De evolutie van de olieprijs in de context van de energiemarkten DEEL 1 September 2006 Eric Raets Portfolio Manager Energy and Cyclical Sectors Active Equity Fund Management KBC Asset Management
Inhoud
2
1.Recente evolutie van enkele energieprijzen
2.We vallen niet zonder olie!
3.Achtergrondinformatie bij olie
4.Wat is er aan de hand met de olieprijs ?
5.Inleiding tot de Belgische gasmarkt
6.Inleiding tot de electriciteitsmarkt
7.De olieprijsvoorspelling van KBC AM
8.Besluit
1. Inleiding: recente evolutie van enkele energieprijzen
1.1Evolutie energieprijzen internationale energieindex
4
5
r-0
Ju 3 n0 Au 3 g0 O 3 ct -0 D 3 ec -0 Fe 3 b0 Ap 4 r-0 Ju 4 n0 Au 4 g0 O 4 ct -0 D 4 ec -0 Fe 4 b0 Ap 5 r-0 Ju 5 n0 Au 5 g0 O 5 ct -0 D 5 ec -0 Fe 5 b0 Ap 6 r-0 Ju 6 n0 Au 6 g06
Ap
1.1Evolutie energieprijzen
ruwe olie, Belgisch gas en elektriciteit (april 03=100)
350
300
250
200 GAS
150 ELEC OLIE
100
50
0
1.3 WERELDVERBRUIK ENERGIE 2004 Miljoen Ton Olie Eq Percentage OLIE
3.767,1
36,8 %
GAS
2.420,4
23.7 %
STEENKOOL
2.778,2
27,2 %
NUCLEARE
624,3
6,1 %
HYDRO ELEC
634,4
6,2%
TOTAAL
10.224,4
100 %
Bron BP Statistical Review 2004 6
1.4 EVOLUTIE ENERGIEVERBRUIK
Bron BP Statistical Review 2004 BELANG VAN OLIE NEEMT AF 7
2. We vallen nog niet zonder olie !
2.1 RESERVES: Er is nog genoeg olie in de grond. Evolutie wereldreserves olie en gas sinds 1975
Oliereserves stegen met 78%, gasreserves met 184% 2500 2000 1500 1000 500
O il
9
G as
03
20
01
20
99
19
97
19
95
19
93
19
91
19
89
19
87
19
85
19
83
19
81
19
79
19
77
19
19
75
0
2.2 We vallen niet zonder olie. Reserve productieratio
SINDS 1980 IS VERHOUDING RESERVE / PRODUCTIE GESTEGEN. 10
2.3 TABEL : OVERSCHOT FOSSIELE BRANDSTOFFEN Initiele reserve
Productie saldo
%
OLIE
USGS Bn Blls
2174/2500 (*)
986
1514 (*)
60%
GAS
BP
Bn Boe
1717
367
1350
79%
TEERZAND
IEA
Bn Blls
956
5.5
951
99%
SHALE OIL
WEC
Bn Boe
1589
0
1589
100%
Bn Boe
4316
1028
3287
76%
11.078
2388
8690
78 %
STEENKOOL BP TOTAAL
Bronnen: BP, IEA,UBS (*) Gaat uit van een 95% kans oliereservevoorspelling van 2500 USGS ( US GEOLOGICAL SERVICE )
11
3. Achtergrondinformatie bij de oliemarkt.
3. Olie als fossiele brandstof
13
VERZAMELING VAN KOOLWATERSTOFVERBINDINGEN
LICHTE EN ZWARE OLIE (LIGHT AND HEAVY CRUDE) API INDEX
ZWAVEL SPEELT EEN ROL (SWEET AND SOUR)
COMPLEX: “OLIEVELD IS GEEN ONDERGRONDS MEER”
RAFFINAGE GEEFT BRANDSTOFFEN
BELANGRIJKE GRONDSTOF VOOR DE PETROCHEMIE
1 VAT = 159 LITER = 42 GALLONS (VS)
3.1 VERBRUIKERS: aandeel van de regio’s 38%
40% 35%
31% 30%
29%
30%
25%
25%
18%
20% 15% 10% 5%
5%
3% 3%
7%
5% 6%
0%
Africa
Asia Pacific
Evolutie 1984 - 2004 14
Europe & Eurasia
Middle East North America
S. & Cent. America
3.2 PRODUCENTEN: aandeel van de regio’s 35% 29%
30% 25%
22%
31% 26% 20%
20% 15% 10%
12% 9%
18%
10%10% 6%
8%
5% 0% Africa
Asia Pacific
Evolutie 1984 - 2004 15
Europe & Eurasia
Middle East
North America
S. & Cent. America
3.3 RESERVES: Geografische ligging 70%
62% 60%
57%
50% 40% 30% 20%
13% 12%
10%
13% 8% 9%
5%
9%
5%
5% 3%
0%
Middle East
Europe & Eurasia
Evolutie 1984 - 2004 16
Africa
S. & Cent. America
North America
Asia Pacific
3.4 Oliereserves olieproducerende landen
17
4. Wat is aan de hand met de olieprijs ?
4.1 Wat is er aan de hand met de olieprijs? Hoe werd de markt verrast?
Historisch verband VS voorraden ruwe olie en olieprijs? Of toch niet? 19
4.2 Wat is er aan de hand met de olieprijs? Krappe vrije productiecapaciteit Vraag en aanbod komen zeer kort bij elkaar
20
4.3 Wat is er aan de hand met de olieprijs? reservecapaciteit OPEC
21
Deze krappe reservecapaciteit zorgt voor hoge prijselasticiteit
5. Inleiding tot de Belgische gasmarkt
5.1 Gasmarkt België : bevoorrading
23
5.2 België : gasprijs voor industriële afnemer
24
25
8/18/06
6/18/06
4/18/06
2/18/06
12/18/05
10/18/05
8/18/05
6/18/05
4/18/05
2/18/05
12/18/04
10/18/04
8/18/04
6/18/04
4/18/04
2/18/04
12/18/03
10/18/03
8/18/03
6/18/03
4/18/03
5.3 Evolutie gasprijs Zeebrugge versus Brentolie ( USD/vat en EUR/mWh)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
26
8/18/06
6/18/06
4/18/06
2/18/06
12/18/05
10/18/05
8/18/05
6/18/05
4/18/05
2/18/05
12/18/04
10/18/04
8/18/04
6/18/04
4/18/04
2/18/04
12/18/03
10/18/03
8/18/03
6/18/03
4/18/03
5.4 Procentuele evolutie gasprijs Zeebrugge versus Brentolie sinds april 2003
350
300
250
200
150 OLIE GAS
100
50
0
5.5 Conclusie: gasprijs volgt de olieprijs
27
6.Inleiding tot de elektriciteitsmarkt
6.1 Europese deelmarkten
29
6.2 Grondstof Europese elektriciteit
30
6.3 Grondstof elektriciteit in België: vooral kernenergie en gas
31
6.4 Elektriciteit Europa : kostprijs gas bepaalt de prijs
32
6.5 Elektriciteit: prijsevolutie in de Benelux en Duitsland 80
70
60
HOL
7/31/2006 4/28/2006 1/31/2006 10/31/2005 7/29/2005 4/29/2005 1/31/2005 10/29/2004 7/30/2004 4/30/2004 1/30/2004 10/31/2003 7/31/2003 4/30/2003 1/31/2003 10/31/2002 7/31/2002 4/30/2002 1/31/2002
33
BEL
FRANCE
50
40
GERMANY
30
20
34
5
l -0
6
6
06
5
r- 0 Ju
Ap
n-
ct -0 Ja
O
l -0
5
05
r- 0
Ju
Ap
n-
4
4
l -0
4
04
ct -0
Ja
O
3
3
3
r- 0
Ju
Ap
n-
ct -0
Ja
O
l -0
r- 0
Ju
Ap
6.6 Evolutie gas- en elektriciteitsprijs
350
300
250
200 GAS
150 ELEC
100
50
0
7. Huidig olieprijsscenario van KBC Asset Management
Belangrijkste determinanten
36
1.Macro-economie
2.Aanbod: reservecapaciteit OPEC als aanbodindicator
3.Vraagontwikkeling met focus op VS en China
4.Evolutie voorraden
5.Technische factoren
6.Exogene factoren
7.1 Macro economie Groei economie bepaalt de vraag naar olie
37
7.1 Macro economie: Aandeel van de energie-uitgaven in de bestedingen in V.S
38
7.2. Aanbod OPEC Diverse scenario’s
1. Krappe OPEC reservecapaciteit en sterke vraag (tot recent?)
Vraaggedreven markt, aanbodsfactoren (aanslagen) vaak slechts aanleiding.
Vrees voor tekorten
Risicopremie: de prijs kan zeer sterk stijgen: tot boven een LT fundamenteel niveau..
Voorraden spelen een mindere rol.
2. Normale OPEC reservecapaciteit (gaan we hier naar toe ?)
Aanbodgedreven markt: OPEC quota’s en vooral Saudi-Arabië als Centrale Bank
Voorraden zijn een sterke indicator van aanbodspolitiek.
Sterke correlatie tussen olieprijs en voorraden.
3. Teveel OPEC reservecapaciteit
39
Vraag valt sterk terug en onenigheid binnen OPEC
Gevolg = overproductie.
Prijs zakt in elkaar
7.2 Aanbod reservecapaciteit OPEC als korte termijn indicator
40
Deze krappe reservecapaciteit zorgt voor hoge prijselasticiteit
7.3 Vraagevolutie: produktvraag VS
41
7.3 Vraagevolutie: China factor ?!
42
De Chinese vraag versnelt terug vanaf 2006
7.4 Evolutie voorraden ruwe olie in de VS
43
7.4 Evolutie voorraden voorraden benzine
44
7.5 Technische factoren Evolutie van de bezettingsgraad raffinage Orkanen Katrina & Rita zorgden in 2005 voor forse terugval van de raffinagecapaciteit in de Golf van Mexico :
R affinage bezetting raffinagecapaciteit Golf van Mexico (in %) 100
Katrina
95 90
%
85 80 75 70
45
06 8/ 20
06 03
/0
7/ 20
06 /0 03
/0 03
03
/0
5/
6/
20
20
06
06 4/ 20
06 03
/0
3/ 20
06
/0 03
/0 03
03
/0
1/
2/
20
20
06
05 2/ 20
05 03
/1
1/ 20
05 03
/1
0/ 03
/1
9/ 03
/0
8/ /0 03
20
05 20
05 20
05 20 7/
/0 03
03
/0
6/ 20
05
65
7.6 EXOGENE FACTOREN NATUURELEMENTEN: THUNDERHORSE VOOR ORKAAN DENNIS
46
7.6 NATUURELEMENTEN “THUNDERHORSE” NA DOORTOCHT DENNIS
47
7.7 Olieprijsverwachting Zachte landing naar fundamentele waarde ?
48
Macroscenario= groeivertraging VS, dus vraag stagneert/valt terug ?
Aanbod: z OPEC nog steeds lage vrij capaciteit z Doet voorlopig niets maar zal de olieprijs steunen > scenario 2 ?
Vraag: z Vraagstijging in VS valt stil, wat gebeurt er in China ? z IEA verlaagt vraagprognose 2006 licht
Voorraden nemen toe
Exogene factoren: Iran, Nigeria, Irak, Venezuela, Israël, Orkaanseizoen
Risico’s: z harde landing VS (verdere val) z vraagversnelling vanuit China
7.7 Olieprijsverwachting Zachte landing naar fundamentele waarde ?
Zachte landing van de olieprijs ? Q3 06 71 ¾
49
Q4 06 63
2006 65
Q1 07 63
Q2 07 62
Q3 07 58
Risico’s: • (-) harde landing VS (forse daling van de vraag) • (+) vraagversnelling vanuit China (import)
Q4 07 55
2007 60
Algemeen besluit van de avond:
50
Er is genoeg olie….. z Geen “reserveprobleem”, maar “capaciteitsprobleem” z Het probleem zit boven de grond: toegang en technologie z De huidige zéér hoge olieprijs is (was) vooral vraaggedreven
Fundamentele olieprijs is gestegen: z er moet meer gezocht worden z toegang tot nieuwe gebieden moeilijker z kostenstijgingen
Toekomst z Olieprijs zakt terug naar de fundamentele waarde (45-50 USD) z Prijs kan sterk terugzakken, indien − Reservecapaciteit sterk toeneemt: onwaarschijnlijk op korte termijn − Vraag zwaar terugvalt: bv. recessie, sterk stijgende rente, te hoge benzineprijs z Ontspanning van de andere energieprijzen ( olie>gas>elektriciteit)
