> > < CC (9 (9

—

—

0

Cl

.4

—

Cl ‘4

—

.1

Cl

—

el

—

0

—i

Cl ‘-4

Cl

;

40 Cl

-1

40 CC

Cl Cl 4fl 40 Cl

Cl

Cl 10

00 40

Cl 00

4000400 .-1 .-l en 00 0 Cl en Cl t-1 00100

0 Cl 4

t-

0 Cl .1

—

Cl00

X

HHW

< (9 (9 F— F—

O00000

0

00

Cl

00

00-11000 00 00 Cl 00 0001000 .-e Cl .-1 .1

0

Cl 0

CC Cl

0

CCa Cl r-

0

-*

—i

00 Cl Cl

0•00000

:i;;; ; ; ; ; !

.

to

E

° (0 =(0

..

H >

1

C)

ID DGMR woning omschrijving type pakket 74’HW IHR i-dwtw 75 2k HR i-dwtw 76 2k HR i-dwtw 77 V ,HR i-dwtw 78 V HR i-dwtw 79 2kjK i-dwtw 80 Ap HR i-dw-zb 81 Ap ‘HR l-dw-zb 82 Ga HR l-dw-zb 83 Ga HRi-dw-zb 84 TW HR i-dw-zb 85 TW 1-IR i-dw-zb 86 HW HR l-dw-zb 87 HW HR i-dw-zb 88 2k HR1-dw-zb 89L2kHR i-dw-zb 90V HR1-dw-zb 91 V HR i-dw-zb 93 Ap HR i-dw-zb-u 94 Ap HRI-dw-zb-u 95]Ga HR i-dw-zb-u 96 Ga HR i-dw-zb-u 97 TW HR i-dw-zb-u 98 TW HR i-dw-zb-u HRI-dw-zb-u 991HW 100 HW 1-IR i-dw-zb-u 101 2k HR i-dw-zb-u 102 2k HR i-dw-zb-u 1031V HR i-dw-zb-u V 1 104 ijdzb-u 106Jp HR i-dw-zb-u-lt 107Ap HR i-dw-zb-u-lt i-dw-zb-u-lt 109 Ga 1-IR i-dw-zb-u-lt 110TW HR i-dw-zb-u-lt 111 11W HR i-dw-zb-u-lt 112 HW HR i-dw-zb-u-lt 113 HW HR i-dw-zb-u-lt 114 2k HR i-dw-zb-u-lt 115 2k HR i-dw-zb-u-lt ._jt i-dw-zb-u-lt 1161V 117V HR i-dw-zb-u-lt 119 Ap HR i-dw-zb-u-lt-PV 120 Ap HRi-dw-zb-u-lt-PV 121.Ga HR i-dw-zb-u-lt-PV 122Ga HR i-dw-zb-u-lt-PV 123 TW i-dw-zb-u-lt-PV 124 TW HR i-dw-zb-u-lt-PV HW 1 125 ‘HR i-dw-zb-u-lt-PV HW 1 126 HR i-dw-zb-u-lt-PV 127 2k HR i-dw-rb-u-lt-PV 128 2k HR i-dw-zb-u-Tt-PV 129 V HR l-dw-zb-u-lt-PV 130 V HR i-dw-zb-u-lt-PV 131 V mWKK i-dw-zb-u-lt-PV 28 Ap WPbas 29 Ap WPbas 3OJGa WPbas 31 Ga WPbas 32 TW WPbas TW 1 33 WPbas 34!HW WPbas 35 HW WPbas 36 2k WPbas 3712k [Wpbas 381V WPbas V 1 39 WPbas -

1

,

‘

‘

isog/d/bg zb Uwaarde (m2.K/W)) (m2) raam/deur 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 0 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 0 1,7/2,0 5/7/3,5 5,8 1,7/2,0 5/7/3,5 0 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3J2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,7/2,0 5/7/3,5 1,7/2,0 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5l2,8 1,3/1,2 ‘ 5/7/3,5 J2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 ‘ 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 5,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 , 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 , 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 ‘2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 5,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 , 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 2,8 1,3/1,2 5/7/3,5 5,8 1,3/1,2 5/7/3,5 5,8 1,3/1,2 4/5/3,5 0 1,7/2,0 4/5/3,5 2,8 1,7/2,0 ‘ 4/5/3,5 0 1,7/2,0 4/5/3,5 2,8 1,7/2,0 1 4/5/3,5 0 1,7/2,0 4/5/3,5 2,8 1,7/2,0 4/5/3,5 0 1,7/2,0 4/5/3,5 2,8 1,7/2,0 4/5/3,5 0 1,7/2,0 4/5/3,5 2,8 1,7/2,0 4/5/3,5 1 0 1,7/2,0 4/5/3,5 5,8 ; 1,7/2,0

r

1

-

‘

1

afgifte systeem

1

ventilatieEPC type (-)

0 0 vv 0 vv 0 0 vv 0

zr bal zr bal zr bal bal zr bal

0 0 0 0 0 vv 0 vv 0 vv 0 rad 0 0 0 0 0 vv 0 vv vv vv vv vv vv vv vv

Tbal zr bal zr bal zr 1 bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr , bal zr bal j zr bal zr bal zr bal zr zr bal zr bal zr bal zr ‘ bal zr bal zr 1 bal zr 1

vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv w vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv

-

C02 (kg) 0,72 0,62! 0,7 0,65 0,7 0,63 0,56! 0,72 0,58 0,75 0,51! 0,69 0,55 0,72 0,56! 0,7 0,59 0,52’ 0,67’ 0,53 0,47 0,64’ 0,52 0,68 0,51 0,65 0,55 0,66 0,51 0,661 0,52 0,69, 0,46!

J

0,62 0,5 0,65

o,sol 0,651 0,53 0,65,

,

0,421 0,58 0,42 0,58 0,39! 0,55 0,44 0,59 0,44, 0,591 0,48 0,60 0,61

L

1 ‘

0,68! 0,68’ 0,72 0,70 0,70 0,66 0,70 0,67 0,701 0,67’ 0,69 0,65,

gas (m3)

ei (kWh) 2.237 902, 1.124 2.439 870 1.579 2.645 1.066 1.328 2.919, 1.067 1.811 3.025 1.219! 1.521 i4 928 1.312 1.418 416 1.202 1.7581 668, 1.011 1.22 379’ 980 1.529 598 826 1.517 432 1.327 1.942! 738. 1.116 1.793 585’ 1.334 2.237 902! 1.124 2.183 726 1.579 2.645’ 1.066 1.328 2.647 914 1.811 i0i5 1.219 1.521 1.327 365 1.200 1.659! 613 1.009 1.146 334 978 55j 824 1.434’ 386 1.325 1.856690 1.114 536! 1.705 1.332 2.149 853 1.121 2.039 646 1.576 2.508: 990 1.325 2.516 841 1.808 2.903 1.151 1.518 1.308 354 1.200 1.641, 603i 1.009 1.125 322 977 1.409 531 823 1.409 1.325 1.790 653! 1.113 1.659, 510 1.331 804 1.119 2.0611 615 1.574 1.9L 2.474! 971 1.325 2.439 798, 1.806 2.861 1.128 1.518 1.056 354f 754 1.389 603j 563 872’ 322 531 1.157 531 377 1.157 371 879 1.537 653 667 1.407; 510 885 1.809’ 804 673 1.731 1.128 6151 2.222 971 879 2.187 798e 1.360 1.128! 1.072 2.6091 2.622 2.000 0 3.535 0 3.522 1.9931 1.732 0’ 3.062 1.676 0 2.963 2.416 0 4.269 2.257’ 0 3.989 2.635 0’ 4.657 0 4.402 2.4911 3.149 0 5.566 2.987 0 5.279 3.679 0 6.502 3.400] 0 6.009

IDDGMR woning omschrijving type pakket

—

‘lNPiso 54]AP 55 ApJfso 56 Ga ]Wp iso 57]Ga ‘WP 50 58TW_jo 59 TW ]wp iso WP iso 61il-W 1WP iso 62]2k ]WP 50 63]2k WP 150 64V Wpiso 65V WP 150 Ap 1 67 WPi.dwtw 68Ap WP i-dwtw 69]Ga WP i-dwtw Ga 1 70 WP i-dwtw WPi-dwtw 72]TW WP_i-dwtw 73HW WPI-dwtw 74jijI WP i-dwtw 75ii WP i-dwtw iJik WPi-dwtw 77 V WP i-dwtw 78V WP i-dwtw 80’Ap WP i-dw-zb 8llAp j1-dw-zb 82Ga WP i-dw-zb 83 Ga Wf’ i-dw-zb 84]TW WP i-dw-zb 85]TW Wf’ i-dw-zb HW 1 86 ‘Wf’ i-dw-zb 87]HW w i-dw-zb 88 2k i-dw-zb WP l-dw-zb 89 2k 90]V WP i-dw-zb 91 V Wf’ i-dw-zb 93 Ap Wf’ i-dw-zb-u 94]Ap ]WP i-dw-zb-u 95 Ga jWP i-dw-zb-u 96 Ga WPi-dw-zb-u 97]TW Wf’ i-dw-zb-u 98 TW Wf’ i-dw-zb-u 99 HW Wf’ i-dw-zb-u 100]HW WP i-dw-zb-u 101]2k Wf’ I-dw-zb-u 102]2k WP I-dw-zb-u 103]V ]WP i-dw-zb-u 10jV Wf’ i-dw-zb-u 119 Ap Wf’ i-dw-zb-u-PV 120 Ap Wf’ i-dw-zb-u-PV 121 Ga Wf’ I-dw-zb-u-PV 122 Ga Wf’ idw-zb-u-PV 12jTW ]WP i-dw-zb-u-f’V 124 TW Wf’ i-dw-zb-u-PV 125 HW wf’ I-dw-zb-u-PV 126 HW Wf’ i-dw-zb-u-PV 127 2k ‘Wf’ Idw-zb-u-PV 128 2k Wf’ i-dw-zb-u-f’V 129V WP1dw-zb-u-PV 130V Wf’ idw-zb-u-PV

iso g/d/bg zb (m2.K/W)) (m2) 5/7/3,5 r 0 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 0 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 0 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 0 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 0 5/7/3,5 5,8 5/7/3,5 0 5/7/3,5 2,8 ] 5/7/3,5 0 5/7/3,5 2,8 ] 5/7/3,5 0 1 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 0 5/7/3,5 1 2,8 ] 5/7/3,5 0 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 0 5/7/3,5 5,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/ 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3] 5,8 ] 5/7/3,5 2,8 1 5/7/3,5 2,8! 5/7/3,5 2,8 ] 5/7/3,52,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 2,8 1 5/7/3,5 ‘ 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 5,8 5/7/3,5 2,8 2,8 1 5/7/3,5 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 2,8 1 5/7/3,5 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 5/7/3,5 2,8 1, 5)7/3,5 2,8 5/7/3,5 5,8

Uwaarde raam/deur

JJ!_

:

:

‘

:

:

:

:

,

‘,

—

1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0

:

:

afgifte systeem

ventilatie EPC type (-)

vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv

1

:

i

i

:

1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 ‘, 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 ‘, 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 1,7/2,0 , 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 ‘ 1,3/1,2 1 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 ‘ 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 1,3/1,2 ‘

,:

]

‘

,

, ‘

‘,

,

:

vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv vv

:

,

bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr 1 bal zr bal zr 1 bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal 1 zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal zr bal 1 zr , bal zr bal , zr 1 :

,

‘

‘,

1

C02 (kg) 0,68’ 0,68: 0,711 0,69 0,69 0,65’ 0,68’ 0,65i 0,68] 0,66 0,67: 0,63! 0,61 0,61 0,64’ 0,63 0,61 0,57] 0,61 0,57 0,61] 0,59 0,60 0,55 0,53: 0,61 056] 0,63 0,49, 0,57] 0,50 0,57’, 051] 0,59 0,51 0,55! 0,511 0,59: 0,53] 0,59] 0,47: 0,55] 0,481 0,55’ 0,49:

0,56 0,49 0,53! 0,43, 0,50 0,42 0,49 0,40, 0,47 0,41, 0,49, 0,43 0,51] 0,45’ 0,49,

gas

(kWh)

(m3)

19831 l.972 1.711f 1.655: 2.384] 2.217! 2.5721 2.419] 3.075] 2.9551 3.579 3.288 1.766 1.780]

0’ 0 0: 0’ 0 0 0’ 0 0 0:

3.504 3.486 3.023 2.925 4.213 3.918 4.546 4.275 5.435 5.222 0 6.326 0 5.811 0’ 3.121 3.145 1.536! o] 2.714 1.497 0’ 2.646 2.091 0] 3.695 1.924j__qL 3.400 2.279, 0 4.028 2.126 0 3.757 2.727 0 4.819 2.607, 4.607 0: 3.179 0 5.619 2.888 0 5.104 1.554] 0] 2.747 1.780 0 3.145 1.354 0 2.393 1.497 0 2.646 1.673 0 2.956 1.924 0 3.400 1.861’ 0 3.290 0! 2.126’ 3.757 2.283 0 4.034 26071 0 4.607 0! 2.709’ 4.789 2.888 0 5.104 1.490 0 2.633 1.7061 0! 3.016 1.271 0 2.247 1.420 al 2.510 1.616! 0’ 2.856 1.865 0 3.296 1.801 0 3.183 2.0661 0’ 3.651 2.184] 0 3.860 2.507] 0 4.431 2.619’ 4.630 01 2.800’ 0 4.949 1.238 0, 2.187 1.454! 0 2.570 1.019 0 1.801 1.168 0 2.064 1.364 0 2.411 1.612 0 2.850 1.549 0 2.737 1.814, 0, 3.205 1.932] 0 3.414 2.255] 0 3.985 2.367, 0, 4.184 o] 4.503 2.548!


—


Bijlage 2

Kostenaspecten maatregelpakketten EPC 0.6 Rapportage Techniplan Adviseurs

k:\doc\e\2009\069700\e200g059700rf302002docx 17-11-2009


—


LET OP: ten opzichte van de tabellen in het hoofdtekst van het rapport zijn de plus- en mintekens andersom weergegeven! In deze bijlage: rode opvulling + groene opvulling -

negatieve waarde positieve waarde

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-1 1-2009

verhoging van de jaarlasten verlaging van de jaarlasten

‘

techniplan adviseurs bv

DGA-102X1-E-RYOO1 D 30 oktober 2009 blad 1 van 7 Status: CONCEPT

Project

1.

:

Aanscherpingstudie EPC woningbouw 2011

Onderwerp :

Uitgangspunten kosten effectiviteitbep aling

Inleiding In opdracht van de het ministerie van VROM en Senter Novem voeren DGMR en Techniplan Adviseurs een aanscherpingstudie uit voor de aanscherping van de EPC voor de woningbouw in 2011. De aanscherpingsmethodiek is vastgelegd in een rapport van DHV, d.d. 28 april 2009. in opdracht van SenterNovem. Deze methodiek besta at uit een praktijktoets en een theoretische toets. DGMR is hierin penvoerder en verantwoordel ijk voor de praktijktoets en het opstellen van maatregelenpakketten met bijbehorende conseque nties op energieverbruik en comfort. Techniplan Adviseurs is ingeschakeld om de kosteneffectiviteit van de maatregelpakketten te bepalen. De werkwijze is in hoofdlijnen als volgt: perwon ingtype is een aantal maatregelpakketten bepaal d waarmee de EPC verlaagd wordt van 0,8 naar 0,6. Van elk maatregelpakket is berekend wat de invloed is op de woonlasten door te kijken naar de hypotheeklasten (waarin de meerinvestering is opgenomen), de onderhoudskosten en de energiekosten . Deze nota geeft inzicht in de gehanteerde uitgangspunt en bij het bepalen van de kosteneffectiviteit per maatregelpakket.

2.

Uitwerking kosteneffectiviteit

2.1.

Bepaling investeringskosten maatregelen

2.1.1.

Maatregelen De te onderzoeken energiebesparende maatregelen en maatregelpakketten zijn aangeleverd door DGMR. Douche wateiwarmteterugwinning Afwijkend op de aangeleverde pakketten worden voor de gestapelde bouw worden horizontale douchewarmtewisselaars gehanteerd als uitgangspunt, aangezien verticale warmtewisselaars niet mogelijk zijn bij eenlaags appartementen. Voor de grondg ebonden woningbouw worden verticale douchewarmtewisselaars gehanteerd. initialen

+

paraaf

ir

DGA-102X1 -E-RYOOI D 30 oktober 2009 blad 2 van 7 CW-waarden

Uitgangspunt voor de aangeleverde pakketten voor de dimensionering van de warmteopwe kkers is een CW-waarde van 5 of hoger voor vrijstaande woningen en 4 voor alle andere woningtypes. Investeringskostenbepaling

2.1.2.

De kosten per maatregel zijn bepaald aan de hand van meerdere referenties. Deze referenties zijn offertes van diverse leveranciers en de EPA-k ostenkentallen, zoals deze te vinden zijn op de website van SenterNovem. Voor iedere maatre gel zijn tenminste twee referenties geraadpleegd .

2.2.

Bepaling jaarlijkse woonlasten De woonlasten bestaan uit drie delen: •

Hypotheeklasten

•

Energiekosten

•

Onderhoudskosten

De maatregelpakketten zullen een verhoging van hypotheeken onderhoudslasten tot gevolg hebben, maar daar staat een verlaging van de energiekosten tegenover. Onderstaand wordt per onderdeel de berekening en resultaten toegelicht. 2.2.1.

Hypotheeklasten ten gevolge van meerinve stering Om de kosten van de meerinvesteringen ten gevolg e van de energiebesparende maatregelen te kunnen vergelijken met de opbrengsten ten gevolge van de besparingen op energie, worden de meerinvesteringen omgerekend naar jaarlijkse woonl asten. Deze omrekening is gebaseerd op een hypotheeklastberekening voor een spaarhypotheek met een looptijd van 30 jaar. In deze berekening zijn een tweetal uitgangspunten gevarieerd, te weten: •

rentepercentage hypotheek: 4%, 6%, 8%;

•

grondquote: 0%, 30%;

De meerinvestering bij oplevering is meegenomen in de hypotheeklastenbepaling en zorgt dus voor een verhoging van het hypotheekbedrag. Er is hierin geen rekening gehouden met eventuele herinvesteringen of restwaarde van maatregelen die een kortere of juist langere levensduur hebben dan de looptijd van de hypotheek (30 jaar). Om de invloed van deze aanname te kunnen bepalen, is in de bijlage een variant toegevoegd waarin wel rekenin g wordt gehouden met herinvesteringen na 15 jaar.

6 DGA-102X1-E-RYOO1D 30 oktober 2009 blad 3 van 7

Tabel 1 Cashflow hypotheeklasten ten opzichte van de referentiewon ing [Euro/woning/jaar]’

HR-ketel HR-ketel Warmtepomp Warmtepomp WKK WKK

Balans ZR Balans ZR Balans ZR

ApparGalerij TussenHoek2-onder-1- Vrij tement woning woning kap staand -141 -199 -230 -315 -372 -625 -251 -250 -387 -534 -643 -732 -560 537 -658 743 957 -1.068 -514 -562 -658 -654 -874 -953 445 -816

De grondquote verhoogt de hypotheeklasten met 43%. Uitgedrukt in Euro’s per jaar komt dit neer op een lastenverzwaring van circa 50 tot ruim 500 Euro per jaar. 2.2.2.

Energiekosten Voor de bepaling van de baten zijn de energietarieven weergegeven in Tabel 2 als uitgangspunt gehanteerd. De energietarieven zijn gebaseerd op een gemiddeld tarief voor drie grote energieproducenten (Eneco, Nuon en Essent). Het vastrecht blijft ongewijzigd en is derhalve buiten beschouwing gelaten. Tabel 2, Energietarieven

0

Tarief gas Tarief elektriciteit

Prijspeil 1 januaii 2009 0,699 €/m 3 0,246 €/kWh

In het bepalen van de woonlasten is eveneens het effect van een prijsstijging in de energie doorgerekend door drie varianten te bepalen, te weten: prijsstijging energietarieven (over 30 jaar): 0%, 2%, 5%.

1 Negatief getal beteke nt hogere uitgaven, dus hogere hypotheeklasten

DGA-102X1-E-RYOO1D 30 oktober 2009 blad 4 van 7

Tabel 3 Besparing energiekosten ten opzichte van referentiewon ing bij een jaarlijkse energieprijsstijging van 5% 2 [Euro/woning/jaarl Appartement HR-ketel

Balans

HR-ketel Warmtepomp Warmtepomp WKK WKK

ZR Balans ZR Balans ZR

Galerij

396 558 102 114

TussenHoek2-onder-1- Vrij woning woning kap staand 375 414 417 557 891 461 444 678 771 844 204 35 93 164 272 142 224 269 276 421 609 912

Bovenstaande jaarlijkse energiebesparingen zijn gemiddelde jaarLijkse kosten en gaan uit van een jaarlijkse kostenstijging voor energie van 5% per jaar. Wanneer we uitgaan van een jaarlijkse kostenstijging van 2% per jaar, zullen de gemiddelde jaarlijkse besparingen circa 38% Lager uitvallen. 2.2.3.

Onderhoudskosten De onderhoudskosten zijn bepaald met behulp van een percentage over de meerin vestering. Het gehanteerde onderhoudspercentage is 5% voor instaliatiemaatregelen en 0% voor overig e maatregelen. De onderhoudskosten blijven constant gedurende de looptijd, het onderhoudspercentag e is over de investeringskosten prijspeil 1 januari 2009 berekend. Tabel 4 Cashflow onderhoudskosten ten opzichte referentiewoning [Euro/ 3 woning/jaarj Appartement HR-ketel HR-keteL Warmtepomp Warmtepomp WKK WKK

2


Galerij -42

-116

-58 -483 -465

-62 -471 -391

TussenHoek2-onder-1- Vrij woning woning kap staand -20 -20 -20 -185 -51 -205 -187 -189 -470 -470 -636 -652 -470 -470 -612 -624 -96

Positief getal betekent positieve cashfLow, dus besparing op de energiekosten Negatief getal betekent hogere uitgaven, dus meerkosten voor onderhoud

-277

I DGA-1 02X1-E-RYOO1 D 30 oktober 2009 blad 5 van 7

2.2.4.

Resulterende jaarlijkse woonlasten Rekening houdende met de drie uitgangspunten die worden gevarieerd (hypotheekrente, grondquote en prijsstijging energie), zijn er per maatregelpakket 18 varianten doorgerekend voor de woonlasten. In de bijlage worden deze per woningtype weergegeven, uitgesplitst in woonlasten in het eerste jaar en gemiddeld over een periode van 30 jaar. Onderstaand een samenvatting van de resultaten, uitgaande van een hypotheekrente van 6%, een grondquote van 0% en prijsstijging van de energietarieven van 5% per jaar. Tabel 5 Vermindering woonlast ten opzichte van referentiewoning [Euro/woning/jaar] 4

HR-ketel HR-ketel Warmtepomp Warmtepomp WKK WKK


ApparteGalerij TussenHoek2-onder-1- Vrijstaand ment woning woning kap 213 60 165 82 165 81 249 148 6 -61 -59 -77 -941 -804 L093 1.120 -1.429 -1.448 -865 -811 -904 -854 -1.210 4.155 67

Uit de bepaling van de jaarlijkse woonlasten, zijn de volgende aLgemene concLusies te trekken: •

Toepassen van een individuele warmtepomp voor woningen heeft een negatieve invloed op de woonlasten van de bewoner. Hierbij dient wel de kanttekening te worden gemaakt dat bij grootschaliger projecten toepassing van een collectieve warmtepomp mogelijk is met een veel lagere investering per woning. Daarbij komt dat door de toepassing van een elektrische warmtepomp het luxe niveau in de woning toeneemt. De warmtepomp maakt het mogelijk om naast verwarming ook koeling te leveren in de woning.

•

Woningen met zelf regelende roosters kennen een hogere energievraag in de EPC-berekening, waardoor de meest kosteneffectieve energiebesparende maatregelen al in de basis worden toegepast, zodat voor de aanscherping naar 0,6 alleen nog de duurdere maatregelen ‘over’ zijn. In de varianten met HR-ketel is dit goed te zien. In dewarmtepompvarianten bestaat voorzowel de balans- als de ZR-woningen het maatregelpakket uit een warmtepomp en verhoogde isolatie, zodat de kosteneffectiviteit redelijk gelijk is. In de praktijk worden zelfregelende roosters vaak toegepast met een tijd- ofCO -gestuurde 2 regeling (met afzonderlijke herberekening in de EPC). Daarmee is tegen Vrij lage meerkosten een behoorlijke besparing mogelijk.

Negatief getal betekent een verhoging van de uitgaven en dus een verhoging van de woontast.

-182

1ff DGA-102X1-E-RYOO1D 30 oktober 2009 blad 6 van 7

2.2.5.

Resulterendjlijkse woonlasten vakantiewoning Op dezelfde wijze als bij de overige woningen zijn ook voor de vakantiewoning twee maatregelpakketten doorgerekend, één met zelfregelende roosters en één met mechanisch gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning. Aangezien de EPC-eis voor de vakantiewoning minder streng is, zijn er in de referentiewoning vrijwel geen energiebesparende maatregelen toegepast en bestaat het ventilatiesysteem uit natuurlijke toevoer en mechanische afvoer. De resultaten van deze woonlastenbepaling zijn als volgt (uitgaande van een hypotheekrente van 6%, grondquote van 0% en een jaarlijkse stijging van de energiekosten van 5%): Tabel 6 Vermindering woonlast vakantiewoning ten opzichte van referentie [Euro/woning/jaar] Vakantiewoning Maatregelpakket balansventilatie Maatregelpakket zelfregelende roosters

450 176

Het maatregelpakket balansventilatie bestaat uit het toepassen van balansventilatie en verbetering van de isolatiewaarde van de schil. Dit pakket levert een grote energiebesparing op. Het maatregelpakket met de zetfregelende roosters bestaat uit zelfregelende roosters, verbetering van de isolatiewaarde van de schil en toepassing van een zonnecollector. De collector is een vrij dure investering, waardoor de jaarlasten stijgen. Een mogelijk alternatief zou het toepassen van douchewater-warmteterugwinning zijn, we verwachten dat de jaarlasten daardoor zullen verbeteren.

2.3.

Varianten: warmtepomp met buitenlucht als bron In de huidige concepten is uitgegaan van een warmtepomp met een gesloten bodemcollector. Het is ook mogelijk om de warmtepomp aan te sluiten op buitenlucht. Het temperatuurniveau van de buitenlucht varieert veel meer dan die van de bodem, zodat de warmtepomp bij extremere temperaturen toch voldoende vermogen moet blijven leveren. De meerkosten voor een dergelijke warmtepomp bedragen ten opzichte van een warmtepomp met bodemcollector circa € 2.200 tot € 5.000 afhankelijk van het benodigde vermogen.

DGA-102X1-E-RyOO1D 30 oktober 2009 blad 7 van 7

Bi La ge Bijlage 1

Investeringskosten per woning en maatregelen

Bijlage 2

Vermindering jaartasten per maatregelpakket, onderverdeeld in: Totale jaarlasten Hypotheeklasten Energiekosten Onderhoudskosten

Bijlage 3

Variantberekening met herinvestering na 15 jaar

;r

jj 4

techniplan adviseurs bv RAADGEVEND

INGENIEURSBUREAU

Bij (agj Investeringskosten per woning en maatregeLen

stok stuk

m2 gevel m2 gevel rn2 gevel m2 gevel m2 gevel m2 gevel m2 dak m2dak m2dak m2duk m2dak m2 dak m2 vloer m2 vloer m2vloer nr2 vloer m2 deur m2 deur m2deur m2deur m2 mum m2 raam m2 raam

WF bron wp wnrm bron

Horizontale WTW Vnrticnle WTIN Wp=605 Isulanovestilatie Zellregelende roosters raaggestuurde m000lers HR-lo7gaskelel (CW-4) HR-107 gasketel (CW-516( LTRad (meerkosten ton ‘IT) LTV (meerkosten loo HT) nciividuele WF cm bodemcollectoren COF= 3,1 rvamrtepomp • builenlucht 11015= St

Isolatie gevel Rc=2,5 Isslatie gevel Rc=3,5 Isolatie gevel RC=3,5 Isolatie gevel Flc=4,0 Isolat ie gevel Rc=5,0 Isolatiegevel Flc=8,0 Isslalie dak Rc=2,5 Isolatie dak Rc=3,5 Isolatie dak Rc=4,0 Isolatie dak Rc=5,0 Isolatie dak Rc=7,0 ivolalie dak Rc=1 0,0 solatie vloer Flc=2,5 selatie vloer Rc=3.0 solatie vloer Rc=3,5 snlatie vloer Ro=4,0 solatie deur U=1 ,2 solalie deur U=2,0 solatiedeurli=2,5 oolatieduurU=3,5 snlatie ramen U1 3 onlatie ramen U1 7

-

.

m

186 622 10.635 14.455

14.405

-

391 3087 4.237 2.723 5171 2.246

,

7.637 8.183 8.728 9.274 10.9t5 12.547 2.129 3.040 3466 4256 9.992 9.120 1.396 1.617 1.756 1.940 1.140 360 360 288 2.896 889 3236

—

186 522 10,635

391 3.067 4,237 2.723 5.171 2.246

-

2.604 2.700 2.978 3.162 3.726 4.278 2.128 3.040 3.466 4.256 6.992 9.120 1.386 1.617 1.756 1.940 1.140 360 360 288 2.759 847 2747

‘

20.514

391 3.087 5.034 3235 6,144 2,669 2,846 222 739 14.253

-

9.869 9.503 10.136 10.770 12 670 t4.57t 2.587 3.695 4.212 5.173 8.499 11.085 1.713 1.995 2.170 2.398 2.755 870 870 696 2.515 774 2.523

9

19.643

391 3.067 5,778 3.713 7,052 3.063 3.266 254 848 14.865

-

13.216 14.160 15.104 t 6.048 18.880 21.712 2.874 4.105 4.680 5.747 9.442 12.315 1.866 2.177 2.364 2.612 1.145 360 360 288 4.742 1.456 5145

—

6

1w

378.644

4.901 16.337 298.595

-

3.087 111.365 71.551 135.924 59.037

-

35.357

94.315 90.338 96.36g 102.383 t20.450 138.518 22.883 32.690 37.267 45.766 75.167 58.070 19.566 22.927 24.784 27.392 66.833 21.105 21.105 16.884 74.704 22.936 24.766

.

Woningen________

Project: Kostencakulatle Energiebesparende maatregelen Onderwerp: Prijs per Woning (oppervlakte, luchtdebiet, vermogen) per energiebesparende maatregel

1 van 1

351.700

4.552 1 5.174 277.920

-

3.087 103.438 66.468 126.249 54.836

-

22.768

52.108 55.830 59.552 63.274 74.440 85 608 23.377 33,395 38.070 46.753 76.809 100.185 20.142 23.499 25.513 28,159 21.375 6,750 6.750 5.450 80.712 24.780 37.281

Investeringskosten: De investeringskosten zijn opgevraagd bij aang Wenen bronnen vervolgens gemiddeld en daarna zo nodig geinterpoleerd’geeetrapoleerd. Deze prijzen zijn teruggebracht tol een waarde per grontheid (bijvoorbeeld m2 geveloppervl ak). Deze specifieke prijs per grootheid is vertaald naar een prijs per wnningtype (welke in de tabel is weergegeven).

15 P P 15

nerw vermogen verw vermogen

per woning oer woning tltektricitnil

Vaste zonwering

gevelopp gevelopp gevelnpp gevelopp gevelopp gevelopp dakopp dukopp dakopp dakopp dakopp dakspp vloer opp vloer opp vloer opp vloer opp Deuropp Deornpp Deurnpp Denropp Drievondige beglazing

in adviseurs bv

m3Ih m3/h m3/h kWth vrijstaand kWIk Lage Temp. Radiatoren Laag Temp. Sysleeni kWlh kWth kWIk kWth

Verklaring aflsortinges: Ag = gebruiksoppervlak in m2 m3/h = venlijatiedebiet in m3fh kWth verwarmingsvermagen in kW x= al aanwezig in relerentie situatie

‘snneboijem Mlorn WI(K

IVarmlepomp

Afgifte

CV-ketel

lV panelen Venlilatie

-

Appartementen Grondgebonden

Ramen

inst,il.tt. Dsuchewaler WTW

Ramen

jilasisslatre

Dnur

Vloer

Dak

Gevel

Glas

eeuw!çundig Isolatie

DGA-1 02X1 -P-RYOO1 ETot (rap)

1

12.516

391 3.087 3.687 2.369 4.550 1.951 2.061 162 540 9,240

-

7.602 8.145 8.688 9.231 10 860 12.489 2.853 4.075 4,545 5.705 9.373 12.225 1.886 2.177 2.364 2.612 1.663 525 525 420 3.032 931 3.053

fronn.n

Sliebel Eltmon

BKDi, 1 echnea Duurzaam eohrrea Duurzaam nn & CD no ho Duco Netit NeSt TPA kentallen TPA kenlallnn Techeeco

Bmn 1 Stikolherm Stiknttrern, Slikotherm Stiknttrerre Stikolherm Stikntjserrrr Isnlechniek sntechniek Isotechniejç sotechniek lsoteckniek sotechniek TPA.kentallen TFA-kentallen TPA-kentallen TFA.kentaltnn IvPA-kenlallen EPA-kentallen EFA-kentallen EFA-kenlallen EVM Sint Gobain Voordelige Zonwering

Middnling Middeling Middeling

e.ee,Ingswijzr Middeling Micideling Middeling Middeling Middeling Middeling Middeling Middeling Middeling Middeling Middeling

Harde waarde Harde waarde Middelisg

Berekening uilgevoerd door harde Waarde en interpolati&evtrapolatie

Berekening uitgevoerd door middeling en isterpolatie/entrapolatie

Berekening uitgevoerd door interpnlalie/entrnpolatie

Beeekwlngswijze Berekening uitgevoerd door middelieg en interpolatie/evtrapolatie

HR-Solar EPA-kenlallen

Dorntkerm

OPA-kentallen

eren 2

erom 2

Mitvhubishi

IOn 2 dries Bries F.PA-kentuljen Stork EPA-kentallen EPA-kentallen Valliant Vnlliant Jugu Jaga 1150

Alusta

EFA-kentallen EPA-kentaljen EFA-kentallen EPA-kentaljen

8mn 2 IPA-kentallen TFA-kentallee TPA-kenlnllen TPA-kentallen

12-11-2009

Bijlage 2 Vermindering jaarLasten per maatregelpakket, onderverdeeld in: TotaLe jaarLasten HypotheekLasten Energiekosten Onderhoudskosten

Grondguote

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

4% 4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

Prijsstijging

van 4

Project: Aanscherpingsstudie EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op jaarlasten

Blad 1

-7 -100 72 -21 283 190 -41 -148 38 -70 249 141 -82 -207 -3 -128 207 32

Balansventilatie Zelf regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp

Bal ZR (HR) (WP)

-918 -1.125 -904 -1.111 -865 -1.073 -994 -1.234 -979 -1.219 -941 -1.1S1 -1.086 -1.365 -1.071 -1.350 -1.033 -1.312

Appartementen Gallerijwoningen

Legenda Afkorting Betekenis

27 -26 82 30 232 180 8 -53 63 3 213 152 -16 -86 40 -30 190 119 -855 -1.045 -839 -1.029 -796 -98o -924 -1.144 -908 -1.128 -865 -1.085 -1.008 -1.265 -992 -1.249 -950 -1.206

(Negatief getal: vermeerdering van de jaarl asten) Ap Ap Ap Ap Bal ZR Bal ZR (H R) (1-IR) (WP) (WP) Bal (H R)

Ga

-107 -181 -54 -128 87 13 -134 -220 -81 -167 60 -25 -167 -266 -114 -213 28 -72

Ga ZR (H R) -57 -150 8 -85 182 $9 -91 -198 -26 -133 148 41 -132 -257 -67 -192 107 -18

Vermindering laartasten oer maatregeLoak ket oer woning

C)

Ap Ga

tI111Ph1n CL1IS bV

Rente

--

DGA-1 02X1 -P-RY001 D/ Sv

Ga

-837 -1.036 -808 -1M07 -731 -930 -910 -L140 -881 -1.111 -804 -1.034 -998 -1.265 -969 -1.237 -892 -L160

Bal (WP)

Ga

-808 -1.017 -788 -997 -735 -943 -884 -1.125 -864 -1.105 -811 -1.052 -977 -1.257 -957 -1.237 -903 -1.183

ZR (WP)

30-10-2009

0%

30%

6%

6%

2%

2%

5% 5%

30%

0%

30%

0%

30%

8%

8% 8% 8%

8%

0%

0%

6% 8%

5% 5%

2%

2%

0%

0% 30% 0%

50/

30%

6%

0%

5% 5%

0%

0%

2%

30%

6%

2%

0%

PrIjsstijging 0%

0%

30%

30%

4%

4% 4% 4% 4%

Grondguote 0%

Rente 4%

DGA-1 02X1 -P-RYOO1 Di Sv

Project: Aanscherpingsstudie EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect opjaarLasten

Blad 2 van 4

(KR)

(H R)

-19

ZR

Bal

-109

-224

-288

-1.022 -1.266

-57 -250

12

Betekenis

(HR)

(W P)

Hoog rendementsketel Warmtepomp

Balansventilatie Zelf regelende roosters

Bal ZA

Hoekwoning

HW

Tussenwoning

-1.201 -1.529

-1.214 -L542

-225

-1.219 -1.547

-L375

-1.093

-1.388

-1.106

-1.393

-1.111

-1.004 -1.247

-1.261

-1.017

(WP)

Bal

TW

-418

-481

127

-29 -144

-203

-88

6

-160

66

-327

-161

-390

165

-90

8

-149

-50

-85

111

-253

59

Legenda Atkorting TW

-172 -315

196

-46

39

-104

TW

TW

-931

-1.340

-t012

-L424

-1.096

-1.456

-1.128

-1.186

-904

-1.270

-988

-1.020 -1.302

-1.059

-815

-1.143

-899

-1.175

(WP)

ZR

TW

atief getal: vermeerdering van de jaarlasten )

(KR)

Bal

HW

-92

-127

30

-284

-127

-343

-186

-53

82

-211

-76

-269

-134

S

124

-150

-33

-208

(H R)

ZR

HW

-416

-149

-671

-405

-767

-501

-290

-61

-546

-317

-642

-413

-187

11

-443

-245

-341 -539

Vermindering iaarlasten oer maatregeloakket per woning (Neg

0

HW

-1.613

-1.277 -1.648 -1.242

-1.290 -1.661

-1.439

-1.120

-1.155 -1.474

-1.487

-1.168

-1.295

-1.020

-1.055 -1.330

-L068 -1.343

(WP)

Bal

HW

-1.288

-962

-1.389

-L063

-1.101 -1.427

-L135

-854

-956 -1.236

-1.274

-994

-1.008

-766

-1.110

-868

-906 -1.148

(WP)

ZR

30-1 0-20 09

4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

0%

30% 0% 30%

0% 30% 0%

4%

4%

Grondguote

Rente

DGA-102X1-P-RYOO1 D / Sv

5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5%

Prijsstijging

Effect op jaarlasten

Project: Aanscherpingsstudie EPC Ondeiwerp: Kostenconsequenties

Blad 3 van 4

-372 -610 -263 -501 28 -210 -459 -734 -350 -626 -59 -334 -564 -885 -455 -776 -164 -485 -1.384 -1.739 -1.361 -1.716 -1.299 -1.654 -1.514 -1.924 -1.490 -1.901 -1.429 -1.839 -1.670 -2.148 -1.647 -2.125 -1.585 -2.063

Vrijstaande woning Balansventilatie Zelf regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp Micro-Warmtekracht koppeling

Bal ZR (HR) (W P) (wkk)

-1.235 -1.559 -t196 -1.520 -1.092 -1.415 -1.353 -1.727 -1.314 -1.689 -1.210 -1.584 -1.496 -1.932 -1.457 -1.893 -1.353 -1.789

V

Legenda Afkorting Betekenis 2k 2 onder 1 kap woning

-74 -211 5 -133 215 77 -124 -283 -45 -205 165 5 -185 -371 -106 -292 104 -82

(Negatief getal: vermeerdering van de jaarlasten) 2k 2k 2k 2k Bal ZR Bal ZR (1-1 R) (1-1 R) (WP) (WP) 2k Bal (wkk)

-124 -322 -544 -236 -458 -6 -228

-188 -353 -103 -268 12 -38 -249 -440 -163 -354

V Bal (H R) -297 -528 -171 -403 165 -66 -381 -649 -255 -523 81 -187 -484 -796 -358 -670 -22 -333

Vermindering laarlasten Der maatregeLoakket per woning

CD

-1.445 -1.841 -1.406 -1.802 -L304 -1.700 -1.589 -2.047 -t551 -2.009 -1.448 -1.906 -1.764 -2.297 -1.726 -2.259 -1.623 -2.156

Bal (WP)

ZR (H R) -416 -687 -297 -568 22 -249 -515 -829 -396 -710 -77 -391 -635 -1.000 -516 -881 -197 -562

V

V

-1.245 -1.598 -1.186 -1.539 -1.027 -1.380 -1.374 -1.782 -1.315 -1.723 -1.155 -1.564 -1.530 -2.005 -1.471 -1.946 -1.312 -1.787

ZR (WP)

V

V

-544 -846 -415 -718 -71 -374 -654 -L004 -526 -876 -182 -531 -788 -1.195 -660 -1.067 -315 -723

ZR (wkk)

30-1 0-20 09

Grondquote

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

4% 4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

Prijsstijging

techniplan adviseurs

Rente

‘

DGA-1 02X1 -P-RY0OI 0/Sv

Betekenis Vakantiewoning Balansventilatie Zelf regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp

Bal ZA (HA) (WP)

-111 -215 -23 -126 214 111 -149 -26$ -61 -180 176 57 -195 -334 -106 -245 131 -8

Vak

Legenda

49 -76 171 45 496 371 3 -141 125 -20 450 305 -52 -221 69 -99 395 226

Afkorting

Vak

(Negatief getal: vermeerdering van de jaarlasten) Vak Bal ZR (HR) (HR)

Vermindering jaarlasten per maatregelpakket per woning

Project: Aanscherpingsstudie EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op jaarLasten

Blad 4 van 4 30-1 0-2009

8% 8% 8% 8% 8% 8%

6%

6%

6%

6% 6% 6%

4% 4% 4%

4%

2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

0% 0%

5% 5%

0%

0% 2% 2%

0%

30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

4% 4%

Prijsstijging

Grondguote

Rente

DGA-1 02X1 -P-RY001 D / Sv (hyp)

Kostenconsequenties Effect op hypotheeklasten

(H R)

(H R)

Gallerijwoningen

Balansventilatie

Zelf

Ga

Bal

ZR

-651 -930 -651 -930 -651 -930

-799

-560

-799

691 -484 -691 -484 -691 -560 -799 -560

Warmtepomp

Hoog rendementsketel

regelende roosters

Betekenis Appartementen

(HR) (WP)

-484

CNP)

(wP)

Ap

-292 -418 -292 -418 -292 -418

-359

-251

-359

310 -217 -310 -217 -310 -251 -359 -251

-217

ZR

Ap

Bal

Ap

Afkorting

Legenda

474 -122 -174 -122 -174 -141 -201 -141 -201 -141 -201 -164 -234 -164 -234 -164 -234

ZR

Bal

-122

Ap

Ap

-598 -854 -598 -854 -598 -854

-734

-635 -514 -734 -514 -734 -514

-444

-635

-444 635 -444

(Negatief getal: vermeerdering van de jaarlasten)

(H R)

Bal

Ga

-216 309 -216 -309 -216 -309 -250 -357 -250 -357 -250 -357 -291 -416 -291 -416 -291 -416

-172 -246 -172 -246 -172 -246 -199 -285 -199 -285 -199 -285 -232 -331 -232 -331 -232 -331

(H R)

ZR

Ga

(wP)

Bal

Ga

Vermindering hypotheeklasten per maatregelpakket per woning

erwerp:

van 4

Aanscherpingsstudie EPC

Blad 1

-537 -767 -537 -767 -625 -892 -625 -892 -625 -892

-767

-464 -663 -464 -663 -537

-464 -663

Ga

(WP)

ZR

-486 -694 -486 -694 -562 -803 -562 -803 -562 -803 -654 -934 -654 -934 -654 -934

-486 -694

30-10-2009

-

8% 8% 8%

8% 8% 8%

4% 4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6%

Rente

30%

2%

5% 5%

0%

5% 0% 0% 2%

5%

0% 0% 2% 2%

5% 5%

0% 2% 2%

0%

Prijsstijging

30%

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0%

30%

Grondguote 0%

tnvrsl

DGA-1 02X1 -P-RYOO1 D/ Sv (hyp)

Onderwerp:

(HR)

(HR)

-335

-658

-939

-387

-553


Bal


(HR) (W P)

ZR

Hoekwoning

-1.093

-765

-1.093

HW

Betekenis

-939 -765 -1.093 -765

Tussenwoning

-644

-451

-644

-451 -644 -451

-553

-387 -658

-939

-553

-478 -387

-335

-569 -812 -569 -812 -658

-335

-812

-569

-478

-478

(WP)

Bal

TW

Afkorting TW

Legenda

-382

-268

-382

-284 -199 -284 -199 -284 -230 -329 -230 -329 -230 -329 -268 -382 -268

ZR

Bal

-199

TW

1W

-939

-658

-939

-658

-939

-812 -569 -812 -658

-569

-812

-569

-1.093

-765

-1.093

-765 -1.093 -765

(WP)

ZR

TW (HR)

Bal

HW

-524

-367

-524

-389 -273 -389 -273 -389 -315 -450 -315 -450 -315 -450 -367 -524 -367

-273

(HR)

ZR

HW

-888

-622

-888

-763 -622 -888 -622

-534

-763

-534

-L235

-865

-1.235

-1.061 -865 -1.235 -865

-743

-1.061

-743

-1.061

-743

-763

-534

-642 -918 -642 -918 -642 -918

-462 -660 -462 -660 -462 -660

(wP)

BaL

HW

maatregelpakket oer woning


per

Effect op hvpotheeklasten

Kostenconsequenties

Project: Aanscherpingsstudie EPC

B’ad 2 van 4

Vermindering hvpotheeklasten

r

0

HW

-565

-934

-654

-934

-654

-934

-807 -565 -807 -565 -807 -654

-1.087

-761

-1.087

-761 -1.087 -761

(WP)

ZR

30-1 0-20 09

30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

6% 6% 6%

6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0%

4% 4% 4% 4% 4% 4% 6%

1ip1fl

Grondguote

-

Rente

-

DGA-1 02X1 -P-RY001 D / Sv (hyp)

Prijsstijging 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

adviseurs

van 4

-460 -372 -532 -372 -532 -372 -532 -433 -619 -433 -619 -433 -619

-322

-322 -460 -322 -460 -556 -794 -556 -794 -556 -794 -643 -919 -643 -919 -643 -919 -749 -1.069 -749 -1.069 -749 -1.069

(H R) -827 -1.182 -827 -1.182 -827 -1.182 957 -1.367 -957 -1.367 -957 -1.367 -1.114 -1.591 -1.114 -1.591 -1.114 -1.591

(WP)

Balansventilatie Zelf regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp Micro-Warmtekracht koppeling

(HR) (WP) (wkk)

-756 -1.080 -756 -1.080 -756 -1.080 -874 -1.249 -874 -1.249 -874 -1.249 -1.017 -1.453 -1.017 -1.453 -1.017 -1.453

(WP)

Bal ZR

Legenda Afkorting Betekenis 2k 2 onder 1 kap woning V Vrijstaande woning

(H R)

(Negatief getal: vermeerdering van de jaartasten) 2k 2k 2k 2k Bal ZR Bal ZR (wkk)

2k Bal

—

-385 -550 -385 -550 -385 -550 445 -636 -445 -636 -445 -636 -518 -740 -518 -740 -518 -740 -541 -772 -541 -772 -541 -772 -625 -893 -625 -893 -625 -893 -728 -1.040 -728 -1.040 -728 -1.040

(H R)

V Bal

-633 -905 -633 -905 -633 -905 -732 -1.046 -732 -1.046 -732 -1.046 -852 -1.218 -852 -1.218 -852 -1.218

(H R)

V ZR

Vermindering hvpotheeklasten per maatregelpakket per woning

Project: Aanscherpingsstudie EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op hypotheeklasten

Blad 3

-924

-924 -1.320 -924 -1.320 -1.320 -1.068 -1.526 -1.068 -1.526 -1.068 -1.526 -1.244 -1.777 -1.244 -1.777 -1.244 -1.777

(WP)

V Bal

-824 -1.177 -824 -1.177 -824 -1.177 953 -1.361 -953 -1.361 -953 -1.361 -1.109 -1.584 -1.109 -1.584 -1.109 -1.584

(WP)

V ZR

-706 -1.008 -706 -1.008 -706 -1.008 -816 -1.166 -816 -1.166 -816 -1.166 -950 -1.357 -950 -1.357 -950 -1.357

(wkk)

V ZR

30-10-2009

0%

30% 0% 30% 0% 30°k 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0%

4%

4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

30%

Grondquote

Rente

tchfliPhlfl

DGA-1 02X1 -P-RYO01 D / Sv (hyp)

bV

5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5%

0%

Priisstljqlnq

UIS

Project: Aanscherpingsstudie EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op jaarLasten

Blad 4 van 4

Betekenis Vakantiewoning Balansventilatie Zelf regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp

Afkorting Vak Bal ZA (HA) (WP)

-344 -241 -344 -241 -344 -278 -398 -278 -398 -278 -398 -324 -463 -324 -463 -324 -463

-241

vermeerdering van de jaarlasten) Vak ZR (1-IR)

Legenda

-417 -292 -417 -292 -417 -338 -483 -338 -483 -338 -483 -393 -562 -393 -562 -393 -562

-292

(Negatief getal: Vak Bal (1-IR)

Vermindering hypotheeklasten per maatregelpakket per woning

0 30-10-2009

Grondguote

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

Rente

4% 4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

Prljsstljglng_

technip1atsbv

DGA-102X1 -P-RYOO1 E / SV(energ)

268 268 347 347 558 558 268 268 341 347 558 558 268 268 347 347 558 558

Warmtepomp



Bal

ZR

(HR) (WP)

Appartementen Gallerijwoningen

49 49 63 63 102 102 49 49 63 63 102 102 49 49 63 63 102 102

Ap

(WP)

Bal

Ap

Ga


ZR (HR)

Bal (HR) 190 190 246 246 396 396 190 190 246 246 396 396 190 190 246 246 396 396

Ap

Ap

ZR (WF’)

Ap

55 55 71 71 114 114 55 55 71 71 114 114 55 55 71 71 114 114


Bal (HR)

Ga

181 181 234 234 375 375 181 181 234 234 3/5 375 181 181 234 234 375 375

ZR (1-IR)

Ga

222 222 287 287 461 461 222 222 287 287 461 461 222 222 287 28/ 461 461

Vermindering energielasten per maatregelpakket per woning

Project: Aanscherpingsstudle EPC Onderwerp: Kostenconseguenties Effect op jaarlasten (energie)

Blad 1 van 4

Bal (WF’)

Ga

98 98 127 127 204 204 98 98 127 127 204 204 98 98 127 127 204 204

Ga

ZR (WF’) 68 68 88 88 142 142 68 68 88 88 142 142 68 68 88 88 142 142

30-1 0-2009

0% 30% 0% 30% 0% 30%

0%

30%

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

4% 4% 4%

6%

6%

6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

4% 4%

4%

Grondguote

Rente

I

»

5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

2%

0% 0% 2%

Prijsstijging

»

techniplan adviseurs l,v

DGA-102X1 -P-RYOO1 E/ SV(energ)

(1-IR)

(HR)

276 216 444 444 214 214 276 216 444 444

214

214

444 444

276

214 214 276

Warmtepomp

Hoog rendemenfsketel

ZR

(HR) (WP)

22 22 35 35 11 17 22 22 35 35

17

17

35 35

22

17 17 22

Balarisventilatie Zelf regelende roosters

Hoekwoning

Tussenwoning

(WP)

Bal

TW

Bal

TW HW


258 258 414 414 199 199 258 258 414 414

199

199

414

414

258

ZR

Bal

199 199 258

»1W

TW

(WF’)

ZR

TW

139 139 224 224 108 108 139 139 224 224

108

108

224

224

139

108 108 139

(Negatief getal: vermeerdering van de laarlasten)

(HR)

Bal

HW

259 259 417 417 201 201 259 259 417 417

201

201

417

417

259

201 201 259

(HR)

ZR

HW

422 422 678 678 326 326 422 422 678 678

326

326

678

678

422

326 326 422

Vermindering energielasten oer maatreeLoakket oer won ing

Project: Aanscherpingsstudie EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op jaarlasten (energie)

Blad 2 van 4

1-1W (WF’)

Bal

93 93 45 45 58 58 93 93 45 45 58 58 93 93

58

45 45 58

1-1W

(WF’)

ZR

130 130 168 168 269 269 130 130 168 168 269 269

269

269

16B

130 130 168

30-1 0-2009

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0%

4% 4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6% 8% B% 8% 8% 8% 8%

30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

30% 0%

Grondguote

0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

50/,

5%

2%

0% 0% 2%

Prijsstijging

techniplanadviseursbv

Rente

(,

DGA-102XI-P-RYOO1 B / SV(energ)

(1-IR)

371 371 480 480 771 /71 371 371 480 480 771 771

771

371 371 480 480 771

2k

Micro-Warmtekracht koppeling

(wkk)


CNP)

Warmtepomp

regelende roosters

Balansventilatie

Zelf

2k ZR

(HR) (WP)

Bal ZR

2 onder 1 kap woning Vrijslaande woning

79 79 102 102 164 164 79 79 102 102 164 164 79 79 102 102 164 164

2k

(WP)

Bal

V


346 55/ 55/

346

(1-IR)

Bal

268 268 346 346 551 557 268 268 346 346 557 55/ 268 268

2k ZR

2k 2k

1/2 172 216 216 133 133 172 172 276 276

133

293

293 319 379 609 609 293 293 3/9 379 609 609 293 293 379 379 609 609

133 172 172 2/6 276 133

(wkk)

Bal

133


(1-IR)

Bal

V

555 891 891 429 429 555 555 891 891

555

429 429 555 555 891 891 429 429

Project: Aanscherpingsstudie EPC Onderwerp: i(ostenconsequenties Effect op jaarlasten (energie) Vermindering energielasten per maatregelpakket per woning

Blad 3 van 4

(1-IR)

ZR

V

844 844

525

525 844 844 406 406 525

525

406 406 525 525 844 844 406 406

(WP)

Bal

V

169 272 2/2 131 131 169 169 272 272

169

131 131 169 169 272 212 131 131

(WP)

ZR

V

262 421 421 203 203 262 262 421 421

262

203 203 262 262 421 421 203 203

V

(wkk)

ZR

439 439 567 567 912 912 439 439 567 567 912 912 439 439 567 567 912 912

30-10-2009

Rente 4% 4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6/ 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

—-

Prljsstllqlnq 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%


Grondciuote 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

‘

DGA-102X1-P-RYOOI E / SV(energ)

Balansventilatie Zelf regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp

(HR) (WP)

Legenda Betekenis Vakantiewoning

302 302 390 390 627 627 302 302 390 390 627 627 302 302 390 390 627 627

vermeerdering van de jaarlasten) Vak ZR (KR)

Bal ZR

Afkorting Vak

415 415 536 536 861 861 415 415 536 536 861 861 415 415 536 536 861 861

(Negatief getal: Vak Bal (HR)

Vermindering energielasten per maatregelpakket per woning

Project: AanscherpingsstudieEPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op jaariasten (energie)

Blad 4 van 4 30-10-2009

30%

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

4%

4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

2%

PrIjsstIjging 0% 0% 2%


Grondquote 0% 30% 0%

(,

Rente 4% 4% 4%

—

DGA-102X1-P-RYOO1 E / SV(onh) Blad 1 van 4

Kostenconsequenties Effect op onderhoudskosten

(HR)

(t-IR)

-58 -58 -58 -58 -58 -58 -58 -58 -58 -58 -58 -58 -58 -58

-58

-58 -58 -58

(WP)

Bal

Ap

(HR) (WP)

-483 -483 -483 -483 -483 -483 -483 -483 -483 -483 -483 -483 -483 -483

-483

-483 -483 -483

Warmtepomp


regelende roosters

Balansventilalie

Zelf

Bal

ZR

Legenda Afkorting Betekenis Ap Appartementen Ga Gallerijwoningen

-42 -42 -42 -42 -42 -42 -42 -42 -42 -42 -42 -42 -42 -42

-42

ZR

Bal

-42 -42 -42

Ap

Ap

(WP)

ZR

Ap

-465 -465 -465 -465 -465 -465 -465 -465 -465 -465 -465 -465 -465 -465

-465

-465 -465 -465


(HR)

Bal

Ga

-116 -116 -116 -116 -116 -116 -116 -116 -116 -116 -116 -116 -116 -116

-116

-116 -116 -116

(HR)

ZR

Ga

-62 -62 -62 -62 -62 -62 -62 -62 -62 -62 -62 -62 -62 -62

-62

-62 -62 -62

(wP)

Bal

Ga

Vermindering onderhoudskosten per maatregelpak ket per woning

Onderwerp:

Project: Aanscherpingsstudie EPC

0

-471 -471 -471 -471 -471 -471 -471 -471 -471 -471 -471 -471 -471 -471

-471

-471 471 -471

Ga

(wP)

ZR

-391 -391 -391 -391 -391 -391 -391 -391 -391 -391 -391 -391 -391 -391

-391

-391 -391 -391

30-1 0-2009

Grondguote

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

4% 4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

-

bv

0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

Prijsstijging

-


Rente

-

DGA-102X1P-RYOO1 E / SV(onh)

-20 -20 -20 20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20

1W ZR (HR) -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51 -51

TW Bal (WP)

Balansvenlilatie Zelf regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp

(HR) (WP)

-470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470

Bal ZR

Legenda Afkorting Betekenis 1W Tussenwoning HW Hoekwoning

TW Bal (HR) 1W ZR (WP) -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470


HW Bal (HR)

—

-20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20 -20

HW ZR (HR) -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205 -205

HW Bal (WP) -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -410 -470 -470 -470

Vermindering onderhoudskosten per maatregelpakket per woning

Project: Aanscherpingsstudie EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op onderhoudskosten

Blad 2 van 4

HW ZR (WP) -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470 -470

30-1 0-2009

-20

5% 5%

0%

30%

0%

30%

0% 30%

0% 30%

0%

30%

0%

30%

0%

30%

4% 6%

6%

6% 6%

6% 6%

8%

8%

8%

8%

8%

8%

0%

5% 5%

2%

0% 2%

0%

5% 5%

0% 2% 2%

-20 -20

2% 2%

-187

-187

-187

-187 -187

-187 -187

-187 -187 -187

-187 -187

-187

-187 -187 -187

-187 -187 -636

2 onder 1 kap woning

Balansventilatie Zelf regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp Micro-Warmtekracht koppeling

Bal

jHR) (WP)

-612

Vrijstaande woning

(wkk)

ZR

-612 -612 -612 -612

-612 -612 -612

-612 -612 -612

-612

-612 -612

-612

-612

-612 -612

2k

-636 -636 -636

-636 -636

-636 -636 -636

-636 -636

-636 -636

-636

-636

-636 -636

-636

V


-20 -20

-20 -20 -20

-20 -20 -20

-20 -20

-20 -20

-20

-20

0%

-20 -96

-96 -96 -96

-96 -96

-96 -96 -96

-96 -96 -96 -96

-96

-96

-96 -96

-96

(1-IR)

(wkk)

(WP)

(HR) (WP)

Bal

(1-IR)

V

Bal

—

-189 -189

-185 -185

-189 -189

-189 -189

-185 -185 -185 -185

-189 -189 -189

-185 -185 -185

-185 -185

-189 -189 -189

-189 -189

-189 -189

-189 -189

-185

-185

-185 -185 -185

-185 -185

(1-IR)

ZR

V

per maatregelpakket per woning

2k

0%

30%

Kostenconsequenties Effect op onderhoudskosten

(Negatief getal: vermeerdering van de jaartasten) 2k 2k 2k 2k Bal ZR Bal ZR

30%

4% 4%

Blad 3 van 4

Aanscherpingsstudie EPC

Vermindering onderhoudskosten

4% 4%

4%

Prijsstijging 0%

Project: Onderwerp:

Grondguote 0%

-

technipian adviseurs b’’

Rente

(,

DGA-1 02X1-P-RYOO1 8 / SV(onh)

0

(WP)

Bal

V

-652

-652 -652

-652 -652

-652 -652 -652 -652 -652 -652

-652

-652

-652 -652 -652

-652 -652

ZR (Wp)

V

-624

-624 -624

-624

-624

-624 -624 -624 -624 -624 -624

-624 -624

-624

-624

-624 -624

-624

V ZR (wkk)

-277

-277 -277

-277 -277 -277 -277 -277 -277 -277

-271

-277

-277

-277 -277 -277

-277 -277

30-1 0-2009

6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

0°k 30% 0% 30% 0% / 0 3Q

4% 4% 4% 4% 4% 4% 6%

6%

Grondauote

Rente

-

DGA-102X1-P-FWOO1 0 / SV(onh)

5%

5% 0% 0% 2% 2% 5%

5%

0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2%

Prllsstllalna

Vermindering jaaiiasten_pç rnaatrege1pakket per woning


(HR) (WP) Warmtepomp


Bal ZR

-173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173 -173

Vakantiewoning

Legenda Betekenis

-73 -73 -73 -73 -73 73 -73 -73 -73 -73 -73 -73 -73 -73 -73 -73 -73 -73

Vak ZR (t-IR)

Afkortinci Vak

Vak Bal (HR)


r Project: Aanscherpingsstudie EPC Ondeiwerp: Kostenconsequenties Effect op onderhoudskosten

Blad 4 van 4 30-1 0-2009

Slilage 3 Variantberekening woonlasten met herinvestering na 15 jaar

(

techniptan adviseurs bv RAADGEVEND

INGENIEURSBUREAU

DGA-1 02X1-E-RYOO1 D-BIJLAGE3 2 november 2009 blad 1 van 1

Project

Aanscherpingstudie EPC woningbouw 2011

Onderwerp

Bijlage 3 Woon lastenberekening met herinvestering na 15 jaar

Zoals weergegeven in de rapportage is in de aanscherpingsmetho diek aangenomen dat installatietechnische maatregelen een levensduurvan 15 jaar en bouwkundige maatregelen een levensduur van 50 jaar hebben. De woonlastenberekening bescho uwt echter alleen de woonlasten als onderdeel van de hypotheek gedurende 30 jaar, zodat hierin geen herinvestering is meegenomen voor de installatietechnische maatregelen. Om een indicatie te geven van het effect van dit uitgangspunt, hebben we als variant de woonkosten nogmaals doorgerekend, maar nu met een extra spaarpotje voor de herinvestering in

de installaties. Hierbij is er vanuit gegaan dat de bewoner in jaar 0 begint met het opbouwen van een spaarpot om daaruit in jaar 15 de herinvestering in de installatietech nische maatregelen te kunnen betalen. Het rentepercentage wat over dit spaarbedrag wordt bereke nd, is gelijk gesteld aan dat van de spaarhypotheek.

De afschrijvingstermijn van de bouwkundige maatregelen is gesteld op 50 jaar. In de huidige hypotheekberekening worden deze kosten opgenomen in de hypotheeklast enberekeningen daarmee over 30 jaar verrekend. Om rekening te houden met de afschrijvingstermijn van 50 jaar in deze berekening, zou aan het einde van de looptijd een restwaarde meegenomen moeten worden. Omdat dit echter afwijkt van wat de bewonerwerkelijk aan woonlasten ervaart, hebben we ervoor gekozen dit niet in de berekening mee te nemen. Tabel BI Verschil hypotheeklasten ten opzichte van de referentiewoning [Euro/ woning/jaarj

HR-ketel Balans HR-ketel ZR Warmtepomp Balans Warmtepomp ZR WKK Balans WKK ZR

ApparGalerij TussenHoek2-onderVrij tement woning woning 1-kap staand 195 12 158 75 158 7 228 128 0 -131 -129 -147 -1.050 -926 -1.191 -1.218 -1.564 -1.584 -

975

-902

-1.002

-952

-1.346 29

-1.291 -287

2%

2%

2%

0%

30%

0% 30% 0%

30%

0%

30%

0% 30%

6%

6% 6% 8%

8%

8%

8%

8%

8%

0%

2%

30%

6%

6%

5% 5%

0%

5% 5% 0%

2% 5% 5% 0%

30%

30% 0%

2%

0%

0%

Prijsstijging 0% 0%

Grondquote 0% 30%

Rente 4% 4% 4% 4% 4% 4% 6%

techniplan

DGA-102X1-P-RYOO1E/SV Blad 1 van4

-99

-31

Balansventilatie

Bal

(HR) (WP) Warmtepomp


Zelf regelende roosters

Gallerijwoningen

Ga

ZR

Betekenis Appartemenlen

Ap

65

190

-146

-21

Afkorting

Legenda

104

174

-45

25

-225

121

134

-90

18

-169

-61

-1.406

-1.126

-1.444

-1.165

-1.458

-1.179

-1.290

-1.050

-1.329

-1.089

-1.343

-1.103

-1200

-1.238

-1.031

1c.6

228

-101

-1.045 -1.253

-992

(WP)

Bal

Ap

259

-45

48

195

-15

45

-71

-11

211

9

61

-30 -123

(HR)

(HR)

-47

ZR

Bal

6

Ap

Ap

vermeerdering van de jaarlasten)

(WP)

ZR

Ap

-1.300

-1.043

-1342

-1.086

-1.359

-1.102

-1.195

-9/5

-1.238

-1.018

-1.254

-1.034

-1.113

-923

1.15o

-960

-982 -2172

(HR)

Bal

Ga

-113

-14

-255

-155

-308

-208

-73

12

-215

-129

-268

-182

31

-184

-110

-237

-163

(HR)

ZR

Ga

Project: Aanscherplngsstudle EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op laarlasten Vermindering jaarlasten per maatregelpakket per woning (met herinvestering) (Negatiegetah

0

-80

-35

90

-209

-84

-274

-149

21

128

-153

-46

-218

-111

159

-108

-15

-173

Ga

(wP)

Bal

-978

-915

-1.264

-996

-1.341

-1.073

-1.369

-1.102

-1.156

-926

-1.232

-1.002

-1.261

-1.031

-1.262

-982

-1.315

-1.035

-1.335

-1.055

-902 -1.1-3

-1.197

-95n

-1.217

-975

-841

-1.050

-895 -1303

-1.123

-873

(WP)

1.072

-1.148

-950

-1.177

Ga ZR

30-10-2009

6% 6% 6% 6% 6°I 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

4% 4%

Rente 4% 4% 4% 4%

-

30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

001o

Prijsstijging 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

techniplan adviseurs 1,’

Grondquote 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

DGA-102X1 -P-RYOO1 EI Sv

1

Betekenis Tussenwoning Hoekwoning Balansventilatie Zelf regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp

Bal ZR

(HR) (WP)

-179 -323 -117 -260 51 -93 -231 497 -168 -334 0 -166 -293 -486 -231 -424 -63 -256

Afkorting TW HW

Legenda

-57 -155 2 -97 158 60 94 -208 ‘35 -150 121 7

-27 -112 32 ‘54 188 -1.136 -1,379 -1.131 4.374 -1.118 -1.361 -1.209 -1.491 -1.204 4.486 -1.191 -1.472 -1.303 -1.631 1.298 -1.626 -1.284 -1.612

(Negatief getal: vermeerdering van de laarlasten) TW TW 1W Bal ZR Bal (HR) (HR) (WP) 1W ZR ANP)

4.180 -1.SOS -1.096 -1.424

-1.540

-1.002 -1.28.4 1.212

-1.3ö8

-1.OSo

-1400

-1.045 -1.289 -1.013 1.257 -929 -2.273 -1.118

HW Bal (HR) -99 -216 -41 -158 117 0 -141 -276 -82 ‘217 75 -60 -192 -349 -133 -290 24 -133

HW ZR (HR)

Vermindering jaarlasten per maatregelpakket per won Ing (met herinvestering)

Project: Aanscherpingsstudle EPC Ondeiwerp; Kostenconsequenties Effect op jaarlasten

Blad 2 van 4

\

-422 -620 -326 -524 -70 -268 -483 -712 -387 -616 -131 -360 -560 -827 -465 -731 -209 -475

HW Bal (WP) -1.182 -1.457 -1.169 4.444 -1.134 -1.409 -1.266 -1.585 -1.253 ‘1.571 -1.218 -1.537 -1.374 -1.745 -1.361 -1.731 -1.326 -1.696

HW ZR (WP)

4.185 -1.511 4.147 -1.473 -1.046 -1.372

-1.232

-1.019 -1.262 -982 4.224 -$80 -1.122 -1.092 -1.372 -1.054 -1.334 -952

30-10-2009

-

-

-

bv

0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%

Prijsstijging

techniplanaciviseurs

Grondquote 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0°k 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

P-RYOO1 E / Sv

Rente 4% 4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6% 8% 8% 8% 8% 8% 8%

DGA1 02X1 Blad

3 van 4

0

2k

CINP)

Micro-Warmtekrachl

(wkk)

-1.542 -1.897 -1.519 -1.874 -1.457 -1.812 -1.650 -2.060 -1.626 -2.037 -1.564 -1.975 -1.787 -2.264 -1.764 -2.241 -1.702 -2.179

koppeling


regelende roosters

(HR)

Zelf

Balansventilatie

Vrijstaande woning

(WP)

Bal ZR

V

-453 -691 -344 -582 -53 -291 -528 -804 -420 -695 -129 -404 -624 -945 -515 -836 -224 -545

2k Bal

Legenda Betekenis 2 onder 1 kap woning

(HR)

Afkorting

(HR)

Bal

-81 -219 -3 -141 207 69 -131 -290 -52 -212 158 -1 -191 -376 -112 -298 98 -88

2k ZR

2k


-1.393 -1.717 -1.354 -1.678 -1.250 -1.57/4 -1.489 -L863 -1.450 -1.825 -1.346 -1.720 -1.613 -2.049 -1.574 -2.010 -1.470 -1.906

(wkk)

(WP)

2k Bal

ZR

2k

-162 -354 -576 -268 -491 -39 -2ô1

25

-233 -398 -147 -312 83 -82 -287 -476 -201 -392

(1-IR)

Bal

V

Vermindering jaarlasten per maatregelpakket per woning (met herinvestering)

Project: Aanscherpingsstudie EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op Jaarlasten

0

-383 -614 -257 -489 79 -152 -455 -723 -330 -598 7 -261 -547 -859 -422 -733 -85 -397

(HR)

ZR

V

-497 -768 -378 -649 -59 -330 -585 -898 -465 -779 -147 -461 -695 -1.060 -576 -941 -257 -622

(WP)

Bal

V

-1.602 -1.998 -1.564 -1.960 -1.461 -1.857 -1.725 -2.183 -1.687 -2.144 -1.584 -2.042 -1.881 -2.414 -1.842 -2.375 -1.740 -2.273

(WP)

ZR

V

-1.403 -1.756 .1.343 -1.697 -1.184 -1.537 -1.510 -1.918 -1.450 -1.859 -1.291 -1.699 -1.647 -2.122 -1.587 -2.062 -1.428 -1.903

(wkk)

ZR

V

30-1 0-2009

-667 -969 -538 -841 -194 -497 -760 -1.110 -632 -981 -287 -637 -679 -1.2Stj -750 -1.157 -406 -813

8% 8% 8% 8% 8%

Rente 4% 4% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 6% 6% 6% 6%

“‘

Prijsstijging 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5% 0% 0% 2% 2% 5% 5%


Grondguote 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30% 0% 30%

‘

OGA-102X1-P-RYOOI E / Sv

0

Balansventilatie Zelt regelende roosters Hoog rendementsketel Warmtepomp

(HR) (WP)

Legenda Betekenis Vakantiewoning

30 -213 -337 -130 -249 107 -12 -254 -393 -165 -304 71 -67

133

-192 -295 -103 -20u

Bal ZR

Afkorting Vak

31 -94 152 27 478 352 -12 -157 109 -36 434 290 -66 -234 56 -113 381 213

(Negatief getal: vermeerdering van de jaartasten) Vak Vak 8a1 ZR (HR) (HR)

Vermindering jaarlasten per maatregelpakket per woning (met herinvesterin g)

Project: Aanscherplngsstudie EPC Onderwerp: Kostenconsequenties Effect op jaarlasten

Blad 4 van 4

1

30-10-2009


—


Bijlage 3

Gegevens referentie vakantiewoning

17-11-2009


—


Tabel 1 Kenmerken van de referentie vakantiewoning kenmerken van de woning beukmaat

6.0 m

voningdiepte

10.2 m

,erdiepingshoogte(m)

2.6 m

gebruiksoppervlakte

108.0 m 2

,erliesoppervlakte

263.7 m 2

,erhouding Ag/Averije

0.4

Tabel 2 Bouwkundige gegevens van de referentie vakantiewoning bouwkundige gegevens variant met mechanische afzuiging R-waarde gevel

2.5 m 2 1(1W

R-waarde dak

2.5 m 2 K/W

R-waarde begane grondvioer

2.5 m 2 K/W

U-waarde ramen

1.8 Wim 2 K

U-waarde voordeur

3.4 W/m 2K

Buitenzonwering

geen

k:\doc\e\2009\069700\e2009069700r002-002.docx 17-11-2009

dgm OîI Rapport E R002 Aanscherpingsstudie EPC-woningbouw 2011 Deelrapport theoretische toets Status: DEFINITIEF

Recommend Documents