Twee of meer talen Kunnen we er mee omgaan?
Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer
KNO/CSK 04-12-12
1
Toename twee- of meertaligheid • Positieve ontwikkelingen: – Scholing, handel, gemengde huwelijken
• Negatieve ontwikkelingen: – migratiestromen, werkgelegenheid
KNO/CSK 04-12-12
2
Status twee/meertaligheid • Culturele en hoog opgeleide elite: hoog aangeschreven
• Minderheidsgroepen: negatieve emoties
• Discussie over meertaligheid is ook altijd sociologische en culturele discussie
KNO/CSK 04-12-12
3
Herta Müller Nobelprijs literatuur 2009 • Van de ene taal naar de andere vinden er veranderingen plaats
• De blik van je moedertaal laat zich confronteren met dat wat in de vreemde taal anders wordt gezien
KNO/CSK 04-12-12
4
Afuk-uitgave • Ik zwaai even
• Zal ik de glazen doen?
KNO/CSK 04-12-12
5
Simultane en successieve tweetaligheid • Simultaan:
Successief:
– twee moedertalen
- een tweede taal
– 0-7 jaar
- > 10 jaar
– overlappende hersenactiviteit
- geen overlapping
– spontaan ontwikkelingsproces
- leerproces vanuit vertalen
KNO/CSK 04-12-12
6
Twee moedertalen • Beide talen duidelijk onderscheiden door persoon of situatie
• Vader-moeder • Thuis-school • Leerkracht 1-Leerkracht 2
KNO/CSK 04-12-12
7
Eerste levensjaar • Klankherkenning (1) • vanaf 6 maanden taalspecifieke klankherkenning en intonatiepatronen
• Klankproduktie (4) • vanaf 6 maanden taalspecifiek brabbelen • de tongval KNO/CSK 04-12-12
8
Rijke omgeving: communicatie door kijken, lachen en vocaliseren • Luisteren, liedjes zingen, benoemen
• Tijd
KNO/CSK 04-12-12
9
Tweede levensjaar • Woordbegrip (2) • persoonlijk woordenboek
• Woordproductie (5)
KNO/CSK 04-12-12
10
Taalontwikkeling • Tractor, amen
• Sherry, tapas
• Acuoor, fufa, hame
• Persoonlijke competentie
KNO/CSK 04-12-12
11
Rijke omgeving: praten • Woordenschatontwikkeling
• Benoemen, aanwijzen, vertellen.
• Eenvoudige prentenboeken.
KNO/CSK 04-12-12
12
Woordenschatontwikkeling • Ingebed in een context
– Eh-eh-eh
wat is er?
– Ebbe
wat moet jij hebben?
– die
de zakdoek?
– A-oe
alsjeblieft, de zakdoek
– Aste
zo, nu gaan we lekker slapen
– Lape?, tuste? Ja lekker slapen en wel terusten! – Tuste!
KNO/CSK 04-12-12
13
Woordenschatontwikkeling • Bij, zoem ( ja, de bijen zoemen) • Bij weg ( ja, de bij is naar de bloemetjes toe) • Bloemen? ( ja, de bijen gaat honing halen) • Honing, lekker brood ( is de honing lekker op brood?) ja en beschuit ( en ook op de beschuit?) • (wil jij een beschuit met honing? Dan gaan we daarna slapen) • Ja. • De volgende dag: (wil jij een beschuit?) • Ja, niet honing. • Niet slapen • Pindakaas!
KNO/CSK 04-12-12
14
Taalontwikkeling • Bloemenwaterzeef • Monden • Heb jij die gebrookt? • Jij hebt een foute mond • Doe je hoofd eens open.
KNO/CSK 04-12-12
15
Derde levensjaar
• Zinsbegrip (3)
• Zinsproductie (6)
KNO/CSK 04-12-12
16
Woorden in context plaatsen • Ik ben so dorst – Heb jij zo’n dorst, zullen we wat te drinken halen?
• Ik doe zo laten staan – Zet jij het zo neer, dat kan niet, kijk maar, dat gaat vallen het is te smal.
KNO/CSK 04-12-12
17
Rijke omgeving: voorlezen • Start literaire beleving
• Eén boekje moet vaak voorgelezen worden
• Holistische ervaring
KNO/CSK 04-12-12
18
KNO/CSK 04-12-12
19
Taal komt kinderen aangewaaid, mits
• Vanuit luisteren een gesprek aangaan • Betekenissen uitbreiden • Voorlezen • Rijmen en zingen
KNO/CSK 04-12-12
20
Interactief taalonderwijs • Kindvolgend
• Geen vragen stellen
• Antwoorden en uitleg geven
KNO/CSK 04-12-12
21
Inteferentieverschijselen Two shoeen – twee schoenen
Klein housje – klein huisje
I have this apple eaten – ik heb deze apple gegeten
KNO/CSK 04-12-12
22
Engelse ouders in een Nederlandse omgeving Vader: Which one do you want? Kind: the yellow one Vader: All right, would you please order? Kind: mag ik vier bananengebakjes?
KNO/CSK 04-12-12
23
Stadia bij interferentie Een- en tweewoorduitingen:
Book Mag niet
Woorden afwisselend in beide talen:
Sit down Deur toe
KNO/CSK 04-12-12
24
Stadia bij interferentie Grammaticale regels van de
Ik ben zining
ene taal op de andere toepassen
A beautiful housje
KNO/CSK 04-12-12
25
Europese context • Europese top Barcelona, 2002:
• Vroeg tweetalig onderwijs: sleutel tot verstaan van andere talen en culturen
KNO/CSK 04-12-12
26
Start leeftijden • Luxemburg, Noorwegen en Oostenrijk: vanaf 6 jaar • Italië: vanaf 7 jaar • België: vanaf 12 jaar • Andere landen: tussen 8 en 11 jaar
KNO/CSK 04-12-12
27
Nederland • Tweetalig vervolgonderwijs sterk gegroeid, nu strenge selectie
• Daardoor vraag naar Engels op de basisschool
• Scholen moeten leerlingen werven met specifieke projecten
KNO/CSK 04-12-12
28
Onderzoeksvragen • Is het vroeg aanbieden van Engels effectief?
• Gaat het vroeg aanbieden van Engels ten koste van het Nederlands?
• Wat betekent het vroeg aanbieden van Engels voor anderstalige kinderen?
KNO/CSK 04-12-12
29
Cohorten • 2003/2004
• 34 kinderen
• 2004/2005
• 123 kinderen
• 93 Nederlandstalige en 60 niet-Nederlandstalige
• 2007
kinderen • 135 kinderen
• 2008 KNO/CSK 04-12-12
30
Engels (partiële immersie) • 12 maanden taalbegrip
2;5 2;5 2;10
taalproductie: 2;1 2;1
2;4
2;5 2;1
24 maanden taalbegrip
2;10
taalproductie
2;4
KNO/CSK 04-12-12
31
Engels (totale immersie) • Kinderen scoorden na 12 maanden Engels op hetzelfde niveau als het Nederlands.
• N=17
KNO/CSK 04-12-12
32
Heeft vroeg aanbieden van Engels een negatief effect op het Nederlands? • Partieel: • 2003/2004
n=88
TBQ1=106
TBQ2=106
• 2004/2005
n=60
TBQ1=105
TBQ2=106
TBQ1=95
TBQ2=106
• Totaal: • 2004/2004 n=17
KNO/CSK 04-12-12
33
Is vroeg aanbieden van Engels nadelig voor anderstalige kinderen? • 2003/2004
n=7
TBQ1= 78
TBQ2=100
• 2004/2005
n=8
TBQ1= 90
TBQ2=98
• 2007
n= 60
TBQ2=90
KNO/CSK 04-12-12
34
Vorderingen in een school met Ned/Eng aanbod. Start groep 1 en start groep 2 • Jongen (Russich)
68
91
+ 23
• Meisje (Engels)
72
106
+ 34
• Meisje (Engels)
80
110
+ 30
• Meisje (Berber)
81
95
+ 14
• Jongens (Surinaams)
71
85
+ 14
• Jongen (Spaans)
85
115
+ 30
• Jongen (Antilliaans)
88
99
+ 11
KNO/CSK 04-12-12
35
Conclusies • Geen negatief effect op het Nederlands, ook niet voor allochtone kinderen • Bij partiële immersie wordt een beetje Engels geleerd, in het eerste jaar meer dan in het tweede jaar. • Kwestie van taalaanbod,of is het toch niet meer dan een spelletje? • Totale immersie meer effect dan partiele immersie
KNO/CSK 04-12-12
36
Eindverslag PLiPP • Eveneens geen eenduidige conclusies • Belangrijk: – Tijd – Native speaker
KNO/CSK 04-12-12
37
Eindverslag PLiPP • Eveneens geen eenduidige conclusies
• Vanaf groep 1 echt effectief??
• Oudere leerlingen leren sneller KNO/CSK 04-12-12
38
Tweede taalverwerving • Bewust vertaalproces
• Methodische aanpak.
• Kennis eigen taal van invloed
• Geen overlappende hersengebieden KNO/CSK 04-12-12
39
HERTA MÜLLER Nobelprijs literatuur 2009 • Voordelen van twee of meertaligheid: Woorden hebben gevoelsbetekenissen en daarom kunnen woorden in verschillende talen een verschillend licht op de dingen werpen. in elke taal zitten andere ogen. KNO/CSK 04-12-12
40
Algemene vraag • Simultane taalverwerving
• Successieve taalverwerving
• Meer thuistaal dan
• Schooltaal?
schooltaal?
KNO/CSK 04-12-12
41
Algemene vraag • Simultane taalverwerving
• Successieve taalverwerving
• Meer thuistaal dan
• Schooltaal?
schooltaal?
KNO/CSK 04-12-12
42
