De Dorpsbode. Nationale Voorleesdagen. 67 e jaargang, nr. 3 1 februari 2014

De Dorpsbode 67e jaargang, nr. 3

1 februari 2014

Nationale Voorleesdagen Peuterspeelzaal ‘It Lytjhus’ Op woensdag 22 januari 2014 zijn de nationale voorleesdagen weer van start gegaan. Traditiegetrouw worden die geopend met het Nationale Voorleesontbijt. Tijdens dit ontbijt komt een bekende Nederlander/inwoner aan de kinderen voorlezen.

▲

Vervolg op pag. 5

COLOFON

In dit nummer o.a.: Nationale voorleesdagen .......................................... 1 Agenda.............................................................................. 3 Vragen voor verkiezingsnummer

............

6

28e Biljarttoernooi .................................................... 6 Wandelen op 16 januari.................................... 7 Meningen

(Welstandsadvies kwestie van smaak!) ......

8

Meningen

(De promenade: wie betaalt, bepaalt) ........

9

Meningen

(Wagenborg)..................................................

11

Meningen

(Inspraak raadsvergadering)........................

11

Leven op Schiermonnikoog .......................... 12 Onderscheiding ‘op de dijk’

....................

13

Voorgoed verleden tijd ................................ 14 ..................

15

Meningen

(Hûs en Hiem) ..............................................

19

Meningen

(Vroeger was alles beter...) ..........................

20

Patiëntenvervoer 1956-2014

Geslaagd ................................................................................ 21 Toneelferieniging Sierlikene Meu .............. 25 Zomaar een schuur .......................................... 27 Waddeneilanden

(faliekant tegen windturbinepark)

Nieuws uit de biliotheek

..........................

31 33

..........................................

33

....................................................

35

Waddentoernooi Knipkaarten

29

............

Start bouw promenade is nabij

Informatieavond

(de ‘Riich en omgeving’) ........

Van yoga naar dans

....................................

De Dorpsbode is het officiële orgaan van de vereniging 'Dorpsbelang' Schiermonnikoog dat tweemaal per maand verschijnt. Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van de redactie worden overgenomen.

35 37

Redactie Ilja Zonneveld Erik Jansen Hanneke Op den Buysch Francine Venselaar Mariska den Boer Redactie/advertentieadres e-mail: [email protected] Inleveren kopij bij voorkeur via e-mail De Dorpsbode p/a Langestreek 15 (‘t Luifeltje) 9166 LA SCHIERMONNIKOOG De Digitale Dorpsbode: www.dorpsbode.nl Uw teksten en foto’s plaatst de redactie ook op www.dorpsbode.nl De redactie van het jaarboek kan uw foto’s gebruiken voor haar jaarlijkse uitgaven. Heeft u daartegen bezwaar, vermeldt dit dan bij de foto Abonnementen Aanmelden, opzeggen, adreswijziging: Penningmeester Ver. Dorpsbelang, Gratia Susannastraat 2, 9166 PK Schiermonnikoog Tel. 0610 149 414, e-mail: [email protected] Rabobank 3461.10.491 t.n.v. Ver. Dorpsbelang, Schiermonnikoog Lidmaatschap € 37,50 per jaar, buiten Nederland € 82,50 Bezorging op Schiermonnikoog: H. Kobes, 53 17 25 Verantwoording De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van artikelen, wel of iets geplaatst wordt. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen aan te passen. De Vereniging Dorpsbelang en de Dorpsbode zijn niet aansprakelijk voor schade die ontstaat door het niet of foutief plaatsen van ingezonden kopij.

Yoga-fit ................................................................ 37 Vervolgonderzoek

(naar verwilderde katten) ....

Nationaal Park Schiermonnikoog

..........

39 40

Stichting Welzijn Schiermonnikoog ........ 41 Limerick

............................................................

42

V.V. De Monnik .................................................... 43

2

Kosten advertenties 1/4 pagina: € 20,75 1/2 pagina: € 38,55 1/1 pagina: € 74,15 Bij regelmatig adverteren, (1 of 2 keer per maand) gelden andere tarieven: resp. € 16,20, € 30,10 en € 57,90 per keer.

Op 'e Schel Niet-commerciële mini-advertentie: € 2,50, contant te voldoen

De Dorpsbode van 1 februari 2014

Agenda 1 februari - 1 maart 2014 ma 3 feb.

21.15-22.00

wo 5 feb. do 6 feb. vr 7 en 8 feb. ma 10 feb. di 11 feb.

vanaf 19.00 11.30

do wo do di vr

15.00 20.15 14.00 20.00 11.00-16.00

13 19 20 25 28

feb. feb. feb. feb. feb.

20.00 11.00-12.00

Woon Friesland, Informatieavond de Riich en omgeving, Hotel van der Werff Ophalen oud papier Eten in de Riich De rollatorrevolutie, toneel, Dorpshuis Schrijfavond Amnesty International, bibliotheek Spreekuur dierenarts, Mellegrietjespad 9 (mogelijk andere locatie) (uitsluitend op afspraak 0519-292526) Spelletjes in de Riich Informatiebijeenkomst Promenade, Dorpshuis Cursus sociale media, bibliotheek Gesprekken Yn de Aude Schúele Sneupmarkt in de Riich

Meer informatie op de digitale activiteitenagenda van Schiermonnikoog: www.lytjepole.nl

Exposities U kunt verschillende exposities bezoeken, waaronder: Atelier Romy, foto’s/schilderijen (Langestreek 7); Bunkermuseum Schlei (Scheepstrapad); Galerie Ogygia, schilderijen/keramiek/e.a. (Middenstreek 23); Galerie Stella van Acker, schilderijen (Voorstreek 16); Impressies langs de vloedlijn, foto’s Jouke de Jong (Vitamaris); Landschappen op het eiland, Bezoekerscentrum (Torenstreek 20); Schelpenmuseum Paal 14 (Martjeland 14); What a wonderful world 4, foto’s van verschillende kunstenaars (Soepboer rijwielverhuur); Wrakhout, bootjes van wrakhout (v.d. Molenpad 13).

Inleveren kopij: Dorpsbode nummer 4 (15 februari): 6 februari, uiterlijk om 20.00 uur Dorpsbode nummer 5 (1 maart): 20 februari, uiterlijk om 20.00 uur Aanleveren van kopij bij voorkeur via e-mail: [email protected]

Activiteitenagenda De Activiteitenagenda vindt u op www.lytjepole.nl. Geef vergaderingen, bijeenkomsten, uitvoeringen, verenigingsavonden door voor vermelding in de Activiteitenplanner. E-mail: [email protected]

Advertenties (zie colofon): Vermeld bij het opgeven van een advertentie s.v.p. : - het gewenste formaat: ¼, ½ of een hele pagina en - het adres waar de rekening naartoe gestuurd moet worden. De Dorpsbode van 1 februari 2014

3

Ik kan gaan slapen zonder zorgen, want slapend kom ik bij U thuis. Alleen bij U ben ik geborgen. Gij doet mij rusten tot de morgen en wonen in een veilig huis. Ps.4 : 3. In dit vertrouwen overleed onze lieve mamma, oma en oude-oma

Martje Visser - Kruiger Ulrum 25 maart 1914

Dokkum 20 januari 2014

In 1941 te Schiermonnikoog gehuwd met Fokke Visser, overl. 31 aug 1996. Zij was het langstlevende kind van Gerhard Kruiger en Saartje Visser.

Kollum:

Pieter Visser Jikke Visser - Dijkstra

Oudewater:

Sari Gort - Visser Piet Gort

Groningen:

Garda Oostinga - Visser Roelof Oostinga

St. Nicolaasga:

Joke Hania - Visser Harm Hania Klein- en achterkleinkinderen.

Correspondentieadres: Meckama 24, 9291 MH Kollum. Onze dank en waardering gaat uit naar alle betrokkenen in het verpleeghuis te Dokkum, waar mamma gedurende een reeks van jaren is verzorgd. De begrafenis heeft plaatsgevonden te Schiermonnikoog op 25 januari j.l. 4


Ook op peuterspeelzaal It Lytjhus organiseerde een voorleesontbijt. De tafel stond gedekt en er waren lekkere broodjes. Alice Boersma kwam ons voorlezen uit het boek: Krrrrrrrr....okodil. Het verhaal gaat over een krokodil die vriendjes wil maken maar iedereen is bang voor hem. Uiteindelijk hoort hij veel lawaai tussen het riet en als hij gaat kijken ligt daar een nieuw vriendje voor hem, een andere krokodil. Ook had ze een mooie kleurplaat van een krokodil voor alle kinderen meegenomen. Bij het afscheid kreeg Alice van alle kinderen een groot en hard applaus. Nogmaals bedankt!

■ De Dorpsbode van 1 februari 2014

5

Vragen voor verkiezingsnummer Redactie Dorpsbode Op woensdag 19 maart zijn er gemeenteraadsverkiezingen. In de Dorpsbode van 15 maart willen we aandacht aan de verkiezingen besteden. We leggen de vier politieke partijen allemaal dezelfde lijst vragen voor. Graag willen we weten welke onderwerpen bij u leven. Verzin een vraag voor de eilander politici en stuur deze uiterlijk 6 februari naar ons op: [email protected] . Een selectie van de ingestuurde vragen leggen we voor aan de eilander politieke partijen.

■

28e Biljarttoernooi De Biljartcommissie Op vrijdagavond 10 januari begon met 76 deelnemer(ster)s het jaarlijks terugkerende biljarttoernooi, met deze keer een deelnemer uit Barcelona namelijk Raoul Seijsener. Hij mocht nog een keer meedoen omdat hij nog een gemiddelde had van het vorige biljartseizoen. Het was weer een gezellige drukte bij de Tox Bar, het Beuthús en Hotel van der Werff. In deze laatste locatie werden op zondagavond onder zeer grote belangstelling de finales van zowel de winnaarspoule als de verliezerspoule gespeeld. Met dit de jaar de gemeente Schiermonnikoog als sponsor reikte burgemeester Sjon Stellinga de prijzen uit. De uitslag: De Winnaarsronde: A poule: 1e Sieger Hellinga - 2e Raoul Seijsener B poule: 1e Sebastiaan Anker - 2e Jeroen Frijters C poule: 1e Patricia de Ruiter - 2e Jan Dijkstra De Verliezersronde: A poule: 1e Gerard Huisman - 2e Rob Timmers B poule: 1e Geert de Jong - 2e Willem Dolfin e C poule: 1 Jacq. Du Saar - 2e Elly Hedlund

■

6


Wandelen op 16 januari Tot kwart voor tien komt de regen nog met bakken uit de hemel, maar om tien uur is het droog en gaan we met het wandelclubje op pad. Ditmaal laten we ons verrassen door het moment, we hebben geen duidelijke route voor ogen, maar zigzaggen. Vanaf de fietsenstalling bij de camping naar de Badweg, daarna het fietspad van de Zwarte Duinenweg op. Langs het afgebrande vakantiehuisje, waar al geruime tijd hekken en bouwcontainers staan, maar waar geen bouwactiviteiten zichtbaar zijn. Langs de tennisbaan, via de Bergweg, gaan we het duin over. Bovenop het duin komen we Klaske van Aalst met de beide honden tegen. Na een kort praatje genieten we van het mooie uitzicht. Via Klein Zwitserland lopen we naar de Westerburenweg. Onderweg bekijken we in het bungalowpark de ‘oude’ vakantiehuisjes en de mooi verbouwde vakantiehuisjes. Via het Karrepad nemen we de terugweg. Aan het Karrepad is zelfs een vakantiehuisje in zijn geheel afgebroken voor nieuwbouw, maar het schuurtje heeft een tweede leven gekregen aan de Gasaustraat bij de familie Van der Stoep. We buigen nog even van het Karrepad af naar de Colijnholte. En aan het eind van de Colijnholte zien we een boom nog vol met appeltjes. En dat in januari. Is de natuur van slag? We lopen het Karrepad uit naar de Badweg, maar we hebben nog tijd en energie over. Dus we steken de weg over en lopen via het zandpad om de ijsbaan heen. De ijsbaan ligt er prachtig bij; schoon, bomen gesnoeid, maar helaas geen ijs. Ook hier doet de natuur niet zijn winterplicht. We lopen rond elf uur terug naar de camping en hebben genoten van ‘ons eiland’ en hebben een heerlijke zigzag struunwandeling gemaakt. We hebben voor vandaag onze plicht gedaan en hebben een voldaan gevoel. ■ De Dorpsbode van 1 februari 2014

7

Hanneke Krol

Hanneke Krol

Welstandsadvies is een kwestie van smaak! H.D.J. Carrette (OB) De laatste tijd werden we op Schiermonnikoog geconfronteerd met een verhoogde aandacht voor de werkzaamheden van de welstandscommissie Hûs en Hiem. Zo lazen we in de krant ondermeer over de beoordeling van de uitbreiding van Hotel Duinzicht en het nieuwe strandpaviljoen van Wagenborg. Bouwers onder ons kennen het fenomeen: het advies van de welstandscommissie is een belangrijk onderdeel voor het verkrijgen van een omgevingsvergunning. Bij een positief advies –het plan voldoet aan redelijke eisen van welstand(?) kan men zijn gang gaan. Als het advies negatief is, vraagt men zich af hoe dit kan: de bouwplannen voldoen aan het bestemmingsplan, aan het bouwbesluit en eventueel aan brandveiligheidseisen. Maar op basis van welstandsnormen (vaak de uiterlijke verschijning) worden ze alsnog afgewezen. Het bestemmingsplan regelt zaken als de functie van een bouwwerk, de situering en de maximale maatvoering. Ook de zaken uit het bouwbesluit en brandveiligheid worden op exacte gegevens getoetst. Het welstandsadvies gaat over de architectonische uitwerking die een bouwwerk heeft op zijn omgeving. Echter, het bestemmingsplan is de basis en de wet bepaalt dat wat door het bestemmingsplan mogelijk wordt gemaakt, niet door de welstandscriteria mag worden beperkt. Hoewel er op basis van een door de gemeenteraad aangenomen welstandsnota geoordeeld zou moeten worden, krijgt men vaak de indruk dat het welstandsadvies een subjectief gegeven is. De smaak van de commissie, waarvan de indruk bestaat dat de meeste leden de situatie op Schiermonnikoog nauwelijks kennen, lijkt belangrijker dan de vastgestelde criteria uit de welstandsnota. Adviezen kunnen dan ook afwijken per aanvraag, ondanks dat de plannen in dezelfde omgeving worden uitgevoerd. Adviezen zijn bovendien trendgevoelig: de ene keer veel hout, de nadere keer beton. Het frustrerende hierbij is dat, ondanks dat het ‘zijn’ plan is, de bouwer niet in zijn waarde wordt gelaten. Alsof hij geen smaak heeft. De afwezigheid van elke vorm van lokale invloed op de besluitvorming is daarom een ernstige zaak: wie kent nu de situatie op Schiermonnikoog beter dan de Schiermonnikogers zelf? Adviezen van de welstandscommissie zijn niet altijd bindend. Een college kan hiervan afwijken. Het college kan zelfs op basis van maatschappelijke en economische redenen besluiten om het advies naast zich neer te leggen. Maar daar is blijkbaar wel veel moed voor nodig. ■ 8


De promenade: wie betaalt, bepaalt Marga Flink en Arend J. Maris Het eindspel van De Promenade begint op 7 maart 2013. Het toenmalige stichtingsbestuur presenteert een lijvig document ‘Samen bouwen aan de Promenade - Een voorstel voor een werkstructuur’. Doel hiervan, zo schrijven de samenstellers, is te komen tot een inhoudelijke presentatie en organisatie waarin alle participanten zich kunnen herkennen en de eigen identiteit kunnen behouden. Het bestuur presenteert een reeds uitgewerkt plan. Op aandringen van de participanten wordt voor het eerst na meer dan tien jaar gesproken over de inhoud van De Promenade. Dit zou moeten uitmonden in de vorming van werkgroepen waarin de verschillende participanten zijn vertegenwoordigd. Een en ander resulteert in een op 17 april 2013 vastgestelde afsprakenlijst. De door de participanten tevens gevraagde duidelijkheid over de toekomstige bestuursstructuur moet langer op een antwoord wachten. Vervolgens ontstaan er problemen over de financiële stand van zaken. Op grond van door het bestuur verstrekte gegevens, constateren de subsidiegevers dat het bestuur van de vijf miljoen euro toegezegde stichtingsgelden inmiddels 1,3 miljoen euro heeft uitgegeven aan onder andere adviezen, plannen en ontwerpen. Dit komt bij de subsidiegevers, dat wil zeggen bij het Waddenfonds, Provincie Friesland, Gemeente, Nationaal Park (ministerie van LNV), Vereniging Natuurmonumenten, overige subsidiegevers en participanten, hard aan. De grote subsidiegevers dreigen zelfs hun financiële garanties in te trekken. Daarmee zou het project van de baan zijn. Na intens overleg tussen bestuur en subsidiegevers besluiten deze laatste dit besluit vooralsnog niet te nemen. Ze zijn van mening dat het project moet worden voortgezet en zijn bereid extra financiële toezeggingen te doen om het oorspronkelijke plan uit te voeren. Dit is de voorwaarde en daarmee bepalen ze voortaan de koers van het gehele project. Begin juli nemen B&W van de gemeente Schiermonnikoog het voortouw en presenteren de kritische discussienota ‘Voorstel voor de bestuurlijke organisatie Promenade’. Hierin valt op dat ook een charmeoffensief richting de bevolking van Schiermonnikoog een hoge prioriteit heeft.

▲

Na de zomer wordt een nieuw interim bestuur gevormd en nadat eerder een lid van het oude bestuur is afgetreden, stappen ook de beide overige bestuursleDe Dorpsbode van 1 februari 2014

9

den per 1 oktober 2013 op. Een dag later, op 2 oktober, presenteert het nieuwe bestuur zich, bestaande uit voorlopig een persoon, namelijk de heer Kalden als voorzitter. De stichting trekt de heer Koning als projectleider/kwartiermaker aan. Koning is een gedreven en kundige man en bovendien een jongen van eilander afkomst. Hij is dan ook de persoon bij uitstek die de klus zou kunnen klaren en de harten van de bevolking voor het project zou kunnen veroveren. Hij voert dan ook een actief en wervend offensief. Communicatie, openheid en transparantie zijn woorden die op zijn lijf geschreven zijn, en ook kernwoorden vormen in het vervolgproject. Er is haast geboden en de druk neemt toe. Het eerder genoemde werkgroepenplan wordt krachtig ter hand genomen. Binnen een strak tijdschema wordt aan de participanten gevraagd om met zo concreet mogelijke inhoudelijke voorstellen te komen die het liefst ook van een kostenplaatje zijn voorzien. Op 21 november worden de participanten bijgepraat. Verkenning en onderzoek naar duurzame exploitatiemogelijkheden, waarover voordien veel kritiek is geuit, staat bij de kwartiermaker hoog op de agenda. In elk geval zal een brede inzet van vrijwilligers nodig zijn en de participanten wordt gevraagd hieraan hun medewerking te verlenen. Half december 2013 moet alles rond zijn zodat de heer Koning voor 1 januari 2014 zijn eindrapport kan schrijven en aan het nieuwe bestuur kan presenteren. Voor half januari 2014 wordt een informatieavond voor participanten en daarna voor de eilander bevolking gepland waarin de uitkomsten van het rapport van de kwartiermaker gepresenteerd zullen worden. Deze planning wordt niet gehaald en de bijeenkomst wordt tot medio februari uitgesteld. Inmiddels, halverwege januari, gonzen vele geruchten over de streken en door de straten: onder andere dat de exploitatiebegroting, althans op papier, sluitend zou zijn gemaakt. In hoeverre dit ook in de praktijk sluitend zal zijn, zien we dan wel. Begrotingstekorten komen voor rekening van Gemeente, dat wil zeggen eilandbewoners en gasten, Natuurmonumenten, de VVV, Bibliotheek, Bezoekerscentrum en Dorpshuis. Nu nog een informatieavond voor de bevolking en een beraadslaging in de gemeenteraad, waarin (een meerderheid van) de raadsleden akkoord gaan en de zaak is voor de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart rond. En daarmee is De Promenade een feit en kan de schop spoedig de grond in. Uiteindelijk, zo is dan ook de conclusie, komt er een Promenade zoals dat al door het vorige bestuur is vastgesteld, en door de subsidiegevers nog eens bekrachtigd is, waarbij de inhoud aan de gebouwelijke omgeving moet worden aangepast.

■ 10


Wagenborg Gerard Glerum Wagenborg heeft het bootkaartje voor honden afgeschaft. Datzelfde geldt per 1 januari 2014 voor de seniorenkorting. Honden gaan nu gratis mee maar 65plussers betalen juist meer. Interessant om te zien waar de prioriteiten van Wagenborg liggen!

■

Inspraak raadsvergadering J. van Boven Punt 3. Citaat: Het niet baggeren heeft geen negatieve invloed gehad op het aantal bezoekers. Deze uitspraak is van cruciaal belang. Afgelopen jaar is er aan de haven weinig veranderd. Een verlenging van de proef met een jaar zal dan ook geen invloed hebben op het aantal bezoekers. Alle negatieve prognoses in de ‘stukken’ van een jaar geleden zijn niet uitgekomen. Wat wél is doorgegaan is de sedimentatie in de haven. Dat gaat door tot de haven helemaal vol is en stopt dan. Vol is vol. Zolang slib week blijft, is er geen probleem. De harde ondergrond was verleden jaar op 2 meter diepte. Na één jaar was het nog steeds op 2 meter diepte en het zal vele jaren duren voor de schepen er ongemak (hinder) van gaan krijgen. De adviezen van Arcadis hebben de plank verleden jaar mis geslagen, de huidige adviezen gaan dat herhalen. Arcadis heeft de gemeente grote financiële schade toegebracht. In de haven ligt nu een droogvallend bankje, evenwijdig aan de geul. Dat moet afgevlakt worden tot onder de laagwaterstand. De ex-havenmeester Guus kan dat met de hand doen, een paar uur werk, of prikken zetten. De Jan van Gent doet het voor € 3.000. De brandweer spuit het weg in een oefening. Gratis! Verder commentaar: Honderden telefoontjes over de bereikbaarheid. Ja, zoiets kan je verwachten

▲


11

als je paniek zaait met waarschuwings borden die nergens op slaan. Citaat: Er hebben zich geen noemenswaardige problemen voorgedaan. Die gaan zich in 2014 ook niet voordoen. De indianenverhalen over chaotische toestanden bij verhalen, aankomst en vertrek, hebben niets met baggeren te maken, maar alles met ondeskundigheid van de schippers en de havenmeester. Het is heel eenvoudig: eerst de uitvaart, dan verhalen en daarna invaren en op de juiste plaats afmeren. Citaat: Het weke slib gaat uitharden, zie depot. Onzin. Het depot wordt ontwaterd, het slib in de haven niet. Al zou de haven helemaal vol slib zijn, ook dan vallen de schepen niet droog, dat kan alleen op een harde ondergrond en die zit op 2 meter diepte. Citaat: De bezoekersaantallen zijn afhankelijk van het weer. Heel juist opgemerkt. Het baggeren heeft hier niets mee te maken. Het voorstel van B&W: het baggeren in 2014 af laten hangen van de resultaten van de Jan van Gent. Geen duidelijkheid. Duidelijkheid zou zijn: in 2014 niet baggeren. Als de Jan van Gent geen goed werk levert dan handmatig afvlakken of prikken zetten, of door de brandweer weg laten spuiten. Een besparing van € 100.000.

■

Leven op Schiermonnikoog Stella van Acker

▲

Gebed: Hier op dit prachtige eiland zijn nog van die momenten dat je de natuur kan beleven vol aandacht en verwondering. In de winter hoor je de Zee slaan in het dorp. En bij de Zee het klagend geluid van meeuwen die herinneren aan een oerlandschap. Schelpen liggen als geschenken van de Zee op het strand. De eerste bloemen in het voorjaar. De verbazing over de schoonheid, de helderheid van de kleuren. De nachtegalen die zingen in bloeiende meidoorns. De koekoek die roept. Dat je de zon ziet opkomen of ondergaan, de heilige momenten van de dag. Het water glinstert in de zon. Groepen ganzen die de herfst aankondigen. De kreken in de mist liggen als een weg naar het oneindige. Er is veel veranderd in die veertig jaar dat ik hier werk en woon als landschapsschilder. Er is al zo’n ontluistering door economisch denken. De beleving van het eiland wordt aangetast door bijvoorbeeld geluidshinder. Het is al zo moeilijk om niet te kijken naar de windmolens die er al staan in Zee en aan de wadkant en die bij noordenwind zo duidelijk zichtbaar zijn. Ik wil niet dat mijn schilderij12


en een aanklacht worden. Zij zijn uit liefde gemaakt. Ik kan het niet bevatten dat er in het westen een groot windmolenpark komt. Dat ik daar nooit meer de zonsondergangen zal schilderen.Als ik langs Zee loop naar paal 10 en daar een boortoren zal zien en dat daar de bodem kan dalen. Of dat er pijpleidingen gelegd worden in een ongerept gebied. Ik kan het niet bevatten. Hier is geen taal voor. Alleen een ‘Stil Geschreeuw’. Ik smeek, laat dit gebied ongerept. Laat het eiland een heilige plek zijn. ■

Onderscheiding ‘op de dijk’ Thom Verheul

Gert Jan Merlijn met zijn vrouw Marie Louise

Wouter Verheul

De documentaire ‘Op de dijk’ over de laatste jaren van Gert Jan Merlijn op Schiermonnikoog is onderscheiden. De film werd gemaakt door de eilander regisseur Thom Verheul en in november uitgezonden door KRO/Kruispunt. De Stichting Verhalende Journalistiek heeft de film uitgeroepen tot een van meeste verhalende tv-producties van 2013. De rubriek ‘Zing, vecht, huil’, van Altijd wat, van de NCRV, werd ook onderscheiden. De stichting is drie jaar geleden opgericht naar Amerikaans voorbeeld om journalisten te stimuleren onderwerpen te belichten door middel van verhalen. Er werden ook verhalen uit de schrijvende pers en van de radio onderscheiden.

■


13

Voorgoed verleden tijd

▲

Mellemagevels verdwenen in de Middenstreek Het ruim tachtigjarige huis in de Middenstreek met zijn mooie trapgevels is niet meer. Het is gesloopt. Vooral de trapgevels hadden een grote cultuurhistorische waarde. Ik kom hier later in mijn verhaal nog op terug. Voordat het huis er stond, stond er een derde eilander woning. Rond 1900 was het bewoond door Ennee Teensma, getrouwd met Dieuwke Teensma. Deze gingen er na een aantal jaren weer uit. Toen kwam de familie Grilk: Gerrit, die getrouwd was met Renske de Boer. Rond 1928 werd Teunis Louwrens Mellema, getrouwd met Fenna Orre, eigenaar van het perceel in de Middenstreek. Hij gaf de eilander aannemer Jan Hooghart opdracht hier naar zijn eigen ontwerp een huis neer te zetten, met zowel voor als achter een trapgevel. Nu, na ruim 83 jaar is alles verdwenen. Nu juist deze trapgevels hadden een stuk geschiedenis. Mellema had zich hierbij namelijk gebaseerd op de Mellemastate, die ooit bezit was van de Mellema’s. De Mellemastate stond bij Oostrum in Oost-Dongeradeel en is vermoedelijk ontstaan in de 14e eeuw. In 1422 werd de state voor het eerst in documenten genoemd. Aan het einde van de 15e eeuw raakte Mellema waarschijnlijk door vererving aan de familie Remmersma te Dokkum. Poppe Remmersma was vanaf 1511 namelijk eigenaar van de Mellemastate, waarna hij zich Poppe Mellema noemde. In 1517 werd Poppe tot grietman over Oost Dongeradeel benoemd. Omdat zijn andere kinderen geen nakomelingen had14


Foto’s: Bauke Henstra

Bauke Henstra

den, vererfde Mellema op zijn dochter Luidts Mellema. Zo bleef de state toch steeds weer in handen van de Mellema’s. Dit bleef zo tot 1651. Toen ging de Mellemastate opnieuw in andere handen over. Eerst in die van Catharina van Scheltinga, later in die van haar man Schelte van Heemstra. In 1735 besloot de zoon Feye, eigenaar van de state, om deze af te breken. Vervolgens liet hij met het materiaal van de Mellemastate in Oenkerk de state herbouwen: de Heemstrastate. Deze is echter in de tweede helft van de 20e eeuw afgebroken om plaats te maken voor een bejaardentehuis. Op de plek van de Mellemastate in Oostrum werd in 1672 een kop-hals-romp-boerderij gebouwd. Deze werd ook wel weer de Mellemastate genoemd. Ruim vijftig jaar geleden werd deze boerderij bewoond door de familie Wienia. Op 7 oktober 1963 werd de boerderij door brand grotendeels in de as gelegd.. Hiermee kwam er een einde aan de naam Mellemastate in Oostrum. Het voorhuis, het lythus en een ander bijgebouwtje bleven bij de brand gespaard. De gevels in de Middenstreek deden nog denken aan de Mellemastate. Dit was dankzij T.L. Mellema, die het huis na zijn dood vererfde aan zijn zuster Teunke Mellema, de moeder van Karin Hauer. Zij verkocht het later weer. Het is heel erg jammer dat de oude trapgevels in de nieuwbouw niet terug zullen komen. De eigenaar van het pand heeft andere ideeën. Zo’n stuk historie voorgoed verleden tijd. Als eigenaar bewoner in 1511 in het midden van de 15e eeuw ging de familie Remmersma op in de familie Remmersma te Dokkum. De latere Mellema’s waren een zijtak van de Remmersma’s.

■

Patiëntenvervoer 1956-2014 Jan Holwerda

▲

Het overbrengen van patiënten vanaf de vier Friese Waddeneilanden naar ziekenhuizen aan de vaste wal is vandaag de dag zeer goed geregeld. Dat geldt zowel voor het vervoer over land als door de lucht. Ik wil het nu met u hebben over het vervoer van patiënten door de lucht. In de meeste gevallen gaat het om vervoer van vrij ernstig zieke personen. Dit vervoer geschiedt vandaag de dag door helikopters die snel vanaf de vaste wal kunnen worden ingezet. Schiermonnikoog beschikt over een helihaven, gelegen aan de kop van de Veerdam. Van daaruit wordt gevlogen naar Groningen of Leeuwarden. Het patiëntenvervoer wordt in vele gevallen uitgevoerd door de Koninklijke Luchtmacht. Zij beschikt over drie reddingshelikopters die ingezet kunnen worden voor het De Dorpsbode van 1 februari 2014

15

Hearewei 2 9104 CT Damwâld M. Grietjespad 13a 9166 LT Schiermonnikoog Tel.: 06 - 232 61 869 b.g.g.: 0511 - 42 15 80 www.dezwartonline.nl

Parkeerterreinen- en autoboxverhuur te Lauwersoog

P

Scheepspark b.v. Postadres: Zeedijk 11 9976 VM Lauwersoog

16

Telefoon 0519 - 349139 Telefax 0519 - 349492


opsporen en redden van jachtvliegers die hun toestel boven zee moeten verlaten. Deze toestellen zijn gestationeerd op de vliegbasis Leeuwarden. Search and rescue Eén van deze toestellen is altijd 24 uur per dag inzetbaar en is gestationeerd op de Vliehors-range op Vlieland. Het type toestel waar men mee vliegt is een Agusta AB-412 SP SAR (search and rescue). Het biedt plaats aan dertien passagiers. Aan boord is medische apparatuur aanwezig, waaronder een zuurstofpaneel en hartbewakingsapparatuur. Door zijn opvallende gele kleur wordt hij ook wel ‘Tweety’ genoemd. Dit toestel is de vervanger van de Alouette 111, die in de jaren tachtig het patiëntenvervoer op de eilanden uitvoerde. Dit type toestel wordt nu nog steeds gebruikt door de Koninklijke familie. Traumahelikopter Wanneer het om levensbedreigende situaties gaat, maakt men gebruik van de traumahelikopter van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Deze helikopter heeft zijn thuisbasis op het vliegveld Eelde, en is ook 24 uur per dag inzetbaar. Nederland heeft vier van deze toestellen, in elk van de vier grote ziekenhuizen in Nederland: Amsterdam, Rotterdam, Nijmegen en Groningen. Deze toestellen hebben allemaal dezelfde naam: ‘Lifeliner’.Deze traumaheli is van het type EC 135 (staat voor Euro Copter). Het toestel biedt plaats aan drie personen en een ligplaats (voor de patiënt). Het toestel zit vol met speciale medische apparatuur en spullen die het leven van een persoon kunnen redden. Het Mobiel Medisch Team bestaat uit: een medisch specialist, een verpleegkundige en een piloot. Het registratienummer van dit toestel is PH- MMT.

▲


17

NH 90 Mocht er ondanks al deze prachtige voorzieningen toch iets mis gaan met dit patiëntenvervoer, dan kan men alsnog gebruik maken van een nieuwe helikopter: de NH 90, die in 2007 in gebruik is genomen door de Koninklijke Marine. Deze is gestationeerd op het vliegveld ‘De Kooy’ (bij Den Helder) en is de vervanger van de Lynx SH-14D, een maritieme helikopter. Deze nieuwe helikopter is in alle weersomstandigheden inzetbaar en dit is met de eerder genoemde toestellen niet altijd het geval. Me dunkt al met al een veilig gevoel voor de eilandbewoners en haar gasten. Maar hoe ging dit vervoer in de jaren vijftig?

▲

Luchtvervoer in het verleden Patiëntenvervoer door de lucht was mogelijk, maar was wel een andere als vandaag de dag. De vier Friese Waddeneilanden hadden rond 1956 zelf een vliegtuig aangeschaft, voor patiëntenvervoer. Het toestel was van Britse makelij en werd gebruikt voor verbindings-en waarnemingstaken. Dit toestel, type Auster, werd begin jaren vijftig door de Koninklijke Luchtmacht aangeschaft en kon op relatief kleine veldjes landen en opstijgen. Wanneer in strenge winters het eiland geïsoleerd raakte, werden deze toestellen veelvuldig ingezet om het eiland te bevoorraden met post en levensmiddelen of voor personenvervoer. Het aangekochte toestel, de Auster PH-NET, ging dienst doen als ambulancevliegtuig. In dit toestel konden de piloot, een verzorger en een patiënt plaatsnemen. Er was weinig ruimte voor zowel bemanning als patiënt, maar het vervoer was efficiënter en daar was men in die tijd mee gebaat. Het vliegtuig heeft verschillende keren op ons eiland dienst gedaan om eilanders en badgasten naar de vaste wal te vervoeren, wanneer die plotseling in het ziekenhuis moesten worden opgenomen. In 1955 werden er op deze manier elf patiënten naar de vaste wal gebracht (zeven eilanders en vier badgasten. 18


Toen de PH NET in revisie was en tijdens een isolement met een Havilland Domini van De Koninklijke Luchtmacht werd gevlogen, zag men dat een dergelijk toestel toch wel comfortabeler was en beter geschikt zou zijn voor het patiëntenvervoer. Men heeft toen als eilandbestuurders van de vier eilanden geprobeerd via de commandant van de vliegbasis Leeuwarden een dergelijk toestel aan te schaffen. Ameland en Vlieland beschikten over voldoende landingsgelegenheid, maar Terschelling en Schiermonnikoog niet. Op Schiermonnikoog is toen het plan opgevat om het Groene Glop langs de Kooiweg, rond de vijftig hectare groot, in cultuur te brengen en er tevens een landingsstrip van vijftig bij honderdvijftig meter aan te leggen. Het is bij plannen gebleven. Inmiddels weten we dat er op het gebied van patiëntenvervoer in bijna zestig jaar veel is veranderd, en ten goede.

■

Hûs en Hiem Thom Verheul (SB)

▲

Het oordeel van Hûs en Hiem over bouwplannen in het dorp is de laatste tijd een geliefd gespreksonderwerp. Het denken van architecten staat vaak ver van dat van ons, gewone stervelingen, af. Overal in Nederland zie je steeds vaker Belgische toestanden, een allegaartje van stijlen en non-stijlen, vooral aan de randen van gemeenten. Utrecht is een ramp, Groningen doet het veel beter. Ons eiland doet het zo gek nog niet. De nieuwbouw is mooi in eilander stijl gebleven. De brandweerkazerne is geen gedrocht geworden, zoals het politiebureau. De blokkendozen aan de Badweg zijn individueel discutabel, maar als groepje wel te pruimen, vooral door kleurstelling, materiaal en plaatsing. Moeilijker wordt het in het dorp en als we iets willen aanbouwen. Van der Werff: uitmuntend gedaan. Dus het kan wel. Bij de eerste aanblik van de uitbouw van het boerderijhuis aan het eind van de Langestreek sloeg me de schrik om het hart. Na ettelijke passages stoort het me niet meer. Een neutrale uitbouw haalt de aandacht niet weg van het fraaie hoofdgebouw. In dezelfde stijl uitbouwen wordt gauw kitsch (hoewel De Dorpsbode van 1 februari 2014

19

Van der Werff het tegendeel bewijst) en zal duurder zijn, moeten Hûs en Hiem en de opdrachtgever gedacht hebben. Het nieuwbouwplan van het huis met de trapgevel aan de Middenstreek levert veel discussie en ergernis op. De opdrachtgever wilde een andere indeling van de voorgevel dan Hûs en Hiem en besloot toen: dan maar geen trapgevel. Duinzicht is intussen tureluurs van de procedure. Hun uitbouw moet lijken op het origineel, maar dat mag niet omdat hij buiten het bestemmingsplan bouwt. Het doet me denken aan het liedje van Ramses Shaffy: ‘de een wil de ander, en de ander wil de ene niet...’ Wat ik mis, zowel bij de gemeente als bij Hûs en Hiem is de bereidheid tot een constructief gesprek. Met elkaar om de tafel zitten, hoeft niet te leiden tot een waterig compromis, je kunt ook met elkaar tot een beter ontwerp komen, waar iedereen gelukkig van wordt, de eigenaar, maar ook de willekeurige passant. Een veel gehoorde opvatting is: laat het over aan ‘de Schiermonnikogers’. Worden we het dan wel met elkaar eens? En wie is de Schiermonnikoger en wat vindt die? Dat we op deze kleine zandbult negen raadszetels moeten verdelen over vier partijen geeft aan dat we bij wijze van spreken over ieder stoeptegel van mening kunnen verschillen. Dus laten we zoeken naar een goed overleg tussen aanvrager, gemeente en Hûs en Hiem.

■

Vroeger was alles beter... Wietske Maris

▲

Als kind woonde ik in Amsterdam. In die tijd was dat al een drukke stad. ‘s Zondags keerde even de rust in de stad terug, dat was weldadig. Er stond dan op de Herengracht zeggen en schrijven één auto. Daar moet je nu eens om komen. Wij woonden vlak bij de Dam en op maandagmorgen werd ik weer gewekt door het lawaai van het verkeer uit de Raadhuisstraat. Maar in de zomer trokken wij naar het eiland. Naar de familie, mijn opa en de tantes en ooms. Dat was een hele onderneming. Ik zie het nog voor me: dat boekje van Wagenborg met de hoog- en laag waterstanden en de daaraan gekoppelde boottijden: een geel boekje met een vlag. Het stond altijd op de schoorsteenmantel. Mijn moeder pakte een week van tevoren een kist vol met kleding en die werd met van Gent en Loos al vooruit gestuurd. En dan de dag van vertrek. Met de trein eerst naar Amersfoort en dan langs Zwolle, Meppel en door naar Leeuwarden. En vervolgens met de bus naar Dokkum en daar weer overstappen naar Oostmahorn. Daar aangekomen was je zo misselijk als een hond van het rijden over de kleine landweggetjes. Maar het was het allemaal waard. 20


Eenmaal aangekomen op het eiland ging je zes weken de vrijheid tegemoet. Alles was overzichtelijk; chocolademelk drinken bij de tantes, Aukje en Trijntje, zusters van mijn grootvader. Die woonden in het huisje waarin nu Jeanette Carette woont. Vissen op het wad met een stok en een eind touw en haarspeld aan het uiteinde. Nooit iets gevangen natuurlijk. Maar wat gaf het. Bij pake Vellinga, de buurman, op het hekje zitten kletsen. Waarom vertel ik u dit allemaal, zult u misschien denken. Omdat het mij zo dierbaar is. Omdat het mijn jeugd zo rijk heeft gemaakt. Later deden we hetzelfde met onze kinderen en ook zij genoten er weer van. Tegenwoordig ontvang ik in het huisje van mijn grootvader gasten. We vinden dat het huisje aan een opknapbeurt toe is. Er zit nog een Hoogharttrap in (voor diegenen die naar niet mee bekend zijn: dat is een zeer steile trap). Die wil ik er uit en verder wil ik nog wat andere verbeteringen aanbrengen. Wat zeggen mijn gasten? Voor ons hoeft het niet hoor. Wij vinden dat zo heerlijk. Zo knus. Zoals het vroeger was. En ik zal zeker proberen om daar zoveel mogelijk gehoor aan te geven. En de sfeer van het opahuisje te bewaren. Vroeger was alles beter... Natuurlijk niet. Maar laten we alstublieft niet het kind met het badwater weggooien door ons een prestigieus plan als de Promenade door de strot te laten duwen. Denken wij nu dat onze gasten op een pompeus gebouw met heel veel toeters en bellen zitten te wachten? Ik denk het niet. De gasten die wij ontvangen willen rust. Hoeven geen museum met interactieve mogelijkheden. Dat zoeken ze wel in de grote stad. Die willen met aandacht ontvangen worden. Heerlijk met hun blote voeten door het zand lopen en de wind in hun haren voelen. Kijken naar zonsop- of zonsondergang. Die willen juist weer even naar dat oude, dat vertrouwde. Ze moeten al zoveel daar in die grote wereld aan de overkant. Waarom probeert een aantal mensen ons eilanders wijs te maken dat die Promenade er moet komen? Misschien omdat er nu door de subsidiegevers gedreigd wordt met terugbetalen van al het door hen reeds weggegooide geld? Terugbetalen zal een gat in de begroting geven, dat is een ding dat zeker is. Maar dat is altijd nog beter dan ons die immense molensteen aan schulden voor jaren om de hals te laten hangen.

■

Geslaagd Aan de Universiteit in Bangkok is Jelte Tjalf Schaap geslaagd voor de studie International Business Management-International Marketing Management.

■


21

Toch nog

22

foto’s: Cynthia Borras

g sneeuw!

▲

23

■

Vitamaris zoekt per direct

een medewerk(st)er schoonmaak centrale ruimtes. 6 uur per week (2 dagen) evt. uittebreiden tot 10 uur per week Email: [email protected]

Interesse? Bel! (0519) 531840 Vraag naar: Janet Bruining of Wyb. Jan Groendijk 24

Bemiddeling-detachering

Industrie

Grafisch

Projecten


Toneelferieniging Sierlikene Meu Monique Talsma, namens Sierlikene Meu Op 7 en 8 februari is het weer zover. We mogen weer! Voor de dertiende keer zullen we een mooi stuk voor u gaan spelen. Dit seizoen hebben we gekozen voor het blijspel: ‘De Rollator Revolutie’. Door bezuinigingen gaan bejaardentehuis De Plets en rusthuis Edelburcht fuseren. Iets waar de bewoners echt niet op zitten te wachten. Loes Houtepen (Wilma Blok), Nettie Werner (Joke Eijer) en Ans de Smet (Cynthia de Jong) van De Plets vinden de dames Mathilde van Lichtenvoorde (Monique Talsma) en Beatrijs van Waeveren (Anja Brands) van Edelburcht maar hooghartige kouwe kak. Broeder Harry (Erik Jansen) was werkzaam in de Plets en is erg positief over de fusie. Hij doet keihard zijn best om het iedereen naar de zin te maken. Maar Buster (Marten Ridder) de verzorger van dames van Edelburcht maakt het hem niet gemakkelijk. Directeur Slachter (Jelle de Jong) is vanaf dat hij binnenkomt niet heel erg populair. Want hij stelt regels in, heel veel regels. Dat hij directeur is geworden blijkt een dubieuze beslissing te zijn. Niek (Henk Boersma) een ‘zielige oude man’ is door zijn kinderen het huis uitgezet en klopt aan bij Slachters ‘woonzorgcentrum voor de derde leeftijd’ voor onderdak. Niek is een charmeur en alle dames vallen als een blok voor hem. Dat de fusie niet vlekkeloos verloopt brengt iedereen tot wanhoop. De dames van De Plets zijn ongelukkig met alle nieuwe regels, de dames van Edelburcht klagen steen en been over het eten. Gelukkig kunnen ze wel altijd rekenen op hun trouwe Buster. Tenminste dat denken ze. Al met al een eigentijds stuk met een slechthorende, een dementerende, twee hooghartigen, een slijmbal, een oplichter en een studerende. Tijdens de voorstelling hebben we een aantal ‘gastrollen’. Luister en herken! De leiding is in handen van Jacqueline Frijters, onze steun in het hokje is Atze Postma, René Drent zorgt voor licht en geluid en Jappie Poortinga verzorgt de loterij. Remkje Visser en Peter Leeuwe zorgen dat we wat ouder (een groot gedeelte in ieder geval) op het toneel komen te staan. We hopen u weer te mogen begroeten, dit jaar op 7 en 8 februari. Op 4 februari begint de voorverkoop bij de VVV. De Generale Repetitie is op donderdag 6 februari. Toneeluitvoering Sierlikene Meu, 7 en 8 februari, 20.00 uur, Dorpshuis.


25

6SDUHQ RI

DIORVVHQRS K\SRWKHHN

6SDUHQRIH[WUDDIORVVHQ" 'HILQDQFLHHODGYLVHXUVYDQ5DEREDQN 1RRUGRRVW)ULHVODQGJHYHQJUDDJ DQWZRRUGRSXZYUDJHQ 7HOHIRRQQXPPHU 3RVWEXV=*LQ'DPZ¢OG 6DPHQVWHUNHU'DWLVKHWLGHHYDQ FR¸SHUDWLHIEDQNLHUHQ

Langestreek 102 – Schiermonnikoog

Vraagprijs: 395.000,-- k.k.

Op de mooiste locatie aan de Langestreek bieden wij een karakteristieke eilander woning aan met een grote overtuin waarin een royale garage/hobbyruimte is gesitueerd. Deze ruime woning heeft naast een gezellige woonkamer met open haard een ruime slaapkamer gelijkvloers met een aangrenzende royale badkamer met een extra toilet, voorts een keuken met inbouwapparatuur, bijkeuken en in de hal/gang een toilet met fonteintje. Op de verdieping een tweetal grote slaapkamers onder de schuine kap. De woning wordt verwarmd middels een gasgestookte centrale verwarmingsinstallatie (combiketel) en vloerverwarming. Inl: Verver & Jet Winters Makelaars, tel.: 050-3188900, email: [email protected].

26


Zomaar een schuur J. Visser, Zuidoostbeemster Zomaar een foto, zomaar een schuur, zomaar verdwenen. Enige tijd geleden schreef iemand in de Dorpsbode dat de schuur op bijgaande foto tijdens het bombardement van 1943 vernietigd werd en hiermee verdween. Dit is niet juist. De bom viel ongeveer driehonderd meter ten zuidwesten van de schuur (voor ons: ‘it heuk yn it laaun’) en richtte geen schade aan. Zelfs de kalveren die op korte afstand lagen bleven ongedeerd. Toen ik er, waarschijnlijk als eerste, heen liep trof ik een enorm gat aan met een zandwal er omheen, waar waarschijnlijk het grootse deel van de explosie in gesmoord was. De schuur stond zonder schade overeind. De schuur werd voor het boerenbedrijf door mijn overgrootvader Jacob, mijn grootvader Jacob Jilke en mijn ooms Jacob J. Visser en Antoon. J.Visser gebruikt. Het voorste deel werd gebruikt om kalveren zo nodig een eerste beschutting te geven en om het melkgerei op te bergen. Het achterste deel werd gebruikt als berging voor de maaimachine, keermachine, harkmachine en ploeg: alles voor paardentractie. Omstreeks 1971 stopte Jacob met het boerenbedrijf en de grond kreeg een andere pachter. Daarna is de schuur gesloopt. Wanneer en door wie weet ik helaas niet, maar in het gemeentearchief zal wel een sloopvergunning liggen. Het bomgat werd door het vee al gauw als een aangename drinkplaats aangenomen en zo verdween weer een eilander icoontje waarvan je als kind dacht dat ze er altijd waren en altijd en zouden zijn.


27

Nu: samen sterk voor het betere transportwerk

√ DE eilander transportonderneming die op persoonlijke wijze alle uiteenlopende transportdiensten verleent. √ Met eigen distributiecentra in Leeuwarden en Holwerd. √ Dit betekent een zeer snelle levering van uw goederen uit alle windrichtingen. √ Voor meer informatie komt u even langs op Veerweg 8 te Schiermonnikoog of bel ons even. Op- en overslag mogelijkheden te: - Leeuwarden - Lauwersoog

- Holwerd - Dokkum

Ons nieuwe adres in Leeuwarden is Morseweg 19a Ameland: Achterdijken 20, 0519 – 554366 Schiermonnikoog: Veerweg 6-8, 0519 – 531851

www.rdvtransport.nl i nnof ot a@r hi se@ l l ehm o taa.rki ns .bn. ln l e lal ne m ww ww w .. hh ee ll llee m m a n o tt aa rr iiss . .nnl l w

Schiermonnikoog iedere 2e en 4e woensdag v. d . m a a n d i n h e t D o r p s h u i s Telefoon (0519) 29 49 15 Tijden: komende zitting/spreekuur 2122 februari f e b r u a r- i 26 e nfebruari 1 4 m a 2014 art 10:30 - 13:00 uur

Dokkum Hogepol 18 9101 LZ Dokkum Postbus 72 9100 AB Dokkum Telefoon(0519) 29 49 15 Fax (0519) 29 32 34

Het is aan te raden om een afspraak voor deze zitdagen/spreekuren te maken. U kunt ons vrijblijvend en zonder dat daar direct kosten aan verbonden zijn raadplegen en om advies vragen.

28


Waddeneilanden faliekant tegen windturbinepark boven Ameland Persbericht De Waddeneilanden Grootschalig windturbinepark zes kilometer boven Ameland raakt eilanden in hun bestaan De Waddeneilanden spreken in een brief aan Minister Kamp van Economische Zaken hun zorg uit over de eerste resultaten van het onderzoek naar zoekruimte voor een near-shore windturbinepark boven Ameland en Schiermonnikoog. De eilanden onderschrijven de ambitie en doelstelling ten aanzien van duurzame energieopwekking, maar hebben grote twijfels bij de eenzijdige benadering waarop het onderzoek is ingestoken. De eilanden zijn het niet eens met de voorgenomen keuze om op zes kilometer afstand boven de eilanden Ameland en Schiermonnikoog een zoekgebied te reserveren voor een park dat plaats moet bieden aan windturbines voor het opwekken van 300 megawatt aan energie. Het zoekgebied loopt parallel aan de kustlijn, over de gehele lengte van Ameland en deels boven Schiermonnikoog. De vijf eilanden zijn van mening dat een grootschalig near-shore windturbinepark en in de gekozen vorm absoluut niet te verantwoorden is ten opzichte van het groter maatschappelijk belang van het Waddengebied als één van de top toeristische bestemmingen van Nederland. Ook de scheepvaartveiligheid, vogeltrekroutes, status van het Waddenzee Werelderfgoed, afspraken met Duitsland en Denemarken over beschermingszones en andere Europese ruimtelijke claims komen in het geding. Als gevolg van de industriële uitstraling van grootschalige windturbineparken worden de eilanden in hun kern en hun kracht geraakt. De eilanden kiezen daarom voor het behoud van de waarden waarin zij uitblinken: ruimte, rust, natuur en toerisme. Dit betekent dat de eilanden nadrukkelijk kiezen voor off-shore windenergie en haar eigen ambitiemanifest, om in 2020 energie neutraal te zijn, en willen om die reden de Noordzeekustzone willen vrijwaren van de aanleg van een groot windturbinepark om de internationaal erkende natuurwaarden veilig te stellen. De gemeenteraden van de vijf eilanden hebben zich hierover unaniem uitgesproken in een motie. De Waddeneilanden vragen de minister van Economische Zaken met klem om af te zien van de aanwijzing van het windturbinepark vlak boven de eilanden en dagen de minister uit om de energietransitie samen met de eilanden verder uit te werken op een verantwoorde wijze die recht doet aan het gebied en aansluit op de ambitie van de eilanden.

■


29

Installatie: Gas, water, elektra, VERKOOP: * Wasmachines * Koelkasten * Radio & TV * Gastoestellen * Sanitair * Enzovoort

installatiebedrijf & ZN

sanitair & Koeltechniek Loodgieterswerk, Dakbedekking

Langestreek 86 - Schiermonnikoog Telefoon 0519 - 53 13 45 Fax 0519 - 53 16 58

Klusbedrijf Piet van der Meulen

foto’s: Chyntia de Jong

Voor uw kleine verbouwing/renovatie, -loodgieterswerk -electra -tegelwerk -complete badkamers, keukens -schilderwerk -behangen Meer weten? Kijk eens op www.pietmeulen.nl of bel 0649950319

30


Nieuws uit de bibliotheek Julia Arnscheidt Filosofische leesclub Maandagavond, 20 januari vond de eerste bijeenkomst van de nieuwe filosofische leesclub in de bibliotheek plaats. De opkomst was veelbelovend en daarnaast maakten nog meer mensen kenbaar belangstelling te hebben. Dus dat is erg mooi. Op de eerste bijeenkomst hebben Stella van Acker en ik (Julia Arnscheidt) als initiatiefnemers ons plan gepresenteerd en geluisterd naar alle aanwezigen. Daaruit is het volgende voortgekomen: Het oorspronkelijke idee om in het eerste jaar zes grote thema’s beet te pakken om zo een soort van overzicht te geven over de filosofie hebben wij losgelaten. De meeste aanwezigen bleken bang om door de hoeveelheid aangeboden stof juist het spoor bijster te raken. We hebben daarom besloten om klein te beginnen, en wel bij het begin van de westerse filosofie, namelijk met een dialoog van Socrates (opgetekend door Plato). Deze kunt u als kopie in de bibliotheek ophalen als u van plan bent om zich met de nieuwe club in filosofische boeken te verdiepen. Op 4 maart 2014 komen we om 20.00 uur weer in de bibliotheek bijeen. Daar bespreken we de dialoog die we allen hebben gelezen. Met als doel dat we in het vervolg ‘dezelfde taal gaan spreken’. Van daaruit gaan we verder kijken. Het plan is uiteindelijk om thema’s die ons nu raken, waar we nu mee worstelen, vanuit verschillende filosofen te bekijken, wat zij erover zeggen of ons kunnen leren. Als u zin hebt om mee te doen, bent u op 4 maart van harte welkom.

▲

Facebook en computer-spreekuur Op de introductiebijeenkomst over sociale media op 14 januari bleek dat Facebook het sociale medium is waar men meer over wil weten. Daarom organiseert de bibliotheek op donderdag 20 februari 2014 om 14.00 uur een bijeenkomst over de ins en outs van Facebook. Bent u een beginner op dit gebied en wilt u meer weten over Facebook en samen ter plekke experimenteren op uw eigen tablet of een computer in de bibliotheek, geeft u zich dan op bij ons tijdens de uitleen op dinsdag- en vrijdagmiddag, of op donderdagochtend. Daarnaast bleek dat iedereen die met de computer bezig is eigenlijk tegen andere uitdagingen aanloopt. De een wil leren skypen, de ander internet-bankieren, weer een ander wil zijn computer handiger organiseren met mapjes, etc. Daarom organiseert de bibliotheek vanaf maart 2014 een computer-spreekuur. Dat spreekuur vindt in principe elke donderdagmiddag om 14.00 uur plaats. Wel is het noodzakelijk om van tevoren een afspraak te maken. De Dorpsbode van 1 februari 2014

31

:

NIEUWBOUW

NIEUWBOUW VERBOUW RENOVATIE VERBOUW ONDERHOUD RENOVATIE BOUWBEDRIJF MEINTEMA-HIEMSTRA BV PAASLANDWEG 6 9166 PV SCHIERMONNIKOOG WWW.BOUWBEDRIJFMEINTEMA-HIEMSTRA.NL

RESTAURATIE

ONDERHOUDUTILITEITSBOUW RESTAURATIEMACHINAAL TIMMERWE DOE-HET-ZELF-SERVICE UTILITEITSBOUW MACHINAAL TIMMERWERK DOE-HET-ZELF-SERVICE 0519-531276 / 0519-321251

BOUWBEDRIJF MEINTEMA-HIEMSTRA BV PAASLANDWEG 6 9166 PV SCHIERMONNIKOOG WWW.BOUWBEDRIJFMEINTEMA-HIEMSTRA.NL 0519-531276 / 0519-321251 32


Heeft u een vraag met betrekking tot computervaardigheden, maakt u dan een afspraak met mij onder vermelding van uw specifieke vraag. U kunt mij vaak bereiken tijdens de uitleen van de bibliotheek, of bellen met 06-25007217 of mailen naar [email protected] Curcus sociale media, donderdag 20 februari om 14.00 uur, blibiotheek Filosofische leesclub, dinsdag 4 maart om 20.00 uur, bibliotheek Computer spreekuur, iedere donderdag vanaf 6 maart om 14.00 uur, bibliotheek

■

Start bouw van de Promenade is nabij Yannes Koning, kwartiermaker Het bestuur van de Promenade hoopt begin maart de start van de bouw van de Promenade aan te kondigen. Voorafgaande aan dit besluit willen wij graag voor alle belangstellenden een open informatiebijeenkomst organiseren op woensdag 19 februari om 20.15 uur in het Dorpshuis. Wij geven dan een presentatie over de bouw, de samenwerking tussen alle aangesloten organisaties en verenigingen, het bestuur van de Promenade en wat eilanders en gasten straks kunnen verwachten in de Promenade. Daarnaast wordt u in de gelegenheid gesteld om vragen te stellen, uw mening te geven of suggesties te doen. Zet de datum alvast in uw agenda! Namens het bestuur van de Promenade bent u van harte uitgenodigd om bij deze bijeenkomst aanwezig te zijn. Informatiebijeenkomst Promenade, woensdag 19 februari om 20.15 uur, Dorpshuis

■

Waddentoernooi Jeroen Frijters Het volgende Waddentoernooi is op Ameland op 23 en 24 mei. Geef je voor 1 april op voor de onderdelen biljarten en klaverjassen: ●

Wil je meedoen aan het onderdeel biljarten, geef je dan op bij Jeroen Frijters (532005); graag je gemiddelde doorgeven gebaseerd op 15 beurten.

●

Wil je meedoen aan het onderdeel klaverjassen, geef je dan op bij Klaas Bouman (531638) of Jeroen Frijters. ■


33

www. www.bouwenopschier.nl bouwenopschier.nl [email protected] [email protected] te tell:0519-531762 :0519-531762

k r e w k a V d r e e d n a r a Geg

ni nieuwbouw euwbouw – verbouw verbouw – renovatie renovatie – restauratie restauratie – onder onderhoud houd

ddee bouwers boouuuwwweeerrrss van vvaaann Schier Scchhieerr 34


Knipkaarten Team Tox Bar Schiermonnikoog Bijna drie jaar zitten wij nu elke dag in een feestje. De Tox Bar is geworden zoals we hadden gehoopt en dan zijn we zelfs nog lang niet klaar! Wat wij elke dag willen bieden is sfeer, gastvrijheid en kwaliteit voor een goede prijs. Wij hebben daarom altijd geprobeerd om onze prijzen rond en laag te houden, voor ieders gemak en voor ieders goed gevoel. En dat blijven we proberen. Desalniettemin hebben wij in de afgelopen vier jaar vier prijsverhogingen meegemaakt (van onze leveranciers, twee accijnsverhogingen en een BTW-verhoging), zonder dat we dat hebben doorgerekend aan onze gasten. Eigenlijk willen we dat ook niet, want de prijzen in de horeca hebben een kritisch niveau bereikt, maar we moeten toch. De prijsbeleving scheelt enorm per regio en per doelgroep. Gasten uit de Randstad lachen ons uit en zeggen dat we het bijna weggeven, studenten balen dat het in de kroeg zoveel duurder is dan op sociëteit en de eilanders...? Ja, de eilanders, dat zijn de gasten die onze mond-op-mond-reclame verzorgen, onze meest gewaardeerde gasten, onze stamgasten. En voor die gasten willen wij iets doen. Wij verhogen per 1 februari 2014 onze prijzen, maar tot 30 juni 2014 is het voor eilanders mogelijk om knipkaarten te kopen waarbij de bierprijs gelijk blijft. Deze knipkaarten zijn te koop aan de bar (niet op rekening!) en te gebruiken tot 1 januari 2015. Zo blijft het toch nog elke dag een feestje! Wij willen iedereen danken voor de zeer gewaardeerde klandizie en graag tot gauw in de Tox!

■

Informatieavond de ‘Riich en omgeving’ WoonFriesland Op maandag 3 februari aanstaande organiseert WoonFriesland een informatieavond over de voorgenomen plannen en ontwikkelingen rondom de ‘Riich en omgeving’.

▲

Er wordt reeds geruime tijd gesproken over de woningen van de ‘Riich en omgeving’. WoonFriesland heeft onderzoek gedaan en een plan ontwikkeld. WoonFriesland organiseert een informatieavond om inzage te geven in de voorgenomen plannen. De gemeente Schiermonnikoog is aanwezig en zal haar bijdrage leveren in de presentatie. De Dorpsbode van 1 februari 2014

35

Kustweg 12 9976 VP Lauwersoog Tel. 0519-349999 Fax. 0519-349366 [email protected] www.visserlauwersoog.nl

VOOR AL UW TRANSPORT VAN EN NAAR SCHIERMONNIKOOG EN AMELAND * * * *

Van maandag t/m zaterdag om om 6:30 uur en 12:30 uur naar Schiermonnikoog Dagelijkse lijndienst op Dokkum, Leeuwarden, Drachten en Groningen Verzorgen van transport door binnen- en buitenland Voor meer informatie bent u op werkdagen tussen 8:00 uur en 17:00 uur altijd van harte welkom op ons kantoor, of neem gerust even contact met ons op

Uw transportbedrijf dat goede service en klantgerichtheid nog hoog in het vaandel heeft staan Ook voor uw transport naar Ameland

36


De bewoners van de ‘Riich en omgeving’ en de omwonenden ontvangen een persoonlijke uitnodiging voor deze avond. Overige belangstellenden worden eveneens uitgenodigd om een presentatie bij te wonen. Graag tot ziens op maandag 3 februari. Informatieavond Riich en omgeving, maandag 3 februari 21.15-22.00, Hotel van der Werff.

■

Van yoga naar dans Josine Olgers Doe je mee? Bij yogadans doen we yoga, bewegen, ademhaling en dans! Laat je leiden door je intuïtie en je lichaam. Ontdek je eigen bewegingen, je eigen dans, los van je gedachten en dagelijkse drukte in je hoofd. Yogadans is een heerlijke manier om je op te laden en te ontspannen. Tijdens de lessen wordt er gedanst op muziek uit de hele wereld, van Afrikaanse trommels tot moderne popmuziek. Door te dansen werk je aan het vergroten van je spierkracht, je uithoudingsvermogen en je flexibiliteit. Yogadans is voor kinderen van 5 tot 12 jaar. Een groep bestaat uit minimaal 6 en max 10 kinderen. Aanmelden kan telefonisch 06-28961215, of via email [email protected] Start: maandag 17 februari, 15,30 uur Waar? Kleine gymzaal Yn de Mande Kosten: €40,- voor 8 lessen Meer weten? Bel me gerust of kijk op:www.josineolgers-kindercoach.nl Yogadans, start vanaf maandag 17 februari, 15.30 uur, Kleine gymaal Yn de Mande

Yoga-fit Josine Olgers

▲

Ben je toe aan rust en ontspanning en wil je toch je lichaam uitdagen? Pak een proefles mee en onderzoek je eigen mogelijkheden! Bij de yoga die we doen word je je bewuster van je lichaam en je eigen mogelijkheden. Het is niet belangrijk hoe ver je in een bepaalde houding kunt komen; De Dorpsbode van 1 februari 2014

37

U heeft een vakantiewoning? U wilt deze graag verhuren zonder gedoe. Dan is Schiermonnikoog.com hét adres om uw vakantiewoning te laten verhuren! De voordelen voor u op een rijtje: ‐ ‐ ‐ ‐ ‐

Gevestigd op Schiermonnikoog Overzichtelijke website Geen verwijzingen naar derden 24 uur per dag online reserveringssysteem Realtime beschikbaarheidsoverzicht

‐ ‐ ‐ ‐ ‐

Alles op 1 adres: Professionele schoonmaak Linnenverhuur / enzovoort Beheer van accommodaties Calamiteitenservice

Neemt u voor meer informatie gerust contact met ons op.

www.schiermonnikoog.com Telefoon: 06 53263917 Email: [email protected]

38


wat wezenlijker is, is of je met je volle aandacht kunt verkennen (en erkennen) waar je grenzen liggen. De yoga die we doen is geïnspireerd op ‘vinyasa yoga’, een dynamische (fysieke) vorm van yoga waarbij houdingen uitgevoerd worden op het ritme van de ademhaling. Hierdoor ontstaat een ‘flow’ van bewegingen, wat zowel zorgt voor dynamiek als voor geestelijke rust. Ook bevatten de lessen elementen van Bodybalance en tai chi. Geef je op via [email protected] of bel 06-28961215 Maandagavond: 19.30 – 20.30 uur, aula Inspecteur Boelensschool Donderdagochtend: 9.00 – 10.00 uur, grote gymzaal Een proefles is €3,- Daarna losse lessen €6,50 Strippenkaart 8 lessen €40,Yoga-fit, maandagavond: 19.30 – 20.30 uur aula Inspecteur Boelensschool, Donderdagochtend: 9.00 – 10.00 uur grote gymzaal

■

Vervolgonderzoek naar verwilderde katten Martijn van der Ende

▲

Dit jaar krijgt het onderzoek naar verwilderde katten op Schiermonnikoog een vervolg. Voorgaande studies richtten zich vooral op het schatten van de populatiegrootte en bepalen van het dieet. Dit keer hebben de Rijksuniversiteit Groningen, Hogeschool Van Hall Larenstein en UNIGIS Amsterdam de handen ineengeslagen en willen met behulp van GPS halsbandzenders het ruimtegebruik van tien verwilderde katten in kaart gaan brengen, vooral tijdens het broedseizoen. Om de katten te vangen, plaatsen we inloopvallen vanaf de Kobbeduinen tot ongeveer het Willemsduin. We plaatsen de vallen met opzet ver van de bewoonde wereld om de kans op het vangen van een huiskat zo klein mogelijk te maken. Mochten we onverhoopt toch een huiskat vangen, dan zullen we deze uiteraard direct vrijlaten. Als we een verwilderde kat gevangen hebben, zal deze voorzien worden van een GPS halsbandzender die gedurende het broedseizoen zo’n 8000 GPS locaties zal verzamelen. We hopen met deze gegevens nieuwe inzichten te krijgen over het gedrag van de verwilderde kat. Zo kunnen we zien hoe ze de verschillende habitattypen gebruiken, bijvoorbeeld waar de dieren rusten, welke routes ze gebruiken, waar ze jagen en eventueel waar de vrouwelijke katten een nest hebben. Ook kunnen we bepalen of ze bepaalde gebieden prefereren en territoriumgroottes berekenen om te zien of die overlappen. We vermoeden dat de katten zich veel zullen ophouDe Dorpsbode van 1 februari 2014

39

den in gebieden waar ze makkelijk voedsel kunnen vinden en daarom gaan we ook het voedselaanbod meten. Maar goed, voordat we zo ver zijn moeten we ze eerst te pakken zien te krijgen en dat schijnt nog niet zo makkelijk te zijn. In Limburg hebben een aantal jaar geleden voor het eerst zeven zwerf/verwilderde katten met een GPS halsbandzender rond gelopen. Een onderzoek op deze schaal, waarin de halsbandzenders gelijktijdig actief zijn gedurende het broedseizoen, gebeurt voor het eerst in Nederland met onze studie. De resultaten verwachten we begin 2015 te kunnen publiceren. Mocht u vragen hebben over dit onderzoek kunt het beste een mail sturen naar [email protected]

■

Nationaal Park Schiermonnikoog Mia Michels Op donderdag 13 februari vindt de openbare vergadering plaats van het Overlegorgaan Nationaal Park Schiermonnikoog. Deze vergadering is in het Dorpshuis en begint om 20.00 uur. De inspraakavond, die een week voorafgaand gehouden zal worden, is op donderdag 6 februari om 20.00 uur in Hotel Duinzicht. Aansluitend aan de bespreking van de agenda van het Overlegorgaan zal Arjen Kok van Vitens een toelichting geven op de uitkomsten van een haalbaarheidsonderzoek naar herstel en verbetering van de natuurwaarden van de Westerplas. Wij nodigen u hiervoor van harte uit. De agenda en vergaderstukken zijn vanaf 30 januari a.s. te downloaden via de website www.np-schiermonnikoog.nl (onder organisatie/vergaderstukken). De stukken liggen vanaf dan ook ter inzage op het gemeentehuis en het Bezoekerscentrum. Inspraakavond Nationaal Park, 6 februari, 20.00 uur, Hotel Duinzicht Overlegorgaanvergadering, 13 februari, 20.00 uur, Dorpshuis

40

■


Stichting Welzijn Schiermonnikoog Ouderenwerk Telefoon 0519-531952 b.g.g. 531654 Koken in de Riich Datum: donderdag 6 februari Opgave: tot 4 februari (max 20 pers.) Aanvang: 11.15 uur Eigen bijdrage: € 8,00 Menu: Stamppot Boerenkool met spekjes en worst en een lekker toetje na. Deze keer gaan we echt om 11.30 uur eten dus kom op tijd. Spelletjesmiddag in de Riich Datum: donderdag 13 februari Aanvang: 15.00 uur Eigen bijdrage: € 2,50 Een gezellige middag met een hapje en een drankje. We hebben diverse spelletjes ter beschikking. Sneupmarkt in de Riich We gaan weer een sneupmarkt organiseren in de Riich op vrijdag 28 februari van 11.00 tot 16.00 uur. Heeft u nog nette bruikbare spullen dan kunt u dit brengen in de Riich. Graag van te voren even bellen zodat we het gelijk op kunnen bergen. Gelieve de spullen niet op de bank in de Riich te zetten! We kunnen geen grote meubelstukken kwijt. De opbrengst van de markt komt ten goede aan het ouderenwerk. Vraag en aanboddienst in de Riich We hebben helaas nog niet zoveel aanbod gekregen maar toch willen we doorgaan met deze dienst. Mocht u ergens hulp voor nodig hebben dan kunt u op woensdag ochtend tussen 9.00 – 12.00 uur bij ons langs komen in de koffiezaal van de Riich. Bellen mag ook of mailen naar: [email protected] We hebben een aanbod gekregen van: van kleine kledingreparaties, kleine reparaties van huishoudelijke apparatuur, ophang en montagewerk, krulspelden indraaien, stropdassen knopen, kasten opruimen, lampen verwisselen e.d. Dus als u een vraag heeft laat het ons dan weten dan kijken we samen of er een oplossing voor is.


41

Stichting Welzijn Schiermonnikoog Geef aan de Jantje Beton collectant! Jan Martinus Samen zorgen voor meer speelplezier van kinderen in uw eigen buurt. Van 10 t/m 15 februari 2014 wordt de jaarlijkse Jantje Beton Collecte georganiseerd: een collecte voor en door het jeugdwerk bij u in de buurt. Op Schiermonnikoog wordt de Jantje Beton Collecte gelopen door de jongerenvrijwilligers van Stichting Welzijn Schiermonnikoog. De helft van de collecteopbrengst is bestemd voor deze collecterende jeugdorganisatie. Het geld mogen zij naar eigen inzicht besteden aan activiteiten of spelmaterialen waar normaal gesproken geen geld voor is. Bijvoorbeeld aan het organiseren van een vakantiekamp of het aanschaffen van een nieuw speeltoestel. Zo kunnen de verenigingen mede dankzij de collecteopbrengst een zinvolle vrijetijdsbesteding voor de jongeren en kinderen uit uw buurt organiseren. De andere helft van de opbrengst gebruikt Jantje Beton voor projecten die ervoor zorgen dat alle kinderen in Nederland weer vrij buiten kunnen spelen. Want buitenspelen is gezond en leuk! Geef daarom aan de Jantje Beton-collectant en help de kinderen uit uw omgeving maar ook de rest van Nederland om vrij buiten te kunnen spelen. Voor meer informatie kunt u terecht op www.jantjebeton.nl.

■

Limerick Wie eerdaags op de Promenade een wandeling maakt met z’n gade, die raad ik sterk aan ook eens binnen te gaan bij de digitale retirade. Joost

42


V.V. De Monnik Hans Huizing Al het voetbal ligt op dit moment stil vanwege de winterstop. De Monnik start weer met de competitie op 1 maart met een uitwedstrijd tegen Friese Boys. De jeugdteam van De Monnik zullen weer worden ingedeeld in de voorjaarsreeks. Op moment van schrijven is hier nog niets over bekend. Zodra dit bekend wordt, zetten we het zo snel mogelijk op de site. De eindstanden van de najaarsreeks 2013 staan op de site. Op 22 februari speelt de Monnik D1 om 11.00 uur een wedstrijd in de tweede ronde van de beker. Na de eerste plek in de poule en de gewonnen wedstrijd in de eerste ronde neemt De Monik D het nu in een thuiswedstrijd op tegen DTD D1 (Cornjum). Voor standen, programma en veel meer check de site www.vvdemonnik.nl of bezoek onze Facebookpagina. Check de site voor de link.

■


43

Afz.:

DE DORPSBODE Vereniging Dorpsbelang Schiermonnikoog Gratia Susannastraat 2 9166 PK Schiermonnikoog

De Dorpsbode. Nationale Voorleesdagen. 67 e jaargang, nr. 3 1 februari 2014

Recommend Documents