De Verenigde Staten: de onwillige grootmacht & Economische verbondenheid

Nederland-Rusland Centrum

De Verenigde Staten: de onwillige grootmacht & Economische verbondenheid College IX – 26-03-2015 Nicolaas A. Kraft van Ermel, MA

26-03-2015 - 1


Terug in isolationisme • Bijdrage VS aan WO I niet gering geweest – Geallieerden hadden zonder de VS nooit de Centrale mogendheden verslagen

• President Wilson voerde oorlog als een idealist – Toekomstige oorlogen voorkomen – To make the world safe for democracy • • • • •

Einde geheime diplomatie Einde koloniale problematiek Ontwapening Wegnemen handelsbarrières Oprichten Volkenbond als kers op de taart – Internationale arbitrage

26-03-2015 - 2


Problemen voor Wilson • Franse harde positie – Herstelbetalingen – Territoriale claims

• Wilson moest compromissen sluiten tegen zijn eigen veertienpuntenplan in – Toch kleine overwinningen: • Duitsland niet geheel ontmanteld • Instelling Volkenbond – Volkenbond zou volgens Wilson onder leiding van de VS ongerechtigheden uit de vredesakkoorden kunnen gladstrijken 26-03-2015 - 3


Ratificatie van Versailles • Publieke opinie leek voorstander te zijn van snelle ratificatie • Traditioneel Amerikaans isolationisme stak de kop op – Minderheid van 16 senatoren sterk gekant tegen het verdrag van Versailles • Senator Cabot Lodge • Beperkingen plaatsen bij uitvoering van het verdrag – Wilson kon beperkingen niet accepteren, zou een nietigverklaring van het verdrag zijn – Wilson getroffen door een beroerte, functioneerde enkele maanden niet

• Tot twee maal toe ratificeerde de senaat het verdrag niet met de vereiste 2/3e meerderheid 26-03-2015 - 4


Verkiezingen 1920 •

Verkiezingen 1920 – Wilson maakt er een referendum van over de Volkenbond

•

Tweestrijd tussen democraat James M. Cox en republikein Warren G. Harding – Cox poogde van Versailles een verkiezingsitem te maken – Harding ontweek het onderwerp

•

Campagne van 31 prominente republikeinen – Hardings verkiezing zou Amerikaanse deelname aan de Volkenbond bespoedigen

•

Verkiezing van Harding bezegelde Amerikaanse deelname aan de Volkenbond – Inaugurele rede benadrukte isolationisme • •

•

VS laten zich niet meer in met Europese zaken Onderstreept door separaat vredesverdrag met Duitsland in 1921

VS weigeren hun toegenomen politieke en economische macht te vertalen in internationale verantwoordelijkheid: het wil niet optreden als grootmacht

26-03-2015 - 5


Red Scare • WO I: veel Amerikanen voelen een aversie tegen buitenlanders en radicalen – Verantwoordelijk gehouden voor de oorlog – Met name communisten werden bevreesd • Russische revolutie • Credo van Wereldrevolutie ; Oprichting 2e communistische internationale in 1919

• VS geplaagd door bomaanslagen en rassenrellen – Aangezien als communistische wandaden

• Red Scare duurde een jaar – Burgerlijke vrijheden werden eerder als regel dan als uitzondering geschonden • Onschuldige buitenlanders gedeporteerd • Ontstaan algemeen wantrouwen tegen buitenlanders en (liberale) hervormingsbewegingen • VS steeds conservatiever

26-03-2015 - 6


Return to normalcy •

Terugkeer naar normaliteit was kern van Hardings politiek – Einde aan oorlog, stakingen, red scare en economische problemen – Belangrijkste element: bedrijfsleven • • • •

•

Aanpakken stakende arbeiders Stelselmatige benadeling vakbonden door hooggerechtshof o.a. inz. Minimumloon Inperking belastingen (mn. voor vermogenden) Snijden in staatschuld en staatsbegroting

Buitenlands beleid gebaseerd op ontwapening – Washingtonconferentie 1921 (eerste ontwapeningsconferentie die enig succes had); maritieme bewapening – Nationalistisch beleid • • •

Niet samenwerken met volkenbond Afbetalen Europese oorlogsschulden aan VS Instelling tariefmuren in 1922 – –

Voor buitenlanders moeilijker voldoende dollars te verdienen om schuld af te betalen Doel: bescherming Amerikaanse industrie

– Beperking immigratie door middel van de National Origins Act

26-03-2015 - 7


Na Harding •

Harding overleed in 1923 aan een hersenembolie –

•

Regering Harding een van de corruptste in de Amerikaanse geschiedenis –

•

Onthulling diverse affaires

Vicepresident Calvin Coolidge kon het vertrouwen in regering echter snel herstellen –

•

Of was er kwaad spel?

Verslaan democratische kandidaat John W. Davis in 1924

Voortzetting beleid Harding – – –

Welvaartsgroei (aandelen stegen tussen 1922-1929 met 108%, winsten met 76%, lonen met 33%) Autobezit nam sterk toe (een auto/27 personen) Sleutel tot deze groeicijfers •

Toename in arbeidsproductiviteit – –

–

Nieuwe technologische mogelijkheden Arbeidskosten daalden met 10% terwijl de lonen stegen

Groei was echter enkel industrieel: landbouw, textielindustrie en mijnbouw verkeerden in depressie

26-03-2015 - 8


Sociale ontwikkelingen • Roaring Twenties – Jonge mannen en vrouwen ageerden tegen het onsuccesvolle vooroorlogse systeem van normen en waarden • Vrouwen hadden tijdens WO I een grotere sociale positie verworven, weigerden dat op te geven • 1920 invoering vrouwenkiesrecht

– Toegenomen welvaart: • Minder werkuren per week • Meer loon • Meer luxegoederen dankzij consumentenkredieten 26-03-2015 - 9


Reactie op Roaring Twenties •

Antibuitenlandsentimenten – Heropleving Ku Klux Klan •

Agrarische delen van Amerika –

Midwesten

– KKK: • • • •

Racisme Antisemitisme Anticatholicisme WASP -> White Anglosaxon Protestant

– Groei naar ruim 5 miljoen leden • •

Invloed op stedelijke en staatsoverheden Achtergrond: – –

26-03-2015 - 10

Plattelandsachterban voelde zich bedreigd door sociale veranderingen Past binnen breder proces van terugkeer naar protestants-orthodoxe waarden » Zaak tegen John T. Scopes • Overtreding wet die onderwijzen van evolutietheorie verbood in biologieonderwijs • Veroordeling • Ridiculisering wetgeving en discreditering conservatieve beweging


Antikatholicisme

26-03-2015 - 11


26-03-2015 - 12


Drooglegging •

Binnen deze trend past ook de drooglegging –

1919 18e amendement Grondwet •

Verbod op vervaardiging, verkoop en transport van alcoholische dranken –

– –

• • •

Aantal alcoholgerelateerde medische aandoeningen daalde Miljoenen normale burgers opeens wetsovertreders Enorme groei georganiseerde criminaliteit –

•

Afschaffing in –

Geen schuw voor geweld 1939: 21ste amendement

Tot de dag van vandaag twee clausules in Amerikaanse grondwet • • •

•

Niet enkel sterke drank, maar ook wijn en bier

Voor conservatieve protestanten: morele overwinning Resultaten niet onverminderd positief

18e amendement: ‘Alcohol is verboden’ 21ste amendement: ‘Alcohol mag weer’ Komt door sacralisering van de grondwet

Drooglegging tamelijk omstreden –

Belangrijk thema tijdens presidentsverkiezingen van 1928 •

Republikein Herbert Hoover vs. Democratische gouverneur van New York Alfred E. Smith – –

26-03-2015 - 13

Smith won in grote steden Protestantse platteland liet Hoover de verkiezingen te winnen


18e amendement Section 1. After one year from the ratification of this article the manufacture, sale, or transportation of intoxicating liquors within, the importation thereof into, or the exportation thereof from the United States and all the territory subject to the jurisdiction thereof for beverage purposes is hereby prohibited. • Section 2. The Congress and the several States shall have concurrent power to enforce this article by appropriate legislation. • Section 3. This article shall be inoperative unless it shall have been ratified as an amendment to the Constitution by the legislatures of the several States, as provided in the Constitution, within seven years from the date of the submission here to the States by the Congress. •

26-03-2015 - 14


21ste amendement • Section 1. The eighteenth article of amendment to the Constitution of the United States is hereby repealed. • Section 2. The transportation or importation into any State, Territory, or possession of the United States for delivery or use therein of intoxicating liquors, in violation of the laws thereof, is hereby prohibited. • Section 3. This article shall be inoperative unless it shall have been ratified as an amendment to the Constitution by conventions in the several States, as provided in the Constitution, within seven years from the date of the submission hereof to the States by the Congress.

26-03-2015 - 15


Crisis • 1929: Amerikaanse aandelenmarkt stort ineen – Crisis zou aanhouden tot 1932 – Aandelenmarkt daalde in die jaren tot 1/4e deel van zijn waarde in 1929 – Gevolgd door terugval in industriële productie en lonen (60% in de industrie, 40% in het algemeen)

• Diverse factoren droegen bij aan de crisis, terugval was onafwendbaar – – – – –

Slechte rendabiliteit landbouw Matig toezicht op banken Lonen stegen harder dan de winsten van bedrijven VS leefde op de pof (consumentenkredieten) Aandelenkoersen gestegen tot ver boven de reële waarde

26-03-2015 - 16


Gevolgen crisis • Hoover ging crisis met dadendrang te lijf – Liet producenten beloven de productie op peil te houden – Investeren in publieke werken – Beschermen industrie door middel van Smoot-Hawley Tarif (1930) • Importheffingen met 50% verhoogd

• Crisis kon echter niet meer gekeerd worden (waarover later meer in dit college) • 1930 Democratische partij verkreeg meerderheid in het huis van afgevaardigden – Aanzienlijke fractie in de senaat • Samen met liberale republikeinen konden zij een stempel drukken op het beleid

26-03-2015 - 17


Economische stabilisatie • Reconstruction Finance Corporation – Financieren banken, spoorwegen, verzekeringsmaatschappijen en andere belangrijke bedrijfstakken

• 1932 Federale banken voorzien van meer kapitaal • Federal Loan Bank Act – Hypotheekverstrekkers voorzien van kapitaal dat nodig was om insolventie van leners te overleven

• Hoover maakte de crisis er echter niet beter op – Hij kon goed organiseren – Toonde weinig leiderschap • Saaie speeches, weinig vertrouwen • Vaak een veto op pijnverlichtende wetgeving – Private liefdadigheidsinstanties steeds minder in staat de hongerigen te voeden en daklozen op te vangen. 26-03-2015 - 18


Bonusleger • 28 juli 1932 • Hoover zet het leger in tegen demonstrerende veteranen (43,000 man, waaronder 17,000 veteranen) • Eis: vroegere uitbetalingen van toegezegde bonussen – World War Adjusted Compensation Act – Bonus in het vooruitzicht gesteld • $1 per dag in dienst in de VS (max $500) en $1,25 per dag dienst buiten de VS (max $650) • Bonus was verstrekt in certificaten – Waarde zou in 1945 kunnen worden uitgekeerd door een speciaal opgericht beleggingsfonds – In de tussentijd kon 22,5% van het certificaat worden geleend (1931 verhoogd tot 50%)

– Veteranen eisten onmiddellijke uitbetaling omdat de nood nu hoog was • Hoover weigerde: dit zou belastingen tot een onverantwoord niveau doen stijgen

26-03-2015 - 19


New Deal • Democratische kandidaat Franklin Delano Roosevelt – Gouverneur van New York – Kon verkiezingen makkelijk winnen • Ook democratische meerderheid in zowel huis van afgevaardigden als in de senaat

– Verkiezingsprogramma • Belofte van hulp, herstel en hervormingen – New Deal

• Herstel van vertrouwen snel mogelijk – 2e dag van presidentschap: staken handel in goud – Sluiten alle banken voor acht dagen • Bank-runs konden worden voorkomen

26-03-2015 - 20


New Deal • Emergency Banking act – Herkapitaliseren noodlijdende banken – Er werd nu weer meer geld gestort dan opgenomen

• Glass-Steagall Act – Scheiding nutsactiviteiten van investeringstaken banken – Invoering garantiestelsel voor kleine banktegoeden

• Versterking positie Amerikaanse Federal Reserve Banks door Banking Act van 1935 26-03-2015 - 21


Doorvoeren hervormingen • Speciale zitting van het congres – Tennessee Valley Authority • Zorgen voor werkgelegenheid in arme streek • Stroomopwekkende stuwdammen

– Groter toezicht op de aandelenmarkt (Securities en Exchange Commission) – Home Owners Loan Act • Staatsbedrijf herfinanciert 1 op de 5 hypotheken

– Verdere verlichting voor werklozen, ‘working poor’ en problemen in de landbouw 26-03-2015 - 22


Verder werken aan herstel • Federal Emergency Relief Administration – Een half miljard dollar verdeeld over staats- en lokale overheden

• Civil Works administration – 1934: ruim 4 miljoen mensen in dienst – Snel opgeheven wegens te hoge kosten

• Een jaar later Emergency Relief Appropriation Act – $5,000,000,000 geïnvesteerd voor werkverschaffing aan 3,5 miljoen mensen – Publieke werken en ontginning van waardeloze gronden

26-03-2015 - 23


Oplossen landbouwproblemen • Hoover had gepoogd prijzen te verhogen zonder de productie in te perken • Nieuwe koers Roosevelt: Agricultural Adjustment Act (AAA) 1933 – Productie-inperking in ruil voor geldbetalingen – Landbouwhypotheken hergefinancierd door de Farm Credit Act – Elektrificatie Platteland

• AAA minder groot succes dan verwacht – AAA bracht grote boeren meer profijt dan kleine boeren – Kleine boeren konden kosten er niet meer uithalen als zij hun productie inkrompen – Grotere boerderijen krompen het bebouwde areaal in om te besparen op arbeid – AAA in 1936 ongrondwettelijk verklaard door het hooggerechtshof

26-03-2015 - 24


National Industrial Recovery Act • Aanpakken Industriële depressie – National Recovery Administration (NRA) – Gedragscodes voor bedrijfsleven en naleving • Afspraken over prijzen en lonen • Rechten werknemers groter gemaakt – O.a. recht om cao’s af te sluiten

• NRA enthousiast onthaald, maar geen succes – – – –

Te complex om te handhaven Te veel oog voor de grootste bedrijven in een industrietak Werknemersbescherming bleek niet goed te werken Publieke werken hadden een te klein effect op economie

26-03-2015 - 25


Van hulpverstrekking naar hervormingen

• 1935-36 zwaartepunt New Deal verschoof naar hervormingen – Reden: New Deal werd zowel door links als rechts aangevallen • Senator Huey P. Long (Louisiana) populistisch programma – Herverdeling welvaart door middel van kapitaalbelasting

• RK-priester Charles E. Coughlin: antidemocratisch en antisemitisch programma • American Liberty League verwierp New Deal als een aantasting van de rechten van staten en vrij ondernemerschap

26-03-2015 - 26


Hervormingen • Works Progress Administration • Jaarlijks 2,1 miljoen mensen in dienst – Werk aan scholen, ziekenhuizen, vliegvelden en andere voorzieningen

• National Youth Administration bezorgde studenten en scholieren parttime banen • 1935 Social Security Act: pensioenen, werkloosheidsuitkeringen, arbeidsongeschiktheidsuitkeringen – Gefinancierd door progressief belastingstelsel

• National Labour Relations act – Versterken positie vakbonden – Verbod op oneerlijke praktijken door werkgevers en toezicht daarop 26-03-2015 - 27


Politieke ontwikkelingen • 1936 Roosevelt verslaat dankzij hervormingsprogramma republikeinse tegenstrever Alfred M. Landon (gouv. Kansas) • Meerderheden in senaat en huis van afgevaardigden vergroot – Opgevat als sterk mandaat voor verdere hervormingen – Hooggerechtshof lag dwars • Meerdere New Deal-wetten onconstitutioneel verklaard • Dreiging dat dat ook met National Labor Relations Act en de Social Security Act zou gaan gebeuren • Roosevelt stelde daarom in februari 1937 voor het justitiële apparaat te herzien – Zes nieuwe rechters aan te stellen in het hof » Liberale meerderheid » Grote controverse » Coalitie van republikeinen en conservatieve democraten voerden stevige campagne tegen het voorstel

26-03-2015 - 28


Justitiële controverse • Controverse beëindigd door het hof zelf – Hof zou voortaan hervormingswetten als constitutioneel beschouwen • Overstag om eigen positie te behouden (duivels dilemma)

– Justitiële hervorming verworpen in de senaat (70 vs. 22 stemmen) • Politieke nederlaag • Maar: veel rechters traden ofwel snel af of overleden – Benoeming veel liberale rechters toch mogelijk 26-03-2015 - 29


1937: Nieuwe recessie • Oorzaak: inflatie – Gepoogd tegen te gaan door in het staatsbudget te snijden – Staatsuitgaven hadden de economische opleving veroorzaakt

• Nieuw investeringsprogramma van $5,000,000,000 bracht opnieuw verlichting • Democraten behielden in 1938 een meerderheid in het congres – Republikeinen verworven een groter aantal zetels • Conservatieve democraten en republikeinen werkten samen om diverse wetsvoorstellen van Roosevelt te verslaan

26-03-2015 - 30


The New Deal • Aanzwengeling economie • Bewijst dat de ideeën van economen als John Maynard Keynes misschien wel juist waren • New Deal echter behoorlijk omstreden – Rechts noemde het ‘socialisme’ • Politiek scheldwoord in de VS

• Blijvende erfenis van de New Deal: rol van de federale overheid in de VS steeds groter 26-03-2015 - 31


Buitenlands beleid onder Rooseveld

• In kern isolationistisch

– Reeks neutraliteitswetten – Good Neighbor Policy • Niet interveniëren in Latijns-Amerikaanse aangelegenheden

• Pacifisch gebied: Niet erkennen Japanse veroveringen – Japanse invasie in China 1937: VS geven langzaam hun isolationisme op – 1 september 1939: Oorlog tussen Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland • Na de val van Frankrijk in juni 1940 stond GB er alleen voor • Roosevelt moet op eieren lopen – Enerzijds GB steunen – Anderzijds neutraliteitspolitiek niet te veel in gevaar brengen

26-03-2015 - 32


Steun aan het Verenigd Koninkrijk • September 1940 – 50 verouderde destroyers naar de Britse marine – 99 jaar leases van bases op Britse eilanden in het Caraïbisch gebied

• Maart 1941: Lend-Lease Act – Structurele steun • Geallieerden konden op krediet oorlogsbenodigdheden in de VS kopen • Oorlogsdeelname werd echter pas mogelijk na de Japanse aanval op Pearl Harbor in december 1941

26-03-2015 - 33


Economische crisis: van Amerika naar wereldwijd • Begin globalisering – Economische systeem bestond uit uitgebreid netwerk van onderlinge verbondenheid • Verstoringen in een deel van de globale economie konden makkelijk overspringen • Handel op wereldschaal verbond landen – Grondstofprijzen bepaald door vraag en aanbod – Regionale arbeidsdeling » Afzet elders in de wereld 26-03-2015 - 34


Kredieten als basis • Productie gefinancierd met leningen • Kenmerkend element voor de jaren ‘20 – Veronderstelt een groot vertrouwen • Geldverstrekkers vertrouwden dat het uitstaande bedrag terug zou kunnen worden verkregen • Leners moesten er van overtuigd zijn dat zij hun schulden konden betalen • Belangrijkste schakel: – Fabrieken en boederijen moesten producten met hoge winsten verkopen – Boeren en arbeiders zouden met het verdiende geld producten van andere producenten kopen – Systeem zo zwak als de zwakste schakel

26-03-2015 - 35


Economische welvaart jaren ‘20 • Internationale handel groeide • Nieuwe industrietakken – Auto-industrie

• Welvaartsgroei het grootste in de Verenigde Staten – Ook in Europa

• Duidelijke voortuitgansideeën – Welvaart zou voor eeuwig blijven • Wetenschap en uitvindingen maakten dat alle economische problemen zouden verdwijnen 26-03-2015 - 36


Krediet als zwakke schakel • Volledig gebaseerd op krediet – Bedrijven gefinancierd door leningen – Uitgaven van consumenten gebaseerd op leningen • Lonen van arbeiders disproportioneel t.o.v. de winsten • Toegenomen arbeidsproductiviteit gefinancierd door leningen of koop-op-afbetaling

• Wat gebeurt er als een van de lenersgroepen niet meer kan terugbetalen omdat de winsten niet meer groeien? 26-03-2015 - 37


Landbouw als zwakke schakel • Landbouwcrisis – Ontstaan tijdens WO I • WO I liet graanvelden in Europa in onbruik raken • Amerikaanse en Canadese boeren hadden extra areaal bebouwd – Immers door tekort ging graanprijs omhoog – Gefinancierd door middel van hypotheken » Op zich geen probleem, als er maar afbetaald kan worden » Na WO I herstelde de graanproductie in Europa echter weer » Productie steeg bovendien door technische verbeteringen zoals de combine/oogstmachine » Mogelijkheid om in drogere gebieden de kunnen landbouwen zorgde voor nog meer areaal » Aanbod overtrof dus de vraag in ruime mate » Overvloed aan basisvoedsel • Ondervoede massa’s in Azië konden deze lage prijzen en de transportkosten niet opbrengen

26-03-2015 - 38


Gevolgen landbouwcrisis • 1930 graanprijs stond op laatste niveau in 400 jaar – Gevolgen merkbaar voor graantelers en geldverstrekkers – Ook prijzen van katoen, mais, koffie en cacao daalden

• Boerenbedrijven kenden geen reserves meer, koopkracht verdwenen – Verergerd: door het losbarsten van de crisis bezuinigden stadsbewoners op voedselaankopen

• Kern van de problemen was gelegen in de landbouw, niet in de industrie! 26-03-2015 - 39


Waarom barstte de grote depressie los?

• Economische terugval was onafwendbaar • Maar waarom als een grote schok in 1929? • Achterliggende factor

– Aandelenprijzen waren te sterk gestegen – Aandelenkoersen achteruitgegaan in 1929, echte klap kwam op zwarte dinsdag: 24 oktober • 11% naar beneden, in een maand tijd met 40% • In drie jaar tijd daalde de gemiddelde waarde van aandelen van $252 naar $61

• Aandelen werden op de pof gekocht – Niet alleen door institutionele beleggers, maar ook door kleine zelfstandige beleggers – Wat gebeurt er met die leningen als de aandelenkoersen sterk dalen?

26-03-2015 - 40


Wat was nu de aanleiding? • Slecht nieuws over de Amerikaanse economie was er al tijden • Logische verklaring – Amerikaanse beleggers geschrokken vanwege besprekingen over invoeren van tariefmuren die Amerikaanse boeren moesten beschermen • Smoot-Hawley-tarief • Met name wijze van behandeling leidde tot paniek – Maar liefst 1253 amendementen aangebracht door de senaat » Te veel onzekerheid over handelsbeleid 26-03-2015 - 41


Olievlekwerking • Amerika fungeerde als wereldbank – New York was na WO I internationaal financieel knooppunt geworden • Na Beurskrach stopten Amerikanen met investeren in Europa en werden Europese waardepapieren verkocht • Naoorlogse wederopleving Duitse economie komt hierdoor tot stilstand en wordt krimp – Krimp spreidde zich uit over heel Europa. – Europese bedrijven verloren een afzetmarkt » Amerikanen kochten geen Europese producten meer, financiële middelen waren er daartoe niet meer – 1931 Weense bank Creditanstalt valt om, gevolg: keten van faillissementen van Europese banken

26-03-2015 - 42


• •

Hoe wordt er gereageerd op de crisis?

Werk en inkomen verschaffen aan werklozen Afhankelijkheid wereldmarkt verkleinen –

Economisch nationalisme •

Grotere zelfredzaamheid – –

•

Engeland betaalde voor import met goudreserves – –

Dekking van het Pond daalde Ponden ingewisseld voor dollars en andere valuta

–

Na GB volgden 20 andere landen

•

•

In eigen huis makkelijker onder controle te houden Einde aan vrije converteerbaarheid valuta » Begint bij landen die landbouwproducten exporteerden • Export kon niet langer de kosten van import betalen • 1929/1930 Argentinië, Uruguay, Chili, Australië en Nieuw-Zeeland devalueerden • Gevolgd door geïndustrialiseerde landen

1931 devaluatie Pond

1934 devaluatie van de Amerikaanse dollar – –

Doel: helpen Amerikaanse boeren, goedkope dollar maakt Amerikaanse producten goedkoper Maakt het in de Europa alleen maar moeilijker, export naar de VS wordt lastiger

26-03-2015 - 43


Ruilhandel • Depressie was een grote verstoring van het internationale monetaire verkeer – Landen genoodzaakt over te gaan tot ruilhandel • Duitsland onderhield bilaterale contacten met Oost-Europese landen – Bijv: Overeenkomst met Joegoslavië een X-aantal camera’s voor een X-aantal varkens

• Ruilhandel is ultiem terugvalmiddel – Geeft aan hoe erg het met de valuta gesteld was – Groei van importtarieven en protectionisme • Importquota

• Wereldhandel komt tot stilstand 26-03-2015 - 44


Economisch herstel? • 1933 poging wereldhandel te herstarten op een internationale monetaire en economische conferentie in Londen – Faalde – Geallieerden uit WO I zagen zich genoodzaakt hun schulden aan de VS niet langer te betalen • Amerikaanse congres ontzegde hen de toegang tot de Amerikaanse kapitaalmarkt – Versterkte opkomst economisch nationalisme

• Economische crisis speelt grote rol bij het aan de macht komen van Hitler – Dus ook rol bij ontstaan WO II 26-03-2015 - 45


Volgende week • Laatste bouwsteen die nodig is om WO II te verklaren – Internationale betrekkingen in het interbellum

26-03-2015 - 46

De Verenigde Staten: de onwillige grootmacht & Economische verbondenheid

Recommend Documents