Dauwworm
Slingeland Ziekenhuis
Patiënteninformatie
i
Dermatologie
Omschrijving Dauwworm is een veel voorkomende huidaandoening, die naar schatting voorkomt bij 3-5% van de zuigelingen tussen de leeftijd van 4 weken tot 1 jaar. Andere benamingen zijn 'atopisch eczeem' of 'constitutioneel eczeem'. 'Dauw' geeft aan dat de huiduitslag vochtig is; 'worm' betekent dat de uitslag vaak ringvormig is. Met wormen heeft dauwworm dus helemaal niets te maken. Voordat we verder gaan moeten we eerst de volgende misverstanden de wereld uit helpen. Dauwworm is niet besmettelijk van de ene baby naar de andere en heeft niets te maken met een slechte huidverzorging. Voor informatie over eczeem op kinder- en volwassen leeftijd verwijzen we u naar de informatiefolder 'Atopisch eczeem'. Hoe ontstaat het De precieze oorzaak van dauwworm is onbekend. Verondersteld wordt dat het eczeem ontstaat, verergert dan wel in stand wordt gehouden door een samenspel van diverse factoren, zowel van binnenuit (endogeen) als van buitenuit (exogeen). Enerzijds is er dus de erfelijke aanleg, anderzijds zijn er talloze allergenen en niet-allergene stoffen en invloeden uit de omgeving. Erfelijkheid Dauwworm is net als astma en hooikoorts een uiting van atopie, d.w.z. de aanleg hebben om allergisch te reageren. Deze aanleg wordt waarschijnlijk erfelijk overgedragen en kan al snel na de geboorte tot uiting komen. Studies tonen aan dat er niet één maar meerdere genen (= dit zijn stukjes erfelijke materiaal gelegen op de chromosomen ) gerelateerd zijn aan het ontstaan van atopisch eczeem. Allergene prikkels De allergene stoffen uit de omgeving kunnen worden onderverdeeld in inhalatie-allergenen (d.w.z. stoffen die worden ingeademd) en voedselallergenen.
A. Inhalatieallergenen: Binnenhuis: faeces huisstofmijt, schimmel (op natte muren, koude vloeren), deeltjes planten en snijbloemen, dierlijke en plantaardige produkten in kussens (veren, kapok) dekbedden (dons), dekens (wol) vloerbedekking, meubilair (hout). Doordat de nieuwe woningen van tegenwoordig veel beter is geïsoleerd neemt ook de concentratie aan binnenhuisallergenen sterk toe. Bij huisdieren (hond en kat zijn de belangrijkste) gaat het vooral om huidschilfers, haren en veren (dus ook hamsters, vogels, konijnen). Buitenshuis: pollen, gras, bomen (berken), onkruidsoorten (bijvoet). Voor pollinose (allergie voor stuifmeel) is aangetoond dat toegenomen luchtverontreining een rol speelt. B. Voedselallergenen: Bij een klein aantal baby's kan voedselallergie een oorzakelijke factor van dauwworm zijn. Meestal gaat het om koemelkeiwitallergie. Als u denkt, dat het eczeem door bepaalde voedingsmiddelen verergert, is het goed dit met uw arts te bespreken. Indien het kind ouder is dan 5 jaar wordt het steeds minder waarschijnlijk dat voedselallergenen het eczeem in stand houdt. Het is aangetoond dat borstvoeding, indien deze minimaal 6 maanden wordt gegeven, bescherming kan bieden tegen het ontstaan van dauwworm. Borstvoeding kan het ontwikkelen van atopisch eczeem op latere leeftijd echter niet voorkomen. Niet-allergene prikkels De huid van de atopische patiënt heeft een zogenaamde 'verlaagde huidprikkeldrempel'. Hierdoor raakt de huid gemakkelijker en sneller geïrriteerd (reageert met jeuk en roodheid) na contact met bepaalde prikkkels: A. Irriterende stoffen: huid-ontvettende middelen (zepen, afwasmiddelen), (warm) water, wol, afsluitende kleding (nylon) en dergelijke. De huid van een baby met atopisch eczeem is al droog; door frequent wassen met zeep wordt deze nog droger en neemt de jeuk toe.
B. Temperatuursinvloeden: te warme slaapkamer of te warm aankleden van uw baby, droge lucht (vorst), vochtige warmte, zon, inspanning (zweet dat opdroogt in de huid kan prikkelend werken), weersveranderingen. De huid van de baby reageert op deze prikkels: de kleine bloedvaten in de huid laten vocht door, waardoor roodheid, zwelling en jeuk ontstaan. Het kind gaat door de jeuk krabben, waardoor het eczeem weer erger wordt en waardoor ook infecties kunnen ontstaan. Daarbij is uw kind vaak huilerig en slaapt slecht door. Wat zijn de verschijnselen Dauwworm begint meestal zo'n 1 tot 4 maanden na de geboorte. Men ziet een rode, jeukende, vaak vochtige huiduitslag met blaasjes op het gezicht en tussen de hoofdharen. Opvallend daarbij is dat het narcosekapgebied (neus-mond driehoek) bespaard blijft. De aandoening gaat gepaard met veel jeuk. De baby probeert de jeuk te verminderen door wrijven, schuren en krabben. Daardoor wordt het eczeem erger. Baby's zijn vaak onrustig en huilen veel, ook 's nachts. Dauwworm dient men te onderscheiden van een andere veel voorkomende huidaandoening bij baby's, namelijk berg. Bij berg is er een verhoogde afscheiding van talg tussen de hoofdharen waarop de huid met irritatie en ontsteking kan reageren. Opvallend hierbij is dat de baby weinig of geen jeukklachten heeft. Ook de bij baby's zo vaak voorkomende luieruitslag heeft niets met dauwworm te maken. Hoe wordt de diagnose gesteld De diagnose 'dauwworm' kan al gemakkelijk met het blote oog worden gesteld. Meestal is er in de familie één of meerdere familieleden bekend met atopie. Een allergietest in de vorm van een bloedonderzoek is bij kleine kinderen met alleen eczeem nog niet zo zinvol. Alleen als er ook andere aanwijzingen zijn voor allergie, bijvoorbeeld krampen, diarree of astma, kan een allergie-bloedtest iets meer zeggen over het soort prikkel dat de allergie veroorzaakt.
Wat is de behandeling De aanleg voor dauwworm is niet te veranderen. Dit betekent, dat dauwworm op zich niet te genezen is. De behandeling is erop gericht het eczeem en de jeuk zoveel mogelijk te onderdrukken. Dit kan op verschillende manieren gebeuren: Uitwendige behandeling Uitwendige behandeingen bestaan uit zalven of crèmes die bedoeld zijn om de ontsteking en jeuk bij dauwworm te onderdrukken. Afhankelijk van de hydratietoestand van de huid wordt er gekozen voor een zalf dan wel een crème als basis. Zalven zijn nogal vet en worden gebruikt bij een droge huid. Crèmes zijn veel minder vet. Teerprodukten. Teer heeft een typische geur. Als bijwerking kan overgevoeligheid voor zonlicht optreden. De teerprodukten remmen de ontsteking en verminderen de jeuk Corticosteroïden. Ook de corticosteroïden onderdrukken de ontstekingsreactie. Uw arts zal u vertellen welke corticosteroïdzalf of -crème u moet aanbrengen en hoeveel dagen per week u dit moet doen. In eerste instantie wordt meestal zowel een teerzalf als een zwak werkend corticosteroïd preparaat voorgeschreven. Daarnaast altijd een indifferente vetzalf (waar in dus geen actieve stoffen zijn verwerkt). De corticosteroïd dient 1 X per dag 4 dagen in de week te worden aangebracht. In de resterende 3 dagen wordt de teerzalf of een vette zalf op de huid gesmeerd. Zalven of crèmes met corticosteroïd moeten altijd zo dun mogelijk worden aangebracht. U kunt dat gewoon met uw handen doen. Maak van het inzalven voor u en uw kind iets prettigs door het bijvoorbeeld in een spelvorm te doen en er veel bij te knuffelen. Infecties. De huid van uw kind is door veelvuldig krabben eerder vatbaar voor infecties. Als er van een infectie sprake is zal uw kind soms een antibioticum nodig hebben, hetzij in de vorm van zalf of crème, hetzij via de mond in te nemen (voor kinderen onder de 1 jaar in een drankvorm). De nieuwe anti-eczeem middelen tacrolimus en pimecrolimus zijn geregistreerd voor kinderen ouder dan 2 jaar. Deze middelen zijn dus (nog) niet geschikt voor de behandeling van dauwworm (baby's onder de 1 jaar).
Inwendige behandeling Inwendige behandelvormen zijn meestal niet nodig bij eczeem onder de 1 jaar. Antihistaminica. Indien echter de jeuk heftig is en de baby daardoor slecht doorslaapt kan een antihistaminicum voorgeschreven. Een antihistamicum remt de jeukaanval. Dit geneesmiddel veroorzaakt ook slaperigheid; hierdoor krijgt uw baby en daarmee het eczeem meer rust en meer gelegenheid om te genezen. In het verleden zijn anti-histaminica negatief in het nieuws geweest vanwege de relatie met wiegedood. Een antihistamicum wordt daarom alleen voorgeschreven indien uw baby minimaal 6 maanden oud is. Dieet. Soms is een dieet nodig. Als u aanwijzingen heeft dat bepaald voedsel het eczeem bij uw kind verergert, overleg dan met uw arts en diëtiste. Aanvullend onderzoek is dan nodig. Wat kunt u zelf eraan doen Vermijden van allergenen; saneren woon- en slaapomgeving van uw baby Huis stofvrij houden Type matras: dient ondoorlaatbaar te zijn voor mijten Indien uw kind regelmatig bij u slaapt dient ook uw bed vrij van mijten te zijn. Slaap- en woonkamer goed ventileren overdag (ramen open) Knuffelbeestjes zijn geschikt als ze op 60 graden kunnen worden gewassen. Geen bloemen of planten in de slaapkamer Vloer van de kinderkamer moet nat kunnen worden schoongemaakt (linoleum, tegels, parket). Dus geen hoogpolige tapijt nemen! Gordijnen en vitrages vooral die in de kinderkamer, moeten gemakkelijk wasbaar zijn. Geen rolgordijnen nemen. Meubelen in huis: bij voorkeur met gladde bekleding, leer of skai Temperatuur slaapkamer koel houden Geen huisdieren houden Niet roken in huis
Vermijden van niet-allergene prikkels Gebruik liever geen wollen kleding voor uw kind. Zuiver katoenen kleding is aan te bevelen. Gebruik neutraal (vloeibaar) wasmiddel. Niet te vaak in bad. Advies is om de dag of in ernstige gevallen zelfs om de twee dagen. Het water moet ongeveer 34-36 graden zijn; niet te heet dus. Maximaal 10 minuten per keer. Meer dan 1 x per dag baden wordt ontraden (voor sommigen lijkt dat zelfs teveel). Zeep onttrekt water en vet aan de huid en moet zo min mogelijk gebruikt worden. Omdat uw kind een droge huid heeft, is het belangrijk om aan het badwater een badolie toe te voegen. Deze badoliën zijn bij de drogist te verkrijgen. De badolie kan zeep vervangen. Ook kunt u de huid van uw kind voor en/of na het baden - en zoveel vaker als nodig is - dun insmeren met een vetcrème of zalf die het water en het vet in de huid vasthoudt (bijvoorbeeld vaseline in Lanette crème). Daardoor wordt de jeuk minder en gaat uw kind minder krabben. Om schade door krabben beperkt te houden kunt u de nagels van uw kind het beste zo kort mogelijk houden. Soms is het, om het krabben te voorkomen, nodig om 's nachts kousjes om de handen te doen. Voor oudere kinderen kan een coater overall (merk Lohman) worden gebruikt. Uw huidarts kan deze voorschrijven. Zorg ervoor dat uw kind het 's nachts niet te warm heeft. De temperatuur van de slaapkamer moet behaaglijk zijn. Op het bed liefst weinig dekens leggen. Ook dikke, warme kleding overdag is niet aan te raden. Omgang met uw kind met eczeem Ouders kunnen vaak moeilijk accepteren dat het eczeem van hun kind zo lang aanhoudt. Ook het feit dat de aanleg voor eczeem niet verdwijnt kunnen ouders maar moeilijk verkroppen, vooral wanneer dit het eerste kindje in de familie betreft met eczeem, of überhaupt met het atopisch syndroom (d.w.z. hooikoorts, astma, eczeem). We zijn immers gewend dat ziekten snel kunnen worden genezen, gezien de 'vergevorderde wetenschap van de 21ste eeuw'. Het acceptatieproces kost tijd, uw kind heeft recht op maandenlang geduld. U zult veel (goedbedoelde) adviezen krijgen van uw omgeving; bespreek ze met uw arts in hoeverre ze zinvol zijn om op te volgen. Het bezoeken van verschillende artsen ('shopping-
fenomeen') is weinig zinvol; het eczeem van uw kind zal er niet sneller door opklaren. Huidcontact is voor baby's zeer belangrijk met het oog op hun latere ontwikkeling. Raak uw kind daarom zoveel mogelijk aan. Ook als uw kind dauwworm heeft en de huid minder zacht en plezierig aanvoelt. Juist tijdens het zalven kan er een intens huidcontact zijn tussen u en uw kind. Soms zullen familie of kennissen aarzelen om uw kind aan te raken omdat de huid wat schraal, rood of schilferig is. Als u dat merkt, leg dan meteen uit dat de huid niet vies of besmettelijk is. U helpt uw kind, uzelf en de familieleden of kennissen ermee. Sommige moeders schamen zich voor de lelijke huid van hun baby en komen daardoor bijna niet meer buitenshuis. Ga gewoon met uw kind naar buiten. Dat is goed voor u en uw kind. Wat zijn de vooruitzichten Dauwworm verloopt in golven: perioden met veel klachten worden afgewisseld door perioden met weinig of zelfs geen klachten. Meer dan de helft van de kinderen heeft rond het derde levensjaar geen klachten meer. De aanleg om allergisch te reageren blijft echter bestaan. Bron: www.huidarts.com © 2009.
Slingeland Ziekenhuis Locatie Gezellenlaan 10 7005 AZ Doetinchem Internet: www.slingeland.nl
Nr. 1293-nov 15
