SchrijnwerKer De Vlaamse
88
November 2011 • Driemaandelijks vakblad van de Confederatie Bouw - Vlaamse Schrijnwerkers vzw. • Lombardstraat 34 - 42 • 1000 Brussel • afgiftekantoor gent x
Dossier
Houtbouw:
de rol van de aannemer is cruciaal, de luchtdichtheid essentieel
Erfgoed en energiebesparing: prima verzoenbaar!
en verder in dit nummer:
Kleurverschillen en verkleuringen bij de oplevering van houten schrijnwerk
Nieuwe kerncijfers schrijnwerksector in België Infonamiddagen: belang
van luchtdichtheid in gebouwen
MET PLANAGENDA 2012 VOOR ONZE LEDEN www.bouwmagazines.be
Enkel glas Isolerend glas Glazen deuren Profielbeglazing Advies op maat Plaatsingsdienst
AGC Mirodan Bouwglas :: Izegemsestraat 375 :: 8501 Heule-Kortrijk 056 36 58 80 :: 056 37 16 76 :: www.mirodanbouwglas.be
:: :: :: :: :: ::
Inhoud
22
16
50
Aluminium schrijnwerk
Buitenschrijnwerk
Interieuravonden
In dit artikel wordt nader ingegaan op de laatste revisie 2011 van de richtlijnen voor de aluminium constructeur
Dit artikel geeft een overzicht van de voornaamste aandachtspunten bij de beoordeling en oplevering van houten buitenschrijnwerk
‘Kleur het interieur’, dat was het thema van de derde reeks van interieuravonden met gastsprekers Filip Deslee en Marc Supply.
5
Voorwoord
38 BEWAP
door Yves De Keyser
7
Sector
Kerncijfers van de schrijnwerksector
11 Dossier Houtbouw
De rol van de aannemer is essentieel, de correcte plaatsing is cruciaal
16 Dossier Aluminium schrijnwerk
De richtlijnen voor de Aluminium Constructeur – revisie 2011
21 Dossier Erfgoed
• Erfgoed en energiebesparing: prima verzoenbaar • Woningen met erfgoedwaarde: de mogelijkheden en beperkingen
28 Buitenschrijnwerk
Kleurverschillen en verkleuringen bij de oplevering van houten schrijnwerk
32 Dé Parketplaatsers
Prima najaarsevenement van Dé Parketplaatsers in het Gentse STAM
34 Werking van de federatie
Werkgroep Akoestiek: eerste structuurvoorstel nieuwe TV’s Akoestiek
41 Luchtdicht bouwen Een reeks van informatienamiddagen waarop u bent uitgenodigd!
44 Ledennieuws
50
• PJ Kwadraat grijpt voor 2e keer in 3 jaar tijd naast overwinning in GP van de Afwerking • Spetterende pret tijdens 7e familiedag in Walibi
Evenementen Kleur in het interieur brengt kleur in je leven
55 Technische infofiche machines
• Balkenpers S+S Online • Van Belle CUBE
58 Agenda met o.a. opendeur- en demodagen beurskalender en beursnieuws
62 Splinterinfo 70 Diversen
23ste feest van de Voltooiing Antwerpen
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
3
Bij ons steelt glas de show !
GLASSOLUTIONS® stuwt glas naar nieuwe creatieve hoogtes. In de hedendaagse bouw- en interieurtrends is het voortaan glas dat de show steelt. Denk maar aan ons high-end design glas en aan onze functionele, slimme glassystemen. We kunnen voor u elke oplossing uitdokteren, van courant dubbel glas tot uw meest creatieve ontwerpen. Met GLASSOLUTIONS® kan u rekenen op een netwerk van bedrijven dat een wereldwijde glasexpertise combineert met een lokale aanwezigheid dicht bij de klant. Meer info: www.glassolutions.be
www.glassolutions.be
Voorwoord
Houtbouw Houtbouw is sinds een tiental jaren in opgang, ook in België. De bouwmethode is populair, zowel in residentiële- als in kantoorbouw. Het Technisch Comité ‘Schrijnwerk’ van het WTCB wijdde er zelfs een volledige studiedag aan in het Huis van de Bouw te Zwijnaarde. De studiedag was opgezet in samenwerking met het IWT en onder meer de Confederatie Bouw. Willy Simoens, voorzitter van het Technisch Comité Schrijnwerk -Werkgroep Binnenschrijnwerk, haalde het aan in zijn welkomstwoord: het marktaandeel houtconstructies is in ons land duidelijk aan een flinke opmars bezig. En verwacht wordt dat die de eerstkomende jaren nog met 10 à 15 % zal toenemen. De kwaliteit van het materiaal waarmee wij als aannemer aan de slag kunnen is er gevoelig op vooruit gegaan.
Yves De Keyser
Voor ons als plaatser is het dan ook heel belangrijk de materialen volgens de regels van de kunst te verwerken, willen wij met onze realisaties beantwoorden aan de huidige technische specificaties en normen.
Erfgoed en energiebesparing Meer en meer eigenaars van onroerend erfgoed willen de energie-prestaties van hun gebouw opdrijven. Niet zo verwonderlijk. De cijfers liegen er niet om, ons land zit met een relatief hoog energieverbruik per inwoner, in hoofdzaak te wijten aan het oud woningpatrimonium. Een historisch gebouw heeft echter haar bepaalde eigenheden en beperkingen. Het absoluut willen opleggen van bepaalde eisen zijn dan die niet direct verenigbaar met de eigenheden en de structuur van het gebouw. In ons dossier over erfgoed en energiebesparing laten wij echter zien dat wij mits een aantal goede en gerichte ingrepen, wel degelijk het energieverbruik van een historisch gebouw omlaag kunnen halen. De renovatie van
Meer en meer eigenaars van onroerend erfgoed willen de energieprestaties van hun gebouw opdrijven.
het schrijnwerk speelt hier ook een aanzienlijke rol in.
Succesnummers Onze afgelopen reeks informatieavonden “’Kleur het Interieur’ was opnieuw een schot in de roos. Interieurschrijnwerkers, schilders, interieurarchitecten hadden in grote getale ingeschreven op onze vijf provinciale locaties. De locatie in het Gentse stadscentrum, de grote kapel van het Monasterium, kon met moeite alle 230 deelnemers herbergen. Onze gastsprekers Filip Deslee en Marc Supply hielden de aandacht gekluisterd in de zaal, en de standmarkten achteraf waren telkens bijzonder druk.
Luchtdicht ?! Dit is meteen een aanzet om uw aandacht te vestigen op onze toekomstige informatiesessies rond luchtdicht bouwen. Nu de gewestelijke EPB-regelgevingen alsmaar strenger worden, is het belangrijk om te weten dat een goede luchtdichtheid de energieprestatie van een gebouw aanzienlijk kan verbeteren. Deze verandering heeft ook een aantal belangrijke gevolgen voor ons, aannemers, en de andere bouwprofessionelen. Collega’s, jullie zijn gewaarschuwd… kijk ook op pagina 43 in dit vakblad en mis de sessies niet!
colofon Confederatie Bouw Vlaamse Schrijnwerkers vzw Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Tel.: 02/545 57 05 Fax: 02/545 58 59 www.vlaamseschrijnwerkers.be btw be 438.617.271 Verantwoordelijke uitgever Silveer De Dobbelaere Knokseweg 2 - 9910 Knesselare
Yves De K eyser, Voorzitter Confederatie Bouw – Vlaamse Schrijnwerkers
Commissie van het Vakblad V oorzitter : Silveer De Dobbelaere O ndervoorzitter : Yves De Keyser D irecteur : Filip Coveliers L eden : Rudi Carmeliet, Willy Simoens en Wouter Vanderjeugt Administratie en redactie Eindredactie : Filip Coveliers Redactie : Koen De Gelder, Wouter Rogiers Tel.: 02/545 57 05 Fax: 02/545 58 59
[email protected]
Advertentieverantwoordelijke Inge De Ridder Tel.: 053/80 87 47 Fax: 053/80 87 48
[email protected]
Coverbeeld © Belgian Woodforum
Realisatie Equinox Graphic Design Forelstraat 8 bus 301 - 9000 Gent Tel.: 09/324 41 38
[email protected] Lid van de Unie van uitgevers van de Periodieke Pers
Drukwerk Drukkerij Geers, Oostakker
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
5
machines
bvba
SMEDING MACHINES BVBA kent een lange traditie in de verkoop van hout, kunststof en aluminium bewerkingsmachines. Met ons huismerk Uniteam leveren wij u de juiste CNC machine voor elke situatie Enthousiasme en Topservice naar onze klanten zijn kenmerkend voor ons bedrijf De fabrikanten waarmee we samen werken zijn hierop geselecteerd en hebben hun betrouwbaarheid keer op keer bewezen. In iene (Italie) is Uniteam gevestigd. Zij zijn al meer dan 20 jaar topproducent van CNC Machines en de nieuwe sterke speler op de Belgische CNC markt Natuurlijk willen wij ook uw bedrijf bezoeken om nader kennis te maken Gegarandeerd dat Smeding Machines de juiste partner is voor uw CNC machines!
Smeding machines 6
Eikenlei 161 2960 Sint-Job-in-’t-Goor Tel: 0483/034.139
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
[email protected] www.smeding.be
ONDERNEMINGEN, WERKGEVERS EN BEDRIJVEN ZONDER PERSONEEL Historiek van het aantal ondernemingen, werkgevers en bedrijven zonder personeel
Kerncijfers
KERNGEGEVENS
SCHRIJNWERKERSECTOR - 2010 Schrijnwerkerssector-2010 ONDERNEMINGEN, WERKGEVERS EN BEDRIJVEN ZONDER PERSONEEL
KERNGEGEVENS
ONDERNEMINGEN, WERKGEVERS EN BEDRIJVEN ZONDER PERSONEEL Historiek van het aantal ondernemingen, werkgevers en bedrijven zonder personeel
SCHRIJNWERKERSECTOR - 2010
Historiek van het aantal ondernemingen, werkgevers en bedrijven zonder personeel
Detail ondernemingen in de bouwsector Ondernemingen Aandeel in 2010 de Waarde bouwsector
ONDERNEMINGEN, WERKGEVERS EN BEDRIJVEN ZONDER PERSONEEL
Ruwbouw 27,7 32,8% Historiek van het aantal ondernemingen, werkgevers en bedrijven zonder personeel
KERNGEGEVENS
SCHRIJNWERKERSECTOR - 2010
Burgerlijke bouwkunde Installaties
6,4
7,6%
23,6
27,9%
Schrijnwerkerssector
11,6
13,7%
Andere afwerking
15,2
18,0%
26,7 84,4
31,7% 100,0%
Totaal afwerking gebouwen Totaal bouw
ONDERNEMINGEN, WERKGEVERS EN BEDRIJVEN ZONDER PERSONEEL
n het aantal ondernemingen, werkgevers en bedrijven zonder personeel
EGEVENS ERSECTOR - 2010
EN BEDRIJVEN ZONDER PERSONEEL
Detail werkgevers in de bouwsector Werkgevers* Aandeel in 2010 de Waarde bouwsector Ruwbouw
8,8
Burgerlijke bouwkunde
1,9
6,8%
Installaties
6,4
23,1%
Schrijnwerkerssector
4,0
14,4%
Andere afwerking
31,6%
4,4
15,8%
Totaal afwerking gebouwen
8,4
30,2%
Andere gespecialiseerde bouwwerkzaamheden
2,3
8,3%
Totaal bouw 27,7 100,0% *De RSZ maakt vanaf 2008 de overgang naar de NACE2008 classificatie (statistische breuk)
*De RSZ maakt vanaf 2008 de overgang naar de NACE2008 classificatie (statistische breuk)
rkgevers en bedrijven zonder personeel
(Bron : FOD Economie ADSEI (BTW-statistieken, faillissementen), RSZ en RSVZ)
Kerncijfers van de Schrijnwerkerssector
1
Detail ondernemingen in de bouwsector Ondernemingen Aandeel in 2010 de Waarde bouwsector Ruwbouw
27,7
32,8%
BurgerlijkeEN bouwkunde 6,4 7,6% OMZET, AANKOPEN TOEGEVOEGDE WAARDE IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Detail ondernemingen in de bouwsector Installaties 23,6 Ondernemingen 27,9% OMZET, AANKOPEN EN TOEGEVOEGDE WAARDE INAandeel DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Historiek van omzet, aankopen enTtoegevoegde waarde Schrijnwerkerssector 11,6 13,7% in SCHRIJNWERKERSSECTOR O MZET , AANKOPEN EN OEGEVOEGDE WAARDE IN DE 2010
afwerking waarde 15,2 Waarde 18,0% de Historiek van omzet, aankopenAndere en toegevoegde bouwsector OMZET ,Totaal Aomzet, ANKOPEN EN TOEGEVOEGDE WAARDE IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Historiek van aankopen en toegevoegde waarde afwerking gebouwen 26,7 31,7% TotaalRuwbouw bouw
84,4 27,7 100,0%32,8%
OMZET , Aomzet, ANKOPEN EN TOEGEVOEGDE WAARDE IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Historiek van aankopen en toegevoegde waarde Burgerlijke bouwkunde 6,4 7,6% OMZET, AANKOPEN EN TOEGEVOEGDE WAARDE IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR
Installaties 23,6 27,9% Detail werkgevers intoegevoegde de bouwsector Historiek van omzet, aankopen enwaarde waarde Detail ondernemingen in de bouwsector Historiek van omzet, aankopen en toegevoegde Werkgevers* Schrijnwerkerssector 11,6 13,7% Ondernemingen in Andere afwerking 15,2 Aandeel 18,0% 2010 Aandeel in 2010 de Waarde Waarde Totaal de afwerking gebouwen 26,7 31,7% bouwsector bouwsector Totaal bouw 84,4 100,0% Ruwbouw 8,8 31,6% Ruwbouw 27,7 32,8% Burgerlijke bouwkunde 1,9 6,8% Burgerlijke bouwkunde 6,4 7,6%Detail werkgevers in de bouwsector Installaties 6,4 23,1% Installaties 23,6 27,9% Werkgevers* bouwsector Schrijnwerkerssector 4,0 14,4% Aandeel in Schrijnwerkerssector 11,6 13,7% 2010 Ondernemingen Andere afwerking 4,4 Waarde 15,8% de Andere afwerking 15,2 18,0% Aandeel in bouwsector Totaal afwerking gebouwen 8,4 30,2% de aarde Totaal afwerking gebouwen 26,7 31,7% Ruwbouw 8,8 31,6% Andere gespecialiseerde bouwsector Totaal bouw 84,4 100,0% 2,3 8,3% bouwwerkzaamheden Burgerlijke bouwkunde 1,9 6,8% 7,7 32,8% Totaal bouw 27,7 100,0% Installaties 6,4 23,1% 6,4 7,6%Detail werkgevers in de bouwsector *De RSZ maakt vanaf 2008 de overgang naar de NACE2008 classificatie (statistische breuk) Schrijnwerkerssector 4,0 14,4% 3,6 27,9% Werkgevers* Detail van omzet, aankopen, toegevoegde waarde in de bouwsector (Bron : FOD Economie ADSEI (BTW-statistieken, faillissementen), RSZ en RSVZ) Toegevoegde Andere afwerking 4,4 15,8% Omzet Aankopen waarde Aandeel in 1,6 13,7% 2010 Aandeel in Aandeel in Aandeel in 2010 Kerncijfers van deWaarde Schrijnwerkerssector 1 de TotaalWaarde afwerking 8,4 de gebouwen Waarde de Waarde de 30,2% 5,2 18,0% bouwsector bouwsector bouwsector bouwsector Andere gespecialiseerde Ruwbouw 20,46 43,1% 14,76 43,5% 5,70 42,0% 8,3% 6,7 31,7% 2,3 Ruwbouw 8,8 31,6% Burgerlijke bouwkunde 8,73 18,4% 6,74 19,9% 1,98 14,6% bouwwerkzaamheden 4,4 100,0% Detail van omzet, aankopen, toegevoegde waarde in de bouwsector Installaties 10,08 21,2% 6,97 20,5% 3,11 22,9% Burgerlijke bouwkunde 1,9 Totaal6,8% bouw Omzet 27,7 Schrijnwerkerssector 4,41 9,3% 3,04 9,0% 1,37 10,1% Aankopen 100,0% Toegevoegde waarde Andere afwerking 3,83maakt8,1% 2,43 de overgang 7,2% 1,40 10,3% *De RSZ vanaf 2008 naar de NACE2008 classificatie (statistische breuk) Installaties 6,4 23,1% Aandeel in Aandeel in ouwsector Totaal afwerking gebouwen 8,24 17,4%Aandeel 5,47 in 16,1% 2,77 20,4% 2010 Totaal bouw 47,51 100,0% 33,95 100,0% 13,56 100,0% Schrijnwerkerssector 4,0 14,4% Waarde de Waarde de Waarde de (Bron : FOD Economie ADSEI (BTW-statistieken, RSZ en RSVZ) waarde in de bouwsector Detail van omzet,faillissementen), aankopen, toegevoegde Werkgevers* bouwsector bouwsector bouwsector Andere afwerking 4,4 15,8% Kerncijfers van de Schrijnwerkerssector Omzet 1 Aankopen Toegevoegde waarde Aandeel in Detail30,2% van omzet, aankopen, toegevoegde waarde Ruwbouw 20,46 43,1% 43,5% in de bouwsector 42,0% de aarde Totaal afwerking gebouwen 8,4 Aandeel14,76 in Aandeel5,70 in Aandeel in 2010 Omzet de 6,74 Waarde Aankopende 1,98 Toegevoegde waarde bouwsector Burgerlijke bouwkunde 8,73 Waarde 18,4% 19,9% 14,6% Waarde de Andere gespecialiseerde 2,3 Detail 8,3% van omzet, aankopen, toegevoegde waarde bouwsector in de bouwsector bouwsector bouwsector Aandeel in Aandeel in Aandeel in 8,8 31,6% Installaties 10,08 21,2% 6,97 20,5% 3,11 22,9% bouwwerkzaamheden 2010 n o v e m b e r 2 0 1 1 ■ De Vlaamse Schrijnwerker Omzet de Aankopende Toegevoegde waarde Waarde de 1,9 Schrijnwerkerssector 4,41 Waarde 3,04 Waarde 1,37 10,1% Ruwbouw 20,46 9,3% 43,1% 14,769,0% 43,5% 5,70 42,0% Totaal6,8% bouw 27,7 100,0% bouwsector bouwsector bouwsector Aandeel in Aandeel in Aandeel in 2010 maakt vanaf 2008 de overgang naar de NACE2008 classificatie Andere afwerking 3,83 8,1% (statistische 2,43 breuk) 7,2% 1,40 10,3% 6,4 *De RSZ 23,1%
7
Kerncijfers
14
Schrijnwerkerssector-2010 WERKNEMERS IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR
WERKNEMERS IN DEINSCHRIJNWERKERSSECTOR WERKNEMERS DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Historiek van loontrekkenden, arbeiders en bedienden Historiek van loontrekkenden, arbeiders en OMZET, AANKOPEN ENbedienden TOEGEVOEGDE WAARDE IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Historiek van loontrekkenden, arbeiders bedienden WERKNEMERS IN DEen SCHRIJNWERKERSSECTOR
Historiek van omzet, aankopen en toegevoegde waarde WERKNEMERS IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Historiek van loontrekkenden, arbeiders en bedienden Historiek van loontrekkenden, arbeiders en bedienden
Detail van werknemers* in de bouwsector 2010 Ruwbouw Burgerlijke bouwkunde
Bedienden
Totaal werknemers
Aandeel in de bouwsector
60.671
11.499
72.170
34,2%
10.209
45.416
21,5%
2.249
20.706
9,8%
Detail van30.148 werknemers* 6.757 in de bouwsector 36.905 17,5%
Installaties
35.207
2010 Schrijnwerkerssector
17.330
Andere afwerking
Arbeiders 3.528
18.457
Totaal afwerking Ruwbouw Andere gespecialiseerde bouwwerkzaamheden Totaalbouwkunde bouw Burgerlijke
Arbeiders
35.787 12.649
Bedienden 20.858 9,9%
5.777 60.671 2.058
Totaal werknemers
Aandeel in de bouwsector
72.170
34,2%
36.905
17,5%
41.564 11.49919,7% 14.707 7,0%
174.462 36.300 210.762 6.757100,0% 30.148 *De RSZ (loontrekkenden) maakt vanaf 2008 de overgang naar de NACE2008 classificatie (statistische breuk)
Installaties
Detail van werknemers* in de bouwsector 35.207
10.209
45.416
21,5% Totaal Detail van omzet, aankopen, in de bouwsector Arbeiders Bedienden Schrijnwerkerssector2010 17.330 toegevoegde 3.528 waarde 20.858 9,9%
Aandeel in de werknemers bouwsector Omzet Aankopen Toegevoegde waarde Andere afwerking 18.457 2.249 20.706 9,8% Ruwbouw 60.671 11.499 72.170 34,2% in Aandeel inin 5.777 Aandeel in 19,7% Aandeel Totaal afwerking 35.787 41.564 Detail van werknemers* de bouwsector 2010 WaardeIN12.649 de 30.148 Waarde 6.757 Waarde de Andere gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 2.058 14.707de 7,0% FAILLISSEMENTEN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Burgerlijke bouwkunde 36.905 17,5% Totaal Aandeel in de FAILLISSEMENTEN INbouwsector DE SCHRIJNWERKERSSECTOR bouwsector 100,0% bouwsector 2010 Arbeiders Bedienden Totaal bouw 174.462 210.762 FAILLISSEMENTEN IN DE 36.300 SCHRIJNWERKERSSECTOR Installaties 35.207 10.209 45.416 21,5% werknemers bouwsector *De RSZ (loontrekkenden) maakt vanaf 2008 de 20,46 overgang naar 43,1% de NACE2008 classificatie (statistische breuk) 5,70 Historiek van het aantal faillissementen Ruwbouw 42,0% Historiek van het aantal faillissementen Schrijnwerkerssector 17.330 14,76 3.528 43,5% 20.858 9,9% FAILLISSEMENTEN IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Ruwbouw 60.671 34,2% Historiek van het aantal faillissementen Burgerlijke bouwkunde 8,73 18,4% 6,7411.499 19,9% 72.1701,98 14,6% Andere afwerkingFAILLISSEMENTEN IN DE 18.457 2.249 20.706 9,8% SCHRIJNWERKERSSECTOR Burgerlijke bouwkunde 17,5% FAILLISSEMENTEN IN21,2% DE30.148 SCHRIJNWERKERSSECTOR Installaties 10,08 6,97 6.757 20,5% 36.9053,11 22,9% Totaal afwerking 35.787 5.777 41.564 19,7% Historiek van het aantal faillissementen35.207 Installaties 10.209 45.4161,37 21,5% Historiek van het aantal faillissementen Schrijnwerkerssector 4,41 9,3% 10,1% Andere gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 12.649 3,04 2.058 9,0% 14.707 7,0% Historiek van het aantal faillissementen 17.330 Schrijnwerkerssector 3.528 20.8581,40 9,9% Andere afwerking 3,83 8,1% 10,3% Totaal bouw 174.462 2,43 36.300 7,2% 210.762 100,0% Andere afwerking 18.457 9,8% afwerking gebouwen 8,24 de overgang 17,4% 5,47 2.249classificatie 16,1% 20.706 2,77 20,4% *DeTotaal RSZ (loontrekkenden) maakt vanaf 2008 naar de NACE2008 (statistische breuk) (Bron : FOD Economie ADSEI (BTW-statistieken, faillissementen), RSZ en RSVZ)
Kerncijfers van de Schrijnwerkerssector TotaalTotaal afwerking bouw 47,51 Andere gespecialiseerde bouwwerkzaamheden
35.787 100,0% 12.649
3 5.777 100,0% 41.564 33,95 13,56 2.058 14.707
19,7% 100,0% 7,0%
Totaal bouw 174.462 36.300 210.762 100,0% *De RSZ (loontrekkenden) maakt vanaf 2008 de overgang naar de NACE2008 classificatie (statistische breuk)
(Bron : FOD Economie ADSEI (BTW-statistieken, faillissementen), RSZ en RSVZ)
3
Kerncijfers van de Schrijnwerkerssector Detail van het aantal faillissementen in de bouwsector 2010
faillissementen Aandeel Waarde bouwsector
Ruwbouw
503
Burgerlijke bouwkunde
135
8,7%
Installaties
265
17,0%
32,2%
7,4% Detail van het Schrijnwerkerssector aantal faillissementen116 in de bouwsector Andere afwerking 228 14,6% faillissementen Totaal afwerking gebouwen 344 22,1% 2010 Aandeel Andere gespecialiseerde 313en RSVZ)20,1% (Bron : FOD Economie ADSEI (BTW-statistieken, faillissementen),Waarde RSZ bouwsector bouwwerkzaamheden
Totaal bouw 1.560 100,0% 503 Kerncijfers deRuwbouw Schrijnwerkerssector Detail van hetfaillissementen), aantal faillissementen in 32,2% de bouwsector (Bron : FODvan Economie ADSEI (BTW-statistieken, RSZ en RSVZ)
Burgerlijke bouwkunde
135
8,7%
344
503 22,1% 135 Waarde
Detail van het aantal faillissementenfaillissementen in de bouwsector Kerncijfers van de Schrijnwerkerssector
8
Installaties 265 17,0% Aandeel faillissementen (Bron : FOD Economie ADSEI (BTW-statistieken, faillissementen), RSZ2010 en RSVZ) Waarde bouwsector Schrijnwerkerssector 116 7,4% Aandeel Detail van2010 het aantal faillissementen in de bouwsector Waarde (Bron : FOD Economie ADSEI (BTW-statistieken, faillissementen), RSZ en RSVZ) Andere afwerking 228 14,6% bouwsector De Vlaamse Schrijnwerker ■ n o v e m b e r 2 0 1 1Ruwbouw 503faillissementen 32,2%
Kerncijfers van de Schrijnwerkerssector TotaalBurgerlijke afwerking Ruwbouwgebouwen 2010 bouwkunde
32,2% 8,7% Aandeel
3 2
3
The
makes iT work.
Lift + Turn is het merk van Häfele voor hoogwaardig klep- en scharnierbeslag met een waaier van mogelijkheden en optimale prijs-kwaliteitsverhouding. Alle kleppen kunnen mechanisch of electrisch bediend worden met optioneel gedempte sluiting. Opnieuw een staaltje van pientere beslagtechnologie door dé specialist in functioneel beslag! Net als de tienduizenden andere producten in onze catalogi en webshop. www.hafele.com
het beste ! voor de houtvakman
a
itte tie : w
nov > in
kern
NIEUW BIJ POLYREY HPL COMPACT PLAAT MET WITTE KERN Polyrey innoveert met een nieuwe generatie HPL Compact platen voor interieurtoepassingen. De unieke witte kern brengt zowel elegantie als design in het interieur. Deze plaat is stoot- en krasvast , bestand tegen chemische producten en kan ook gebruikt worden in vochtige ruimtes en bij toepassingen waar hygiëne erg belangrijk is.
hout bois
advies conseil
&
voorraadhoudend verdeler
Alle info, stalen, raad en voorraad in onze vestigingen :
[email protected] : 056/35 81 43 (STOCK) -
[email protected] : 056/60 34 44
[email protected] : 050/31 29 31 -
[email protected] : 059/50 16 45
[email protected] : 09/252 21 81 -
[email protected] : 02/460 02 00
[email protected] : 011/21 25 52 -
[email protected] : 071/36 01 05
[email protected] : 056/48 98 31 WWW.CRAS.BE
g vestigin w u in g e Vr a a ze nieuw naar on Premier ’ ‘Origine dkaar t vo o r r a a
Houtbouw
De rol van de aannemer is essentieel, de
correcte plaatsing is cruciaal
Bijzonder veel volk op de studiedag.
Voorzitter Willy Simoens van het TC Schrijnwerk leidt de studiedag in.
Eind september organiseerde het Technisch Comité
vanouds zijn productiebedrijven sterk vertegenwoordigd, maar
‘Schrijnwerk’ van het WTCB, in samenwerking met de
ook dienstenleveranciers grijpen steeds meer hun kans. In alle
Confederatie Bouw, het IWT, het TCHN en Fedustria, een
projecttypes krijgen kmo’s een hoger steunpercentage en een
studiedag rond het thema ‘houtbouw’ in het Huis van
voorkeur in de selecties. Jaarlijks kunnen zo’n 600 bedrijven
de Bouw.
van IWT-steun genieten”.
Houtbouw is sinds een tiental jaren wereldwijd in opgang, ook
Het IWT, een bevoegdheid van de Vlaamse Regering, stimu-
in België. Zowel in residentiële- als in multiresidentiële- en
leert innovatie in Vlaanderen via advies, financiële steun (300
kantoorgebouwen is deze constructiemethode populair. Gans
miljoen euro op jaarbasis), netwerking en coördinatie en het
het proces werd sterk geprofessionaliseerd en de verkrijgbare
faciliteren van internationale samenwerking.
houtbouwmaterialen zijn van optimale kwaliteit.
Meer informatie: www.iwt.be
“Het marktaandeel houtconstructies is in ons land duidelijk
Best of both worlds
aan een flinke opmars bezig en verwacht wordt dat die de eerstkomende jaren nog met 10 à 15 % zal toenemen,” zei W.
Tijdens een innovatiereis houtskeletbouw, in Zwitserland,
Simoens, voorzitter van het Technisch Comité Schrijnwerk
werden de deelnemende houtconstructeurs in contact gebracht
-Werkgroep Binnenschrijnwerk, in zijn welkomstwoord. “Het is
met de verschillende partijen in het bouwproces.
dan ook heel belangrijk dat de materialen volgens de regels van de kunst verwerkt worden om te beantwoorden aan de huidige
Ir. Luc Van den Abeele (Kijk en Bouw) lichtte enkele zaken toe.
technische specificaties en normen. Daarom zijn voorlichtings-
“Bij de lijnproductie van wanden en muren over het assemble-
nota’s voor ontwerpers en bouwers noodzakelijk om fouten te
ren van de verschillende elementen tot de montage op de werf,
vermijden. Net als een studiedag als deze waarop we meer dan
alles wordt in het werk gesteld om de verschillende elementen
180 vakmensen mogen verwelkomen.”
en onderdelen droog te houden. Het geheel wordt zo goed voor-
Steun voor uw project?
bereid dat men op 8 uur 100 m² kan monteren op de werfsite.” “Zwitserland werkt heel autonoom en met 25 % neemt struc-
“Een gezonde mix van bedrijven uit alle sectoren doet beroep
tuurhout een bijzonder prominente plaats in. (Terzijde: 28 % is
op het agentschap voor Innovatie en Technologie (IWT)”,
energiehout.) Engineered wood (LVL, LL, CLW,…) wordt massaal
verduidelijkte adviseur Dirk Otte als eerste spreker. “Sinds
toegepast.
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
11
Houtbouw
Hybridentechnieken Het ‘bekende’ skelet uit België vinden we in Zwitserland terug met een bijzonder paneel, ‘de dreischichtplatte’. Als ‘CLW’skelet worden 3-voudige CLW-panelen aangewend en ook voor ‘vloeroplossingen’ gebruikt men een ‘caisson’ met 3-voudig CLW. Opmerkelijk is ook de grote tevredenheid voor hybridentechnieken bij de Zwitsers; beton, staal en houtsystemen worden door elkaar gebruikt voor toepassingen als hoogte en overspanning, schoring en architectuur. Maar ook tussen verschillende types isolaties en diktes wordt volop geëxperimenteerd, o.a. met cellulose, minerale wollen, houtwol, PUR, XPS, enz…”
Externe schil “Voor wat de gevel betreft, kent Zwitserland een grote vrijheid
Houten structuur van vijf verdiepingen
in Ruimtelijke Ordening. Algemeen kan gesteld worden dat zij zoeken naar minder breedte door fijnere toepassingen. Alle
Het nieuwe gebouw, gerealiseerd in een houten geprefabriceer-
soorten bardages en alle soorten materialen (hout, alu, staal,
de structuur van 5 verdiepingen, biedt accommodatie aan 125
platen, golven,…) worden gebruikt. De gevel wordt beschouwd
gasten. Het was een bijzonder zware onderneming omdat op de
als een ‘externe schil’ en gedetailleerd voor luchtdichtheid en
besneeuwde site niet alleen alle nutsvoorzieningen ontbraken,
aansluiting ramen, waterinfiltratie, aansluiting maaiveld, tus-
maar er zelfs ook geen weg naartoe leidt. Bijgevolg werden alle
senvloeren, dak en bouwknopen.
elementen, 420 per verdieping en vervaardigd uit hout uit de nabije vallei, per helikopter naar boven gebracht.
Kortom, men ontwerpt de structuur in functie van het programma en het energetisch gewenste peil. Men maakt geen
“Een bijzonder dure bouwmethode”, aldus Baumgartner, “want
dogmatische keuzes, maar zoekt naar creatieve oplossingen
een helikopter kan in één vlucht maar 650 kg meevoeren, wat
voor gevels en muurdiktes, overkragingen en zonnemanage-
staat voor 1 euro voor 1 kg bouwmateriaal. Daarom werden
ment, want met klimaat, energie en duurzaamheid zijn de
alle houten constructies, waaronder de wand- en plafondele-
Zwitsers al jaar en dag bezig. Zo willen zij tegen 2050 het
menten, vooraf uiterst nauwkeurig opgemeten, geprefabriceerd
energieverbruik tot 2.000 Watt, gemiddeld wat we in 1960 pro
en tailor-made op de site vastgeschroefd. Ook al het meubilair,
capita verbruikten, terugbrengen. Ter vergelijking: het verbruik
volledig uit hout, werd tailor-made aangeleverd. Hout is een
in Europa is momenteel 6.500 Watt, in de VS zelfs 12.000 Watt!
licht materiaal en cost- en time-effective. In amper 6 weken
Nuttige informatie: www.lignum.ch, www.holz21.ch,
werd de volledige houten hoofdstructuur opgetrokken. De
www.hsob.be, www.eth.ch, www.architos.ch
isolatie werd tussen het hout geïntegreerd en beschermd door een wind- en weerbestendige metalen behuizing.
Hutje in de bergen Vervolgens nam Marcel Baumgartner, verbonden aan het Departement Architektur van het EHT Zürich, het woord. Zijn presentatie had als thema: ‘Sustainable wooden construction in the middle of a natural reserve with extreme Alpine conditions’. Die vlag dekte de lading volkomen, want het betrof de Monte Roso Hut, gebouwd op een hoogte van 2.883 m boven de zeespiegel, op een boogscheut van de Matterhorn (grens Zwitserland-Italië). Windsnelheden van 250 km/u zijn er geen uitzondering. De Monte Rosa Hut, een gezamenlijk project van ETH Zürich, SAC, Lucerne University en EMPA, vervangt het oude exemplaar dat dateert uit 1895.
12
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Houtbouw
Het begrip duurzaamheid omvat voor dit project de selectie van geschikte materialen en het efficiënt gebruik van water en energie. 90% van de energiebehoefte wordt voldaan met zonneenergie. Smeltwater wordt opgevangen in de zomer en opgeslagen, zodat in tijden zonder smeltwater toch stromend water beschikbaar is. De totale kostprijs voor dit project bedroeg 6.5 miljoen euro. www.neuemonterosahuette.ch
Uit elkaar zonder koppeling “Het vergt kennis om met lichte constructies aan de vereisten van de akoestische norm NBN S01-400-1 te voldoen”, stelde ir. Bart Ingelaere (WTCB) in zijn presentatie over akoestische optimalisatie van houtskeletbouw, een collectief onderzoek i.s.m. het IWT. “In de laatste 30 jaar is het lawaai met 10 db toegenomen. We zullen de bestaande basisnorm over 2 à 3 jaar moeten aanpassen onder druk van andere Europese landen, in het bijzonder van de Scandinavische, waar veel houtskeletbouw aanwezig is. En bij houtskeletbouw is een goede akoes-
Wereldschaal
tiek zelfs nog moeilijker te verwezenlijken dan bij massiefbouw. Vooral laagfrequent geluid kan problematisch zijn bij
Bij niet-dragende binnenwanden is een bredere spouwbreedte
HSB. Kort gesteld komt het er op neer dat wandpanelen best zo
en het gebruik van meer minerale wol aangewezen. Op we-
ver mogelijk uit elkaar staan zonder koppeling tussenin. Dat is
reldschaal onderzoekt men hoe men de geluidsisolatie tussen
natuurlijk onmogelijk maar wel ideaal.
ruimten kan verbeteren. Men experimenteerde al met compo-
■ Overweldigende interesse voor opleidingen houtskeletbouw van Timber Frame Academy Bij de Confederatie Bouw in Hasselt is afgelopen week de Timber Frame Academy van start gegaan. Deze opleiding laat bouwprofessionals kennismaken met houtskeletbouw, een bouwtechniek die bij ons nog niet zo ingeburgerd is als in de rest van Europa. “Een merkwaardige vaststelling”, vindt Rik Mondelaers van de Confederatie Bouw Limburg. “Bouwen met hout biedt een aantal voordelen die in de toekomst alleen maar aan belang winnen. De isolatienormen voor nieuwe gebouwen worden steeds strenger en houtskeletbouw leent zich goed voor energiezuinige projecten.” “Prefab houtskeletbouw is bovendien een betaalbare oplossing voor iedereen die toekomstgericht wil bouwen”, zegt Sales & Marketing manager Koen Van Gulck van Machiels Building Solutions Europe en één van de lesgevers van de Timber Frame Academy. “Het is een milieuvriendelijke techniek die op heel wat terreinen pluspunten biedt ten opzichte van de traditionele bouwwijze.” De Timber Frame Academy is met succes van start gegaan. Alle 450 beschikbare plaatsen, verdeeld over 9 modules, waren binnen een week ingevuld. Vooral aannemers en architecten tonen grote interesse voor de opleiding. Het lessenpakket bestaat uit zowel praktische als theoretische modules. De deelnemers kunnen bijvoorbeeld zelf een volledige houtskeletwoning wind- en waterdicht bouwen op de site van Machiels Building Solutions in Beringen.
Meer info op: op www.timberframeacademy.org en www.confederatiebouw.be/limburg/Agenda.aspx
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
13
Houtbouw
sietmateriaal en het aanbrengen van elastische strips/koppelin-
Prima uitvoeringskwaliteit
gen tussen houtstructuren, maar met weinig resultaat.” Om de goede luchtdichtheid van lichte constructies te waarborVoor contact- en luchtgeluidsisolatie van houten vloeren wordt
gen, moet ook de uitvoeringskwaliteit van voegen en aanslui-
het volgende voorgesteld (van boven naar beneden): eventuele
tingen prima zijn.
vloerbekleding, OSB-plaat, soepele onderlaag (vb0. HD MW), OSB-
“Daarnaast is het natuurlijk ook belangrijk dat het luchtscherm
plaat of planken (18 mm), isolatie tussen balken (MW 140 mm),
geen doorboringen en/of beschadigingen heeft, want het dient
onaf hankelijke metalen structuur en 2 lagen gipskarton
ook de dampdichtheid te verzekeren”, aldus Dobbels. “Alle
(2 x 12,5 mm).
ruimten die bewoond en/of verwarmd worden, het beschermde
Meer informatie op www.dataholz.at
volume van het gebouw, zou omhuld moeten zijn door een
Houtbouwconstructies in lastenboeken
ononderbroken luchtdichte laag. De toevoer van verse lucht en de afvoer van vervuilde, zouden enkel mogen gebeuren via een ventilatiesysteem dat speciaal daarvoor voorzien werd. Ter
Volgens dr. ir. Kurt De Proft (TCHN) is er in de huidige lastenboe-
hoogte van het dak en/of de aanwezige wanden dient men dan
ken heel weinig informatie over houtskeletbouw te vinden. En
ook bijzondere aandacht te besteden aan de behandeling van
waar die informatie wel voorhanden is, betreft het meestal eigen
alle plaatselijke onderbrekingen van het luchtscherm.”
werk van architecten, veelal gekoppeld aan eigen producten/ merknamen. Daarom werd er, in samenwerking met VMSW,
Overlapping
constructeurs, architecten en ingenieurs, een nieuw, werkbaar document uitgewerkt met de nodige vrijheid voor elke bou-
“De aansluitingen tussen de banen of platen van het lucht-
wer. In dit specifieke lastenboek, dat vanaf midden november
scherm moeten vanzelfsprekend afgesloten worden volgens
middels infosessies en voorjaar 2012 met vorming toegelicht
de aanwijzingen van de fabrikant. De overlapping moet echter
zal worden, komen o.m.: stabiliteitsstudie, algemene eisen i.v.
altijd minstens 50 mm bedragen en de verbinding kan gebeuren
m. prestaties (thermisch, akoestisch, luchtdichtheid, hygrother-
met enkel- of dubbelzijdige kleef band of met een kit, indien no-
misch en brandveiligheid) en de opsomming van elementen
dig aangevuld met een klemlat. Optimaal daarbij is werken op
(wanden, vloeren, hellende en platte daken,…) aan bod.
een stijve, doorlopende ondergrond, zoals bv. plaatmate-riaal.”
Luchtdicht bouwen is essentieel prestatiecriterium voor gebouwen
Luchtdichtheidstest “Ik adviseer altijd dat de projectleider en de ploegchef beiden
“De luchtdichtheid van gebouwen is in verschillende opzich-
aanwezig zijn bij de luchtdichtheidstest”, besluit Dobbels,
ten essentieel”, zegt ir.-architect Filip Dobbels, Technologisch
“want communicatie en planning zijn cruciaal. Ook kan men
Adviseur ‘Duurzame bouwschil’ bij het WTCB - Wetenschap-
de eventueel aanwezige stelling aan de buitenkant van het
pelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf. “Ze draagt
gebouw goed gebruiken tijdens de test. Een hoge graad van pre-
bij tot de beperking van het energieverbruik, tot de verzekering
fabricatie is nuttig, maar niet zaligmakend. Het blijft moeilijk
van het gebruikscomfort door het uitsluiten van tocht, het
om een welbepaalde graad van luchtdichtheid na te streven,
waarborgen van een goede kwaliteit van de binnenlucht en tot
maar terwijl de rol van de aannemer essentieel is, is de correcte
een goede akoestische isolatie t.o.v. luchtgeluid.”
plaatsing cruciaal.” Meer informatie over het project ‘Duurzame bouwschil: nieuwbouw & renovatie’ van WTCB en PHP met steun van IWT, Wouter Peeters, via: www.wtcb.be/go/td-dubo
■ De Energieprestatieregelgeving in het Vlaamse Gewest De luchtdichtheid heeft niet enkel een belangrijke invloed op de thermische isolatie en het rendement van de verwarmingsinstallatie van gebouwen. Ook het energieverbruik (E-peil) wordt er in grote mate door bepaald. De Vlaamse Energieprestatieregelgeving brengt de luchtdichtheid in rekening door de ventilatieverliezen als gevolg van inen exfiltratie in aanmerking te nemen. Deze verliezen kunnen uitgedrukt worden als een functie van het lekdebiet doorheen de buitenschil van het gebouw bij een drukverschil van 50 Pa
14
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
tussen de binnen- en de buitenomgeving. Bij ontstentenis wordt deze waarde (in verhouding tot de totale gebouwoppervlakte) gelijkgesteld aan 12 m³/(h.m²), wat vrij negatief is. In de praktijk is het echter mogelijk betere resultaten te bekomen op voorwaarde dat men voldoende aandacht schenkt aan de goede uitvoering van de bouwdetails. Om de betere luchtdichtheidsprestaties van het afgewerkte gebouw in beschouwing te mogen nemen, dient men een luchtdichtheidsproef uit te voeren, overeenkomstig de norm NBN EN 13829.
www.dewitte.be
VERRUIM UW AANBOD MET HOUTSKELETBOUW
INTERESSE?
Uw voordelen
Wind- en waterdicht in 5 dagen Enorm groeipotentieel E60 voor de prijs van E80 Minder weerverletdagen Behoud van eigen identiteit Diverse afwerkingsmogelijkheden
Mail
[email protected] of bel naar 011/230.500. We maken graag even kennis
de natuurlijke aanvulling van uw assortiment
3D-plan houtskeletbouw
Snelle opbouw
Afwerking mogelijk met diverse materialen
Verruim uw aanbod met houtskeletbouw zonder grote investeringen. Zo geeft u samen met Machiels Building Solutions een pasklaar antwoord op de stijgende vraag naar lage energiewoningen en passiefhuizen. Wij produceren de houten bouwelementen, u werkt de woning af volgens de wensen van de klant.
www.machielsbuildingsolutions.be Olmsesteenweg 55 BE-3583 Paal-Beringen Tel.: +32 (0)11 230 500 Fax: +32(0)11 230 520
[email protected]
Dossier: Aluminium schrijnwerk
De Richtlijnen voor de Aluminium Constructeur
revisie 2011
Dit derde artikel in onze reeks sluit aan bij de publicatie van de Richtlijnen ter gelegenheid van de editie 2012 van Batibouw. In dit artikel gaan wij nader in op de aanvullingen in de laatste revisie van 2011 en de berekening van aluminium schrijnwerk/gevels, balustrades, thermische berekeningen, bouwaansluitingen en uitvoering.
Het Aluminium Center Belgium herwerkt ieder jaar dit referentiehandboek De Revisie 2011 verschijnt met een
Vanaf 2010 is de berekening van bouwkundige constructies
volledige nieuwe cover en nieuw logo.
volgens Eurocodes verplicht. Gedurende 2010 is dan ook deze
Hiermee wordt ook de missie van het
omschakeling doorgevoerd in vele Europese lidstaten. Ieder
Aluminium Center duidelijker naar
land heeft zijn alle Nationale Bijlagen (in België ‘NAB’ afge-
voren gebracht en het handboek ten
kort) stelselmatig doorgevoerd en er wordt verwacht dat dit
dienste van de sector, voorschrijver,
uiterlijk tegen 2012 is afgerond in gans Europa.
eindgebruiker en onderwijs gesteld.
Voor lichte constructies zoals gevels, vensters en deuren is de methodiek, neergelegd in het Wetenschappelijk Rapport nr 11 van het WTCB, ingevoerd.
In deze versie bevindt zich het volgende: - De aanpassingen in verband met reglementeringen en nor-
Deze aanpak is voor de sector nieuw en wordt in detail toegelicht, ook rekening houdend met de lopende herziening van
men in 2011; - De bouwaansluitingen voor laag energie- en passiefwonin-
de productnorm voor gordijngevels NBN EN 13830.
gen die in detail werden uitgewerkt; - De tekeningen in de tekst werden grondig aangepast en waar nodig verbeterd, oa de tekeningen ivm de goede uitvoering van de verbindingen, balustrades en gevels; - De resultaten van eindwerken uitgevoerd aan de Vakgroep
Hoe dient men borstweringen of balustrades uit te voeren conform de nieuwe norm NBN B03-004?
Architectuur en Stedenbouw aan de Universiteit te Gent, Lessius Hogeschool –De Naeyer en Xios Diepenbeek; - De berekeningsmethodiek volgens Eurocode 9. Per hoofdstuk werd voor de lezer een samenvatting gemaakt en een overzicht van de belangrijke links en de opleidingen die door het Aluminium Center Belgium worden voorzien.Tot slot werden alle normen en referenties herzien, zodat nu de laatste informatie in dit verband beschikbaar is.
Zijn er gegevens om schrijnwerk en gevels te berekenen conform de laatste Europese regelgevingen terug te vinden? Dienen voor iedere gevel berekend (en/of getest) te worden:
16
stijl- en regelprofielen, de verbindingen en verankeringen
De norm NBN B03-004 is gepubliceerd in 2010; in 2011 is er
zoals schematisch weergegeven.
een eerste herziening lopende bij het NBN. Gezien het veilig-
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Dossier: Aluminium schrijnwerk
heidsaspect verbonden aan balustrades werd de geschiktheid
te bekomen zodat men met aluminiumsystemen zeer goede
opgesteld volgens de principes die vastgelegd zijn in de euro-
thermische performanties kan behalen. De inbouw ervan,
codes, waarbij ze ook werden ondergebracht in de categorie
rekening houdend met de EPB bouwknopen methode (A), werd
van de secundaire constructies zoals de gevels.
in dit verband onderzocht. Hiertoe werden de lineaire ver-
In de richtlijnen worden de voornaamste kenmerken en on-
lieswaardes voor verschillende bouwaansluitingen berekend.
derdelen van de aanpak opgenomen en een aantal toelichtin-
Deze tonen een verband aan tussen de Uf-waardes, aanzicht-
gen gegeven in het bijzonder ivm de berekening en belastings-
dbreedtes/dieptes en bouwdetail. De EPB voorwaarde wordt
combinaties zoals schematisch weergegeven.
dan ook bereikt, zoals voorgesteld in onderstaande figuren. Stap 1: schematisering van de bouwaansluiting
Zijn aluminium ramen toepasbaar in laag-energie en passiefbouw? Er zijn de afgelopen jaren heel wat inspanningen geleverd door de systeemleveranciers om een lage Uf (U-profielwaarde)
IK “WAAR VIND ENT OM M K OP EL DE JUISTE TECHNISCHE ING?” ONDERSTEUN BOVEN YVO NV structeur) (Reynaers con
Reynaers Aluminium investeert op lange termijn in een duidelijk en coherent merkbeleid, expertise en vakmanschap bij alle onderdelen van de bouwkolom. Centraal in de strategie staat het waarborgen van kwaliteit, transparantie en duurzaamheid. De ingenieurs, architecten en het Reynaers Technisch Support Team zijn daar ter ondersteuning van de erkende partners constructeurs. Of het nu gaat om telefonische support, projectopvolging ter plaatste of via praktische opleidingen in het Reynaers Institute, Reynaers stelt zich als doel de kennis en vaardigheden van de aluminium constructeur te optimaliseren en verder te perfectioneren. Reynaers staat voor een hechte samenwerking en verstandhouding met architecten, projectontwikkelaars, constructeurs en installateurs. Together for Better.
ONS ANTWOORD : HET REYNAERS TECHNISCH SUPPORT TEAM
TOGETHER FOR BETTER
www.reynaers.be Aluminium oplossingen voor Ramen en Deuren, Schuifdeuren, Veranda’s, Gevels, Zonwering en Fotovoltaïsche integraties.
Reyn_0002_Advertising_186x128_Hor.indd 1 november 2011 ■
28/10/11 09:22 De Vlaamse Schrijnwerker
17
Dossier: Aluminium schrijnwerk
Stap 2: omzetting naar een equivalente lambdawaarde.
laag energie- of passiefwoning. Hierbij een voorbeeld van een dorpelaansluiting:
Stap 3: controle van de berekeningen met een aluminium profiel doorsnede.
Voorbeeld van een resultaat van de berekening voor een raam ‘geplaatst achter de slag’.
Informatie rond productie, oppervlaktebehandeling, plaatsing Tot slot werd er onder meer voor stap 3 een ‘universele’ alu-
en onderhoud
minium doorsnede ontwikkeld die in de toekomst bij verdere berekeningen zal worden gebruikt. Ook een speciaal hoofd-
Aluminium schrijnwerk en gevels zijn hoogtechnologische
stuk zal dan worden gewijd aan verandaconstructies.
constructies die bij een nauwkeurige productie volgens de richtlijnen van de systeemleveranciers, met de correcte oppervlaktebehandeling volgens de blootstelling, nauwkeurige plaatsing en onderhoud een zeer lange levensduur hebben. In vier hoofdstukken wordt hierin uitgebreid op ingegaan in een verstaanbare taal voor alle betrokkenen bij het bouwproces.
Geeft het Aluminium Center Belgium over al deze onderwerpen opleidingen? Gezien in dit artikel enkel een kort overzicht kan worden gemaakt, zijn er ook opleidingen gepland waar in detail wordt ingegaan op de diverse onderwerpen. Meer info hierover vindt
Zijn er gedetailleerde tekeningen van bouwaansluitingen voorhanden?
u terug op www.aluminiumcenter.be.
Voor de in België courante bouwaansluitingen en type spou-
Directeur Aluminium Center Belgium
Door ir. Cyriel Clauwaert,
wen werden de tekeningen uitgewerkt, bijvoorbeeld voor een
■ De richtlijnen
18
De Richtlijnen voor de Aluminium Constructeur zijn een referentie-
Onze leden kunnen het boek voordelig (5 euro korting) aankopen
werk voor de vakman, architect en geïnteresseerde. Een abstract
aan de prijs van 34 euro/stuk (BTW exclusief) door een e-mail te
in pdf-versie is beschikbaar op de website van het Aluminium
sturen naar
[email protected] met de vermelding van uw
Center Belgium, www.aluminiumcenter.be
lidnummer.
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
schrijf u in op www.reynaersinstaller.be
pRofIleeR u als ReynaeRs InstalleR
Volg onze exclusieve opleiding en geniet tal van voordelen U bent zelfstandig plaatser van ramen en deuren, en wilt zich sterker profileren als een vakbekwame specialist? Schrijf u dan vóór 30 november in voor de Reynaers Installer opleiding (i.s.m. Syntra). U leert er alles over het Reynaers-productgamma en de plaatsingstechnieken. Na deze training krijgt u ook het Reynaers Installer label. Daarmee verhoogt u de bekendheid van uw bedrijf én geniet u tal van voordelen die uw verkoop een extra boost geven. Wees er snel bij want de plaatsen zijn beperkt. Meer info op www.reynaersinstaller.be www.reynaers.be
TogeTher for BeTTer
Dossier: Erfgoed
Erfgoed en energiebesparing: prima verzoenbaar!
Steeds meer eigenaars van onroerend erfgoed willen de
tweede en niet onbelangrijke punt, is de imagoversterking.
energieprestaties van hun gebouw opdrijven. De behoeders
Er is heel wat zichtbaar vakmanschap nodig voor restauratie-
van ons erfgoed willen dan weer dat het zijn integriteit be-
werken, en dat schept een positief beeld van de bouwsector.
houdt. Stof voor een conflict? Niet noodzakelijk, zo bleek op de druk bijgewoonde studiedag ‘Erfgoed en energiebespa-
Hoog energieverbruik
ring, conflict of verzoening?’ van de Vlaamse Confederatie Bouw. Er zijn meer energiebesparende ingrepen mogelijk
België heeft een relatief hoog energieverbruik per inwoner,
aan erfgoed dan algemeen wordt aangenomen. Maar er is
meer dan bijvoorbeeld Frankrijk, Italië, Spanje of Portugal.
nood aan goede technische informatie en aannemers wil-
Dit hoog energieverbruik per inwoner is in hoofdzaak te wijten
len nauwer betrokken worden bij de voorbereiding van de werken.
Economisch gewicht Er zijn op dit moment zo'n 11.000 beschermde gebouwen, en er staan meer dan 75.000 gebouwen in de inventaris van het onroerend erfgoed. Erfgoed is goed voor meer dan € 1 miljard toegevoegde waarde in Vlaanderen. Het toerisme speelt daarin een hoofdrol, maar er is ook een grote return naar de bouw. De overheid spendeert jaarlijks € 62 miljoen subsidies aan restauratiewerken aan erfgoed. Aangezien elke euro die gespendeerd wordt in de bouw elders leidt tot een bijkomende euro investeringen, resulteert dit in een aanzienlijk totaalbedrag, dat naar schatting 3000 arbeidsplaatsen schept. Een
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
21
Dossier: Erfgoed
aan het oud woningpatrimonium in België. Ongeveer 40% van
Vochtbestrijding en isolatie
de Belgische woningen dateert van voor 1945, t.o.v. slechts 20% in Duitsland en Nederland. Slechts 33% van de Belgische
Een historisch gebouw heeft haar bepaalde eigenheden.
woningen werd gebouwd na 1970; in Frankrijk, Duitsland en
Een conflict ontstaat door het absoluut willen opleggen van
Nederland is dit bijna 50%.
bepaalde eisen die niet verenigbaar zijn met de eigenheden en de structuur van het gebouw. Bijvoorbeeld, een kelder van
Het hoge energieverbruik van ons woningpatrimonium
een historisch pand wordt beter ingericht als slaapkamer dan
blijkt ook uit de kengetallen van de EPC toekenningen voor
als living. De installatie van de badkamer gebeurt best in een
bestaande gebouwen. Voor eengezinswoningen van 1970 en
plaats die een eenvoudige evacuatie van de vochtige lucht
ouder komt dit neer op gemiddeld 560 kWh/m², voor apparte-
naar buiten toelaat.
menten ouder dan 1970 is dit 373 kWh/m². Ter vergelijking: het energieverbruik van een passiefhuis bedraagt 15 kWh/m².
Vochtige materialen geleiden meer warmte en zijn kouder doordat het verdampende vocht warmte onttrekt aan de ondergrond.
Een voorbeeld ter illustratie
Het saneren van vochtproblemen op zich is dan ook een ener-
Nemen wij ter illustratie een historisch gebouw van 1.000 m²,
giebesparende maatregel. De vochtproblemen móeten echter
met een EPC van 1.500 kWh/m² met volle muren, nergens
opgelost worden vooraleer wij overgaan naar andere ingrepen.
isolatie, enkele beglazing en elektrische verwarming. Het
Indien dit niet gebeurt, bestaat het risico tot het verstoppen van
elektriciteitsverbruik van dit gebouw komt neer op 600 kWh/
het vochtprobleem, dit is uiteraard niet aan te raden.
m² per jaar. Aan een tarief van 0,20 €/kWh bedraagt de kost (zonder nachttarief) 120.000 € per jaar, of 120 €/m².
Luchtdichtheid is een noodzakelijke voorwaarde om de energieverliezen aanzienlijk te beperken. Oude gebouwen zijn
Door een renovatie van het dak en de ramen én het verbeteren
meestal niet luchtdicht, waardoor er ook steeds een natuurlijke
van de luchtdichtheid kunnen wij het energieverbruik met
passieve ventilatie optreedt. Vaak is dat wel bevorderlijk naar
maximaal 50% verminderen, naar 745 kWh/m². Isoleren wij
luchtkwaliteit toe, maar niet naar energieverbruik. Er is vaak
ook de muren, dan zou het verbruik tot ongeveer 550 kWh/m²
onvoldoende ventilatie voor bepaalde ruimtes (badkamers,
per jaar kunnen dalen.
keukens). Die vochtige lucht dient rechtstreeks naar buiten te worden afgevoerd (eventueel met warmterecuperatie). Daarnaast manifesteert zich het verlies van warme lucht en de aanvoer van koude lucht in de winter en omgekeerd in de zomer. Bij passieve ventilatie is dit niet gecontroleerd, en levert een toename op van de energiefactuur, en een afname van het comfort. Luchtvocht heeft een grote invloed op het comfortgevoel en heeft een fundamentele weerslag op het gedrag van materi-
22
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Theuma altijd een sluitende oplossing!
PRECISIE SCHUURMACHINES
Theuma design binnendeuren passend in elk interieur • Stijlvolle design infrezingen • In diverse modellen en uitvoeringen • Perfecte combinatie met Theuma kozijnen Zandstraat 10 | B-3460 Bekkevoort (Assent) T. +32 (0) 13 35 12 00 | F. +32 (0) 1331 27 38
[email protected] | www.theuma.com
R O E K E N S
Tel. (02) 466 38 39
www.smi.be
alen zoals het metselwerk met zouten, het hout, behangpa-
werken, weliswaar rekening houdend met onregelmatige
pier, ... Massaal ventileren met buitenlucht leidt binnen in
vorm van de structuur. Problematischer wordt het indien de
gebouwen tot een (soms té) hoge luchtvochtigheid in de zomer
dakspanten zichtbaar moeten blijven. In dit geval isoleert
en een (soms té) lage luchtvochtigheid in de winter. In het
men niet, of gaat men dunnere isolatiematerialen gebruiken.
extreme geval is voor kelderruimten met vochtproblematiek,
Deze laatste manier van werken betekent wel een moeilijkere
het gebruik binnenlucht als ventilatielucht de minst slechte
uitvoering naar luchtdichtheid toe. Een alternatief - indien
oplossing, zowel met betrekking tot condens in de zomer, als
de zolderruimte niet als woonruimte wordt gebruikt - is het
zoutschade in de winter.
isoleren van de zoldervloer.
Isolatie van het dak
Gevelisolatie
Bij de isolatie van het dak is het aanbrengen van een thermi-
Buitenisolatie
sche isolatie tussen de dakspanten de klassieke manier van
Grote troef van een buitenisolatie van de gevel is de veel eenvoudigere detaillering. De thermische massa van het gebouw wordt gevrijwaard, zo verkrijgen wij een stabieler binnenklimaat. En de gebouwschil wordt beschermd. De keuze om slechts een deel van een gebouw te isoleren is hierbij goed verdedigbaar. Buitenisolatie heeft echter een invloed op het uitzicht van het gebouw, en op de overdikte van de gevels. Waar passen wij bij voorkeur buitenisolatie toe? Bepleisterde gevels zijn uitermate geschikt voor buitenisolatie, in die mate dat het aanvaardbaar is dat de rooilijn wordt verplaatst, en het schrijnwerk dieper in het gevelvlak komt te liggen. Het is zelfs mogelijk om de buitenisolatie aan te brengen zonder de dagkanten van ramen en deuren te behandelen. Buitenisolatie is ook prima toe te passen bij historische gebou-
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
23
Dossier: Erfgoed
wen waarvan een deel van de gevels minder representatief zijn, zoals achtergevels, zijgevels of aanbouwen. Binnenisolatie De plaatsing van binnenisolatie is technisch aanzienlijk moeilijker. In de meeste gevallen is dampdichtheid vereist. Bij dampdichte isolatie kan de kleinste lek immers leiden tot schimmel achter de isolatie. Hierdoor zijn de wanden ook gevoelig voor ingrepen - bijvoorbeeld doorboringen - nadien. Deze gevoeligheid speelt minder bij dampdoorlatende isolatie. De detaillering bij binnenisolatie is moeilijker (doorlopen over muren, plafonds en vloeren) en er treedt een verlies op van de thermische massa van het gebouw waardoor het binnenklimaat sterker zal fluctueren. De gebouwschil wordt ook sterker blootgesteld aan het buitenklimaat en wij krijgen verlies van plaats binnen in het gebouw. Op esthetisch vlak biedt binnen-
afwerking. Bij dit systeem kan eventuele condens achter de
isolatie het grote voordeel dat deze geen invloed heeft op het
isolatie niet accumuleren én zijn de wanden niet gevoelig aan
buitenuitzicht.
doorboringen.
Het gekende systeem dat bestaat in een dampondoorlatende
Waar passen wij binnenisolatie toe?
isolatie met dampscherm aan de warme kant en afwerking,
Binnenisolatie wordt bij voorkeur toegepast bij gehele muur-
blijft zelfs met een goede detaillering en afdichting nadien
oppervlakken, partiële isolatie is doorgaans geen optie. Ideaal
gevoelig voor doorboringen. Een domein in ontwikkeling
is een isolatie die helemaal doorloopt over de ganse gevelhoog-
2011-0202_420x140_N:2007-02_PMG_Ned 08:45 Pagina 1te, het doorbreken van vloerconstructies kan een optie zijn. betreft de dampdoorlatende isolatie02-02-2011 met dampdoorlatende
ADVANCED WOODWORKING TECHNOLOGIES
UITNODIGING “Trendsetter in houtbewerking” engineered to touch
Made in Belgium
B do
Dossier: Erfgoed
Woningen met erfgoedwaarde: de mogelijkheden en beperkingen Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE): wat is toegestaan bij woningen met erfgoedwaarde? Isolatie van een hellend dak
dak door middel van het koud daksysteem is toegestaan in een monument en eenvoudiger uit te voeren dan een warm dak. Bij de isolatie van een
Er bestaat wel meer risico op koudebruggen, een kierdichte
hellend dak van een woning met erfgoedwaarde, is een warm dak technisch de beste oplossing maar ingrijWarm dak
pend, en er bestaat een risico tot een
visueel storende dakverhoging. Je dient hier ook op toe te zien dat de daklijn bij een monument niet hoger ligt dan de gevellijn van de voor- of achtergevel. De isolatie van een hellend
Isolatie van een zoldervloer.
Bezoek onze toonzaal van 3000 m², wij demonstreren* oorlopend alle nieuwigheden van onze topmerken.
(* enkel op afspraak)
ANTWOORDFAX - 03 889 89 78 Graag meer info omtrent : ................................................ .............................................................................................. .............................................................................................. Firma : ................................................................................ Adres : ................................................................................ Plaats : ................................................................................ Tel. : .................................. Fax : ...................................... E-mail : ...............................................................................
PHILIPS CONSTANT nv Begijnhofstraat 47 • 2870 Puurs T 03 897 97 97 • F 03 889 89 78 e-mail:
[email protected] WWW.PHILIPSCONSTANT.COM
Dossier: Erfgoed
uitvoering is dan ook noodzakelijk. Mooie kapstructuren dien je zichtbaar te laten! De isolatie van de zolder is eveneens toegestaan in een monument, de isolatie is aangewezen bij een onverwarmde zolder.
Isolatie van ramen en deuren van woningen met erfgoedwaarde Het vervangen van ramen en deuren in goede staat ligt bij-
Isolatie van gevels van woningen met erfgoedwaarde
zonder moeilijk omwille van de duurzaamheid, het hygrothermisch evenwicht en de erfgoedwaarden. Het plaatsen van achterzetramen is de aangewezen oplossing als de vensteropening aan de binnenzijde voldoende diep is en er geen schade
Voor (jong) bouwkundig erfgoed stelt een spouwmuurisolatie
dreigt voor waardevolle interieurafwerking. Let er wel goed
geen probleem. Buitengevelisolatie is toegestaan bij bepleis-
op dat de detaillering aansluit bij het bestaand raam, indien
terde gevels van monumenten wanneer pleister aan vervan-
de muren niet geïsoleerd zijn, dient het tweede raam uit enkel
ging toe is en de dikte van de pleister geen wijziging van het
glas te bestaan.
uitzicht of fysische schade teweeg brengt. Bij woningen in vakwerkbouw is het toevoegen van isolatie zonder het uitzicht
Wanneer de plaatsing van achterzetramen niet mogelijk
te veranderen perfect mogelijk. Binnengevelisolatie is niet
is, pas je bij voorkeur oplegbeglazing toe. Het plaatsen van
toegestaan in woningen met monumentale binnenafwerking.
isolerend glas in bestaand schrijnwerk is enkel te overwegen
In andere gevallen kan binnengevelisolatie mits het uitvoeren
in ramen waarvan het glas geen erfgoedwaarde heeft. De vleu-
van een zeer grondige voorstudie.
gels en scharnieren moeten wel voldoende stevig zijn.
Isolatie van vloeren van woningen met erfgoedwaarde De isolatie van vloeren is toegestaan onder bepaalde voorwaarden: geen inkorting van monumentale deuren. Let wel, waardevolle plafonds mogen niet weggestopt worden en wandafwerkingen zoals lambriseringen of plinten mogen niet worden beschadigd.
Diverse oplossingen zijn dan mogelijk: dubbele beglazing, een dunne variant van dubbel glas, dubbel glas met een buitenste glaslaag in getrokken glas, thermisch verbeterd enkel glas of het aanbrengen van een glasfolie op enkel glas. De reproductie van het origineel raam is te overwegen wanneer het oorspronkelijk raam niet meer hersteld kan worden of wanneer men recentere ramen wil vervangen door een kopie van de originele ramen. In deze gevallen wordt ook steeds dubbele beglazing toegestaan.
Kierdichting in woningen met erfgoedwaarde Dichting van de kieren is een must! Het is een goedkope methode, is omkeerbaar en heeft geen impact op de erfgoedwaarden.
Ventilatie en zomercomfort Ventilatie is noodzakelijk in woningen met erfgoedwaarde, vermijd echter visuele schade door de installaties. Direct zonlicht op glas kan leiden tot oververhitting; luiken, luifels, rolluiken of jaloezieën of bomen en gevelbegroeiing kunnen Achterzetwand in glas.
Achterzetraam.
hierbij soelaas bieden.
■ Studiedag
26
Op de studiedag ‘Erfgoed en energiebesparing, conflict of ver-
installatie van twee warmtepompen. Het energieverbruik daal-
zoening?’ presenteerde de Ghislain d'Ursel (European Historic
de met 35 % en de hele operatie heeft een terugverdientijd van
Houses) enkele voorbeelden van zijn efficiënte aanpak. In het
amper zes jaar. Peter Garré van bopro toonde dan weer aan
gigantische Castle Howard in Yorkshire (Verenigd Koninkrijk)
dat ambities toegelaten zijn. Het historische pand in Gent waar
werden beperkte, maar verstandige ingrepen uitgevoerd: dak-
nu de kantoren van bopro zijn, kreeg de beoordeling Excellent
isolatie, zuinige verlichting, tochtvrij maken van raamwerk, de
van BREEAM na de renovatie- en restauratiewerken.
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Nu meer isolatie voor minder geld.
Najaarspromo 20/10 - 20/11: 2 cm extra isolatie gratis!* Van 20 oktober t.e.m. 20 november 2011 kan je je dakisolatie een boost geven, zonder dat je dat ook maar iets kost. Op elke rol Isoconfort 35 dakisolatie schenkt Isover 2 cm isolatiedikte gratis. Je krijgt dus een isolatiedikte van 18 cm voor de prijs van 16 cm, 20 cm voor de prijs van 18 cm en 22 cm voor de prijs van 20 cm. Meer isolatie betekent meer wooncomfort, meer energiebesparing, meer premies en meer belastingvermindering… En dat allemaal zonder een euro meer te betalen. Dus waar wacht je nog op?
* op elke rol Isover Isoconfort 35 (18, 20 of 22 cm dikte) ** voor een oppervlakte van 100 m² in Vlaanderen onder bepaalde voorwaarden. Voor meer info en deelnemende verkooppunten: www.isover.be/najaarspromo
Buitenschrijnwerk
Kleurverschillen en verkleuringen bij de oplevering van houten schrijnwerk Dit artikel geeft een overzicht van de voornaamste aandachtspunten bij de beoordeling en oplevering van houten buitenschrijnwerk dat al dan niet voorzien werd van een afwerking. Houten schrijnwerk wordt als gevelvulling of -bekleding blootgesteld aan verschillende weersinvloeden. Bij vensters en deuren worden er naast de eisen voor de water- en luchtdichtheid ook eisen aan het uitzicht gesteld. Bij bepaalde schrijnwerktoepassingen zoals vensters en deuren zullen deze uitzichtseisen van groter belang zijn dan bij andere (bv. gevelbekledingen). Daarnaast kunnen er ook hogere eisen gesteld worden aan de zichtvlakken dan aan de niet-zichtvlakken of de indirecte zichtvlakken (bv. delen achter de slag).
De afwerkings- en beschermingssystemen moeten aan een aan-
Bij de oplevering wordt het schrijnwerk visueel beoordeeld
tal voorwaarden voldoen. Zo dienen ze onderling compatibel
onder bepaalde omgevingsvoorwaarden om elke subjectieve
te zijn en dient men de randen te voorzien van een afronding
benadering zoveel mogelijk te vermijden. Op deze manier kan
(met een minimale kromtestraal van 3 mm) die niet alleen de
men de reële afwerkingsgraad van het schrijnwerk en de even-
goede afvoer van het regenwater moet verzekeren, maar ook
tuele onvolkomenheden ervan coherent beoordelen. Houten
de correcte toepassing van het afwerkingssysteem (zie af beel-
schrijnwerk wordt over het algemeen beoordeeld met het blote
ding 1).
oog, loodrecht op het oppervlak (zowel langs de binnen- als langs de buitenzijde) en vanop een afstand van 3 m.
Eigenlijke oplevering van het schrijnwerk
Na het aanbrengen van de afwerkingslagen kunnen een aantal kenmerken van het hout zichtbaar blijven doorheen deze lagen. Deze blijvende zichtbare kenmerken kunnen niet als een gebrek beschouwd worden voor zover de dikte van het
Houten gevelelementen kunnen met drie afwerkingsniveaus
afwerkingssysteem voldoende groot is. Bij bepaalde (grofporige)
geleverd worden op de bouwplaats:
houtsoorten, zoals meranti, padoek of eiken kan men een bij-
• Elementen die nog geen specifieke afwerkingslaag kregen,
komende grondlaag aanbrengen om de duurzaamheid van de
maar enkel de grondlaag die aangebracht werd in het atelier.
afwerking te garanderen. Het is raadzaam om zo snel mogelijk
De schrijnwerker stelt een document op dat meegeleverd
na de plaatsing van het houten buitenschrijnwerk over te gaan
wordt bij de plaatsing en dat aantoont dat het goede gedrag
tot de voorlopige oplevering ervan.
van deze elementen pas gegarandeerd kan worden indien ze binnen de termijn van één maand hun definitieve afwerking
Deze oplevering kan, op vraag van de schrijnweker, als clausule
krijgen op de bouwplaats
opgenomen worden in de contractuele documenten en wordt
• Elementen die een grondlaag en één of meerdere afwerking-
voltrokken door de opdrachtgever of zijn vertegenwoordiger.
slagen kregen in het atelier. Na afloop van het bouwproject
Deze oplevering bestaat uit de beoordeling van de uitgevoerde
kan men op de bouwplaats nog een eindlaag aanbrengen om
werken en kan vermeld worden in het bouwplaatsverslag,
eventuele kleine beschadigingen weg te werken die optraden
de vorderingsstaat of de facturatiebon. Ze geeft een precieze
vóór, tijdens of na de plaatsing
beschrijving van de toestand van het schrijnwerk na plaatsing
• Elementen die in het atelier een grondlaag en alle nodige afwerkingslagen kregen.
en vermeldt de volgende informatie : • de levering van het schrijnwerk is overeenkomstig de contractuele documenten
28
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
beglazings-renovatieoplossingen en afdichtingsmateriaal, renovatieoplossingen & meetinstrumenten beglazings- en afdichtingsmateriaal, & meetinstrumenten
Kwaliteit voor glazenier & schrijnwerker Köhlerwoodcap BVBA Telefoon:0479711526 Email:
[email protected] www.kohlerwoodcap.com
advertentie glas kohler belgie.indd 1
25-10-11 10:51
• de plaatsing beantwoordt aan de bepalingen uit het bestek of
Er kunnen toegelaten kleurverschillen voorkomen tussen ver-
uit de Technische Voorlichting nr. 188 ‘Plaatsen van buiten-
schillende afgewerkte houten schrijnwerkelementen onderling
schrijnwerk’
en tussen het schrijnwerk en andere naburige elementen met
• er werden geen zichtbare gebreken vastgesteld na controle.
andere materialen of afwerkingen. We halen hieronder enkele voorbeelden aan van elementen,
Dankzij een dergelijke voorlopige oplevering kunnen onnodige
waarin schrijnwerktoepassingen gecombineerd worden met
discussies en kosten vermeden worden. Bovendien kan ze een
andere materialen :
stimulans vormen voor de actoren om bevuiling en/of bescha-
• aluminium- of pvc-profielen
digingen van het houtwerk, hang- en sluitwerk, beglazing,
• rolluikgeleiders
kitvoegen en de afwerking te vermijden.
• kaderprofielen van horren
Kleurverschillen en verkleuringen
• garagepoorten • deurvleugels • aluminium dorpels, kleinhouten, deurklinken, hang- en
Hout wordt van nature gekenmerkt door variaties in kleur, (hout)structuur, oppervlaktetextuur, een verschillend gehalte
sluitwerk, ... • verven.
aan natuurlijke inhoudsstoffen en uiteenlopende fysische, chemische en mechanische eigenschappen. Bij bepaalde houtsoorten is deze variabiliteit meer uitgesproken dan bij andere en kan ze zelfs tot uiting komen in eenzelfde stam of plank. Er kunnen van nature bepaalde bijzonderheden in het hout aanwezig zijn (bv. kwasten en scheurtjes in het zichtvlak van de profielen). Terwijl gebreken in schrijnwerkelementen per definitie niet toegelaten zijn, worden natuurlijke onvolkomenheden wel aanvaard indien ze qua grootte en aantal binnen de
Mosa Glas nodigt u van harte uit op Polyclose 2012 - Stand 1662
vooropgestelde kwaliteitsklasse vallen.
Kleurverschillen binnen een houtsoort De kleur (tint) van het hout is af hankelijk van de houtsoort en kan variëren van lichtgeel tot zwartbruin. Binnen eenzelfde houtsoort zijn eventuele kleurverschillen mogelijk die eigen zijn aan de soort en af hankelijk zijn van het herkomstgebied en de groeiplaats van de bomen en andere factoren van biologische oorsprong. Ze weerspiegelen als het ware de natuurlijke Bezoek onze geheel vernieuwde site!
rijkdom van het natuurproduct. Bepaalde houtsoorten zoals meranti, merbau of western red cedar vertonen vrij uitgesproken kleurverschillen die inherent zijn aan de houtsoort en bijgevolg als normaal beschouwd dienen te worden. Het is niet gebruikelijk om houten buitenschrijnwerk te sorteren op kleur. Verder kunnen bepaalde transparante lazuren die blootgesteld worden aan UV-stralen kleurverschillen veroorzaken in het
Mosa Glasgroothandel BV Newtonweg 15, 6101 WX Echt tel. +31 (0)475 - 43 04 02 www.mosaglas.com
hout.
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
29
Buitenschrijnwerk
Lichte kleurverschillen kunnen zelfs bij verwijzing naar identieke RAL-nummers of leveranciers niet uitgesloten worden en dienen aanvaard te worden. Indien de kleurschakeringen
parante afwerkingstinten kunnen dergelijke verschillen nog meer in het oog springen. • Door het uitspoelen van wateroplosbare inhoudsstoffen
daarentegen erg in het oog springen, kan men deze op objec-
onder invloed van water (regen of waterstagnatie) kunnen
tieve wijze begroten met een colorimeter. Tot nog toe bestaan
bepaalde houtsoorten zoals merbau, afzelia, eiken, kastanje
er echter geen eensluidende criteria om de kleurverschillen of
en western red cedar gaan ‘bloeden’. Dit fenomeen kan sterk
de toegelaten ΔE-waarde te bepalen. Vermits de zichtbaarheids-
ingetoomd worden door het aanbrengen van een afwerking.
drempel van de kleurnuances zich rond een ΔE-waarde van
Indien er zich toch ‘lopers’ vormen (zie af beelding 4), kun-
1 of 2 eenheden situeert (af hankelijk van de kleur), worden
nen deze vlekken verwijderd worden door middel van een
dergelijke verschillen steeds getolereerd. Indien de waarden
reiniging met bleekwater.
hoger liggen, kan men voor verven een beroep doen op de Qualicoat-voorschriften. Men dient met deze aanbevelingen
Andere fenomenen van fysiologische en/of biologische oor-
rekening te houden bij de keuze van de kleuren aangezien de
sprong kunnen kleurvariaties veroorzaken en worden niet
toegelaten ΔE-waarde af hangt van de RAL-kleur. Men moet
aanvaard op zichtvlakken :
tenslotte rekening houden met het feit dat elementen met een
• onder fenomenen van biologische aard vallen bijvoorbeeld
andere blootstellingsgraad na verloop van tijd bijna onvermij-
verkleuringen zoals verblauwing (blauwschimmel), of rode
delijk een andere kleur zullen vertonen.
verkleuring door bacteriën • sommige kleurverschillen zijn te wijten aan fouten in het
Verkleuringen
droogproces (bv. droogstrepen bij eik en iroko) • de corrosie van nagels en spatten van kalk of van slijpgereed-
Verkleuringen van schrijnwerk kunnen verschillende externe oorzaken hebben en kunnen mogelijk aanleiding geven tot discussies. Sommige kleurverschillen zijn gebonden aan bepaalde
schap kunnen vlekken veroorzaken • afzelia kan gomvlekken en krijtstrepen vertonen.
worden :
Beperkte schade: tijdelijke beschermingsmaatregelen
• Door blootstelling aan UV-stralen en de lucht zullen de
Men kan plaatselijke herstellingen aanvaarden, indien ze
fenomenen en/of houtsoorten en dienen bijgevolg aanvaard te
meeste houtsoorten zoals afzelia, Afrikaans padoek, merbau,
beperkt zijn in aantal en qua afmetingen. Bij grotere bescha-
movingui en iroko nadonkeren. Hoewel deze kleurverschil-
digen is het wenselijk om de zichtvlakken op de bouwplaats
len verminderen bij verdere blootstelling, zullen ze nooit
(of indien nodig in het atelier) met een geschikte techniek (bv.
helemaal verdwijnen. Hierdoor kunnen er kleurverschillen
borstel, rol of pistool) te herschilderen. Om dergelijke herstel-
ontstaan tussen de (normaal) aan het zonlicht blootgestelde
lingswerken zoveel mogelijk te beperken en eventuele schade
delen en de andere delen (zie af beelding). Bij bepaalde trans-
te voorkomen, is het raadzaam om de schrijnwerkelementen vóór hun transport te voorzien van een tijdelijke bescherming. Deze bestaat doorgaans uit een kunststoffolie of -afstandhouders (die elk rechtstreeks contact vermijden tussen het schrijnwerk en zijn steun of blok enerzijds en tussen de schrijnwerkelementen onderling anderzijds) en moet het schrijnwerk niet alleen beschermen tegen beschadigingen, maar ook tegen vlekken. Indien de schrijnwerkelementen langdurig opgeslagen worden op de bouwplaats vooraleer ze geplaatst kunnen worden, valt het sterk aan te raden om ze, samen met hun beglazingen, in te pakken om ze te beschermen tegen directe bezonning en neerslag. Men dient er tevens op toe te zien dat de schrijnwerkelementen gestockeerd worden op een droge plaats waar ze niet in contact kunnen komen met de grond. Door: G. Dekens, lic., onderzoeker, laboratorium ‘Dak- en gevelelementen’, WTCB S. Charron, ir., projectleider, afdeling ‘Gebouwschil en schrijnwerk’, WTCB
30
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
ONTWERP EN REALISATIE VAN TRAPPEN - DEUREN - GLAZEN DEUREN
Trappen Smet staat voor : trappen op uw maat gemaakt korte levertremijn
eigen plaatsingsdienst dienst na verkoop
Vraag vrijblijvend een prijsofferte aan. Staatsbaan 289 B-9870 Zulte
T +32 (0)56 61 34 39 F +32 (0)56 61 35 99
Ma - Vr Za
: 9u - 12u, 14u - 18u : 10u - 12u, 14u - 17u
[email protected]
Gamma Parketlijmen
Volvlakverlijming
Rupsverlijming
Sika® AcouBond Systeem
Duurzame systemen voor het verlijmen van parket: SikaBond®-gamma
Sika parketlijmen = Kiezen voor zekerheid & veiligheid! www.sika.be
november 2011 ■
SikaBond® Dispenser-5400
De Vlaamse Schrijnwerker
31
Dé Parketplaatsers
Prima najaarsevenement van Dé Parketplaatsers in het Gentse STAM De vereniging Dé Parketplaatsers organiseerde op vrijdag 7 ok-
Ook over de rondleidingen nadien waren de deelnemers zeer
tober haar Najaarsevenement. Als locatie voor het evenement
opgetogen: ‘het verhaal van gent’ en de expo met audio guide
werd gekozen voor het STAM, het nieuwe stadsmuseum in de
‘liber floridus (1121), de wereld in een boek’. Het afsluitende
unieke Bijlokesite in Gent. De Bijloke heeft zopas de Vlaamse
pastabuffet was zonder meer… uitstekend !
Monumentenprijs 2011 gewonnen. Op het programma stonden twee thema’s die de professional in de parketsector zeker boeien. Bart Holvoet, directeur FSC Belgium, stak van wal met het eerste thema ‘Hout, zoveel troeven’. Dat hout een ecologisch product is, hoeft immers geen betoog… Hout is een duurzaam materiaal en scoort ook zeer hoog inzake gezondheid. Bart Holvoet, directeur FSC Belgium, zet alle ecologische en andere troeven van dit enige hernieuwbare bouwmateriaal voor ons op een rij. Hij doorliep daarbij de verschillende stappen en keuzes in het duurzaam (ver)bouwen met hout, van beleid tot realisatie.
Bart Holvoet, directeur FSC Belgium
Joris Caluwaerts, WTCB
Het bouwen of verbouwen van een woning evolueert steeds meer naar passief of lage energie. Joris Caluwaerts van het WTCB verduidelijkte tijdens zijn uiteenzetting een en ander omtrent het wijzigen van het binnenklimaat en de verluchting van de woning in dit lage energie verhaal. En vooral - van groot belang voor de parketplaatser - wat zijn de gevolgen voor
Lodewijk Kiekens (links) en Johan Vandenbergh.
de ondergrond en de houten vloerbedekking. Met een heldere case study trachtte de spreker op deze en andere vragen
Voor de aanvang van het buffet had voorzitter Johan Vanden-
een antwoord te bieden. Hij eindige zijn betoog met enkele
bergh nog een eerbetuiging in petto voor Lodewijk Kiekens.
vragen voor de toekomst: ‘Wordt een droog binnenklimaat als
Lodewijk Kiekens, bestuurslid van de vereniging, ontving
gevolg van bvb vloerverwarming of ventilatiesysteem D een
immers op donderdag 29 september de Prijs van de Jonge
terugkerend probleem voor parket?’ En wat met het initieel
Vlaamse Aannemer uit handen van Vlaams Minister–
massavochtgehalte van het hout in functie van het binnen-
President Kris Peeters tijdens het jaarverslag van de VCB.
klimaat? Dienen wij de relatieve vochtigheid te verhogen via bijkomende bevochtiging?
32
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
www.deparketplaatsers.be
GRIFFON: VOOR DE ÉCHTE INTERIEURBOUWER Als professioneel interieurbouwer of afwerkingsbedrijf heeft u behoefte aan de allerbeste materialen om uw werk snel en vakkundig te kunnen klaren. Daarom heeft Griffon, speciaal voor uw vakgebied, een compleet, hoogwaardig assortiment lijmen ontwikkeld dat precies voldoet aan de hoge eisen die u stelt. De spuitlijmen van Griffon zijn eenvoudig te verwerken, geven een fijn verneveld spraybeeld en hebben een hoge warmtebestendigheid; dat alles zorgt voor een indrukwekkend eindresultaat. Lijmverbindingen met Griffon zijn altijd van de allerhoogste kwaliteit. Veel van onze lijmen dragen niet voor niets toonaangevende keurmerken, zoals ATG. Wanneer de professional kiest voor kwaliteit, kiest hij voor Griffon.
Griffon. Griffon is een merk van Bison International.
Verbonden met vakwerk.
www.griffon.be
Werking van de federatie
23ste feest van de Voltooiing Antwerpen Op vrijdag 30 september organiseerde de Antwerpse verenigingen hun 23ste feest van de Voltooiing in het ‘Hof van Beatrijs’ in Lier.
Maar de tijden zijn veranderd. De technologie verandert razendsnel en onze beroepen laten zich niet meer zo nauwkeurig aflijnen. Er komen steeds meer nieuwe specialiteiten bij. Het verenigingsleven dat 40 jaar geleden voor de vakman een belangrijke rol speelde heeft nu een veel bescheidener plaats in de samenleving. Het is de grote uitdaging voor onze
Een eerbetoon aan Eddy Mattheeusen
verenigingen om hun werkwijze en strategie aan te passen aan deze nieuwe tijden. De doelstellingen in onze statuten zijn nog steeds waardevol
Het was met een dubbel gevoel dat voorzitter Marcel De Bie de
en hoeven niet te worden herschreven. Het is de manier waar-
aanwezigen welkom heette: “Het verheugt mij u hier zo talrijk
op wij denken deze doelstellingen te realiseren die vandaag
te mogen begroeten en dat er onder de aanwezigen zovelen
aan herbronning toe is.”
zijn die verantwoordelijkheid opnemen binnen de geledingen van onze organisatie. Echter, deze morgen hebben wij in de
De voorzitter eindigde dan ook met een oproep aan alle
parochiekerk van Wuustwezel afscheid genomen van onze dier-
verenigingen om bij hun leden, en in het bijzonder de jongere
bare vriend Eddy Matheeussen. Eddy heeft voor de beroepsor-
ondernemingen te peilen naar de verwachtingen die zij heb-
ganisatie en in het bijzonder voor de Voltooiing Antwerpen een
ben tegenover hun beroepsvereniging. Hij is er dan ook van
belangrijke rol gespeeld. Hij was Voorzitter van de Voltooiing
overtuigd dat dit een aanzet kan zijn voor een dynamische
Antwerpen van 1997 tot 2004. Hij was de gedreven voorzitter
hervorming van onze organisaties.
van de Vereniging van Aannemers-Schrijnwerkers van Antwerpen van 1992 tot 1997.
Prijsuitreiking aan Antwerpse leerlingen
Op dit Voltooiingsfeest is hij er vanavond voor de eerste keer niet bij, maar zeer aanwezig in onze gedachten. Met het verlies van Eddy verdwijnt weer een persoonlijkheid die zich belangenloos inzette voor onze verenigingen. Naast dit pijnlijk verlies is er de zorgerlijke vaststelling dat in de rangen van de Voltooiingsverenigingen nog moeilijk leden gevonden worden die zich actief willen inzetten in het bestuur. Het zou een te gemakkelijke conclusie zijn om te beweren dat
Op donderdag 8 september organiseerde de Koninklijke
dat ligt aan de nieuwe generatie ondernemers. Ik kan absoluut
Vereniging van Aannemers-Schrijnwerkers van Antwerpen
niet geloven dat er bij de jongere ondernemers geen motivatie
haar jaarlijkse prijsuitreiking. Het bestuur van de vereniging
meer zou bestaan om zich in te zetten voor een vereniging.
nodigde de leerlingen die in het laatste opleidingsjaar de
Het succes van onze Jongerkamer JOBA bewijst trouwens het
beste resultaten behaalden in de afdeling schrijnwerkerij uit
tegendeel. Het is niet de motivatie die ontbreekt, het zijn wel de
om hun een geschenk te overhandigen. Een 40-tal leerlingen
verwachtingen die men heeft van een beroepsorganisatie die
werden hiervoor geselecteerd.
zijn veranderd. Het zijn onze doelstellingen en structuren die zich zullen moeten aanpassen aan de nieuwe verwachtingen.
De leerlingen ontvingen hun geschenk uit handen van Marcel
Enkele decennia geleden stonden onze beroepsverenigingen
De Bie, voorzitter van de Antwerpse schrijnwerkersvereniging.
van de Voltooiing voor een grote uitdaging. De bescherming
De aanwezigen kregen die avond ook de gelegenheid een
van ons beroep en onze vakkennis stond toen op het spel.
kijkje te nemen op de tentoonstelling ‘Terug naar de tijd van
Via talrijke vestigingswetten hebben wij de toegang tot onze
toen’. Allerhande gereedschappen, oud materiaal, en alles wat
beroepen geregeld en strenge eisen gesteld inzake beroeps-
met hout te maken heeft, waren er te zien. De prijsuitreiking
bekwaamheid en beheerskennis. Onze verenigingen hebben
werd met een gemoedelijke receptie afgesloten.
toen hun meerwaarde bewezen.
34
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
info: www.db-storage.be
manueel: lichte lasten
Mobiele Draagarmrekken voor manuele opslag van alu- en pvc-profielen 6-6,5-7m 4 ton per wagen ■ klassieke opstelling: 1 gang per vast rek mobiele opstelling: 1 gang voor het geheel van mobiele en vaste rekken ■ een minimum plaatswinst van 50% ■ de afgebeelde rekken zijn makkelijk verrijdbaar door mechanische aandrijving met een handdraaiwiel. ■ er zijn geen werken aan uw bestaande vloer noodzakelijk ■ een electrisch verrijdbare versie, ook voor zware lasten, is ook verkrijgbaar. klassieke opstelling:
mobiele opstelling:
electrisch: zware lasten De Bruyn Magazijninrichting bvba Tel. +32(0)3 888 87 89 • Fax +32(0)3 844 14 26
[email protected] • www.db-storage.be
Steeds een stap v oruit.
INNOVATIES zijn het venster van de toekomst SIEGENIA-AUBI had altijd al een voortrekkersrol, wanneer het gaat om innovaties rondom het venster. Eén van onze ontwikkelingen is een 3D verstelbare comfort veiligheidsnok, welke niet over een huls van kunststof, maar wel van metaal rolt. Hiermede combineren we comfort- en veiligheidskenmerken in de meest kleine ruimte. Samen met de veiligheidssluitplaten fungeert de nieuwe 3D verstelbare comfort veiligheidsnok inbraakwerend. Deze loopt zéér licht, is in aandruk verstelbaar en de hoogteinstelling geschiedt automatisch bij het inlopen van de sluitplaat. Onze 3D verstelbare comfort veiligheidsnok zal in de toekomst een belangrijke rol spelen binnen de innovatieve beslagreeksen TITAN iP en TITAN AF. Meer hierover en over onze vele andere innovaties vindt u via www.siegenia-aubi.com.
POlyclOSE TE GENT (B), bezoek ons op standnummer 1026
Levens
edder.
In geval van nood telt iedere seconde! Deswege biedt de firma KFV een compleet programma aan sloten en meerpuntssluitingen, welke zich door een hoge mate aan veiligheid en een ongecompliceerde bediening laten onderscheiden. Het nieuwe anti-paniekprogramma en dan met name de innovatieve oplossingen voor de dubbele deuren, welke voldoen aan Europese wetgevingen en de eisen van het SKG, laten zich binnen de markt nog niet evenaren. Ook het openen van de deur vanaf de binnenzijde is middels de paniekfunctie ten allen tijde mogelijk, wat bijzonder belangrijk is voor kinderen, gehandicapten en senioren. Ga op zeker en laat uw deuren openen middels de levensreddende sluitsystemen van KFV.
Polyclose te Gent (B), bezoek ons op standnummer 1026
www.kfv.de
BEWAP BEWAP wordt gesponserd door :
Werkgroep Akoestiek: eerste structuurvoorstel nieuwe TV’s Akoestiek Op de laatste werkgroep werd de nieuwe structuur voor-
vergt ook tijd, wat in het
gesteld van twee nieuwe uitgebreide technische voorlich-
begin de vooruitgang van
tingsnota’s Akoestiek: een eerste nota voor de woning-
de BEWAP thema’s enigs-
bouw en een andere nota voor de niet-residentiële bouw.
zins kan vertragen. Toch
De nieuwe structuur volgde na overleg met de publicatie-
wordt gehoopt om een
dienst van het WTCB. De twee technische voorlichtingsno-
doorlooptijd te hebben
ta’s zijn van een ander type dan de klassieke TV’s bij het
per thema van maximaal
WTCB. De omvang van de taak laat een klassieke aanpak
drie werkvergaderingen.
immers niet toe. De nieuwe vorm bestaat zowel uit een
Bovendien hopen wij
webpublicatie en een gedrukte “ringmapversie”. Beide
meerdere thema’s per
TV’s hebben een gelijke hoofdstructuur. Elk hoofdstuk
werkvergadering te kunnen behandelen, voor zover de
omvat reeksen thema’s die telkens enkele A4 –pagina’s
thema’s in omvang beperkt zijn.
tekst beslaan. Dergelijke thema’s kunnen eventueel gelijk Een nader onderzoek van de thema’s leidde tot het voor-
zijn in beide nota’s.
stel om de thema’s 1 en 2 in de rubriek “BOUWELEMENHet is de bedoeling om de thema’s eerst te publiceren op
TEN en UITVOERINGSDETAILS” op te splitsen in 3 thema’s:
het web tot er een voldoende aantal van bestaan die het
• Thema 1: akoestische prestaties van vaste lichte wandconstructies;
afdrukken en verzamelen in een ringmap rechtvaardigen. De web- en ringmap aanpak laat meer flexibiliteit toe, een
• Thema 2: akoestische prestaties van demonteerbare lichte wandconstructies;
betere spreiding in de tijd en een gemakkelijke herziening van de onderdelen van de nota.
• Thema 3: akoestische prestaties van mobiele wandcon-
Niet alle thema’s in de TV’s zullen in het interessegebied
Op de vergadering werden tevens de eerste voorstellen
van BEWAP vallen. Tijdens de vergadering werd eerst de
voor twee documenten nader bekeken. Het betreffen
nota voor de niet-residentiële bouw bekeken. De thema’s
thema 1 in de rubriek “BOUWELEMENTEN en UITVOE-
van belang voor BEWAP werden hierbij aangeduid. Echter
RINGSDETAILS”: akoestische prestaties van vaste lichte
ook de bijlagen met thema’s die akoestische basisbegrip-
wandconstructies en thema 1 in de rubriek “BIJLAGEN
pen uitleggen moeten worden uitgewerkt. Alle thema’s
BASISBEGRIPPEN” : basisbegrippen geluid.
structies;
gebruiken immers terminologie en akoestische kennis waarbij verwezen wordt naar de “BIJLAGEN BASISBEGRIP-
Interesse in de werkgroep Akoestiek? Stuur een mail naar
PEN”. Het uitwerken van de thema’s in de basisbegrippen
[email protected]
JAARFEEST VAN BEWAP OP ZATERDAG 26 NOVEMBER! BEWAP organiseert op zaterdag 26 november 2011 haar Jaarfeest voor haar leden en sponsors. Gelegenheidsadres van het feest wordt het Torenhof Tongerlo. Het wordt een avond vol sfeer, uitstekende buffetten, een voor de gelegenheid exclusief aangeklede Torenzaal,… Meer hierover ziet u op www.bewap.be
38
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Jans-Wagener wordt SFIC, wat verandert er? SFIC staat voor:
- een uitgebreid gamma van producten in voorraad - meer advies - meer expertise - meer service - een uniek distributienetwerk in België
Alles voor de specialist in afwerking en isolatie…
Christoph MAKELBERGE Commercieel- en Exploitatie Directeur
PLAFONDS
DE KEUZE VAN DE KENNER
WANDEN
ISOLATIE
PLEISTERS
HOUTEN PANELEN
Gyproc SoundBlock Voor al uw projecten waar optimaal geluidscomfort gewenst is !
Stilte aub ! www.gyproc.be
WhisperCut | Geluidsreductie Leitz vermindert geluidsoverlast! Voor uw kantenlijmmachine hebben we LowNoise-producten zoals deze Diamaster WhisperCut. Het geluid wordt met 5 db(A) vermindert en het gewicht is bijna gehalveerd. Daardoor worden de motoren minder zwaar belast en de afwerkingskwaliteit verbeterd. Daarnaast gaan de kosten omlaag door de hogere standtijd van het diamantgereedschap en zijn deze naslijpbaar waardoor dure grondstoffen worden bespaard. Doordat de messen verwisselbaar zijn, zijn de kosten bij schade beperkt. Informeer bij Leitz naar de mogelijkheden, 02-2516047.
40
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Leitz Service NV Industrieweg 15 1850 Grimbergen
[email protected] www.leitz-service.be
Infosessie :
Luchtdicht bouwen
Kortrijk, 30 november 2011 Zwijnaarde, 5 december 2011 Geel, 7 december 2011 14u00 - 16u30u
Luchtdicht bouwen? Nu de gewestelijke EPB-regelgevingen (energieprestaties van gebouwen) alsmaar strenger worden, is het belangrijk om te weten dat een goede luchtdichtheid de energieprestatie van een gebouw aanzienlijk kan verbeteren. Op termijn zal dit criterium zelfs een basisvereiste worden. Een degelijke verandering gaat echter ook gepaard met een aantal belangrijke gevolgen voor de aannemer en de andere bouwprofessionelen. Zij zien er zich immers toe verplicht om het ontwerp, de coördinatie en de uitvoering van hun werkzaamheden aan te passen. Met deze infosessies willen we alvast een algemeen beeld geven van het begrip “luchtdicht bouwen”.
• Kortrijk : CB West-Vlaanderen Kortrijksestraat 389 A te 8500 Kortrijk
woensdag 30 november 2011 • Zwijnaarde :
CB Oost-Vlaanderen Tramstraat 59 te 9052 Zwijnaarde
maandag 5 december 2011 • Geel : Bemt Kleinhoefstraat 6 te 2440 Geel
woensdag 7 december 2011
Een initiatief van de Confederatie Bouw ‘Afwerking’ in samenwerking met de TC's ‘schrijnwerken, plafonneer- en voegwerken’ en het WTCB.
WTCB
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
41
Programma
Luchtdicht bouwen
14u Ontvangst. 14u30 Inleiding (Dhr. F. Dobbels - Technologisch Adviseur TD duurzame bouwschil, WTCB) : Wat is luchtdicht bouwen en wat zijn de (contexte réglementaire. Hoe de luchtdichtheid van een gebouw meten en hoe uit te drukken. 14u45 Didactische en praktische benadering van de manier waarop de luchtdichtheid van het gebouw kan verwezenlijkt worden. 15u00 Aandachtspunten luchtdicht bouwen (WTCB) : ontwerpprincipes om luchtlekken te vermijden, welke materialen te gebruiken en de invloed op het bouwgebeuren. 15u30 Uiteenzetting door fabrikanten. 16u00 Coördinatie en verantwoordelijkheid van de diverse partijen betrokken in het bouwproces meer in het bijzonder de aannemer (mevr. E. Van Overwaele, hoofd juridische Confederatie Bouw). 16u30 besluit. 16u40 Afsluitende receptie aangeboden door de deelnemende fabrikanten. Bezoek standenmarkt.
Inschrijvingskosten : De deelname is gratis, maar voorinschrijving is verplicht. Het aantal plaatsen is beperkt.
Inschrijvingsformulier Inschrijven kan via www.bouwevents.be met aanduiding van de gekozen locatie.
Naam en voornaam
Of door uw inschrijving door te faxen naar 02/545 58 59 of op te sturen naar : Confederatie Bouw Afwerking Lombardstraat 42 1000 Brussel
BTW-nummer
Bedrijf
Schrijft zich met ……. personen in voor de infosessie ‘Luchtdicht bouwen’ : Adres
□ Kortrijk : CB West-Vlaanderen Kortrijksestraat 389 A te 8500 Kortrijk woensdag 30 november 2011 □ Zwijnaarde : CB Oost-Vlaanderen Tramstraat 59 te 9052 Zwijnaarde maandag 5 december 2011 □ Geel : Bemt Kleinhoefstraat 6 te 2440 Geel woensdag 7 december 2011
Postcode en gemeente
E-mail
Telefoonnummer
Namen andere deelnemers : ………………………………………………………
42
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
………………………………………………………
Ledennieuws
Spetterende pret tijdens 7e Familiedag in Walibi
Zondagochtend 28 augustus was het om 10u00 net iets
meest gevreesde Dalton Terror.” Ook de Radja River kon aan
drukker dan anders aan de ingangspoorten van Walibi. De
de lang aanschuifrijen te zien, weer op heel wat belangstel-
Confederatie Bouw – Afwerking organiseerde immers haar
ling rekenen. Ook opvallend waren de nieuwe kleuren van
jaarlijkse familiedag, die al aan de zevende editie toe was.
de ‘boomstammetjes’. Zij werden duidelijk in een nieuw fris
In 2008 waren de leden van de Confederatie Bouw – Afwer-
kleedje gestopt. Ook de Calamity Mine, Fibi’s Bubble Swirl, de
king al eens te gast in het Waverse pretpartk, dit jaar werd
Tuf Tuf club en ook het vernieuwde Aqualibi konden op heel
het grootste familiepark van ons land echter grondig ver-
wat belangstelling rekenen. Het waterpretpark grenzend aan
nieuwd. Een nieuw bezoek was dus zeker de moeite.
het grote familiepark werd grondig vernieuwd en de leden van de Confederatie Bouw – Afwerking konden tijdens hun
Een 700-tal ingeschrevenen stroomden vlot voorbij de ingang,
familiedag onbeperkt genieten van de waterpret. En dan was er
op naar de VIP-tent van de Molen, waar eerst een heerlijk ont-
ook nog de Music Battle tussen de broers Walibi en Squad. De
bijtbuffet wachtte. Voor sommigen was de aantrekkingskracht
charmante themafiguren met hun muzikale bands W.A.B. en
echter te sterk. Ze bleven hangen bij een of andere attractie in
The SkunX.
de hoop op een korte wachtrij. De meesten hadden er echter vertrouwen in en schoven lekker door naar de broodjes, crois-
Op naar de volgende editie
sants, koffie, thee of fruitsap. De dag werd alvast gezellig ingezet. Papa Chico zorgde voor leuke ballonfiguren en de mensen
Het is duidelijk dat iedere aanwezige, iedere familie, ieder be-
van sponsor Mercedes hadden ook een schminkstand voorzien.
drijfsgroepje op het einde van de dag tevreden naar huis ging. Eerst wachtte er nog een overheerlijke WesternBBQ en daarna
Gezellig feest met waterpret
kregen de kinderen bij het buitengaan nog gratis snoepzak.
Het werd een lang en gezellig feest. Zo sprak uw reporter, zelf
Een pluim voor de organisatoren en met dank aan alle spon-
aanschuivend aan de attractie de ‘Challenge of Tutankhamon’
sors die dit mogelijk gemaakt hebben. Het is alweer uitkijken
met twee jonge dames van ILB Interieur. “Het is hier fantas-
naar de volgende editie van de Familiedag. Benieuwd wat de
tisch, maar voor ons mag het er straks gerust iets wilder aan
Confederatie Bouw – Afwerking dan weer in petto zal hebben.
toe gaan. Niets gaat boven de adembenemende Cobra of de
44
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
45
Ledennieuws
PJ Kwadraat grijpt voor 2e keer in 3 jaar tijd naast overwinning in GP van de Afwerking Limburgs Schildersbedrijf wint 3e Grote Prijs van de Afwerking Op vrijdag 30 september organiseerden de Confederatie
De vele toeschouwers waren duidelijk geboeid door de race,
Bouw – Afwerking, de Confederatie Bouw – Limburg en de
maar wie het even moeilijk had kon eventje een partijtje voet-
Confederatie Bouw – Brussel Vlaams Brabant hun 3e Grote
bal spelen op de kickertafels of kon een praatje maken met de
Prijs van de Afwerking op het zonovergoten Kartcircuit van
sponsors. De race was perfect te volgen op de grote schermen
Genk.
in de cafetaria. Voor de dames richtte sponsor Sigma een kleurworkshop met stijladvies voor het interieur in.
Voor haar derde editie kon de organisatie dit jaar rekenen op 37 deelnemende ploegen. Omdat het grote circuit ingenomen
De finale was duidelijk weer een enorm tactisch steekspel
was door het Belgisch Kampioenschap was uitwijken geen
tussen de teams. Het kwam er niet enkel op aan zo snel en zo
optie meer en werd het wedstrijdsysteem op het kleine circuit
foutloos mogelijk te rijden, maar ook om de wissels uit te stel-
aangepast. Eerst werden twee kwalificatiereeksen van telkens
len op en moment wanneer het rustig was in de pits. Het bleef
één wedstrijduur afgewerkt. Daarna volgde er een B-finale met
voortdurend spannend de kopposities wisselden regelmatig.
de 18 slechtste tijden en een A-finale met de 18 beste tijden. De
Iets na 21u werd de race afgefloten en kort na het eindsignaal
teams uit de B-finale trokken ten strijde voor een troostprijs,
werd duidelijk wie er de meeste ronden had afgelegd.
een waardebon van € 100, geschonken door Karting Genk. Deze werd gewonnen door Team Hypertectum. De A-finalisten
De drie podiumplaatsen eindigden allemaal in dezelfde ronde.
gingen omstreeks 20u00 van start op zoek naar die titel van
Het vierde team werd op één ronde gereden en het laatste team
‘Snelste Afwerkingsbedrijf 2011’. Het beloofde alvast een
eindige uiteindelijk op 40 ronden. Pech zal hier wellicht de
ijzersterke strijd te worden. Gulisano, de winnaar van vorig
oorzaak van geweest zijn.
jaar, won nog overweldigend hun kwalificatiereeks en was dus opnieuw topfavoriet.
Het was het team van ASVD Darcis, van het gelijknamige schildersbedrijf uit Alken dat er in slaagde in de A-finale de
Opnieuw ging een gezonde mix van teams van schilders,
overwinning binnen te halen.
schrijnwerkers, parketplaatsers, glazenmakers, stukadoors en
De tweede plaats ging naar PJ Kwadraat, lid van de Confedera-
voor het eerst ook dakdekkers ten strijde voor de felbegeerde
tie Bouw – Vlaamse Schrijnwerkers, die hun tweede zilveren
prijs, een ballonvaart geschonken door Federale Verzekering.
medaille in twee jaar tijd wist te veroveren. Het podium werd vervolledigd door het team van Glaswerken Tripo. En zo
■ Met dank aan onze sponsors: ETS – HYPERTECTUM ALIPLAST ALLUMINIUM FLEX POWER TOOLS BVBA VE-RA-BO n.v. PPG COATINGS Belux NV LONGERSTAEY NV FESTOOL SAINT GOBAIN ISOVER SGGSB Glasindustrie Boermans FEDERALE VERZEKERING KARTING GENK SORTIMO
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
47
Ledennieuws
Dealeradressen? www.skantrae.com of bel 0316 - 58 66 00 De in deze brochure afgebeelde deuren zijn uitsluitend verkrijgbaar
kleurde het podium voor het eerst in drie edities voornamelijk
bij deurenspeciaalzaken, hout- en bouwmaterialenhandel en een De snelste tijd in de A-finale werd door een team van sponsor select aantal service bouwmarkten.
Limburgs.
Festool vastgelegd. Zij legden een rondje af in 33 seconden en
Schildersbedrijf Gulisano, de winnaar van 2010, eindige net
50 honderdsten.
naast het podium en rijders Rino en Marco waren samen met vader Aldo dan ook een beetje ongelukkig, maar na enkele mi-
Ondertussen werkten ook de kinderen een korte race af tijdens
nuten klonken ze alweer strijdvaardig: “Volgende editie wordt
het kinderkarten.
wellicht voor het eerst het grote circuit aangedaan, we zijn
Na de prijsuitreiking werd er rijkelijk aangeschoven aan de
benieuwd wie ons dan nog zal kunnen kloppen”, vertrouwden
barbecuebuffetten en kon het feesten en netwerken met de
ze de redactie strijdvaardig toe.
collega’s afwerkers en de sponsors beginnen. De gezellige dag
Bij de volgende editie kunnen ze alvast opnieuw strijden voor
eindigde omstreeks 23u. Iedereen keerde tevreden terug. Op
het definitief behoud van de trofee in Brussel-Vlaams Brabant.
naar de vierde editie en dus wellicht op het grote circuit.
Passie voor vakmanschap, dat verzekeren wij.
Kies Federale Verzekering, de specialist van de bouwsector. Federale Verzekering, opgericht door bouwondernemers, beschermt Uw Skantrae dealer: al vele jaren alle vakmensen van de bouwsector tegen de risico’s
van hun activiteiten. Ons eigen netwerk van adviseurs en kantoorhouders staat u rechtstreeks bij met raad en daad. Wij bieden u:
•
kwalitatieve dekkingen: wij zijn de enige verzekeraar die Wijzigingen in constructie en/of uitvoering van de modellen voorbehouden.
Geschilderde deuren en glas zijn voorbeelden. Kleuren van het deurbeslag en specifieke garanties geeft in onze verzekeringen Burgerlijke fineerdeuren kunnen licht afwijken. Eventuele zetfouten zijn voorbehouden. De afgebeelde deurmodellen zijn gedeponeerd. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaande
• •
Aansprakelijkheid Bouwwerken schriftelijke toestemming van Skantrae B.V. en Alle Risico’s Bouwplaats; een gratis preventiedienst;
10/2010
voordelige tarieven en exclusieve voorwaarden.
Wij hebben geen externe aandeelhouders en kunnen dus al onze tijd en middelen aan onze klanten voorbehouden. Bovendien delen wij onze winst met hen!
Meer info:
www.federale.be Om de adviseur uit uw streek te ontmoeten:
De verzekeraar die alles met u deelt, zelfs zijn winst
48
schrijnwerker 186 x 128.indd 1 De Vlaamse Schrijnwerker
26/01/10 08:18 ■ november 2011
BESTEL HET NIEUWE SKANTRAE DEURENMAGAZINE NU BIJ
BREEN BELGIUM
■
Skantrae binnen- en buitendeuren glas beslag architraven plinten 2011
2010/2011 2011
Het meest brede voorraadprogramma luxe binnendeuren van België
binnen- en buitendeuren glas beslag architraven plinten
■
■
■
■
■
■
■ ■ ■ ■
www.skantrae.com
Vraag het Skantrae deurenmagazine aan via:
[email protected] of telefonisch via: 03-312 90 80
Breen Belgium BVBA • Vlimmersebaan, 136 / 12 - 2275 Wechelderzande • Fax: 03/385 97 06 • www.breen-belgium.com
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
49
Evenementen
Kleur in het interieur brengt kleur in het leven Succesvolle interieuravonden met interieurarchitecten Filip Deslee en Marc Supply ‘Kleur het interieur’, dat was het
De tweede gastspreker, Marc Supply
thema van de derde reeks van
van Studio Linja uit Aalst, is niet
interieuravonden die de Confe-
alleen interieurarchitect, maar ook
deratie Bouw – Afwerking op
docent aan Academie in Aalst. Hij
5,11,17,19 en 24 oktober organi-
studeerde zelf af aan Sint-Lucas in
seerde. Wie gekomen was om te
Gent en de University of Industrial
horen dat je heel veel kleur moet
Arts in Helsinki-Finland. Hij kwam
en kan gebruiken en combineren
toelichting geven over enkele
had het grondig mis. Gastspre-
thema’s die hem inspireerden tot
kers Filip Deslee en Marc Supply
kleurharmonieën.
zijn eerder voor de strakke witte interieurs, maar op een boeiende
De vijf avonden, één in elke
wijze gaven ze hun visie weer op
provincie, konden op een ruime
gebruik van kleur in het interi-
belangstelling rekenen. Ruim 1000
eur.
belangstellenden zakten af naar één van de unieke locaties om er
Filip Deslee hoeven we u niet meer
wat interieurinspiratie op te doen
voor te stellen, hij was reeds gastspreker in onze eerste reeks
en om nadien te netwerken met collega’s aannemers,
van interieuravonden ‘Haal de sleur uit je interieur’. Onder-
interieurarchitecten en onze 28 sponsors.
tussen is hij is niet meer van het televisiescherm weg te slaan en ook voor verschillende fabrikanten is hij vaak tot dienst.
Kleur beïnvloedt de mens
Gekend om zijn vooral strakke witte interieurs, kwam hij een zeer boeiende uiteenzetting geven over de invloed van kleu-
Beide sprekers spraken elkaar niet tegen, wanneer ze het
ren op de mens en het gebruik daarvan in het interieur.
hadden over de invloed van licht op kleur. Licht is een heel belangrijke factor, die in combinatie met kleur zal inspelen op
50
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
51
Evenementen
de gemoedstoestand van de mens. Deslee maakte onmiddellijk
receptie aangeboden, die gekoppeld werd aan een standen-
de brug naar de invloed van kleuren op de mens. Zo sprak hij
markt van sponsors. Liefst 28 sponsors tekenden present. Er
over de rol van die sterke kleuren en hun gebruik in onze he-
kon op deze gelegenheid dus héél wat aan netwerking gedaan
dendaagse wereld, bij verschillende merken en producten. Zo
worden, iets wat door de Confederatie Bouw – Afwerking
is het niet toevallig dat het vurig rood, de kenmerkende kleur
enorm wordt nagestreefd. “In alle onze activiteiten willen
is van een merk als bijvoorbeeld Ferrari. En profileert VijfTV
we uitgaan van dat contact met collega’s, ook over de beroe-
zich tot een romantische TV-zender door gebruik van het
pen heen”, vertelt directeur Filip Coveliers. “Deze avonden
romantische roze in haar logo. En zo zou ook de Politie helder-
kwamen tot stand dankzij een positieve samenwerking tussen
heid moeten uitstralen, door het gebruik van blauw in logo’s
de verschillende beroepen in onze cluster, maar bevorderen
en uniformen. “Kleur is bovendien een emotionele drug”,
tegelijkertijd de professionele samenwerking tussen deze
legt Filip Deslee uit. “Een kinderkamer schilder je best niet in
afwerkingberoepen.” Interieur vormt alvast een goede basis
het rood of oranje. En het interieur geef je kleur op maat van
voor het netwerken in de afwerkingsector. “Over interieur en
de bewoner en niet op dat van de bezoeker.” Hiervoor gaat
het gebruik van kleuren kan je discussiëren, want smaken
Deslee te werk met een moodboard dat hij samen met elke
verschillen wel eens”, vertelt Filip Coveliers. “Maar uiteinde-
klant vraagt, een soort van collage van belangrijke voorwer-
lijk komt zo een interieur het best tot stand door die samen-
pen, zaken die belangrijk zijn in die persoon zijn leven. Van
werking tussen klant, interieurarchitect en de verschillende
daaruit kan dan een kleur gezocht worden, die bij de persoon
aannemers.”
past of waarvan het duidelijk is dat hij/zij daar een voorliefde voor heeft.“
In de toekomst wil de Confederatie Bouw – Afwerking gelijkaardige initiatieven blijven organiseren. “We proberen steeds
Licht, decoratie en materiaal als kleur
samenwerking met onze aannemers uit de afwerkingsector te stimuleren, er zijn naast interieur ongetwijfeld nog andere
Beide sprekers hadden het over het gebruik van licht als kleur.
boeiende invalshoeken die mensen kunnen samenbrengen”,
Zo maakt Marc Supply graag gebruik van natuurlijk licht om
besluit Filip Coveliers.
kleur te brengen in het interieur. De lichtinval die terecht komt op een accentmuur of via glas een kleur in het interieur werpt, zijn veel gebruikte technieken. Hij liet zich hiervoor inspireren door Luis Barragan, een Mexicaanse architect en Henri Matisse, een Franse Kunstschilder. “Ook wit is een belangrijke kleur”, vertelt Marc Supply. “Vooral in de Scandinavische landen, zie je niets anders dan witte landschappen. Dit landschap wordt nog eens versterkt door het aanbrengen van één steunkleur.” Toch zijn beide sprekers het er over eens dat je ook sterk moet opletten met steun- en accentkleuren. Eén muur in een bepaalde kleur zetten is vaak een tegenvaller, gebruik van kleur in materialen en decoratie, moet er meetal voor zorgen dat je in hetzelfde strakke interieur een andere sfeer kan creëren. “Ik gebruik vaak de houtkleur in meubels en ook de kleur van de vloer laat ik in mijn ontwerpen steeds een nadrukkelijke rol spelen’, vertelt Marc Supply. “Daarnaast geven we enkele accenten in de meubels. Je interieur is pas af als je het hele totaalconcept bekijkt.”
Geslaagde avonden Na de uiteenzetting van de twee interieurarchitecten kregen de aanwezigen telkens een
52
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Met dank aan onze sponsors: ABC Rails BVBA AGC Glass Europe ARTE NV BEVEKA SALES BONA NV CIRANOVA CRAS nv DAW Belgium - CAPAROL DEVOMAT INDUSTRIES NV FAAY VIANEN BV FEDERALE VERZEKERING HESSE BENELUX NV Huys WOODCARE LABECO BVBA - LALEGNO PI IMPORT NV - BAMBOOTOUCH PPG Coatings BELUx NV - Sigma QUICK-STEP SAINT-GOBAIN GLASS SOLUTIONS SIKA² ANZA VERIMEX TECHCAD INTERIOR SOFTWARE TOLLENS COATINGS TOOLTECH bvba TOUPRET Benelux USE IT GROEP NV WSB FINISHING EQUIPMENT XELLA - FERMACELL SORTIMO
Langszaag FlexiRip
®
TEC
Filler PROFESSIONAL
NIEUW!
TEC7FILLER R O E K E N S
Tel. (02) 466 38 39
PROFESSIONEEL ALLES-IN-ÉÉN VULMIDDEL EN AFWERKINGSPLAMUUR
www.smi.be
Exclusief agent voor België en G.H. Luxemburg
• Na 1 uur overschilderbaar • Korrelvrij, uiterst glad afstrijkbaar zonder naschuren • Krimpvrije uitharding in lagen tot 30 mm dikte • Uitstekende hechting op hout (en alle poreuze bouwmaterialen): egaliseren van houten oppervlakken voor perfect lakwerk • Wegwerken van scheuren, spleten en barsten • Glad afwerken van schroefkoppen in MDF ... • Verschillende maanden houdbaar na opening, mits de pot goed afgesloten wordt
EC7 - De Schrijnwerker.indd 1
Industrielaan 5B - 2250 Olen - Belgium t +32 14 85 97 37 - f +32 14 85 97 38
[email protected] - www.tec7.be http://www.facebook.com/teczeven
Tooltech BVBA-SPRL WWW.TOOLTECH.BE
[email protected]
Tel.+32 (0)2 256 09 08 Fax. +32 (0)15 77 01 25
http://webshop.tooltech.be/
24/10/11 12:55
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
53
Zit uw brandwerend compartiment ook vol gaten? EEN ALL BIEDT at ID Prom ERHE EL K E E Z ZOV MET TESTEEN! GE SING OS P O L
De compartimentering van gebouwen vormt de basis van passieve brandbescherming. Om de brandwerendheid van wanden en plafonds te waarborgen, dienen ook de doorvoeringen van kabels, buizen, luchtkokers evenals naden en voegen doelmatig te worden afgedicht. Promat ontwikkelde onder de noemer Promat® Fireline een aantal efficiënte en gemakkelijk te plaatsen oplossingen. Al deze systemen werden, zoals de wet het vereist, met succes getest volgens NBN of EN normen.
PROMAFOAM®-C
PROMASEAL®-S
PROMASTOP®-U
PROMASTOP®-A
PROMASTOP®-CSP
Promat International NV
Kuiermansstraat 1, 1880 Kapelle-op-den-Bos Tel. 015 71 33 51 Fax 015 71 82 29 E-mail
[email protected] Website www.promat.be
909012_Promat Basisadv Compartimentering NL.indd 1
09/02/11 10:12
Montageklare ramen en deuren op uw werf geleverd binnen 4 weken.
Bel ons voor de voorwaarden: 053/85 73 40 Ontdek ons assortiment op www.fentris.be.
Snel. Betrouwbaar.
54
Fentris-Ad-Schrijnwrkr-186x128-NL-v3.indd 1 De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
14/01/11 10:46
Technische infofiche machines
Deze vragen werden samengesteld door een commissie van schrijnwerkers van de Confederatie Bouw - Vlaamse Schrijnwerkers.
BALKENPERS S+S Online
Wat is het principe van de pers?.................................................................................................. De machine is een typische balkenpers.
Het persen gebeurt d.m.v. 4 horizontale en 2 verticale cilinders.
Hoe gebeurt de maatinstelling van de pers?.......... De maatinstelling gebeurt automatisch middels 4 centrisch geplaatste pershoeken. De verstelling in de breedte en in de hoogte is online gestuurd. Barcode kan ook. Hoe groot is het persbereik?.............................................................................De standaardpers heeft een bereik van 3000 x 2000 mm. Grotere maten kunnen op aanvraag gemaakt worden. Hoe snel kan de pers zich op een andere maat instellen?..................... De automatische maatherkenning van de breedte en de hoogte
gebeurt zeer snel aan 10 m/min.
Hoe worden de stukken in de pers geplaatst?............... De stukken worden zonder voormontage direct op de definitieve plaats gezet. Is de pers geschikt voor zowel een pen- en gatverbinding alsook voor drevelverbindingen?............... Ja, een automatische perscyclus
voor het exact persen van beide varianten is voorzien.
Welke houtdiktes kunnen verwerkt worden?.............................................................. In de standaarduitvoering is de max. dikte 80 mm. Andere houtdiktes kunnen op aanvraag. Kan de pers vleugelhout verwerken dat reeds aan de buitenzijde gefreesd is ? ..... Ja , dit kan mits het plaatsen van snel uitwisselbare
konterprofielstukken in de 4 hoeken.
Hoe wordt de persdruk geregeld?.......................................... Dit kan op meerdere wijzen, volgens de weerstand. De persdruk kan ook
elektronisch ingesteld worden.
Zijn er bijzondere opties?.......................................................... Voor het persen van hoge ramen is een automatische hoogsleepfunctie
van de bovenste traverse mogelijk. Verder kunnen de vleugels desgewenst automatisch uit de pers getransporteerd worden.
Kan genageld worden?................................................................... Ook op deze balkenpers is een automatische nagelfunctie mogelijk. Welke is de benodigde plaats voor de standaardpers 3000 x 2000 mm ?.... De benodigde ruimte is 4350 (L) x 1600 (B) x 3150 mm (H). Wat is het gewicht van de balkenpers?............................................................................................De standaardpers weegt ca 2800 kg.
Meer info: SMI Roekens Tel. 02/466 38 39 www.smi.be
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
55
Technische infofiche machines
2. Wat is de minimale en de maximale werkhoogte? ......................................................................................................... 8 / 160 mm 3. Wat is de minimale en maximale aanvoersnelheid? ........................................................................................................6 /12 m/min 4. Is profileren mogelijk? .................................................................................................................................... Neen, alleen vierzijdig. 5.
Min. Lengte van het werkstuk dat alleen door machine gaat? ..............................................................................................400 mm
6.
Controle kromming van het werkstuk? ............................................................... Via laser op de geleider haaks en op de vlaktafel.
7.
Motorisch verstelbare haakslineaal? ..................................................................................................................Ja, via touchscreen.
8. Zijn er extra manuele instellingen nodig? ..............................................................................................Neen, alles via touchscreen. 9. Is er een automatische breedte- en dikte-instelling? .........................................................................................Ja, via touchscreen. 10. Motorisch verstelbare vlaktafel? ........................................................................................................................Ja, via touchscreen. 11. Automatische klemming van de assen? ......................................................................................................................................... Ja 12. Zijn de drukorganen wegklapbaar? .................................................................................................................................. Niet nodig. 13. Beschikt de machine ove snel uitwisselbare wegwerpmessen? ................................................................................................... Ja 14. Wat is de maximale motorsterkte (in kw)? ............................................................................................................................... 11 kw 15. Zijn de remmen mechanisch of elektronisch?................................................................................................................ Elektronisch 16. Energiebesparing op afzuiging? ........................................................................................................................................... Tot 60% 17. Is er een gestuurde intrekwals? ...................................................................................................................................................... Ja 18. Is een degelijk onderhoudsschema bij de machine gevoegd? ...................................................................................................... Ja 19. Is er een degelijke nederlandstalige gebruiksaanwijzing aanwezig? ............................................................................................. Ja 20. Aansluiting op afzuiging? ............................................................................................................................. Via 1 buis van 250 mm. 21. Zijn er specifieke opleidingsvoorzieningen nodig voor de bediening van deze machine? ........................ Super snelle eenvoudige
bediening max. 30 min.
22. Zo ja, waar worden deze gegeven? In het bedrijf zelf of bij de fabrikant? ............................................................... Bij de klant zelf. 23. Wat is de kostprijs van deze machine? ........................................................................................................................ Op aanvraag. Meer info: Van Belle nv Tel: 054-31.77.60 E-mail:
[email protected] www.vanbelle.be
56
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
✁
1. Wat is de minimale en de maximale werkbreedte? ....................................................................................................... 20 / 260 mm
Deze vragen werden samengesteld door een commissie van schrijnwerkers van de Confederatie Bouw - Vlaamse Schrijnwerkers.
Vierzijdige schaafmachine CUBE
Vierzijdige schaaf- en profileermachines . Ramenhoeken . CNC Bewerkingscentra . Automatiseringen . Werktuigslijpmachines Meetsystemen . Bandzagen . Breedbandschuurmachines . Diagonaalschuurders ! patent ! . Kantenschuurders . Brekers Briketteerpersen . Traditionele machines . Machines voor kopse bewerkingen
© adtension.be
Kom eens praten over kwaliteit.
Van Belle . Steenstraat 12 . 9402 Meerbeke-Ninove . tel. 054-31 77 60
. fax 054-32 56 45 . www.vanbelle.be . info @vanbelle.be
Voor wie de lat hoog legt. Van Belle_Vl Schrijnwerker 20aug DRUK.indd 1
13-07-2011 15:37:34
IndustrIële ontstoffIng Engineering . Ventilatoren Filters . Afscheiders Pneumatisch transport Machinebouw . Montage Automatisatie Turn-key projecten Vlasstraat 13 | B-8710 Sint-Baafs-Vijve | www.lysair.com |
[email protected] | T +32 56 60 58 84 | F +32 56 60 53 98 110334_Lysair_advetentie.indd 1
15/02/11 16:00
HOOFDZETELS www.lecot.be | www.raedschelders.be
Raedschelders.be
UW PROFESSIONELE PARTNER VOOR BESLAG EN GEREEDSCHAPPEN BEST (NL) ANTWERPEN
OOSTENDE
Vierlinden 7 • B-8501 Heule T +32 56 36 45 11 • F +32 56 35 44 38
VEURNE
BRUGGE
ROESELARE IEPER
KORTRIJK Heule
MOL HERENTALS
EEKLO ST-NIKLAAS GENTBRUGGE
OVERPELT
MECHELEN
MAASEIK
WICHELEN BRUXELLES Vorst HEVERLEE
OUDENAARDE
LUMMEN
ALLEUR
TOURNAI
EUPEN
MONS CHARLEROI NANINNE
Renkoven 2 • Pb 100 • B-3680 Maaseik T +32 89 56 49 72 • F +32 89 56 50 54 vlaamseschrijnwerker_oktober.indd 1
19/10/2011 13:51:18
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
57
Agenda
Opendeur- en demodagen Donderdag 24/11- Zondag 27/11/2011: Rogiers – Lebbestraat 150, 8790 Waregem Zaterdag 26/11 – Zondag 27/11/2011: Leza - Industriezone Waggelwater 21 – 8200 Brugge Vrijdag 2/12 – Zondag 4/12/2011: Halwema – Bisschoppenhoflaan 547 – 2100 Deurne
Beursnieuws
De eerste Open-houtbouw-dag op zondag 27 november Wie geïnteresseerd is in houtskelet- of houtmassief bouw en graag eens op één dag een aantal volledig afgewerkte (kijk)woningen of interessante werven wil bezoeken, moet in zijn agenda zeker een plaatsje vrijmaken voor de eerste Open-houtbouw-dag die plaatsvindt op zondag 27 november. Die dag kan je, van 14 tot 18 uur, op diverse plaatsen in Vlaanderen, woningen en werven van onder meer Arkana, Bouwbedrijven Dewaele, Ecohuis, IBC Massieve Houtbouw, Kijk & Bouw, Livingwood en Sibomat bezoeken. Er gaan al zeker woningen open in: Lint, Oostakker, Olsene, Zandhoven, Menen, Ninove (Voorde), Heist-op-den-Berg, Beerse, Berg-Kampenhout ... Je zal daar verwelkomd worden met een hapje en een drankje en alle mogelijke vragen kunnen stellen over bouwen met hout en hoe aangenaam, comfortabel en gezond het leven is in zo’n woning. Inschrijven kan eenvoudig via de website www.houtenhabitat.be. Je kan ook een bezoekje brengen aan de HOUT & HABITATstand op Countryside (Flanders expo van 29 oktober tot en met 1 november) en je daar inschrijven, of dat doen tijdens de HOUT & HABITAT-beurs zelf (van 17 tot 20 november in Antwerp expo), op de stand van de Open-houtbouw-dag.
Beurzen Noteer de volgende beurzen reeds in uw agenda: • DOMOTEX, 14/01 tot 17/01, Deutsche Messe, Hannover (D), Internationale vakbeurs voor vloerbedekkingen, • ROOF+TIMBER, 31/01 tot 03/02, STUTTGART, vakbeurs voor daken en houtbouw in STUTTGART,
www.dach-holz.de
• POLYCLOSE, 12/02 tot 14/02, Flanders Expo, Gent (B), Europese vakbeurs voor raam-, deur-, zonwering-, gevel-, en toegangstechniek,
www.polyclose.be
• BATIBOUW, 01/03 tot 11/03, Brussels Expo, Brussel (B), Internationaal bouwsalon
www.batibouw.be
• FENSTERBAU/FRONTALE, 21/03 tot 24/03/2012, Nürnberg Messe (D), Internationale vakbeurs voor voor ramen, deuren en gevels • HOLZ-HANDWERK, 21/03 tot 24/03/2012, Nürnberg Messe (D), Internationale vakbeurs voor houtbewerking en houtbewerkingsmachines • EUROPARKET/FUTUREFLOORS, 23/09 tot 25/09/2012, Kortrijk Expo (B), Internationale vakbeurs voor parket, fineerparket, laminaat- & kurkvloeren en toebehoren • BIS, 06/10 tot 14/10, Flanders Expo Gent (B), Bouw- & Immosalon • PROWOOD, 21/10 tot 25/10/2012, Flanders Expo Gent (B), Technologische houtvakbeurs • 5e DAG VAN DE AFWERKING, 15/11/2012, Kelders van Cureghem, Anderlecht
58
www.domotex.de
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
www.frontale.de
www.holz-handwerk.de
www.europarket.com www.bisbeurs.be www.prowood-fair-be
Profi-Persen
DE NIEUWE REFERENTIE in FUNCTIONEEL BESLAG voor MEUBEL, INTERIEUR en WINKEL Meer dan 10000 courante artikelen geleverd binnen de 24/48u. & 09 261 03 70 @
[email protected]
Reserveer uw exemplaar via
www.lmcstore.com Technisch raam- en deurbeslag voor renovatie & restauratie Tel. (02) 466 38 39
R O E K E N S
© Foto’s: Group Monument - Hainaut
©
www.adtension.be
© www.adtension.be
www.smi.be
Technisch raam- en deurbeslag voor renovatie & restauratie www.proatwork.be Vancanneyt Lendelede 051/31.13.96
[email protected] De Nieuwe Gouden Spade Ieper 057/20.46.18
[email protected] De Stalen Greep Tielt 051/42.69.61
[email protected] Hobroco Kortrijk 056/37.02.75
[email protected] De Berdt Quincaillerie Moeskroen 056/85.58.55
[email protected]
ProAtWork_DeVLSchrijnw15novDRUK.indd 1
november 2011 ■
21-10-2011 09:56:17 De Vlaamse Schrijnwerker
59
Agenda
Polyclose 2012 viert haar 15-jarig jubileum! De vijftiende editie van Polyclose staat voor de deur. Deze jubileumeditie vindt van donderdag 12 t/m zaterdag 14 januari 2012 in Flanders Expo te Gent plaats. De afgelopen editie in 2010 werd door 15.508 bezoekers uit 32 landen bezocht. Ook voor de komende editie ziet het er weer positief uit en is de beursoppervlakte in augustus al voor ruim 90 % volgeboekt. Zoals het er nu naar uitziet zullen er ruim 300 exposanten uit verschillende landen aanwezig zijn om hun noviteiten op de markt te brengen. Het dynamische Polyclose team, doet er alles aan om deze jubilieumeditie niet ongemerkt voorbij te laten gaan. Ruim 120.000 persoonlijke uitnodigingen zullen in januari worden verstuurd, tientallen advertenties en artikelen zullen in de vakbladen over heel Europa geplaatst worden. De professionele bezoeker uit binnen- en buitenland zal als vanzelfsprekend grote afstanden afleggen om deze tweejaarlijkse Europese vakbeurs te komen bezoeken. Op het vakgebied van de raam-, deur-, gevel-, toegangstechniek en zonwering is er namelijk geen vergelijkbare beurs in de Benelux. De sector glas schittert dit jaar tijdens Polyclose.
Glassector volwaardig aanwezig De glassector is weer volwaardig aanwezig, de grote namen schitteren door hun aanwezigheid. Enkele van de glasaanbieders zijn AGC Glass Europe, Glassolutions Saint-Gobain, Mosa Glas en Sprimoglass en vullen het reeds bestaande aanbod van de beurs perfect aan.
PRAKTISCH Polyclose 2012 - Flanders Expo Gent Donderdag 12 januari 2012, 9.30 – 18.30 Vrijdag 13 januari 2012, 9.30 – 20.00 ! Zaterdag 14 januari 2012, 9.30 – 17.00
Gratis toegangskaart Bent u geïnteresseerd en in de branche werkzaam surf naar onze website en registreer u als bezoeker, dan ontvangt u in december uw gratis uitnodiging. Gratis en enkel voor professionals. Voor meer info of de aanvraag van een gratis badge, surf naar www.polyclose.be
60
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Open deur dagen 26-27 november
promotie - einde reeks - acties
Dit kan u beter niet missen!
LUREM S 400 NIEUW!
DeWALT-FesTooL FeIN-LAMeLo in actie!
De beste keuze - De beste merken - De beste prijzen
Europese vakbeurs voor raam-, deur-, zonwering-, gevel- en toegangstechniek
fabrikant houten buitenschrijnwerk ramen & deuren luiken & poorten alle maatwerk levering aan schrijnwerkers en aannemers
12 13 14 09u30 18u30
09u30 09u30 -20u00 18u30
09u30 09u30 17u00 18u30
januari 2012
aflakken van houten buitenschrijnwerk
Biezeweg 7 Industriepark Kwatrecht - 9230 Wetteren tel 09 252 30 21 - fax 09 252 33 16 email:
[email protected]
www.polyclose.be
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
www.hugme.be
FSC-gelabeld houten buitenschrijnwerk
61
Splinterinfo
Meer nieuws uit de sector kan je lezen op www.vlaamseschrijnwerkers.be
ORGA-LINE
Uniek modulair basismodel schuurmachine
Bestekindelingen & Voorraadladen
LMC neemt meubelbeslag Holland over De Groep LMC kondigt de overname aan van Meubelbeslag Holland, gevestigd in Helmond (Nederland). Sinds de oprichting in 1988 heeft de Nederlandse firma zich gespecialiseerd in de verkoop van een breed assortiment in meubelbeslag, aan de professionele meubelmaker en interieurbouwer. Het aanbod is sterk vergelijkbaar met dat van LMC en hun positionering T 0492-529355 I www.meubelbeslagholland.nl 04. 1 januari ’09 F 0492-521805 E
[email protected] in de markt vormt een goede basis voor een perfecte synergie met de Groep LMC. De werknemers van Meubelbeslag Holland blijven in dienst en de ploeg zal in de komende tijd versterkt worden, met focus op het bereiken van het allerbeste servicelevel en absolute tevredenheid van de klant. Sinds oktober werd een nieuwe catalogus en online webshop gelanceerd, met meer dan 10.000 artikelen van de meest gerenommeerde merken, beschikbaar uit voorraad, en geleverd binnen de 24/48u. Deze aankondiging bevestigt de Europese ontwikkelingsstrategie van de Groep LMC die, na de opstart in juni 2010 van een Benelux vestiging in België, nu tevens een versnelde doorstart zal maken in Nederland, vanuit Helmond. www.lmcbenelux.com
DEWALT lanceert nieuwe 305 mm afkort- en verstekzaag vol innovaties
De DWS780 toont opnieuw de reputatie van DEWALT als de nummer één keuze
62
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
voor houtbewerking en professionals in de constructiewereld. De sterk verhoogde zaagcapaciteit en gebruiksvriendelijkheid zijn de eerste punten die opvallen. Keer op keer nauwkeurig, accuraat en snel zagen is nodig voor een hoogwaardig resultaat, waar de DWS780 geen enkele moeite mee heeft. De 305 mm zaagmachine levert telkens opnieuw de gewenste nauwkeurigheid en duurzaamheid die professionals verwachten van een DEWALT zaagmachine. Ook voor het zware werk, zoals grote balken die bij dakwerken, kozijnen of constructiewerkzaamheden voorkomen, is de DWS780 zeer geschikt. Eén van de innovaties op de 1675 Watt sterke DWS780 is de geoptimaliseerde XPS® zaagsnedeindicator. De XPS® indicator staat toe het werkstuk zeer snel in exact juiste positie ten opzichte van het zaagblad te plaatsen en verlicht tegelijkertijd het werkstuk. Efficiënter werken is verzekerd doordat er veel minder insteltijd nodig is en bovendien heeft men altijd goed zicht op het werkstuk. De DWS780, opvolger van de zeer succesvolle DW718, profiteert ook nog van andere innovaties. Zo is de behuizing een stuk slanker dan zijn voorganger. Naast bovengenoemde innovaties bevat de DWS780 een breed pakket aan mogelijkheden, die men mag verwachten op een dergelijke machine. Daarnaast zijn speciale toepassingen mogelijk, zoals vaste stops voor de meest courante hoeken, speciale instellingen voor kroonlijsten en dieptestops. www.dewalt.eu
Reynaers verruimt oplossingen voor passief- en lage energiebouw met CP 155-HI schuifraam met MINERGIE® – label Reynaers Aluminium lanceert het CP155HI schuifraam met MINERGIE ® – label. Deze nieuwste telg in het Reynaers aanbod van aluminiumsystemen voor passief- en lage-energiebouw verwierf het prestigieuze en internationaal erkende MINERGIE ® label voor duurzame kwaliteit van energie efficiënte bouwmaterialen. De CP 155-HI met MINERGIE ® – label is meteen de eerste in zijn soort op de Belgische markt. Omdat het CP 155-HI systeem met MINERGIE ® – label uiterst geschikt is voor duurzame passief- en lage-energiebouw, is de nieuwste Reynaerstelg voorzien van de laatste technologische ontwikkelingen om de beste U-waarden te behalen. Dit zowel op het vlak van thermische en geluidsisolatie, als wat afdichting in geval van
slagregen of wind betreft. Het is de bedoeling dat koude, geluid en vocht maximaal worden geweerd om in de woning een ongeëvenaarde warmte en comfort te creëren. Het CP 155-HI schuifraam met MINERGIE ® – label is geschikt voor glasdikten tot 52 mm. www.reynaers.be
Roto Designo, een andere visie op het dakvenster
Met de nieuwe generatie Designo vensters, is de afdeling Onderzoek en Ontwikkeling van Roto in Bad Mergentheim erin geslaagd om hun know-how te combineren met hedendaags design en een optimale warmte-isolatie. Het openingmechanisme is op de Designo R8 een uitzettuimelsysteem van 45° en op de Designo R7 een toptuimelsysteem van 38° met een universele multifunctionele handgreep aan de onderkant die eenvoudig te bereiken is voor de gebruiker en met panoramisch uitzicht. De Roto groep heeft dit goed begrepen en grote investeringen gedaan in de technische eigenschappen van het Designo progamma zodat deze optimaal voldoen aan de nieuwe thermische eisen. Naast de ramen met lage thermische doorlaatbaarheid heeft Roto een systeem ontwikkeld dat ideaal is voor bouwprojecten met een laag energieverbruik en zo nog meer energie te besparen. Daarom worden Designo dakvensters voorzien van een dampwerende aansluitkraag en een in de fabriek voorgemonteerd isolatieblok (optioneel voor de Designo R7) - een exclusiviteit van Roto. www.roto-frank.be
Haal meer uit uw schuurmachine Alleen als mens en machine perfect samenwerken bereikt u het beste eindresultaat en in veel gevallen een besparing op de operationele kosten. Om dit te bereiken biedt Boere een cursus aan voor de bedieners van de breedbandschuurmachine. De dagcursus wordt gegeven in het trainingscentrum van de machinefabriek in Waddinxveen in Nederland. In groepen
Elektrische
montageliften Compact, licht en snel! Elektrische montageliften voor montage van: gyproc, glas, zonwering, airco, poorten,…
Avero Handling nv Bonestraat 102 - B-8760 Meulebeke Tel: 051/48 02 05 - Fax: 051/63 77 93 www.averohandling.be
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
63
Splinterinfo
Meer nieuws uit de sector kan je lezen op www.vlaamseschrijnwerkers.be
van maximaal 6 personen wordt een afwisselend programma met theorie en praktijk aangeboden. Ook wordt ingegaan op de specifieke eigenschappen van de machine van de deelnemers. Interesse? U kunt zich aanmelden via SMI Roekens (
[email protected]) of via Boere (
[email protected]). Uiteraard kunnen wij ook een company training verzorgen. Neem gerust contact op om de mogelijkheden te bespreken. SMI-Roekens – Gaasbeek - 02-466 38 39 www.smi.be
Nieuw: Express, hogesnelheidslijm van Poly Max
Duitse kwaliteitsmerk Schuco. Schuco kan zowel “kleine” mobiele afzuigsystemen leveren eventueel in combinatie met een briketpers, als ook de grotere installaties op over- en onderdruk. Nieuw in het gamma zijn de (biomassa)verbrandingsinstallaties. Hierbij wordt warmte opgewekt door het verbranden van biomassa en/ of houtafval in uiterst moderne verbrandingsinstallaties. Hierbij kunnen grote besparingen worden behaald t.o.v. de traditionele manier van verwarmen (gas, olie). Het stoken op biomassa is niet alleen gunstig voor uw portemonnee, u helpt m.b.v. deze duurzame verwarmingssystemen ook nog eens het milieu! Smeding Machines Bvba kan het door het brede portfolio van producten en merken een unieke, totale oplossing bieden voor zowel het bewerken van hout, kunststof en aluminium als ook de verwerking van de restmaterialen. www.smeding.be
EGO Scorrevole : minimalisme in deurbeslag Griffon weet dat de vakman graag tijd bespaart. Daarom heeft Griffon alle Poly Max® varianten doorontwikkeld tot snelle Express formuleringen voor nóg snellere verbindingen. Deze Express-versies op basis van SMP-technologie kennen een zeer snelle sterkteopbouw en bereiken al na 4 uur de volledige bindsterkte. Dat is ruim 10 keer sneller dan de oude varianten. Verbindingen kunnen veel sneller worden belast, waardoor de vakman geen kostbare tijd hoeft te verliezen. Voor een echt snelle verbinding is er de keuze uit 3 hogesnelheidslijmen van Poly Max®: SMP Polymer Express voor een hoge eindsterkte, High Tack Express voor een hoge aanvangshechting en Fix & Seal Express voor een hoge elasticiteit. www.griffon.be
Smeding Machines beschikt over een breed portfolio van producten en merken Smeding Machines Bvba is leverancier van CNC bewerkingsmachines voor de hout, kunststof en de aluminiumindustrie. Ook voor de verwerking van de restmaterialen (denk aan stof, krullen, spaanders, etc.) heeft de leverancier een passende oplossing: (mot)afzuiginstallaties voor hout, papier, kunststof, etc., houtbrekers voor het verkleinen van restmateriaal, briketpersen, schuurtafels, silo's voor opslag, etc.. Hiertoe werkt het bedrijf samen met het
64
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Softclose-systeem waardoor de schuifdeur zacht gesloten geopend kan worden. EGO ABS is eenvoudig te installeren en is verkrijgbaar voor enkele of dubbele deuren met een gewicht tot maximum 80 kg. Verdeler België : Finterio nv Iepersestraat 93 - 8500 Kortrijk T. 056/37.03.35 - Fax 056/37.12.49
[email protected]
Sika® Primer MR Fast Sika voegt een nieuwe 2-componenten watergedragen epoxyprimer toe aan zijn productengamma ‘parket’, namelijk de Sika® Primer MR Fast. Zo gaat ook Sika in op de eco-trend van producten op waterbasis. Opgelet, deze primer valt niet in de categorie van de watergedragen acrylaatprimers die enkel fungeren als hechtingsprimers, maar als watergedragen epoxyprimer vervult hij 3 functies in 1. Deze Sika® Primer MR Fast is naast een hechtprimer ook een ondergrondversterker en werkt als restvochtscherm. Naargelang de noden van de ondergrond kan de plaatser deze primer in 1 of 2 lagen aanbrengen. Werken met de Sika® Primer MR Fast is handig en zeer snel. Gereedschap en kledij zijn gemakkelijk met water schoon te maken. En dankzij zijn korte droogtijd kan men al na 4uur parket verlijmen. Sika® Primer MR Fast zal vanaf november 2011 op de Belgische markt beschikbaar zijn in de Sika-verdeelpunten. www.sika.be
Theuma breidt assortiment designdeuren uit
EGO ABS is een schuifdeursysteem voor gebruik met bepleisterde wanden of met gipsplaatwanden. De deur zit volledig in de wand ingewerkt en ligt in 1 vlak met de afgewerkte wand. Er komt dus geen omlijsting aan te pas. Het strakke karakter van de EGO zorgt voor een stijlvolle afwerking en biedt nieuwe mogelijkheden in het hedendaags interieur. Dit gepatenteerde systeem combineert de voordelen van de bestaande Krona systemen. De kit bestaat uit een cassette in geanodiseerd aluminium, gemaakt uit 1 stuk, te gebruiken met of zonder net voor afwerking met bepleistering resp. gipsplaatwanden. Ego is eveneens uitgerust met het ABS
Theuma heeft haar assortiment design binnendeuren uitgebreid. De nieuwe serie designdeuren geeft elke woning een stijlvolle uitstraling. De luxe designdeuren zijn er in vele modellen en uitvoeringen. Zo kunt u de designdeur kiezen die het best bij u en uw interieur past: modern, klassiek, strak, tijdloos of elegant. Boven-
Aankoop en verkoop tweedehandsmachines
Meer info op www.detagroup.be
| Onledegoedstraat 79 | B- 8800 Roeselare | | T. +32 (0)51 69 19 00 | F. +32 (0)51 69 19 09 | |
[email protected] | www.detagroup.be |
Eén persoon heft en verplaatst! Platen en balken tot 300kg. Platen met afmetingen tot 6 bij 4 meter. MANUPAC SPECIAAL ONTWORPEN VOOR UW TOEPASSINGEN.
Bezoek onze webiste : www.manupac.be Bestel nu, stop met sleuren, weg rugklachten Vrijblijvend bezoek en voorstel door onze specialisten. MANUPAC BELGIUM. Tel: 03 633 46 48 - GSM: 0475 44 73 24. E-mail :
[email protected]
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
65
Splinterinfo
Meer nieuws uit de sector kan je lezen op www.vlaamseschrijnwerkers.be
dien zijn de deuren perfect te combineren met de bijpassende Theuma montagekozijnen. De designcollectie is verkrijgbaar in drie stijlen: Lines, Solution en Inspiration. De stijl Lines bestaat uit Modern, deuren met rechte lijnen, Elegance, deuren met gebogen lijnen, en Quatro, deuren met vier horizontale lijnen. Solution omvat verschillende concepten passend bij uw interieur of architectuur. Inspiration biedt u de mogelijkheid uw eigen droomdeur te ontwerpen.
sionele meubelmaker en interieurbouwer. In 2 delen opgesplitst (MEUBELBESLAG/ BESLAG VOOR INTERIEURINRICHTING) en onderverdeeld in 16 productfamilies, presenteert men méér dan 10.000 referenties, geselecteerd bij gerenommeerde merken : Blum, Eku, Elektra, Hawa, Kesseböhmer, Sofadi, Titus, Top Vision… Met een ‘state of the art’ logistieke infrastructuur (15000m2, integraal geïnformatiseerd, geautomatiseerde stockage), garandeert LMC dat 97% van de aangeboden producten leverbaar zijn uit voorraad binnen 24-48u in de gehele Benelux. Gelijklopend met de lancering van de nieuwe catalogus 14, werd ook de online LMC webwinkel geopend. www.lmcstore.com
Vernieuwde website Artitec
De Passion designcollectie omvat een groot aantal deuren met designfrezingen passend in de stijlen Lines, Solution en Inspiration. U kunt kiezen uit ingelakte of niet-ingelakte designfrezingen. Passion ingelakte designfrezingen zijn mogelijk bij EBC lakdeuren. Passion niet-ingelakte designfrezingen zijn mogelijk bij EBC lakdeuren, UV lakdeuren, HPL deuren, fineerdeuren en verfdeuren. Theuma NV - www.theuma.be
[email protected] - +32 (0)1335 1200
66
Artitec, de deurbeslagontwikkelaar uit Den Dolder, heeft haar website in een geheel nieuw jasje gestoken en volledig aangepast aan de eisen van de snel veranderende moderne tijd. Zo is er niet alléén aandacht voor héél véél productinformatie maar is ook aan de voorschrijvende instanties gedacht middels bijvoorbeeld referenties en bestekteksten of productbladen. De nieuwe site is opgedeeld in twee thema’s. Zo is er diverse informatie voor architecten, aannemers en handelaren over Artitec en alles wat haar bezighoudt. Is er ook een uitgebreide productdatabase met veel informatie over de diverse programmalijnen van Artitec. De website, zal regelmatig aangevuld worden met nieuws, referenties en natuurlijk de laatste noviteiten. Daarnaast is Artitec ook actief op facebook en is zij de samenwerking aangegaan met Archello.com, het internationale social network voor de bebouwde omgeving. www.artitec.com
LMC lanceert zijn nieuwe catalogus
Mosa Glas geeft u een nieuwe kijk op glas
LMC kondigt de lancering van de catalogus 14 in de Benelux aan (in een nederlandse en franse versie). Het complete boek van 1000 pagina’s vol techniek en design is nu al erkend als dé referentie voor de profes-
Op Polyclose 2012 zal Mosa Glas een aantal noviteiten op glasgebied tonen. Buiten het complete totaalpakket aan glasproducten, zullen o.a. nieuwe technieken worden getoond waarmee u uw voordeel kunt nemen in de glasmarkt. Mosa Glas opereert als grotere onaf hankelijk glasproductie in de markt en heeft verscheidene eigen productielocaties waar glasproducten op voorraad staan van onder andere AGC, St. Gobain, Pilkington, Guardian. Ook specialiteiten zoals gebogen glas, glazen deuren, keukenwanden, krasvast glas voor o.a. keukenbladen kogelwerend, beloopbaar, traptreden, balkonbeglazing, geëmailleerd glas, etc. produceren wij dagelijks. Mosa
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Glas levert meerdere malen per week bij u in de buurt in geheel België. www.mosaglas.com
Volautomatische balkenpers van S+S
De firma SMI, exclusief verdeler, laat weten dat de Duitse firma S+S de klassieke balkenpers nu ook in een volautomatische variante kan aanbieden. De totaal vernieuwde pers is zeer veelzijdig: volautomatische instelling, geschikt voor zowel drevel als pen- en gatverbindingen, automatisch positioneren van de bovenste dwarsregel, konterinrichting voor reeds aan de buitenzijde gefreesde vleugels,
elektronische drukregeling, nagelfunctie en zoveel meer. De min. persmaat bedraagt 3000 x 2000 mm. Grotere afmetingen op aanvraag. SMI-Roekens – Gaasbeek - 02-466 38 39 www.smi.be
Köhlerwoodcap, een nieuwe referentie op gebied van afdichtingsmateriaal en renovatieoplossingen
Köhlerwoodcap is een specialist op het gebied van beglazings- en afdichtingsmateriaal, renovatiemiddelen, meetinstrumenten en tapes. Het levert een breed assortiment professionele producten voor
OPENDEURDAGEN
H. LEBBESTRAAT 150 \ B-8790 WAREGEM
van donderdag 24/11 t.e.m. zondag 27/11/2011
T +32(0)56 60 13 45 \ F +32(0)56 60 74 76
[email protected] \ WWW.ROGIERS.BE
PORTES OUVERTES de jeudi 24/11 jusqu’au dimanche 27/11/2011
Flexibiliteit om aan al uw wensen te voldoen Flexibilité pour répondre à tous vos besoins
• Traditionele en CNC houtbewerkingsmachines • Machines voor pvc en aluminium • Machines voor ‘advanced materials’ • Installaties voor de finishing • Industriële stofafzuigingen • Machines traditionnelles et CNC pour l’industrie du bois • Machines pour le pvc et l’aluminium • Machines pour ‘matériaux avancés’ • Installations pour la finition • Aspirations industrielles
Wij nemen niets luchtig op Nous ne prenons rien à la légère • Industriële Stofafzuiging Dépoussiérage Industriel • Industriële Ventilatie Ventilation Industrielle • Plaatbewerking Tôlerie • Speciale constructies op maat Constructions spéciales sur mesure Tech-Wood te Wichelen
Industrieweg Noord 1 141 - 3660 Opglabbeek Tel. 089/85.55.21 • Fax 089/85.42.21 • E-mail:
[email protected] • http://www.limoco.be
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
67
Splinterinfo
Meer nieuws uit de sector kan je lezen op www.vlaamseschrijnwerkers.be
o.a. de schrijnwerker en glazenmaker. Ons land verwelkomt dus een nieuwe interessante toeleverancier in de sector van de afwerking. Köhler woodcap richt zich vooral op de renovatiemarkt. Ze heeft het in haar aanbod heel wat renovatiemiddelen zitten. Zo zijn er hoogwaardige epoxies voor het renoveren, restaureren en uitvullen van hout. Ook sneldrogende en makkelijk verwerkbare polyesters voor houtrenovatie doen het goed. Je kan er hout, metaal en kunststof mee uitvullen en afwerken van hout, metaal en kunststof. Decotric® is één van die merken uit het gamma, het beschikt over een breed assortiment vulmiddelen, renovatiepleisters en plamuur. Een tweede belangrijke peiler voor Köhlerwoodcap zijn beglazings- en afdichtingsmaterialen voor gebruik in brandwerende en brandvertragende systemen. Isolerend band, opschuimend band, brandvertragende stelblokjes en speciale beglazingskit. Ook alle benodigdheden voor het zetten van glas behoren tot hu uitgebreid gamma. Zo is er celband in alle soorten en maten en kunststof beglazingsblokjes, steun- en stelblokjes. Ook voor het voorbereide werk kan Köhlerwoodcap de vakman van dienst zijn. Met de afstandmeters kunnen afmetingen, oppervlakten en inhoud gemakkelijk berekend worden. Uitlijnlazers kunnen dan weer helpen om het uitzetten en uitlijnen snel en effectief uit te voeren. Meer info: www.kohlerwoodcap.com+ foto
Domino XL : extra mobiel en stabiel verbindingssysteem
Festool heeft het houtverbindingssysteem DOMINO verder uitgebreid met de nieuwe DOMINO XL. De vakman heeft daarmee de mogelijkheid om extreem stevige houtverbindingen nu ook te maken met handbediend elektrisch gereedschap – heel eenvoudig, snel en nauwkeurig. Was het maken van stevige houtverbindingen tot nog toe alleen voorbehouden aan stationaire machines zoals langgat- of deuvelboormachines, de nieuwe DOMINO XL met zijn optie om deuvelgroottes tot maximaal 14 x 140 millimeter te verwerken, laat
68
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
zien dat dit nu ook mogelijk is met handbediende elektrische gereedschappen. Alle mogelijkheden kunnen bij de DOMINO XL snel en eenvoudig worden ingesteld. Te beginnen bij de variabele freesdieptes, die kunnen worden ingesteld van 15 tot 70 millimeter, en
de vooraf te selecteren freeshoogtes voor verschillende materiaaldiktes tot en met de traploze instelling van de freeshoek bij verstekken. Andere voordelen blijken uit het innovatieve aanslagsysteem, waarbij zes aanslagpennen individueel aan het werkstuk kunnen worden aangepast en zo een nauwkeurige en eenvoudige positionering van de deuvels mogelijk wordt gemaakt. Met resultaten die overtuigen door zowel precisie als extreme stevigheid – perfect voor het maken van meubels en toonbanken of voor winkelinrichtingen met raam- en lijstverbindingen en speciale blinde pen-gat-verbindingen, kozijnconstructies met zwaluwstaarten of profielen voor binnen- en buitendeuren, maar ook bij het maken van balkonleuningen en balustrades. www.festool.be
326 RENSON® Fixscreens® zorgen voor koele appartementen in Woontoren Orion
RENSON zorgt voor een aangename temperatuur in de appartementen van
Woontoren Orion op de wijk Paddepoel in Groningen, Nederlands. 326 windvaste screens type RENSON® Fixscreen® houden de zonnestralen tegen, vooraleer ze met het glas in aanraking komen en voorkomen zo de opwarming van de individuele appartementen en het gebouw in zijn geheel. De Haan-Westerhoff heeft een ingenieus automatisch besturingssysteem op basis van zon- en windsensoren ontwikkeld, waardoor de screens zo efficiënt mogelijk functioneren.Wooncorporatie Lefier (Groningen) heeft op 10 februari 2009 zijn ‘Orion’ opgeleverd. Deze nieuwe woontoren met 17 verdiepingen is gebouwd door BAM Woningbouw en bevat koop- en huurappartementen, speciale wooneenheden voor doven via de Stichting Noorderbrug alsook commerciële ruimtes. www.renson.eu
Maiburg krijgt Koninklijk predicaat Hofleverancier in Nederland
Op vrijdag 30 september 2011 heeft de firma Maiburg haar 125-jarig bestaan gevierd. Het is een bijzondere dag geworden met een Koninklijk tintje, want op deze feestelijke dag heeft Maiburg om van burgemeester Kleijngeld van Waalwijk het Koninklijk predicaat Hofleverancier overhandigd gekregen. Dit jaar is het precies 125 jaar geleden dat de schoenfabriek Van der Heijden en Van Grinsven werd opgericht. Uit deze snelgroeiende schoenfabriek is de firma Maiburg ontstaan, die zich de afgelopen eeuw als familiebedrijf heeft ontwikkeld tot een gerenommeerd, toonaangevend en professionele totaalleverancier van technische materialen. Op vrijdag 30 september werd het 125-jarig bestaan van de onderneming op feestelijke wijze gevierd met meer dan 700 klanten en relaties. Dit was ook de dag waarop afscheid werd genomen van directeur Frans Maiburg, die na een 40-jarig dienstverband het stokje overdraagt aan zijn zoon Bas Maiburg, de volgende generatie uit de familie Maiburg. www.maiburg.nl
Houtbewerkingsmachines
Roto DoorSafe Voor duurzaam dichte deuren
» SCM Cyflex - instapmodel cnc-gestuurde boormachine » SCM Impact - opdeelzaagmachine » SCM Olimpic - nieuwe serie kantenaanlijmmachines
Meer info op www.detagroup.be De nieuwe Roto DoorSafe-meerpuntvergrendeling houdt deuren duurzaam dicht – ongeacht wat er van buiten komt! Door een hogere aandrukkracht bij een tegelijk lichte bedien| Onledegoedstraat 79 | B- 8800 Roeselare | | T. +32 (0)51 69 19 00 | F. +32 (0)51 69 19 09 | |
[email protected] | www.detagroup.be |
ing verhindert hij niet alleen het kromtrekken van de deur maar garandeert ook blijvend de hoogst mogelijke dichtheid en veiligheid.
Roto Frank SA Rue du Bosquet 1 Zoning Industriel II 1400 Nijvel www.roto-frank.be
www.rotodoorsafe600.com
Raam- en deurtechnologie
Anzeige_DoorSafe_600_90x128.indd 1
18/10/2011 11:26:51
Specialist in hoogwaardig projectbeslag
Telefoon +32 (0)9 258 1319 Internet www.artitec.com E-mail
[email protected]
november 2011 ■
De Vlaamse Schrijnwerker
69
Diversen
Wij heten de nieuwe leden van onze federatie welkom
Adverteerdersregister AAGC Flat Glass Europe - Glaverbel . . . . . insert AGC Mirodan Bouwglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
C.V.
Et Caetera
3381 KAPELLEN (BRAB.)
Artitec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
De Hr
Smet Stefan
9140 TEMSE
Avabel - DHK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
De Hr
De Smet Sven
9120 HAASDONK
Avero Handling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
De Hr
Perquy Geert
8310 BRUGGE
Bison International . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
B.V.B.A.
Inno Engi
8700 TIELT
Breen Belgium - Skantrae . . . . . . . . . . . . . . . 49
B.V.B.A.
Afp-Projects
2640 MORTSEL
N.V.
Engels Brugge
8000 BRUGGE
De Hr
Kerkhofs Eric
3670 MEEUWEN-GRUITRODE
De Hr
De Trift Danny
1500 HALLE
Eeckhout Vereecke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
V.O.F.
House Of Classics
3293 DIEST
Federale Verzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
B.V.B.A.
Inside-Creations
3020 WINKSELE
Fentris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
B.V.B.A.
Jan Kint
9080 Lochristi
Häfele Belgium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
De Hr
Van Meenen Patrick
8300 WESTKAPELLE
Halwema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
B.V.B.A.
Fedrigo Interieur
3600 GENK
B.V.B.A.
Home Coach
8800 ROESELARE
De Hr
Marechal Erik
3570 ALKEN
B.V.B.A.
Alva Parket
8791 WAREGEM
Cras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 DB&S Machines & Foils . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 De Bruyn Magazijninrichting . . . . . . . . . . . . . 35 Deta Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65-69
IJzerwaren Vertommen . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Köhlerwoodcap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Lecot Metaalwaren - Raedschelders . . . . . . . . 57 Leitz Service . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Leza Belgium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Limaco - Polyclose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
In memoriam: Eddy Mattheeussen
Limoco Industries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Op 23 september 2011 overleed de heer Eddy Mattheeusen, stichter en zaakvoerder
Lysair . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
van Schrijnwerkerij Mattheeussen BVBA uit Wuustwezel. Eddy Mattheeussen was Ere-
Machiels Building Solutions . . . . . . . . . . . . . 15
voorzitter van de Koninklijke vereniging van Aannemers-Schrijnwerkers Antwerpen
Manupac Belgium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
en ere-afgevaardigde van Confederatie Bouw – Vlaamse Schrijnwerkers. Van 2001 tot
Mosa Glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2004 was hij penningmeester van onze federatie. Wij wensen zijn echtgenote en zijn
Novatech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
familie sterkte bij dit verlies.
Philips Constant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24-25
LMC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Promat International . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Reynaers Aluminium . . . . . . . . . . . . . . . . 17-19 Rogiers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Te koop
Roto Frank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Diverse houtbewerkingsmachines te koop wegens stopzetting van de zaak, onder meer
Saint Gobain Construction Products - Gyproc 40
een Altendorf paneelzaag, een recente kantenverlijmer en een CNC freesmachine
Saint Gobain Distributie Bouw . . . . . . . . . . . 39
bouwjaar 2002.
Saint Gobain Glass Solutions . . . . . . . . . . . . . . 4
Hebt u interesse? Neem contact op met dhr. Willy Vergauwen (Hoboken),
Saint Gobain Isover . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
GSM: 0474 97 06 47, e-mail:
[email protected]
Siegenia Aubi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36-37 Sika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Smeding Machines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 SMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23-53-59 Stanley Black&Decker - Dewalt . . . . . . . . . . . 20 Theuma Groep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Tooltech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Tooltechnic Systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . insert Trappen Smet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Van Belle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Vancanneyt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Wako . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Wanzeele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Wenst u ook te adverteren? contacteer Inge De Ridder op 053/80 87 47 70
De Vlaamse Schrijnwerker
■ november 2011
Kunststoframen
bvba
Specialiteit:
schuiframen en hefschuiframen gelakte ramen
vleugeldikte 70 mm
ramen en deuren in PVC. stipte levering • correcte service • levering op de werkplaats of werf •
Eeckhout-Vereecke bvba Abdijstraat 5 - 8792 DESSELGEM Tel. 056/728 337 - Fax 056/700 309 E-mail
[email protected] - www.eeckhout-vereecke.be
D OORDACHTE INVESTERINGEN , KWALITEIT EN VAKMANSCHAP O NTDEK DE NIEUWE ALTENDORF 2 OP ONZE OPENDEURDAGEN VAN 2, 3 EN 4 DECEMBER 2011 U ITZONDERLIJKE CONDITIES OP HET VOLLEDIGE GAMMA
ALTENDORF zet de manier van zagen compleet op zijn kop! www.halwema.be Bisschoppenhoflaan 547 • 2100 DEURNE • Tel.: +32 (0)3 325 37 00 Fax: +32 (0)3 325 59 22 • e-mail:
[email protected] • www.halwema.be