De 31e Panama-conferentie
Rekenen-wiskunde op niveau Donderdag 31 januari & vrijdag 1 februari 2013 Vooruitblik op het programma – Update 30-11-2012
Plenaire lezingen What does it mean to understand some mathematics? Zalman Usiskin (University of Chicago) It is a universal goal that students should not only be able to do mathematics, but they should understand the mathematics they are doing. This presentation concerns what it means to have the understanding of a piece of mathematics. For the learner, we make the case for the existence at least five dimensions to this understanding: a skill-algorithm dimension, a property-proof dimension, a useapplication (modeling) dimension, a representation-metaphor dimension, and a history-culture dimension. For the teacher, there are at least four realms: didactical content knowledge; concept analysis; problem analysis; and connections and generalizations to other mathematics. Nederland in TIMSS-2011: Rekenprestaties van leerlingen in groep 6 van het basisonderwijs in de afgelopen 16 jaar Martina Meelissen & Marjolein Drent (Universiteit Twente) Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS) is een internationaal vergelijkend onderzoek onder leerlingen in groep 6 van de basisschool naar het onderwijs in rekenen en natuuronderwijs. Sinds 1995 wordt TIMSS elke vier jaar uitgevoerd. Meer dan 300.000 leerlingen over de hele wereld hebben in het voorjaar 2011 deelgenomen aan TIMSS.In Nederland hebben iets meer dan 3200 leerlingen de TIMSS-toets gemaakt. De resultaten van TIMSS-2011 zijn in december 2012 bekend gemaakt. Tijdens de presentatie zullen wij de resultaten van TIMSS-2011 toelichten. Periodieke Peiling van het Onderwijsniveau rekenen-wiskunde einde basisschool (PPON) Floor Scheltens (Cito) Na peilingsonderzoeken in 1987, 1992, 1997 en 2004 is in 2011 de vijfde peiling Rekenen-Wiskunde eind groep 8 uitgevoerd. De gevonden resultaten geven de trend weer in de ontwikkeling van de vaardigheid van leerlingen en bieden daarmee gegevens voor een discussie over het niveau en de sterke en zwakke punten van het reken-wiskundeonderwijs. Tijdens deze lezing worden de belangrijkste conclusies van de peiling van 2011 gepresenteerd.
Symposia Het Groot Nationaal Rekenonderzoek Marthe Straatemeier, Han van der Maas, Brenda Jansen (Universiteit van Amsterdam), Kees Hoogland (APS), Evelyn Kroesbergen, Sylvia van Borkulo, Marja van den Heuvel-Panhuizen (Universiteit Utrecht), Kees van Putten & Marian Hickendorff (Universiteit Leiden) Het Groot Nationaal Rekenonderzoek (GNRO) is een initiatief van NTR, VPRO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek NWO en enkele onderzoeksgroepen in Nederland. Op de website van het Groot Nationaal onderzoek konden bezoekers in 2012 verschillende rekentesten maken. Deelnemers konden meedoen aan onderzoekjes over bijvoorbeeld rekenangst, dyscalculie en rekenstrategieën. Uiteindelijk hebben meer dan 5000 deelnemers aan één of meer testen deelgenomen, waarbij het mogelijk was alle datasets koppelen. In dit symposium presenteren we de eerste resultaten van deze unieke dataset.
Rekenonderzoek vanuit de rekenlectoraten om zicht te krijgen op de kennisbasis binnen de opleiding Diny van der Aalsvoort (Hogeschool Saxion), Sui Lin Goei & Jarise Kaskens (Hogeschool Windesheim), Mieke van Groenestijn, Marjolein Kool & Marianne Konings (Hogeschool Utrecht), Ronald Keijzer & Josje van der Linden (Hogeschool iPabo) De prestaties voor rekenen-wiskunde moeten omhoog. ‘Begin bij de leraar’ is daarbij het devies. Sinds 2001 zijn er lectoren werkzaam in het Hoger Beroepsonderwijs. Lectoren doen onderzoek ten behoeve van de beroepspraktijk en de ontwikkeling van de opleiding, waar zij zijn aangesteld. Er zijn momenteel vier lectoren werkzaam op het gebied van reken-wiskundeonderwijs. In dit symposium wordt uitgelegd wat praktijkgericht onderzoek is en wat we daar binnen de vier rekenlectoraten onder verstaan. Daarnaast een schets van vier voorbeelden van praktijkgericht onderzoek dat binnen de vier lectoraten wordt uitgevoerd. Een referent zal reflecteren op de inhouden.
Parallellezingen Leerlingen in het speciaal basisonderwijs kunnen meer op het gebied van rekenen-wiskunde Marjolijn Peltenburg & Marja van den Heuvel-Panhuizen (Freudenthal Instituut & Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht) In deze parallellezing presenteren we het Impulse project van het Freudenthal Instituut. In dit onderzoeksproject staat de vraag centraal of leerlingen in het speciaal basisonderwijs (sbo), die een flinke leerachterstand kunnen hebben vergeleken met hun leeftijdsgenoten in het gewone basisonderwijs, meer kunnen op reken-wiskundig gebied dan doorgaans wordt gedacht. Rekenvaardigheid empirisch onderzocht: hoe rekenen Nederlandse basisschoolleerlingen? Marian Hickendorff (Universiteit Leiden) De rekenvaardigheid van Nederlandse basisschoolleerlingen is een onderwerp van felle debatten, waarbij de verschillende standpunten niet altijd door empirische bevindingen ondersteund worden. Mijn promotieonderzoek aan de Universiteit Leiden - in samenwerking met Cito - heeft juist een sterk empirisch karakter, met verschillende onderzoeken naar hóe kinderen rekenen. Startend vanuit aanvullend strategieënonderzoek bij PPON zijn ook nieuwe onderzoeken opgezet, onder andere op het vlak van strategiekeuzes en de invloed van contexten in rekenopgaven bij taalzwakke leerlingen. Onderwijsbehoeften rekenen-wiskunde verhelderen met hulp van didactische modellen Henk Rietdijk & Jacquelien Bulterman (Christelijke Hogeschool Ede) In deze lezing doen wij verslag van een onderzoek met basisschoolleerkrachten, pabostudenten en opleiders naar de steun die het drieslagmodel en de handelingsniveaus (protocol ERWD) hen bood bij het beschrijven van onderwijsbehoeften van kinderen bij rekenen-wiskunde. Wij maken daarbij gebruik van een selectie van videoregistraties van gesprekken die zij voerden met kinderen. Tevens wordt duidelijk hoe deze modellen (aanstaande) leraren bewust maakte van langer lopende leerlijnen en het belang van onderliggende didactiek. Didactiek van reken-wiskundedidactiek Jorryt van Bommel (Karlstad University, Zweden) Waar moet ik als lerarenopleider aan denken bij het geven van opleidingsonderwijs rekenen-wiskunde en didactiek? Welke stappen moeten studenten maken om de didactiek tot zich te kunnen nemen en wat zijn belangrijke factoren om mee te nemen in de voorbereiding lessen op de opleiding? Antwoorden op deze vragen staan beschreven in mijn proefschrift “Improving teaching, improving learning, improving as a teacher – Mathematical knowledge for teaching as an object of learning”. In deze parallellezing wordt kort aandacht besteed aan het design van de studie, waarna de resultaten worden gepresenteerd, ondersteund met voorbeelden uit de verzamelde data.
Meet the speakers Meet the speaker: Zalman Usiskin Zalman Usiskin (University of Chicago) In deze bijeenkomst kunt in gesprek met de spreker van de openingslezing ‘What does it mean to understand some mathematics?’ Er is gelegenheid tot vragen en discussie naar aanleiding van de lezing, maar u kunt bijvoorbeeld ook van gedachten wisselen over reken-wiskundeonderwijs in de U.S.A. en in Nederland. Meet the speakers: Martina Meelissen & Marjolein Drent Martina Meelissen & Marjolein Drent (Universiteit Twente) In deze bijeenkomst kunt in gesprek met de sprekers van de lezing ‘Nederland in TIMSS-2011: Rekenprestaties van leerlingen in groep 6 van het basisonderwijs in de afgelopen 16 jaar’. Er is gelegenheid tot vragen en discussie. U kunt bijvoorbeeld van gedachten wisselen over mogelijke oorzaken van de gepresenteerde onderzoeksresultaten, of over implicaties ervan voor het onderwijs. Meet the speaker: Jorryt van Bommel Jorryt van Bommel (Karlstad University, Zweden) In deze bijeenkomst kunt in gesprek met de spreker van de parallellezing ‘Didactiek van rekenwiskundedidactiek’. Er is gelegenheid tot vragen en discussie. U kunt bijvoorbeeld van gedachten wisselen over de mate waarin resultaten herkenbaar en toepasbaar zijn voor lerarenopleiders in Nederland en verschillen en overeenkomsten in het onderwijs- en opleidingssysteem in Nederland en Zweden.
Werkgroepen De lege getallenlijn als hulpmiddel in een diagnostisch instrument voor rekenen-wiskunde in groep 5 Jorine Vermeulen (Universiteit Twente & Cito) In deze werkgroep worden deelnemers betrokken bij de ontwikkeling van een diagnostisch instrument voor rekenen-wiskunde in groep 5. De deelnemers krijgen hierdoor de gelegenheid meer kennis op te doen over de functie van diagnostisch toetsen in het onderwijs. Daarnaast wordt hen gevraagd met hun expertise een concrete bijdragen te leveren aan de ontwikkeling van ons instrument. Met Kijken naar Kinderen een brug slaan tussen theorie en onderwijspraktijk Belinda Terlouw (Katholieke Pabo Zwolle) Een werkgroep waarin het concept uit de doeken wordt gedaan geïllustreerd met concrete voorbeelden. We gaan vervolgens samen aan de slag. Wat kunnen wij zelf waarnemen en hoe verhoudt zich dit tot wat leraren en studenten kunnen waarnemen? Dit om te ontdekken wat onze rol kan zijn in de begeleiding van beide doelgroepen. Kansrijke combinatiegroepen; waarin niveauverschil wel telt maar niet zwaar weegt Fenje Louwsma-Koksma & Jiska van Hall (Cedin educatieve dienstverlening) Onderwijs in combinatiegroepen wordt kansrijk wanneer leerkrachten de kunst leren verstaan van het verbinden. Door het verbinden van jaargroepen in de rekeninstructie kan het aantal instructies dat per dag moet worden gegeven worden gereduceerd, de kwaliteit van de instructie worden vergroot en kan er meer tijd in het rooster worden vrijgemaakt voor zorgleerlingen. Hoe? Dat hoor en zie je tijdens deze werkgroep! Vanuit talenten van kinderen werken aan rijkere rekenopbrengsten. Nico Eigenhuis (Animaz), Marianne Soeters & Suzanne van Assenberg (NTO-Effekt) In deze werkgroep willen wij u deelgenoot maken van onze ervaringen met het verbeteren van de rekenaanpak in het primair onderwijs. De talenten van kinderen staan daarbij centraal. In onze aanpak gaan we op zoek naar factoren die het leren van kinderen stimuleren.
Evalueren van het niveau van opleidingen in het hoger onderwijs - Implicaties voor de Pabo? Trudy Rexwinkel, Jacques Haenen (Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht) & Albert Pilot (Faculteit Sociale Wetenschappen & Faculteit Bèta Wetenschappen, Universiteit Utrecht) In deze werkgroep wordt een instrumentarium geïntroduceerd waarmee het niveau van opleidingen in het hoger onderwijs valide en betrouwbaar geëvalueerd kan worden. Aangegeven wordt hoe het instrumentarium kan worden toegepast op andere domeinen, zoals bijvoorbeeld het domein van de pabo. Voor het niveau van rekenen-wiskunde zal één van de studies worden toegelicht waarop een deel van het instrumentarium rust: elementaire wiskunde.
Presentaties De relatie tussen het gebruik van de indirecte optelstrategie en conceptuele kennis van het complementariteitsprincipe Greet Peters, Joke Torbeyns, Bert De Smedt, Pol Ghesquière & Lieven Verschaffel (Katholieke Universiteit Leuven) De indirecte optelstrategie is een handige rekenstrategie waarbij men een aftrekopgave oplost door bij het kleinste getal aan te vullen tot het grootste (vb. 75−43=? via “43+30=73 en 73+2=75, dus het antwoord is 30+2=32”). Volwassenen maken frequent en efficiënt gebruik van deze hoofdrekenstrategie, maar kinderen blijken dit slechts zelden te rapporteren. In deze presentatie gaan we dieper in op een mogelijke verklaring hiervoor: het gebrek aan kennis van het complementariteitsprincipe (t.w. als a−b=c, dan c+b=a). Stand van zaken op de pabo Ronald Keijzer (Hogeschool iPabo) Al verschillende keren is onderzocht wat de studielast en contacttijd is voor rekenen-wiskunde op de pabo's. Tijdens deze presentatie worden resultaten getoond van de stand van zaken anno 2012. Het getoonde onderzoek richt zich op de studielast en contacttijd voor studenten die in hun derde jaar de landelijke kennisbasistoets moeten afleggen. Rekenen met (hoog)begaafde leerlingen Suzanne Sjoers (APS) Een ontdekkingsreis door de leerlijn eXcellent rekenen voor (hoog)begaafde rekenaars geeft antwoorden op de volgende vragen: Wat zijn de ervaringen van scholen die werken met deze leerlijn? Wat zijn de eerste resultaten van onderzoek naar succesfactoren van deze leerlijn? Wat zijn handvatten voor scholen die zelf zo'n leerlijn voor (hoog)begaafde rekenaars willen opzetten? Strategiegebruik en prestaties bij het oplossen van vermenigvuldig- en deelopgaven in nationaal peilingsonderzoek Marije Fagginger Auer (Universiteit Leiden & Cito), Marian Hickendorff & Cornelis van Putten (Universiteit Leiden) In deze presentatie wordt dieper ingegaan op één van deze gebieden: het meercijferig vermenigvuldigen en delen. Hierbij draait het echter niet in de eerste plaats om de prestaties met deze bewerkingen, maar om de oplossingsstrategieën die leerlingen gebruiken wanneer zij deze bewerkingen uitvoeren. In de presentatie worden de resultaten van verkennende analyses van het strategiegebruik bij de peiling van 2011 besproken. Hierbij komt aan bod hoe vaak verschillende strategieën werden toegepast en met hoeveel succes, en hoe deze resultaten zich verhouden tot die van eerdere peilingen. Ook worden patronen van strategiegebruik binnen leerlingen en verschillen tussen jongens en meisjes besproken.
Succesfactoren voor de inzet van (online) leernetwerken binnen PABO’s ter verwerving van de kennisbasis rekenen/wiskunde Emmy Vrieling en Inne Vandyck (Open Universiteit, LOOK), Nico Olofsen & Ronald Keijzer (Hogeschool iPabo), Niek Hartmanns & Sacha Timmer (deeltijdstudenten Hogeschool iPabo) Net als bij alle PABO’s, ligt er voor de iPabo de uitdaging van de implementatie van de kennisbasis rekenen-wiskunde in het curriculum. Vanuit deze uitdaging is door het Wetenschappelijk Centrum Leraren Onderzoek (LOOK) en de iPabo een (online) leernetwerk ontwikkeld en gevolgd ter ondersteuning van tweedejaars deeltijd studenten bij het verkrijgen van de kennisbasis. In deze sessie presenteren de docent, enkele studenten en de onderzoekers hun bevindingen rondom geschikte tools, bevorderende factoren en belemmerende factoren. Reken-wiskundemethodes onderzocht – gelegenheid tot leren van aftrekken tot 100 in twee reken-wiskundemethodes Marc van Zanten (pabo Edith Stein, Saxion Hogescholen / Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht) en Marja van den Heuvel-Panhuizen (Freudenthal Instituut, Universiteit Utrecht) De gelegenheid tot leren die een reken-wiskundemethode biedt, wordt bepaald door het wat en het hoe van die methode. Het wat betreft de leerinhoud die wordt aangeboden en de prestatieverwachtingen. Het hoe betreft de presentatie van de geboden leerinhoud, vanuit het perspectief van het faciliteren van het leren van de geboden leerinhoud. In deze presentatie geven we een doorkijkje in de gelegenheid tot leren van aftrekken tot 100 in twee methodes, vanuit de drie perspectieven leerinhoud, prestatieverwachtingen en faciliteren van leren. Toetsen voor de poort: voorspellende waarde en wat doe je ermee? Peter Eskens (Haagse Pabo) In juni 2011 en 2012 hebben we bij de aanstaande eerstejaars een intaketoets afgenomen. In 2011 hebben we gebruik gemaakt van een zelf ontworpen tempo-toets en in 2012 van de WISCATproeftoets van het CITO. Op basis van de toetsresultaten zijn de studenten ingedeeld in niveaugroepen. De studenten kregen in grote groepen college van een vakdocent gevolgd door tutoring door ouderejaars studenten in kleine niveaugroepen. Vervolgens hebben we berekend in hoeverre de intaketoetsen de resultaten van de eerste WISCAT afname in het jaar voorspellen, in hoeverre de intaketoetsen studie-uitval voorspellen en welke groep(en) studenten het meest profiteren van het door ons gekozen begeleidingsmodel.
