Duurzaam ondernemen betekent voor Dow: aandacht en zorg voor het milieu, onze werknemers en de mensen in onze omgeving in combinatie met economische ontwikkeling. Duurzaamheid is niet iets dat alleen op papier staat, maar waar we ook echt concreet mee aan de slag zijn. In dit verslag leest u over onze duurzaamheidsinspanningen en -resultaten in 2004.
Copyright © The Dow Chemical Company (1995-2005). All Rights Reserved.
Dit is Dow The Dow Chemical Company werd in 1897 opgericht door Herbert H. Dow in Midland, Michigan. Van een producent van kunststoffen en chemicaliën is Dow uitgegroeid tot een toonaangevend wetenschaps- en technologiebedrijf met een jaarlijkse omzet van 40 miljard dollar. Dow verricht baanbrekend onderzoek naar nieuwe toepassingen en technieken, en produceert wereldwijd meer dan 3.200 verschillende producten op 165 locaties in 37 landen. Onze producten kun je overal tegenkomen, in onder meer meubelen, auto’s, cosmetica en verf, maar ook in medische toepassingen. Wij willen niet alleen een zo goed mogelijk product afleveren, we willen dat product ook op een verantwoorde, duurzame manier maken. Met aandacht voor de mensen en voor het milieu. Dow in de Benelux Dow Benelux is een geïntegreerd onderdeel van The Dow Chemical Company. In 1955 werd in Rotterdam gestart met de eerste activiteiten – tien jaar later werd de eerste productievestiging in Terneuzen officieel geopend en nog eens tien jaar later de vestiging in Tessenderlo. In 2005 hebben we dus drie jubilea te vieren. Inmiddels bestaat Dow in de Benelux uit negen vestigingen met in totaal 32 fabrieken in Nederland en België. Er werken ruim 2.600 mensen en dagelijks zijn er vele honderden medewerkers van onderaannemers aan het werk. De Benelux-vestigingen leveren aan de verschillende businesses, ofwel divisies van Dow, die wereldwijd opereren. Naast productie vinden er in de Benelux commerciële activiteiten plaats, maar bijvoorbeeld ook onderzoek en productontwikkeling. Bovendien zijn er ondersteunende functies als Veiligheid, Gezondheid & Milieu en Personeelszaken, en grensoverschrijdende dienstverlening zoals Inkoop en Automatisering gevestigd.
Vestigingen Dow in de Benelux is een geïntegreerd onderdeel van The Dow Chemical Company, en bestaat uit negen vestigingen in Nederland en België.
Dow Brussel Aantal werknemers
3
Kernactiviteiten
In Brussel is het Dow Office of EU Government Affairs and Public Policy gevestigd. Dit kantoor richt zich met name op zaken van de Europese Unie en de lobby op het gebied van chemiebeleid.
Adres
Schuman Centre Rond-Point Schuman 6, Box 5 B-1040 BRUSSEL
Telefoonnummer
+32 (0) 2 2387838
Dow Delfzijl Aantal werknemers
52
Kernactiviteiten
In Delfzijl produceert Dow grondstoffen voor de polyurethaanindustrie. Het gaat om de destillatie van ruwe MDI (methyleen difenyl isocyanaat), een grondstof voor polyurethaanschuimen, isolatiematerialen en kunstvezels voor onder andere de bouw.
Adres
Heemskesweg 45 9936 HE Delfzijl
Telefoonnummer
+31 (0)596 67 5000
Dow Edegem Aantal werknemers
153
Kernactiviteiten
In Edegem zijn het dienstencentrum en verkoopkantoor voor de Benelux gevestigd inclusief een verkoopkantoor van Dow AgroSciences.
Adres
Prins Boudewijnlaan 41 B-2650 Edegem
Telefoonnummer
+ 32 (0)34 50 2011
Dow Kallo Aantal werknemers
91
Kernactiviteiten
De vestiging in Kallo is onderdeel van de Dow Haltermann Custom Processing groep die specialistische chemicaliën verwerkt voor klanten.
Adres
Ketenislaan 3 Haven 1972 B-9130 Kallo
Telefoonnummer
+32 (0)3 570 02 24
Dow Rotterdam Aantal werknemers
8
Kernactiviteiten
In Rotterdam is het kantoor van Dow Global Capital Procurement gevestigd.
Adres
Heer Bokelweg 129 Postbus 1310 3000 BH Rotterdam
Telefoonnummer
+31 (0)10 4430011
Dow Terneuzen Aantal werknemers
2.114
Kernactiviteiten
Terneuzen is de grootste productievestiging van Dow buiten de Verenigde Staten. Er staan 26 fabrieken die kunststoffen en chemicaliën maken. De grondstoffen nafta en LPG worden hier in krakers omgezet in ethyleen, propyleen, butadieen en benzeen. Deze dienen op hun beurt weer onder meer als grondstof voor de productie van bulkchemicaliën, zoals propyleen, styreen, cumeen en ethyleenoxide, en kunststoffen zoals polyethyleen, polystyreen, polyurethanen en latex. Daarnaast zijn er ondersteunende diensten en de Europese afdelingen voor Accounting en Research & Development gevestigd.
Adres
Herbert H. Dowweg 5 4542 NM Hoek
Telefoonnummer
+31 (0)115 671234
Dow Tertre Aantal werknemers
53
Kernactiviteiten
In Tertre produceert Dow polyether polyols. Dit is een grondstof voor polyurethaanschuim, dat verwerkt wordt in onder meer auto’s, ijskasten en bedden en veel toegepast wordt in de bouw. Polyether polyols worden verder gebruikt voor de productie van polymeren voor onder meer lijm, lakken en kunststof materialen.
Adres
Rue de la Carbo, 10 bp3 B-7333 Tertre
Telefoonnummer
+32 (0)65 52971
Dow Tessenderlo Aantal werknemers
158
Kernactiviteiten
In Tessenderlo produceert Dow polystyreen en hoge-dichtheidspolyethyleen. Het gaat om kunststoffen voor de productie van uiteenlopende verpakkingsmaterialen en om kunststoffen die worden toegepast in coatings, draagtassen, emmers, vuilniszakken en allerhande huishoudartikelen.
Adres
Havenlaan 7 B-3980 Tessenderlo
Telefoonnummer
+32 (0)13 61 9111
Dow Zwijndrecht Aantal werknemers
9
Kernactiviteiten
In Zwijndrecht produceert Dow Cellosize™. Cellulose wordt toegepast in onder meer verf, bouwmaterialen en persoonlijke verzorgingsmiddelen.
Adres
Nieuweweg, Haven 1053 B-2070 Zwijndrecht
Telefoonnummer
+32 (0)3 253 0655
Markten Dow produceert in de Benelux kunststoffen en chemicaliën die verwerkt worden in diverse eindproducten. Dow levert aan de volgende markten: Meubelen en woninginrichting, voor de productie van bijvoorbeeld meubelstof, schuimrubbervulling en tapijt Onderhoud en constructie van gebouwen, voor de productie van bijvoorbeeld verf, coatings, (vorstbestendig) cement, schoonmaakmiddelen en isolatiematerialen Woningverbetering, voor de productie van bijvoorbeeld vinylvloeren, plafondsystemen en waterbestendigheidsmiddelen Persoonlijke en huishoudelijke verzorging, voor de productie van bijvoorbeeld zeep, shampoo, crème en lotion Gezondheid en medicijnen, voor de productie van bijvoorbeeld contactlenzen, luiers, sportattributen en chirurgische materialen zoals handschoenen Waterzuivering, voor de productie van bijvoorbeeld speciale membranen en ionenwisselaars Voeding, voor de productie van bijvoorbeeld toevoegingen voor sauzen en verpakkingen Transport, voor de productie van bijvoorbeeld antivries, carosseriedelen, lakken, kussens en dashboards Papier en publiciteit, voor de productie van bijvoorbeeld papier(coatings), inkten en labels Elektronica en amusement, voor de productie van bijvoorbeeld pc’s, camera’s, GSM’s, cd’s, halfgeleiders en isolatie voor bekabeling
Bestuur en toezicht In 2004 is de Raad van Bestuur van Dow Benelux B.V. vernieuwd. De voorzittershamer is in handen gebleven van Gerard van Harten. Ed de Graaf, al enige jaren lid van de Raad van Bestuur, werd benoemd tot vice-voorzitter. Nieuw in het bestuur is Dré Galle, financieel directeur Dow Benelux. Daarnaast is Marc Sloot, juridisch adviseur Dow Benelux, aangesteld als secretaris van de Raad van Bestuur. Dow Benelux B.V. omvat de activiteiten van de Dow-vestigingen in Nederland. De Belgische vestigingen zijn ondergebracht in aparte vennootschappen met elk een eigen bestuur. Leden van de Raad van Bestuur van Dow Benelux B.V. vormen samen met de vestigingsmanager het bestuur van deze vestigingen.
Samenstelling Raad van Bestuur Dow Benelux B.V.: ● ● ● ●
Gerard van Harten, voorzitter* Ed de Graaf, vice-voorzitter Dré Galle* Marc Sloot, secretaris*
* Tevens bestuurder Belgische vestigingen
De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor het algemene bestuur van de vennootschap. Zij werkt nauw samen met de site leadership teams (management teams) die verantwoordelijk zijn voor de dagelijkse bedrijfsvoering van de vestigingen. Leden van de Raad van Bestuur zitten in de verschillende site leadership teams. Dow volgt de voor het bedrijf relevante richtlijnen en standaarden voor corporate governance (goed ondernemingsbestuur). Belangrijk daarbij is een heldere structuur voor het bestuur en de controle van de verschillende Dow-rechtspersonen in de regio. Toezicht De Raad van Commissarissen van Dow Benelux B.V. houdt toezicht op het bestuur van de onderneming en adviseert de Raad van Bestuur. Deze raad bestaat uit: ● ● ●
Arnold Allemang, Voorzitter (lid Board of Directors van The Dow Chemical Company) Bart Groot (voormalig vice president Central & Eastern Europe en general manager Dow Central Germany) Theo Walthie (vice president Dow Business Group Hydrocarbons & Energy)
Duurzaam ondernemen Duurzaamheid staat centraal bij alles wat wij doen. Dagelijks werken wij aan oplossingen die het leven van medewerkers en de mensen in onze omgeving kunnen verbeteren, de nadelige effecten op het milieu terugdringen en een bijdrage leveren aan economische vooruitgang. Die oplossingen komen terug in de producten die wij maken, maar ook in onze bedrijfsprocessen. Om ook in de 21e eeuw succesvol te blijven, blijven we werken aan de drie aspecten van duurzaamheid: mensen, milieu en economie. Responsible Care Dow neemt deel aan het wereldwijde ‘Responsible Care’-programma van de chemische industrie. Responsible Care richt zich op voortdurende verbeteringen op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Eind jaren tachtig stond Dow in Canada mede aan de wieg van dit programma. Inmiddels is Responsible Care van invloed op alle aspecten van ons bedrijfsproces: van ontwikkeling, productie en distributie tot het gebruik en het verwijderen van producten. Dow hanteert wereldwijd zeer strikte richtlijnen die minimaal voldoen aan wat nationale overheden eisen, maar veelal strenger zijn. Voorbeelden van de duurzaamheidsprestaties van Dow in de Benelux zijn opgenomen in het duurzaamheidsverslag 2004. Op de website Our Commitments laten we voorbeelden zien van onze duurzaamheidsactiviteiten wereldwijd. Ambitieuze doelstellingen In 1996 maakte Dow een aantal ambitieuze doelstellingen bekend voor het verbeteren van de prestaties op het gebied van milieu, gezondheid en veiligheid. Wij kondigden toen onder meer aan het aantal ongevallen, de uitstoot en het energieverbruik drastisch te willen verlagen met respectievelijk 90%, 75% en 20%. In tien jaar tijd zijn we heel ver gekomen. In 2005 maken we de balans op: wat hebben we bereikt en wat kunnen en moeten we nog meer doen? Dat laatste wordt vertaald in nieuwe duurzaamheidsdoelstellingen voor 2015. Dow heeft voor de lange termijn een ‘vision of zero’: we streven naar nul ongevallen, nul gewonden, nul zieken en nul milieuschade. Niet alleen de bedrijfsleiding verplicht zich tot dit streven, maar iedere individuele medewerker. Samen zijn wij verantwoordelijk voor het verwezenlijken van deze nulvisie.
Zaaien en oogsten Een nieuwe strategie en een reorganisatie leidden in 2004 tot een versterking van Dow’s marktpositie en uitstekende financiële resultaten. “En dat zonder de zorg voor mens en milieu uit het oog te verliezen. Het was ons niet gelukt om deze prestatie neer te zetten als we in 2003 niet al belangrijke stappen hadden gezet. Voor ons was 2003 het jaar van de vernieuwing en 2004 het jaar van de verankering.” Gerard van Harten, voorzitter van de Raad van Bestuur van Dow Benelux B.V., blikt terug. Vernieuwde strategie “2004 kun je niet los zien van 2003. In dat jaar voerden we een herstelplan in om het hoofd te bieden aan de moeilijke economische situatie. Met succes: voor het eerst in jaren werd er weer winst gemaakt. Eind 2003 luidde de aanstelling van een nieuwe topman, Andrew Liveris, een reorganisatie in. Die moest de korte-termijnmaatregelen uit het herstelplan omzetten in een vernieuwde strategie en verankeren in de organisatie. In de loop van 2004 kreeg de reorganisatie zijn beslag: het aantal bussinesses werd teruggebracht van acht naar drie en alle afdelingen en functies werden onder de loep genomen. Wereldwijd vervielen er 3000 banen; in de Benelux bleef dat aantal beperkt tot 98. Enerzijds valt dat mee, anderzijds is dat nog steeds een flinke groep mensen waarvan je afscheid moet nemen. Gelukkig konden we de meesten een vervroegd-pensioenregeling aanbieden. Er zijn zo goed als geen gedwongen ontslagen gevallen.” Aandacht voor mens en milieu “Onze strategie mag dan aangepast zijn; de achterliggende filosofie is onveranderd gebleven. We willen onze producten maken met aandacht voor mens en milieu. Daarom hebben veilig werken en het minimaliseren van onze impact op het milieu de hoogste prioriteit. Op het gebied van veiligheid stelden de resultaten ons echter teleur. We hebben het hoge niveau van 2003 niet vast weten te houden. De ongevallenindex is gestegen, terwijl we ons tot doel hadden gesteld om een verdere verbetering te laten zien. Op het gebied van milieu kunnen we positief nieuws melden: zo hebben we bijvoorbeeld minder afval geproduceerd en meer afvalwater biologisch gezuiverd. Ook de uitstoot van broeikasgassen per ton product is als gevolg van een efficiëntere productie gedaald. Absoluut gezien is de uitstoot van broeikasgassen en het energieverbruik wel toegenomen. Dit komt doordat de productie is gestegen in lijn met de verbeterde economische omstandigheden.” Economische ontwikkeling “The Dow Chemical Company heeft in 2004 uitstekende financiële resultaten behaald. Het voorzichtige herstel van de economie heeft hierin zeker een rol gespeeld. De ongekend hoge grondstoffen- en energieprijzen heeft Dow weten op te vangen door meer producten te verkopen tegen een hogere prijs en sterk op kosten te besparen. Je zou het kunnen zien als zaaien en oogsten. Maar wat misschien nog wel het allerbelangrijkste is: al onze medewerkers hebben zich keihard hiervoor ingezet. Zonder hun betrokkenheid en inspanningen waren we zo ver niet gekomen. De prachtige omzet- en winstcijfers zijn echter geen eindpunt: we kunnen niet achteroverleunen. We leven in een dynamische wereld, zowel op economisch als op technologisch gebied. Daarom moeten we snel en slagvaardig kunnen inspringen op veranderingen. Daarin kan ook de overheid een rol spelen, met minder en duidelijker regelgeving en een stimulerend industriebeleid.” Groei The Dow Chemical Company volgt een groeistrategie, waarbij er momenteel veel aandacht is voor de opkomende markt in Zuidoost-Azië. Maar ook in Europa is er nog steeds ruimte voor selectieve groei. We moeten dan wel zélf kansen creëren. Groeien met partners, zoals succesvol op het Valuepark in Terneuzen gebeurt, is onderdeel van onze strategie. Kortom: we blijven zaaien. Jubilea
“In 2005 is het respectievelijk 30 en 40 jaar geleden dat de kiem werd gelegd voor onze vestigingen in Tessenderlo en Terneuzen. En het is dan 50 jaar geleden dat Dow in Rotterdam haar activiteiten in de Benelux begon en we hebben in die jaren veel bereikt. Een mooi moment om daar op feestelijke wijze bij stil te staan. Niet alleen onze medewerkers en zakenrelaties zijn uitgenodigd, maar ook alle mensen uit de regio. We gaan er een bijzonder jaar van maken!” Gerard van Harten, Voorzitter van de Raad van Bestuur
Alzheimertuin “Verzorgingstehuis De Stelle in Oostburg heeft een tuin aangelegd die helemaal is ingericht op Alzheimerpatiënten. Dow steunde dit initiatief met een donatie.”
Middelbare Milieukunde “Dow ontwikkelde in samenwerking met opleidingsinstituut Aviera de opleiding Middelbare Milieukunde. Die opleiding heeft inmiddels een officiële status, en kan door MBO-ers in heel Nederland gevolgd worden.”
In 2004 vervielen bij Dow in de Benelux 98 banen als gevolg van een wereldwijde reorganisatie. De meeste van deze functies vervielen bij Dow in Terneuzen. Voor alle betrokken medewerkers hebben we geprobeerd een passende oplossing binnen of buiten Dow te vinden. Het merendeel is met vervroegd pensioen gegaan. Een aantal mensen heeft binnen Dow een andere functie gekregen en weer anderen hebben we via outplacement geholpen bij het vinden van een nieuwe baan. Wereldwijde reorganisatie The Dow Chemical Company voerde de wereldwijde reorganisatie door om in te kunnen spelen op de veranderde marktomstandigheden. Voor alle vestigingen heeft het bedrijf de optimale organisatiestructuur vastgesteld. Daarbij zijn er niet alleen banen vervallen of gecombineerd, maar zijn er ook nieuwe bijgekomen. Omstreeks juni wist iedereen in de Benelux waar hij of zij aan toe was. Het management, de afdeling Personeel en de ondernemingsraden waren bij de implementatie en afwikkeling van het reorganisatieproces betrokken. Hoewel er de komende jaren veel medewerkers van het eerste uur met pensioen zullen gaan, verwachten we voorlopig weinig problemen met het werven van nieuwe collega’s. Maar wat dat betekent op langere termijn is onduidelijk. Om te voorkomen dat er in de toekomst tekorten aan geschikt personeel ontstaan, proberen we nu al de instroom in technische studierichtingen te bevorderen. Dat doen we onder meer door een intensieve samenwerking met scholen en universiteiten in Nederland en België en door deelname aan diverse onderwijsinitiatieven.
Contractor Awards “Stellingbouwbedrijf Balliauw, bouwbedrijf Van Kerckhoven en kraan- en transportbedrijf Mammoet wonnen in 2004 de Contractor Awards van Dow. Met deze prijzen wil Dow de bedrijven aanmoedigen om zo veilig en efficiënt mogelijk te werken.”
Prettig werken Dow hecht veel belang aan persoonlijke ontwikkeling. Daarom stellen we samen met de medewerkers een persoonlijk ontwikkelingsplan op en bieden we trainingen en opleidingen aan. Bovendien hebben alle medewerkers recht op een veilige werkplek en gezonde werkomstandigheden. Dat geldt uiteraard ook voor de contractors die bij ons werken. Het ziekteverzuim was in 2004 onveranderd laag. Helaas is het aantal ongevallen wèl gestegen. De vestigingen in Tertre, Delfzijl en Zwijndrecht zijn echter al enkele jaren ongevalsvrij. De afdeling Veiligheid, Gezondheid & Milieu doet er alles aan om ook bij de overige vestigingen de ongevallenindex op nul te krijgen. Een goede buur Dow wil een goede buur zijn. Dat betekent dat we eerlijk en open zijn over onze resultaten en standpunten, en luisteren naar wat er leeft in de omgeving. De inbreng van klankbordgroepen vinden we dan ook erg belangrijk. Via donaties in combinatie met vrijwilligerswerk proberen we een directe bijdrage te leveren aan een prettigere leefomgeving voor
omwonenden. 2004
2003
2002
2001
2000
2.661
2.795
2.844
2.647
2.514
20
13
39
24
45
0,61
0,26
0,84
0,51
1,07
3,77%
3,55%
3,49%
3,56%
3,92%
0,2 mln $
0,1 mln $
0,2 mln $
0,2 mln $
0,2 mln $
Mensen
Medewerkers Ongevallen Ongevallenindex* Ziekteverzuim Donaties
* ongevallenindex: het aantal ongevallen per 200.000 gewerkte uren; in 2004 zijn voor het eerst de cijfers van de vestigingen in Kallo, Zwijndrecht en Tertre opgenomen
Donatie voor de Alzheimertuin
De Stelle legt een tuin aan voor Alzheimerpatiënten De eerste contacten tussen Verzorgingstehuis De Stelle in Oostburg en onze afdeling Public Affairs kwamen tot stand aan het begin van 2004. Aanleiding waren de ideeën voor een bijzonder project. Enkele medewerkers van De Stelle hadden het idee gekregen om een tuin aan te leggen die helemaal is ingericht op Alzheimerpatiënten. Een Alzheimertuin, zogezegd. Frank Neve, manager Public Affairs bij Dow in Terneuzen vertelt: “Medewerkers van De Stelle hadden een Alzheimertuin in Italië gezien en daar waren ze erg enthousiast over. Bij Alzheimerpatiënten zie je namelijk dat hun leefwereld steeds kleiner wordt, maar met een dergelijke tuin geef je hen de mogelijkheid om naar buiten te gaan wanneer ze willen. Zo blijven de patiënten in staat om nieuwe indrukken op te doen. En daarmee verbetert hun kwaliteit van leven.” Een tuin om te beleven De tuin wordt ingericht als een gesloten patio, zodat patiënten deze zelfstandig kunnen bezoeken. De indeling is open en overzichtelijk. Bezoekers kunnen aan een ballustrade de tuin rondgaan en hoeven daardoor niet bang te zijn om te verdwalen. Her en der komen herkenningspunten, zoals een waslijn met wasgoed en een waterput. De beplanting stimuleert de zintuigen: de tuin krijgt felgekleurde en geurige bloemen en planten met speciale bladeren om aan te voelen (bijvoorbeeld heel glad, harig of met duidelijke nerven). Om ervoor te zorgen dat ook mensen met een rolstoel van de bloemen en planten kunnen genieten, zijn de plantvakken verhoogd en rolstoeltoegankelijk gemaakt. Een beter leven Frank: “Toen wij over dit project lazen in de media waren wij zeer onder de indruk. De Alzheimertuin zal het dagelijkse leven van een heleboel mensen structureel verbeteren. Het is daarmee een project dat binnen ons donatiebeleid past. We waren erg onder de indruk van de gedrevenheid van de medewerkers van De Stelle om deze tuin te realiseren en besloten 35.000,- beschikbaar te stellen. Onze gedachte daarachter was: als je een dergelijke voorziening aanlegt, moet je het in één keer goed doen. In combinatie met de overige fondsen had De Stelle daarmee voldoende budget voor de aanleg. Met de Alzheimertuin wordt de zorg structureel naar een hoger niveau getild en beschikt West-Zeeuws-Vlaanderen over een voorziening waarvan ze vele jaren plezier kan hebben.” De Alzheimertuin werd op 11 mei 2005 geopend.
Dow ontwikkelt nieuwe opleiding Middelbare Milieukunde
Opleiden voor een beter milieu Een milieukundige opleiding op MBOniveau ontbrak tot nog toe in Nederland. Terwijl juist veel technici op middelbaar niveau dagelijks met milieuvraagstukken te maken krijgen. Dow nam het heft in eigen hand en ontwikkelde in samenwerking met opleidingsinstituut Aviera de opleiding Middelbare Milieukunde. Die opleiding heeft inmiddels een officiële status, en kan door MBO-ers in heel Nederland gevolgd worden. Bij Dow voeren medewerkers van de afdeling Milieu, Gezondheid en Veiligheid het milieubeleid uit. Daarvoor is specialistische kennis nodig op het gebied van onder meer milieutechnologie en wet- en regelgeving. Leen de Graaf, senior HRD-specialist, en Herbie Krocké, trainingscoördinator, leggen uit waarom het onderwijs tekort schoot. Leen: “Voor hoger geschoold technisch personeel zijn er in Nederland opleidingen Milieukunde aan universiteiten en HBO’s. Een post-MBO-studie Milieukunde, vergelijkbaar met de opleiding Middelbare Veiligheidskunde, was er tot voor kort niet.” Herbie vult aan: “En dat terwijl we het bij Dow juist belangrijk vinden om medewerkers met een MBO-diploma op te leiden tot milieufunctionaris. Juist deze mensen slaan een brug tussen het milieubeleid en de dagelijkse praktijk.” Een hele nieuwe opleiding Dow ging niet bij de pakken neerzitten, maar nam contact op met opleidingsinstituut Aviera. Dit instituut verzorgde al geruime tijd de opleiding Middelbare Veiligheidskunde voor de vestiging in Terneuzen. Samen zorgden ze ervoor dat de opleiding Middelbare Milieukunde tot stand kwam. “Een hele nieuwe opleiding van de grond krijgen is geen kleinigheid”, vertelt Leen. “Toch kregen we het voor elkaar dat de eerste twaalf Dow-medewerkers al in oktober met de studie konden beginnen.“ Dow is niet alleen initiatiefnemer van de opleiding Middelbare Milieukunde, maar leverde ook een bijdrage aan de ontwikkeling van de studie. Herbie: “Samen met Aviera stelden we het profiel van een milieufunctionaris op middelbaar niveau op, en bekeken we wat er aan lesmaterialen en literatuur voorhanden was. Verschillende Dow-medewerkers hielpen bij het invullen van de lessen. Ook nu de opleiding gegeven wordt, heeft Dow nog steeds een actieve rol. Cees van Houwelingen, Environmental Leader bij Dow in Terneuzen is docent voor onderdelen uit het lesprogramma.” Kennis én kunde De opleiding Middelbare Milieukunde vergroot de kennis van milieutechnologie, wet- en regelgeving, actuele milieuthema’s en risico-inventarisaties en -evaluaties. Maar ook adviesvaardigheden en arbeids- en organisatiekunde komen aan bod. Daarmee moet de cursist na afloop in staat zijn om als proces- en milieutechnoloog of milieu-inspecteur te functioneren. Leen: “Je moet in zo’n functie het gedrag van je collega’s kunnen beïnvloeden. Hoe je dat bereikt, is ook onderdeel van de studie.” Niet alleen voor Dow-medewerkers De opleiding Middelbare Milieukunde is niet exclusief voor Dow, maar vrij toegankelijk voor cursisten met een HAVOdiploma (met scheikunde en natuurkunde in het vakkenpakket), een MBO-diploma in een technische studierichting of VAPRO B of gelijkwaardig. Ook medewerkers van andere bedrijven kunnen dus de opleiding volgen. Middelbare Milieukunde wordt nu bijvoorbeeld ook in Dordrecht gegeven.
Aanmoedigen van contractors
Contractor Awards moeten veiligheid verder vergroten Stellingbouwbedrijf Balliauw, bouwbedrijf Van Kerckhoven en kraan- en transportbedrijf Mammoet wonnen in 2004 de Contractor Awards van Dow. Met deze prijzen wil Dow de bedrijven aanmoedigen om zo veilig en efficiënt mogelijk te werken. Dow in Terneuzen werkt met tientallen firma’s samen. Samen met Dow zijn de 21 belangrijkste contractors verenigd in de Verenigde Dow Partners. Deze bedrijven komen in aanmerking voor de Dow Contractor Awards. “Zij dragen een grote verantwoordelijkheid, omdat ze een voorbeeldfunctie hebben op onze locatie”, legt Pieter Raes uit. Hij is medeverantwoordelijk voor de veiligheid van de contractors. “We waarderen hun zorg en inzet enorm. Met de Contractor Awards willen we dat laten blijken.” Wat zijn de Contractor Awards? In 2004 werden drie Contractor Awards uitgereikt: de Algemene Award, de Environment, Health & Safety Award en de Runner-up Award. De Algemene Award, waarin wordt gekeken naar onderdelen als veiligheid, techniek en commercie, werd gewonnen door bouwbedrijf Van Kerckhoven. Om de Environment, Health & Safety Award te winnen, is het belangrijk dat een bedrijf hoog scoort op verschillende veiligheidsaspecten. Kraan- en transportbedrijf Mammoet sleepte deze prijs in de wacht. “De Runner-up Award werd pas één keer eerder uitgereikt en is een gelegenheidsprijs voor een bedrijf dat een opvallend positieve trend laat zien”, legt Pieter uit. Stellingbouwbedrijf Balliauw mocht afgelopen jaar deze award in ontvangst nemen. “In het begin dat zij voor ons werkten, eindigden ze achter in de rij. Daarna verbeterden hun prestaties en in 2004 behaalden ze de tweede plaats. Een uitzonderlijk goede prestatie, die we graag wilden belonen.” Beoordelingscriteria De veiligheidsresultaten wegen zwaar mee in de beoordeling voor de Contractor Awards. Pieter: “We houden het aantal ongevallen onder contractors nauwkeurig bij en kijken ook naar oorzaken ervan. We controleren de bedrijven op de uitvoering van de veiligheidsprogramma’s. Zo moet de leidinggevende van het contractorbedrijf verslag uitbrengen over de veiligheid aan de afdeling Veiligheid, Gezondheid en Milieu.” Van de contractors wordt verwacht dat ze oplettend zijn. “Zij zijn verplicht om een onveilige situatie te melden, als ze die waarnemen. De bedrijven met de beste meldingen krijgen hiervoor punten die meetellen in de eindscore. Alle verschillende elementen samen vormen een score. Het bedrijf met de hoogste score verdient de Environment, Health & Safety Award. Voor de Algemene Award liggen de beoordelingscriteria wat anders. We bekijken in dit geval hoe een bedrijf over de hele linie presteert. “ De veiligheidsaspecten tellen nog wel voor 25 procent mee. Maar we kijken bijvoorbeeld ook naar de economische toestand van een bedrijf en hoe ze de zaken financieel afhandelen”, vertelt Pieter. De contractors stimuleren “Je zou de Contractor Awards kunnen zien als een gezonde competitie tussen de bedrijven die voor ons werken”, zegt Pieter. “Welke contractor werkte in 2004 op de meest veilige en efficiënte manier? Maar het is meer dan een competitie. We stimuleren meer dan ooit dat bedrijven vanuit hun vakdiscipline met elkaar samenwerken op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. We hopen dat zij het als een stimulans zien om zo nog veiliger en daardoor efficiënter te werken. Het zou het mooiste zijn als dit uiteindelijk leidt tot optimaal werken zonder ongevallen.”
Gezondheid & veiligheid We zijn zuinig op onze medewerkers. Daarom doen we er alles aan om hen een gezonde en veilige werkplek te bieden. Ondanks al onze inspanningen konden we de uitstekende veiligheidsresultaten van 2003 echter niet vasthouden. De veiligheidsindex steeg in 2004 sterk. Het ziekteverzuim is in vergelijking met vorig jaar licht gestegen, maar is nog steeds laag. In 2004 was er wederom volop aandacht voor arbeidshygiëne, het voorkomen van blootstelling aan schadelijke stoffen, straling, geluid en trillingen.
Veilig en risicobewust werken
De veiligheid van medewerkers staat voorop Veilig werken is een van de belangrijkste doelstellingen van Dow. Die veiligheid garanderen we voor onze eigen medewerkers, maar net zo goed voor de bedrijven die voor ons werken. Ieder jaar weer proberen we het aantal ongevallen verder omlaag te brengen om zo ons uiteindelijke doel te bereiken: de nulgrens. In 2004 steeg de ongevallenindex echter, ondanks al onze inspanningen. Eigen verantwoordelijkheid De veiligheid waarborgen we onder meer door de handhaving van goede procedures. We verwachten dat elke medewerker zich verantwoordelijk voelt voor wat hij doet. Medewerkers stellen zelf de werkvoorschriften op, waarin de werkzaamheden stap voor stap staan beschreven. Zij voeren de werkzaamheden uit en weten dan ook precies waar de risico's liggen. Experts van de eigen afdeling en die van de afdeling Veiligheid, Gezondheid en Milieu geven daarbij advies. Oefenen en trainen Iedere medewerker krijgt gedurende het jaar diverse veiligheidstrainingen en instructies. Voor nieuwe medewerkers is dat al vanaf dag één het geval, zodat de mensen alert en goed geïnstrueerd aan het werk kunnen gaan. Veel trainingen zijn afgestemd op specifieke werkzaamheden. Zodat iedereen weet wanneer welke persoonlijke beschermingsmiddelen verplicht zijn en hoe ze werkzaamheden veilig kunnen uitvoeren. Daarnaast vinden er wekelijks noodplanoefeningen plaats om medewerkers en hulpdiensten te trainen in het omgaan met noodsituaties. Iedere medewerker moet minimaal eenmaal per jaar deelnemen aan zo’n oefening. Onderzoek op de werkvloer De afdeling Veiligheid, Gezondheid en Milieu hield begin 2004 een veiligheidsonderzoek onder 780 medewerkers van Dow. Aanleiding hiervoor was onze uitstekende veiligheidsscore in 2003. We vroegen wat volgens hen de reden is dat de veiligheidsresultaten zo goed waren en verzamelden ideeën om de veiligheid in 2004 nog verder te verbeteren. Uit het onderzoek bleek dat medewerkers positief waren over de lopende veiligheidsprogramma's. Dat zijn onder meer de risicobewustzijnprogramma's, de verbeterde voorbereiding van werkzaamheden, een duidelijker leiderschap in het veld en de verbeterde samenwerking tussen Dow en contractors. Ongevallen In totaal vonden in 2004 in de Benelux twintig ongevallen plaats, waarvan veertien ongevallen in Terneuzen. Er werden daarnaast ook nieuwe records gevestigd. Delfzijl spande de kroon door voor het derde achtereenvolgende jaar ongevalvrij te blijven. Tertre en Zwijndrecht staan op een gedeelde tweede plaats: voor het tweede jaar op rij vonden daar geen ongevallen plaats. De ongevallenindex, het aantal ongevallen per 200.000 gewerkte uren, is in de Benelux in vergelijking met 2003 sterk gestegen. Daarmee hebben we de streefwaarde van 0,36 voor het afgelopen jaar niet bereikt. Over een periode van meerdere jaren bezien is er echter een sterk dalende tendens. Deze lijn willen we vast blijven houden voor de komende jaren, waarbij we uiteindelijk streven naar een werkomgeving waarin geen enkel ongeval meer voorkomt.
Veel huis-tuin-en-keukenongevallen In 2004 was er slechts één wat ernstiger ongeval, waarbij een slijpschijf in iemands bovenbeen terechtkwam. De andere incidenten zijn meer 'huis-tuin-en-keukenongevallen' zoals onder andere een snee in de vinger of verstuiking van de enkel. Deze ongevallen vinden veelal niet tijdens risicovolle werkzaamheden plaats. Ongeveer tachtig procent van de incidenten wordt veroorzaakt door onoplettendheid in alledaagse situaties. Vandaar dat risicobewustzijnprogramma’s steeds meer aandacht krijgen.
Contractors lopen meer risico In 2004 vonden de meeste ongevallen plaats onder medewerkers van contractorbedrijven. Hiervoor is een logische verklaring: de contractors werken bijna uitsluitend aan onderhoud van onze installaties. De kans op een ongeval is dan groter. We vinden dat de contractors net zo goed recht hebben op een ongevalsvrije werkomgeving als de Dow-medewerkers en daarom hebben we de risicobewustzijnprogramma’s versterkt. Iedere medewerker moet bijvoorbeeld voor aanvang van de werkzaamheden een vragenlijst doorlopen. Aan de hand van de vragen bepaalt de medewerker wat de risico’s zijn. Verder is het toezicht op het veilig uitvoeren van de werkzaamheden geïntensiveerd, zowel vanuit Dow als de contractors.
De Arbodienst
Werken aan lekker in je vel zitten Dow vindt het belangrijk dat medewerkers lekker in hun vel zitten. Dat zien wij breder dan alleen een goede gezondheid. Het welzijn van mensen vinden we evenzo belangrijk. De interne Arbodienst van Dow houdt daarom een arbeidsomstandighedenspreekuur, voert arbeidsgezondheidskundig onderzoek uit en begeleidt zieke werknemers. Ook aanstellingskeuringen en toetsing van de risico-inventarisatie en -evaluaties en risicoreductieplannen behoort tot haar takenpakket. De Arbodienst biedt verder advies en ondersteuning op maat wanneer het management, de ondernemingsraad of de fabrieken daarom vragen. De Arbodienst maakt gebruik van arbeidshygiënisten, een veiligheidskundige, een arbeidsorganisatiedeskundige en bedrijfsartsen en kiest altijd voor een gezamenlijke aanpak vanuit de verschillende specialismen. Daarom is er twee maal per maand overleg tussen deze disciplines. Arbeidsomstandighedenspreekuur Werknemers kunnen met vragen over hun welzijn en gezondheid terecht op het arbeidsomstandighedenspreekuur, dat opgesplitst is in een medisch spreekuur en een arbospreekuur. Deskundigen geven adviezen over beroepsziekten en andere problemen. Het medisch spreekuur wordt gehouden door de bedrijfsarts en gegevens worden opgeslagen in een beveiligd registratiesysteem om de privacy te waarborgen. In 2004 meldden werknemers zich voor de volgende zaken bij het arbeidsomstandighedenspreekuur: Onderwerpen spreekuur Beeldschermwerk
68
Persoonlijke beschermingsmiddelen
32
Werkplekinrichting
26
Blootstelling aan chemische stoffen
21
Welzijn (arbeids- en organisatieaspecten)
17
Informatie of advies
4
Wetgeving
3
Blootstelling aan geluid
2
Tillen
2
Microbiologische factoren
2
Comfort (temperatuur, vochtigheid en verlichting)
2
Blootstelling aan asbest en keramische vezels
1
Duwen en trekken
1
Straling (ioniserende en niet-ioniserende)
1
Overige
12
De meldingen betekenen niet noodzakelijk dat er klachten zijn; het kan bijvoorbeeld ook gaan om vragen over trainingen, een verzoek om beoordeling van een werkplek of om hulp bij het opzetten van meetprogramma’s. In totaal zijn er tien werknemers met een vermoedelijk beroepsgerelateerde aandoening geregistreerd en aangemeld bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek Zeven jaar geleden startte de Arbodienst met een welzijnsonderzoek als onderdeel van het periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek onder werknemers. Dit onderzoek is erop gericht om welzijns- en gezondheidsrisico’s in kaart te brengen. We kijken daarbij bijvoorbeeld naar de ervaring van werkdruk, weerbaarheid in het werk en lichamelijke belasting. Dow kreeg internationale waardering voor dit onderzoek, dat is bekroond met Nederlandse en Europese prijzen. In 2004 werden in totaal 1.042 welzijnsvragenformulieren uitgestuurd, waarvan er 721 werden ingeleverd. Voor het derde achtereenvolgende jaar is er een relatieve deelname van 69 %. Op basis van de inzendingen werd een welzijnsscore van 69 % berekend. Daarmee is de welzijnsscore stabiel gebleven ten opzichte van 2002. Dow heeft vastgesteld dat de minimale welzijnsscore 60% moet zijn. De resultaten vallen dan ook ruim binnen de norm. Opvallend is dat de ervaring van negatieve werkdruk is afgenomen. Verder laten de resultaten zien dat het veiligheidsgevoel is toegenomen en de weerbaarheid in het werk is verbeterd. De lichamelijke belasting is eveneens afgenomen en werknemers oordelen dat er meer ruimte is om hun werk zelfstandig en naar eigen inzicht uit te voeren. Begeleiding van ziekteverzuim Het verzuim bij Dow in de Benelux is 3,77 %. Dat is weliswaar een lichte toename in vergelijking met vorig jaar, maar nog steeds een zeer goede score. Er waren minder meldingen, maar gemiddeld is het ziekteverzuim per werknemer iets langer geworden. Ziekteverzuim
De Arbodienst vindt het belangrijk om contact te houden met zieke medewerkers en te vragen hoe het met hen gaat. We kijken vooral naar de positieve kant van de zaak: wat kan iemand nog wel? We proberen ervoor te zorgen dat medewerkers niet te lang wegblijven, omdat het voor langdurig zieke werknemers steeds moeilijker wordt om terug te keren in het arbeidsproces. De Arbodienst moet echter ook bescherming bieden. Soms is het dan ook beter om te zeggen dat iemand beter nog een poosje thuis kan blijven.
Risico-inventarisatie en -evaluatie De Arbodienst toetst de risico-inventarisaties en-evaluaties en risicoreductieplannen die op de fabrieken worden opgesteld. Door de reorganisatie en herindelingen wordt het proces bemoeilijkt: er vinden verschuivingen van mensen en functies plaats, waardoor gegevens niet meer actueel zijn. De achterstand in het goedkeuren en beoordelen van deze plannen is in 2004 goeddeels weggewerkt. Aanstellingskeuringen In 2004 zijn er 22 aanstellingskeuringen gedaan. De keuringen gelden voor alle nieuwe medewerkers en zijn toegespitst op de functie. Advies en ondersteuning op maat Het aantal vragen om advies is in 2004 flink toegenomen. In 2004 kwamen 21 verzoeken om advies of ondersteuning binnen. Vraagstukken die meer dan twee mandagen werk kosten, vallen onder deze categorie. De Arbodienst bood als onafhankelijke dienst op verzoek van de ondernemingsraad onder meer advies en ondersteuning bij de invoering van een nieuw ploegenrooster. De Arbodienst bracht ook ergonomische adviezen uit op verzoek van diverse afdelingen.
Arbeidshygiëne Dow besteedt in de Benelux uitgebreid aandacht aan arbeidshygiëne. Met het arbeidshygiëneprogramma wil Dow blootstelling van medewerkers aan chemische stoffen, straling, geluid en trillingen en biologische factoren zoals virussen en bacteriën zo veel mogelijk tegengaan. Binnen het programma is ook aandacht voor ergonomie. Chemische stoffen Bij Dow proberen we blootstelling aan schadelijke stoffen zo goed mogelijk in kaart te brengen. In 2004 hebben we daartoe 1.118 persoonsgebonden metingen uitgevoerd. Daaruit bleek dat het acht keer is voorgekomen dat een medewerker zonder passende beschermingsmiddelen in aanraking is gekomen met een chemische stof. Dat is iets vaker dan de norm die we hadden gesteld. We hebben dan ook maatregelen genomen om herhaling te voorkomen.
Aantal malen dat medewerkers in aanraking kwamen met te hoge concentraties chemische stoffen (alleen Terneuzen)
Om er zeker van te zijn dat de beschermingsmiddelen die we voorschrijven voldoende zijn, controleren we de urine van medewerkers na werkzaamheden met een potentieel verhoogde blootstelling. In 2004 hebben we 242 urinemonsters onderzocht. In vijf van deze monsters troffen we een te hoge waarde van een schadelijke stof aan. Dat is aanmerkelijk minder dan voorgaande jaren, al moet daarbij gezegd worden dat er ook minder werkzaamheden met blootstellingsrisico zijn uitgevoerd.
Aantal malen dat er een verhoogde uitslag was bij urine-onderzoek (alleen Terneuzen)
Medewerkers die onbedoeld in aanraking zijn gekomen met een chemische stof of gezondheidsklachten hebben vanwege het werken met een chemische stof, kunnen terecht op het medisch spreekuur. In 2004 kwam dit veertien keer voor. Maatregelen Op basis van de metingen is een aantal maatregelen genomen om blootstelling aan chemische stoffen te voorkomen. In Terneuzen zijn op enkele fabrieken de procedures aangepast; zo is de werkwijze voor het verwisselen van sparklerfilters en voor het werken met keramische vezels herzien en werd een afzuiginstallatie geplaatst die blootstelling aan nevel voorkomt. Er was ook een onderzoek naar de blootstelling aan lasrook. In Delfzijl werd in het productieproces een stof vervangen door een minder schadelijke stof. In Tertre onderzochten we de blootstelling aan chemische stoffen tijdens laad- en losactiviteiten. Geluid en trillingen In 2004 is een programma om de geluidsstudies van alle afdelingen te actualiseren bijna afgerond. Waar nodig hebben we maatregelen getroffen om het geluidniveau terug te dringen. Ioniserende straling Tijdens de periodieke inspectie van de stralingsbronnen bleek een van de stralingsbronnen te veel straling af te geven. We hebben maatregelen getroffen om te voorkomen dat werknemers langdurig in de directe nabijheid van deze stralingsbron werken. Legionella Er is een procedure opgesteld voor de beheersing van de Legionellabacterie in alle proceswatersystemen. In voorgaande jaren hebben we bij Dow al maatregelen genomen tegen Legionella in koeltorens en oog- en nooddouchesystemen. Ergonomie In het kader van ergonomie is aandacht besteed aan een juiste houding bij het werken met computers. Veel afdelingen hebben laptopverhogers aangeschaft, die een goede houding bij het werken met een laptop bevorderen. Ook schaften enkele afdelingen nieuwe bureaustoelen aan. Ook was er aandacht voor de stoelen in heftrucks. Omdat deze oncomfortabel bleken te zijn, hebben we deze vervangen door een nieuw type stoel dat niet alleen beter zit, maar ook nog eens minder trillingen doorgeeft.
Vooruitblik In 2005 wordt gewerkt aan het opslaan van meetresultaten in een centrale database, die voor iedereen toegankelijk is. Hiermee kunnen meetprogramma’s en resultaten ‘met een druk op de knop’ worden bekeken. Het gaat daarbij om een systeem dat bij Dow wereldwijd wordt ingevoerd.
Medewerkers In 2004 is het aantal medewerkers in de Benelux gedaald naar 2.661. De wereldwijde reorganisatie die in dat jaar plaatsvond was daarvan de belangrijkste oorzaak. Bij Dow in de Benelux vervielen 98 arbeidsplaatsen, waarvan het merendeel in Terneuzen. Het merendeel van de betrokken medewerkers ging vervroegd met pensioen. Als gevolg van die reorganisatie ging het aantal uitdiensttredingen sterk omhoog. Het aantal indienstredingen bleef op het niveau van het voorgaande jaar. De gemiddelde leeftijd en gemiddelde duur van het dienstverband bij Dow liggen al jaren op hetzelfde niveau; in 2004 respectievelijk 45 jaar en 19 jaar. Het aantal verschillende nationaliteiten dat werkzaam is bij Dow in de Benelux steeg van 28 naar 31. Nieuwe landen zijn Brazilië, Macedonië, Roemenië en Thailand. Meer gedetailleerde informatie over de personeelsopbouw, personeelsontwikkeling en financiële ontwikkelingen is opgenomen op de betreffende webpagina’s.
Personeelsopbouw Op 31 december 2004 zag de opbouw van het personeelsbestand van Dow in de Benelux er als volgt uit. Onderstaand overzicht bevat de volgende gegevens: ● ● ● ● ●
Leeftijdsopbouw medewerkers Dienstjarenopbouw medewerkers Medewerkers per functiegroep Promoties Medewerkers naar land van herkomst
Leeftijdsopbouw medewerkers Gemiddelde leeftijd: 45 jaar
Back to Top Dienstjarenopbouw medewerkers Gemiddeld aantal dienstjaren: 19
Back to Top Medewerkers per functiegroep Functiegroep
Aantal
Administratief personeel (admin)
110
DC
10
A
5
A1
65
A2
26
L1
4
Technisch personeel (Tech/Tech)
1581
DC
129
A
17
A1
767
A2
449
L1
176
L2
43
Specialisten en leidinggevenden (FS/FL)
793
DC
120
A1
195
A2
259
L1
129
L2 en hoger Specialisten en leidinggevenden (FS/FL – CSR)
90 65
DC
19
A
4
A1S
31
A2S
11
NPSS = Non People Success (*)
112
Totaal
2661
(*) Nog niet opgenomen in People Success, betreft acquisities in Belgie
Back to Top
Promoties
Delfzijl
4
Rotterdam
2
Terneuzen
194
Brussel/Zwijndrecht
1
Edegem
31
Tessenderlo
10
Thuiswerkers Nederland/Belgie
6
Kallo
3
Tertre
4
Totaal
255
Back to Top
Medewerkers naar land van herkomst (in totaal 31 nationaliteiten)
Land
Aantal
Albanië
1
Algerije
1
Argentinië
1
Australië
2
België
580
Brazilië
1
Canada
7
Colombia
1
Denemarken
1
Duitsland Egypte
21 1
Frankrijk
15
Indonesië
1
Iran
1
Italië
12
Luxemburg
1
Macedonië
1
Marokko
3
Mexico
1
Nederland
1941
Polen
2
Portugal
2
Roemenië
1
Rusland
1
Spanje
11
Thailand
1
Verenigd Koninkrijk
26
Verenigde Staten
19
Zuid Afrika
2
Zweden
2
Zwitserland
1
Totaal Benelux
2661
Back to Top
Personeelsontwikkeling In 2004 zag de ontwikkeling van het personeelsbestand van Dow in de Benelux er als volgt uit. Onderstaand overzicht bevat de volgende gegevens: ● ● ● ● ●
Personeelsbestand Indiensttredingen Uitdiensttredingen Overplaatsingen Vertrekredenen
Personeelsbestand
Delfzijl
52
Brussel
Rotterdam
8
Edegem
Terneuzen
2114
Thuiswerkers Nederland
10
2 153
Zwijndrecht
9
Tessenderlo
158
Tertre
53
Kallo
91
Thuiswerkers België Totaal Nederland
2184
Totaal Benelux Verdeling man/vrouw
11
Totaal België
477
2661 2.282/379
Back to Top Indiensttredingen Locatie
Mannen
Vrouwen
Totaal
Delfzijl
1
0
1
Rotterdam
0
0
0
Terneuzen
30
5
35
Brussel/Edegem/Zwijndrecht
3
4
7
Tertre
0
0
0
Tessenderlo
1
0
1
Kallo
1
0
1
31
5
36
Totaal Nederland
Totaal België
5
4
9
36
9
45
Mannen
Vrouwen
Totaal
Delfzijl
3
0
3
Rotterdam
1
0
1
Terneuzen
175
16
191
Brussel/Edegem/Zwijndrecht
6
6
12
Kallo
4
1
5
Tertre
1
2
3
Tessenderlo
8
1
9
Thuiswerkers België
1
0
1
179
16
195
Totaal België
20
10
30
Totaal Benelux
199
26
225
Totaal Benelux
Back to Top Uitdiensttredingen Locatie
Totaal Nederland
Back to Top Overplaatsingen
Vanuit Benelux
45
Naar Benelux
42
Binnen Europa
38
Vanuit Europa
20
Buiten Europa
7
van buiten Europa
22
Binnen de Benelux
15
Back to Top Vertrekredenen Nederland
België
Benelux totaal
Mannen
Vrouwen
Verzoek Werkgever
116
13
129
123
6
Verzoek Werknemer
10
8
18
9
9
Pensionering
51
2
53
52
1
WAO
1
0
1
1
0
Overlijden
3
1
4
2
2
Afloop "Bepaald Dienstverband"
1
3
4
2
2
Permanente Overplaatsing
13
3
16
10
6
Totaal
195
30
225
199
26
Back to Top
Financiële voorzieningen Inkomensverdeling per functiegroep in Nederland In het overzicht van de gemiddelde bruto en netto jaarinkomens per functiegroep zijn de salarisgegevens van deeltijders en medewerkers met een dienstverband voor bepaalde tijd niet opgenomen. Voor de bepaling van functiegroep en functieniveau is uitgegaan van de situatie zoals deze op 31 december 2004 van toepassing was.
Het gemiddelde bruto jaarinkomen is samengesteld uit de volgende bestanddelen:
● ● ● ●
basis maandsalaris vakantiegeld dertiende maand ploegentoeslag indien van toepassing
In de netto berekening is rekening gehouden met de werkgeversbijdrage in de ziektekostenverzekering. Voor de berekening van de verschillende premies en voor de vaststelling van de loonheffing is uitgegaan van de volgende situatie:
● ● ● ● ●
medewerker gehuwd en twee kinderen deelnemer in de Nederlandse pensioenregeling premieplichtig voor de Nederlandse sociale verzekeringswetten volledig belastingplichtig in Nederland buiten de normale standaard aftrekposten (heffingskortingen) is geen rekening gehouden met individuele situaties en aftrekposten
Inkomensverdeling per functiegroep in België In het overzicht van de gemiddelde bruto en netto jaarinkomens per functiegroep (job family) zijn de salarisgegevens van deeltijders en medewerkers met een dienstverband voor bepaalde tijd niet opgenomen. Voor de bepaling van functiegroep en functieniveau (job level) is uitgegaan van de situatie zoals deze op 31 december 2004 van toepassing was.
Het gemiddelde bruto jaarinkomen is samengesteld uit de volgende bestanddelen: ● ●
basis maandsalaris enkel en dubbel vakantiegeld
● ●
dertiende maand ploegenpremie indien van toepassing
Voor de berekening van bruto naar netto werd uitgegaan van de volgende situatie: ● ● ● ● ●
vermindering Belgische sociale zekerheid (13,07%) betaling premie Belgisch pensioenfonds medewerker gehuwd, twee kinderen (ouder dan drie jaar), alleenverdiener gemeentelijke belastingen zijn buiten beschouwing gelaten geen crisisbelasting
Aandelenplan 2003-2004 Aandelenplan 2003-2004 Aantal deelnemers
Nederland in percentage van potentieel aantal deelnemers Belgie in percentage van potentieel aantal deelnemers
Aantal aandelen
1,099
191,694
48.48%
41.84%
225
38,749
44.47%
43.79%
Spaarloonregeling Nederland Spaarloonregeling Nederland Aantal deelnemers
2072
In % van personeelsbestand
97
Totale spaarbedrag in 2004
1,253 miljoen
Compensatie premiespaarregeling
Eenmalige betaling inzake voormalige Premiespaarregeling
Flexiplan Benelux Flexiplan Benelux Koop
Verkoop
Totaal
13.93%
10.43%
Shift
18.39%
4.41%
Non Shift
11.40%
13.83%
Delfzijl
7.69%
9.62%
Edegem
3.33%
15.33%
Rotterdam
0.00%
14.29%
Terneuzen
15.51%
9.07%
Tessenderlo
10.83%
18.47%
Thuiswerkers Belgie
0.00%
36.36%
Thuiswerkers Nederland
0.00%
0.00%
Zwijndrecht/Brussel
0.00%
33.33%
Locatie
1,147 miljoen
Kallo
0.00%
40.00%
Tertre
0.00%
0.00%
Maatschappij Dow staat midden in de maatschappij en we zijn actief op vele gebieden, waaronder milieu, onderwijs en leefomgeving. Zo wil Dow een goede buur zijn, naast wie je kunt wonen zonder overlast. Daarom komen we regelmatig samen met buurtklankbordgroepen. Zodat we weten wat er leeft onder omwonenden. Maar onze betrokkenheid bij de regio gaat verder. Door middel van samenwerking met scholen en universiteiten en deelname aan diverse onderwijsinitiatieven willen we het onderwijs een impuls geven. Ook op andere vlakken proberen we een actieve rol te spelen in de gemeenschap. Via donaties en vrijwilligerswerk stimuleren we initiatieven die de kwaliteit van leven in de regio structureel verbeteren.
Opleidingsinitiatieven
Samenwerking met onderwijsinstanties Bij Dow vinden we een goede samenwerking tussen het bedrijfsleven en het onderwijs heel belangrijk. We proberen de instroom in technische studierichtingen te bevorderen zodat we ook in de toekomst voldoende goed opgeleid personeel hebben. En we willen de theorie goed laten aansluiten op de praktijk. Om die reden werkt Dow op verschillende manieren mee aan initiatieven voor de afstemming van het onderwijs op het bedrijfsleven. Een overzicht van de initiatieven waar Dow in 2004 bij betrokken was: ●
●
●
●
●
●
●
Dow heeft een uitgebreid scholingscontract met het Regionaal OpleidingsCentrum (ROC) Westerschelde in Terneuzen voor middelbaar beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. Deze nauwe samenwerking is onder meer gericht op het verbeteren van de kennis en kunde van medewerkers, van de kwaliteit van het onderwijs en de belangstelling voor technische opleidingen. In 2005 kan het ROC dankzij een donatie van Dow van 255.000 euro het procestechnieklokaal ingrijpend moderniseren. Daarnaast heeft het ROC meegedaan aan een proef met competentiegericht taalleren, waarbij het taalonderwijs afgestemd wordt op een specifieke functie. Dow neemt deel aan het Regionaal Innovatief Trainings- en OpleidingsNetwerk (RITON), een grensoverschrijdend competentienetwerk voor onderwijs, overheid, bedrijfswereld en dienstensector in de kanaalzone Gent-Terneuzen. Door een intensieve samenwerking tussen de Katholieke Hogeschool SintLieven en de Hogeschool Gent in België en het ROC Westerschelde in Nederland met de aangesloten bedrijven worden online trainings- en opleidingsmodules op maat van de bedrijfswereld ontwikkeld en aangeboden in de regio. Het loket is een gezamenlijk initiatief van het bedrijfsleven, overheid en aanbieders van opleidingen in Zeeuws-Vlaanderen met als doel om een centraal meldpunt voor scholingsvragen op te zetten. Door vraag en aanbod te combineren kan er beter worden ingespeeld op de opleidingsvragen in de regio. Dow vervult hier een voortrekkersrol. In 2004 is het loket ontstaan uit samengaan van het initiatief Samen Scholen en het Zeeuws Onderwijs Belang. Stichting Technisch Onderwijs en Bedrijfsleven (STOeB) is een gezamenlijk initiatief van ROC Westerschelde, de Kring van Werkgevers in de Kanaalzone, MKB Nederland en de Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging, om jongeren te interesseren voor techniek door hun studiekosten te betalen en een baangarantie te geven. In de vier jaar dat STOeb actief is, is de totale instroom in technische studierichtingen toegenomen. In 2004 heeft de stichting haar werkveld uitgebreid tot heel Zeeland. Samen handen ineen is een samenwerkingsverband tussen de regionale basisscholen, VMBO`s, Dow en het ROC met als doel om leerlingen van het basisonderwijs en het VMBO een beeld te geven van technische en administratieve beroepen. Hierover wordt voorlichting gegeven aan onder meer ouders, leerlingen, docenten, overheid en politiek. In 2004 zijn er onder meer excursies naar Dow geweest en heeft een medewerker van Dow lesgegeven aan het ROC. Dow neemt sinds 2004 deel aan Jet-Net, het Jongeren en Technologie Netwerk. Jet-Net is een samenwerkingsverband tussen overheid, bedrijfsleven en onderwijs met het doel om bèta- en technische vakken interessanter te maken voor leerlingen én docenten in het voortgezet onderwijs. Dow werkt samen met De Rede in Terneuzen en Nehalennia in Middelburg. In 2004 nam Dow deel aan de Jet-Net Careerday in het Evoluon, waar het hoge ogen gooide met de persoonlijke beschermingsmiddelenrace. Ontdekkastelen is een speciaal leerpakket om de belangstelling voor techniek in het basisonderwijs te stimuleren. Dow is betrokken bij de promotie van deze aanpak, waarbij leerlingen spelenderwijs kennis
●
●
●
●
maken met aspecten van techniek. De lespakketten worden nog steeds doorontwikkeld. Dow neemt sinds 2004 deel aan Ontdeknet.nl, een website waar scholieren van elf tot veertien jaar technische vragen kunnen indienen, die vervolgens beantwoord worden door experts. Ontdeknet.nl is het vervolg op de Ontdekkastelen en richt zich op iets oudere kinderen. Als onderdeel van het European University Program onderhoudt Dow in de Benelux nauwe contacten met een drietal kernuniversiteiten: de Technische Universiteit Eindhoven, de Technische Universiteit Delft en de Katholieke Universiteit Leuven. Het programma richt zich op het promoten van een loopbaan in de chemie en het werven van getalenteerde studenten voor Dow. Op de verschillende locaties in de Benelux biedt Dow stageplaatsen aan voor studenten van uiteenlopende studierichtingen. Door middel van deze stage krijgen zij de gelegenheid praktijkervaring op te doen. Ook voor docenten biedt Dow ‘stages’, waarin ze kennismaken met procestechniek. Dow heeft contacten met de Hogeschool Zeeland over de afstemming van onderwijs op het bedrijfsleven en over opleidingen voor Dow-medewerkers.
Stages Dow biedt volop uitdagende stageplaatsen aan studenten van diverse opleidingen en studierichtingen. Informatie over de mogelijkheden is verkrijgbaar via de stagebegeleiders bij de opleidingen. Maar rechtstreeks bij Dow om meer informatie vragen is natuurlijk ook altijd mogelijk. Neem eens een kijkje op careersatdow voor een overzicht van traineeships. www.careersatdow.com Een overzicht van de stagiairs in de periode van 1 augustus 2003 tot 1 augustus 2004. Overzicht van stagiairs Overzicht van stagiairs Terneuzen
MBO ICT
1
Electronica
5
Procestechniek
25
Werktuigbouwkunde
4
Laboratoriumonderwijs
2
Bedrijfsadministratie
3
Secretarieel
2
Logistiek
1
HBO Werktuigbouwkunde
2
Energietechniek
1
Aquatische ecotechnologie
1
Personeelsmanagement
1
Communicatie
2
Laboratoriumonderwijs
2
UNIVERSITEIT Bedrijfskunde
1
Werktuigbouwkunde
1
Industriële wetenschap
2
Economie
1
Tessenderlo
Secundair Onderwijs Mechanica Chemische Procestechnieken
1
Industriële wetenschappen
1
Hoger Onderwijs Informatica
2
Meet- en Regeltechniek
1
Zwijndrecht
Universitair Onderwijs Industrieel Ingenieur Buitenlandse scholen
Aalborg University, Denmark (1) Ecole Nationale Superieure de Chimie de Mulhouse (ENSCMu), Frankrijk (1) Polytech Montpellier, Frankrijk (2) Institute Nationale des Science Appliquee, Frankrijk (1) Ecole Nationale Superieure de Paris, Frankrijk (1) Ecole Hauts Polymere Strasbourg, Frankrijk (1) Hogeschool Leuven, België (1) Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende, België (1) Plantijn Hogeschool, Antwerpen, België (1) Universidad de Salamanca, Spanje (2) Centro Politécnico Superior, Zaragoza, Spanje (2) Universidad Complutense Madrid, Spanje (1) Universidad Rovira i Virgili, Spanje (1) Universidad Politécnica de Catalunya, Barcelona, Spanje (1) University of Basque County (UPV), Bilbao, Spanje (1) Marten-Luther-Universität Halle, Duitsland (2) Universität Bremen, Duitsland (1)
1
Donaties en vrijwilligerswerk Ook met donaties en (het ondersteunen van) vrijwilligerswerk wil Dow een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de leefomgeving. Zo steunen we initiatieven die het onderwijs in de regio stimuleren, het milieu verbeteren of de gemeenschap een impuls geven. In 2004 bedroeg het donatiebudget ruim 200.000 euro. Sinds 2004 leggen wij de nadruk op projecten waar een grote groep mensen in de regio gedurende een lange tijd plezier van heeft. We selecteren daardoor minder projecten dan voorheen, maar doneren grotere bedragen. Ons donatiebeleid past bij onze slogan: Living. Improved daily. We steunen bijvoorbeeld een sociale voorziening, of de verbetering van de kwaliteit van natuur en milieu. Ook het vergroten van het milieubewustzijn in de regio past naar ons idee prima in ons donatiebeleid. Kleinschalige of eenmalige acties Dat betekent overigens niet dat we onze bijdragen aan kleinschalige acties volledig hebben stopgezet. Nog steeds nemen wij aanvragen voor activiteiten en evenementen in overweging, maar ook hier kijken we nadrukkelijk naar de toegevoegde waarde van een evenement voor de leefbaarheid van de regio. Vrijwilligerswerk Meer dan in het verleden proberen we donaties te koppelen aan vrijwilligerswerk. Zo hebben we bij Dow in Terneuzen een donatie beschikbaar gesteld aan verpleeghuis Ter Schorre, wat geleid heeft tot structurele contacten tussen het verpleeghuis en onze personeelsvereniging. Zo verzorgt de personeelsvereniging diverse activiteiten en hebben verscheidene leden zich inmiddels aangemeld als vrijwilliger in het verpleeghuis. Van oudsher Dow maakt al sinds de begindagen geld vrij voor donaties. Onze visie op duurzaam ondernemen is dat we onze verantwoordelijkheid nemen in de gemeenschap waarvan we deel uitmaken. Als het goed gaat met ons bedrijf, willen we dat de regio daarvan meeprofiteert en investeren wij in voorzieningen die de kwaliteit van de regio structureel helpen verbeteren.
Klankbordgroepen
Frisse kijk omwonenden zeer welkom Dow werkt aan een goede relatie met de omgeving. Omwonenden kunnen altijd bij ons terecht met vragen of klachten. Maar we doen ook zelf onderzoek naar wat er leeft onder buurtbewoners en hebben structureel overleg met klankbordgroepen. Er zijn verschillende vormen van klankbordgroepen. Dow in Terneuzen heeft bijvoorbeeld een eigen klankbordgroep, terwijl de vestigingen in Tertre en Tessenderlo samen met aangrenzende bedrijven een klankbordgroep hebben ingesteld. De klankbordgroepen leveren een belangrijke bijdrage aan een wederzijds begrip tussen Dow en de leefomgeving. De agenda De gekozen onderwerpen, die tijdens de bijeenkomsten besproken worden, weerspiegelen wat er leeft onder de leden van de klankbordgroep. Persoonlijke veiligheid en milieu zijn onderwerpen die belangrijk zijn voor hen. Logisch, want daar hebben zij als omwonenden direct mee te maken. Maar er komen ook vragen over hoe Dow omgaat met wet- en regelgeving of hoe de toekomst van Dow eruit ziet. Verder zet Dow zelf onderwerpen op de agenda waarover zij van gedachten wil wisselen met de klankbordgroep. Op die manier zoeken we naar de juiste balans. Want een goede communicatie over en weer vinden we heel belangrijk. Een evenwichtige samenstelling We streven ernaar dat de klankbordgroep een goede afspiegeling is van de bevolkingssamenstelling in de regio. Daarom bestaat de groep uit een divers gezelschap, mannen en vrouwen variërend in leeftijd en achtergrond. Dat is belangrijk, want hierdoor wordt een onderwerp vanuit verschillende invalshoeken benaderd. Een techneut kijkt immers met andere ogen naar een onderwerp dan iemand uit de zorgverlening. Een goede mix van ervaren en minder ervaren klankbordgroepleden is ook van belang. De ervaren leden zorgen voor de continuïteit, waardoor er geen kennis verloren gaat. De nieuwe leden, het ‘vers bloed’, brengen nieuwe vragen in. Of zorgen ervoor dat oude vragen opnieuw gesteld worden. Ook dat kan heel belangrijk zijn. De Terneuzense klankbordgroep Dow in Terneuzen was midden jaren negentig een van de eerste bedrijven die een klankbordgroep oprichtte. Deze klankbordgroep bestaat uit zestien mensen uit Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Beveland. Tweemaandelijks komen ze bijeen om met Dow van gedachten te wisselen over diverse onderwerpen. In 2004 stonden onder andere de Vogel& Habitatrichtlijn, het communicatiebeleid en het donatiebeleid op de agenda. De klankbordgroep wilde graag weten hoe Dow omgaat met de regels rondom de Vogel- en Habitatrichtijn. De overheid verwacht namelijk van Dow dat zij de flora en fauna op het Dow-terrein niet verstoort, maar beschermt. Tijdens de bijeenkomst lichtte Dow haar beleid toe, en nodigde diverse sprekers van buitenaf uit zodat de zaak van verschillende kanten belicht werd. De klankbordgroep droeg uiteraard haar steentje bij door ook haar mening te geven. Vernieuwende ideeën De leden dragen vaak vernieuwende ideeën aan, die Dow gebruikt in het dagelijkse beleid. Zo kwam de klankbordgroep met het idee om beter naar de buitenwereld te communiceren over het donatiebeleid van Dow. Hoe zit het in elkaar? En welke voorwaarden gelden om daarvoor in aanmerking te komen? Het is goed als er zulke concrete punten uit een overleg komen. Daar kunnen we mee aan de slag.
Medezeggenschap Bij Dow in de Benelux wordt geluisterd naar de mening van medewerkers. Elke vestiging heeft een eigen ondernemings- of overlegraad. De vestigingen verschillen behoorlijk van elkaar. In grootte, maar ook omdat ze elke hun eigen geschiedenis hebben. Dat betekent dat de ondernemings- en overlegraden ook verschillend zijn en elk hun eigen speerpunten kiezen. Toch zijn er ook overeenkomsten. Per slot van rekening horen alle vestigingen bij Dow en hebben ze in veel opzichten te maken met dezelfde vragen en belangen. De wereldwijde reorganisatie in 2004 is daar een voorbeeld van. Vandaar dat er geregeld overleg is tussen vertegenwoordigers van de verschillende raden.
Medezeggenschap in Terneuzen Piet Acke, voorzitter van de ondernemingsraad: “We proberen de keuzemogelijkheden voor werknemers te vergroten.” Reorganisatie De wereldwijde reorganisatie heeft in 2004 de agenda bepaald. In juni kreeg de ondernemingsraad het plan voor de herstructurering. De ondernemingsraad stond achter de inspanning die gedaan werd om mensen die hun baan verloren, binnen Dow een nieuwe functie aan te bieden. Tevens maakte de raad zich sterk voor de garantie dat de pensioenleeftijd van 60 jaar gerespecteerd blijft. Daarnaast vroegen met name maatschappelijke kwesties als de afschaffing van aftrekbaarheid van de premie voor vervroegd pensioen en de verscherping van de Wet Gelijke Behandeling om aandacht van de ondernemingsraad. De ondernemingsraad in Terneuzen bestudeert de consequenties en zoekt naar alternatieven. Vervroegd pensioen De overheid wil de premies voor VUT en het prepensioen niet langer vrijstellen van loonbelasting. Wat dit voor consequenties heeft voor de instandhouding van het vervroegd pensioen bij Dow in de toekomst is nog niet helemaal duidelijk. Piet: “Er is veel onrust over dit onderwerp. Medewerkers die onder de nieuwe wetgeving vallen, maken zich zorgen. Wij proberen ze zo goed mogelijk te informeren, maar er is natuurlijk ook voor ons nog een hoop onduidelijk. Het zal moeilijk worden om een oplossing te vinden die gelijkwaardig is aan de huidige regeling voor vervroegd pensioen. Maar we zullen in elk geval de grenzen opzoeken van wat fiscaal mogelijk is. Daarnaast zullen we ook niet-fiscaalvriendelijke methodes onderzoeken.” Discriminatie In Nederland moet elke werknemer gelijk behandeld worden. Discriminatie, op welke grond dan ook, is niet toegestaan. Vanuit dat oogpunt is bij Dow in Terneuzen discussie ontstaan over de vakantieregeling. Piet legt uit: “In de huidige vakantieregeling krijgen medewerkers bij het bereiken van een bepaalde leeftijd extra vakantiedagen. Volgens de Wet Gelijke Behandeling is dat leeftijdsdiscriminatie.” De ondernemingsraad denkt dan ook actief mee over de vraag of de vakantieregeling aangepast moet worden. Piet: “Ons standpunt is dat de huidige werknemers hun bestaande rechten moeten behouden. Daar maken we ons sterk voor. We kunnen ons echter wel voorstellen dat voor nieuwe medewerkers een andere regeling gaat gelden.” In 2004 hebben de belangrijkste discussies over dit onderwerp plaatsgevonden. Een beslissing is in 2004 nog niet genomen. In het kader van de Wet Gelijke Behandeling moet ook de rol van vrouwelijke medewerkers in ploegendienst onder de loep genomen worden. “Volgens de Wet Gelijke Behandeling moeten mannen en vrouwen gelijke kansen krijgen op de arbeidsmarkt”, legt Piet uit. “Als werkgever moet je er daarom voor zorgen dat vrouwelijke medewerkers hun baan kunnen combineren met de zorg voor de kinderen. Bij het werken in ploegenroosters kan dat lastig zijn. Ook daar denken we over mee.” Nieuw ploegenrooster In 2004 deden twee fabrieken mee aan een proef met een nieuw ploegenrooster. Volgens dit rooster hebben medewerkers maximaal twee aaneengesloten dagen dienst. Bovendien is het rooster voorwaarts roterend, wat wil zeggen dat een volgende dienst altijd op een later tijdstip begint. Nooit eerder, want dat is niet in lijn met het bioritme van mensen. Piet: “Dit ploegenrooster kwam onder de aandacht van de ondernemingsraad. Uit onderzoek bleek dat het werken in ploegendienst met dit rooster minder ongemak met zich meebrengt. Daarom hebben we aangedrongen op het testen ervan. Op de fabrieken waar het nieuwe rooster uitgeprobeerd werd, waren de medewerkers enthousiast. Het is daar nu definitief ingevoerd. Andere fabrieken mogen zelf aangeven of ze een proef willen doen. De OR wil alleen de keuzemogelijkheid vergroten. Iedere fabriek mag zelf beslissen of ze het rooster wil invoeren.”
Medezeggenschap in Delfzijl Siep Schipper, voorzitter van de ondernemingsraad in Delfzijl: “We hebben ons sterk gemaakt voor een goede verdeling van de werklast. Voor een kleine vestiging als Delfzijl is de herverdeling van het werk na een reorganisatie best lastig.” Ook in Delfzijl stond de wereldwijde reorganisatie hoog op de agenda. Gert van der Ploeg, secretaris van de ondernemingsraad: “Je zou kunnen zeggen dat er in Delfzijl ‘maar’ twee ontslagen waren, waarvan één gedwongen en één vrijwillig. Maar iedere medewerker die zijn baan verliest is er natuurlijk één te veel. Bovendien betekent zo’n personeelswijziging voor een kleine vestiging als de onze heel wat. Het werk moet opnieuw verdeeld worden over een beperkte groep mensen. Als ondernemingsraad hebben we er scherp op gelet dat de werkbelasting niet te hoog werd.” Meer ruimte voor training In 2004 heeft Dow in Delfzijl de bulkverlading uitbesteed. “Daardoor is er meer ruimte gekomen voor training onder werktijd, aldus Gert. “Vroeger moesten medewerkers in Delfzijl negen dagen per jaar in de eigen tijd een training volgen. Dat aantal hebben we terug weten te brengen tot vier. De rest van de trainingen vindt plaats onder werktijd.” Overlegvormen Het inloopuur dat de ondernemingsraad in 2003 instelde, wordt door weinig medewerkers gebruikt. Siep: “Blijkbaar is onze organisatie te klein voor een dergelijk formeel inloopuur. Medewerkers die vragen hebben, stappen gewoon in ‘de wandelgangen’ af op een OR-lid. Dat werkt heel goed. Zo zijn er heel wat vragen bij de ondernemingsraad terecht gekomen over de kabinetsbesluiten over de nieuwe ziektekostenregeling en de wijzigingen in de pensioenen VUT-regelingen.” Door de instelling van het inloopuur is er nu vaker onderling overleg tussen de OR-leden. Solidariteit De ondernemingsraad maakt zich overigens zorgen om de individualisering van de maatschappij. Gert: “Als ik jongeren hoor zeggen dat ze niet mee willen betalen aan de VUT-regeling van ouderen, stoort mij dat. Ik hoop van harte dat het solidariteitsbeginsel op meerdere sociale vlakken overeind blijft.” “Dat we met zijn allen voor bepaalde zaken blijven staan”, vult Siep hem aan. Vooruitblik In 2005 staan voor de ondernemingsraad in Delfzijl de kostenbeheersing en het aannamebeleid hoog op de agenda. Siep: “De gemiddelde leeftijd stijgt. Binnen nu en tien jaar gaat de helft van de medewerkers met (vervroegd) pensioen. De ondernemingsraad is van mening dat er vervanging nodig is voor deze mensen. Wij willen een leeftijdsbewust personeelsbeleid onder de aandacht brengen van het management.”
Medezeggenschap in Tessenderlo Vic Van Briel, voorzitter van de overlegraad bij Dow in Tessenderlo: “Het jaar 2004 was een moeizaam jaar voor de overlegraad. Het maandelijkse overleg kwam niet goed van de grond. Maar ook voor de medewerkers was het best een zwaar jaar, met reorganisaties en andere bezuinigingsmaatregelen.” Sociale verkiezingen In mei waren er sociale verkiezingen, die goed verliepen. Vic: “ We hadden ons kiesreglement voor de overlegraad aangepast en dat is goedgekeurd.” Het liep echter anders dan gepland. Eén van de verkiesbare leden werd in de reorganisatie ontslagen. De overlegraad raakte onbedoeld betrokken in deze problematiek, waardoor de opstart moeizaam was.” Het traditionele overleg werd in oktober weer opgepakt. Reorganisatie Voor de medewerkers van Tessenderlo was 2004 eveneens een moeilijk jaar vanwege de reorganisatie. “Wij hebben er als overlegraad echter bij het management op aangedrongen dat er eerder mensen aangenomen moeten worden dan ontslagen”, vertelt Vic. “Over een periode van vijf jaar gaat er namelijk een groot aantal medewerkers met pensioen. Het duurt jaren voordat mensen zo ingewerkt zijn dat ze de werkzaamheden van deze ervaren collega’s kunnen overnemen. Desondanks zijn er toch ongeveer zes mensen afgevloeid.” Zwaar jaar voor oudere medewerkers Voor de oudere medewerkers was 2004 een minder goed jaar. “De anti-disciminatiewet verbiedt leeftijdsgebonden vakantiedagen”, vertelt Vic. “De nieuwe antidiscriminatiewet heeft dus mogelijk gevolgen voor de oudere werknemers en de opbouw van vakantiedagen. De overlegraad stelt alles in het werk om nadelige gevolgen voor oudere werknemers te voorkomen. De agendapunten voor 2005 Vic blikt vooruit: “In 2005 willen de communicatie verbeteren: tussen het management en de overlegraad, maar ook naar de achterban. De website wordt daarin een belangrijk middel. Verder staat de opvolgingsplanning op de agenda, evenals de secundaire arbeidsvoorwaarden. En we zijn erg benieuwd naar de uitkomsten van een proefproject met een nieuw ploegenrooster. Een enquête moet uitwijzen of deze ploegendienst beter is voor de medewerkers.”
Medezeggenschap in Kallo Joop Peeters, voorzitter van de ondernemingsraad bij Dow in Kallo: “De ondernemingsraad heeft meegedacht over mogelijkheden om laad- en lostaken over te dragen van de dag- naar de ploegendienst.” Positieve sfeer De ondernemingsraad in Kallo overlegt maandelijks met het management over de financiële situatie van het bedrijf. Onderdeel van de agenda is ook het Wijs Beraad, waarbij wijzigingen in de organisatie worden besproken. “De sfeer van dit overleg is open en positief”, vindt Joop. “De ondernemingsraad heeft een belangrijke functie als klankbord voor het management. OR-leden weten namelijk wat er speelt onder medewerkers. Na dit overleg brengt de ondernemingsraad verslag uit aan de medewerkers.” Nieuw werkrooster Een belangrijk onderwerp in 2004 was de invoering van een nieuw werkrooster. “Dat rooster heeft alles te maken met de toename van het aantal schepen dat onze haven aandoet. Vroeger werden schepen alleen in dagdienst geladen en gelost, maar geleidelijk aan gebeurde dit steeds vaker buiten de normale werktijden om“, licht Joop toe. “Daardoor werden medewerkers de laatste tijd regelmatig opgeroepen voor overwerk, soms op heel korte termijn. Voor veel mensen was dat lastig.” Om aan deze situatie een einde te maken, werd een speciaal team opgericht. Dit team, waarin ook leden van de ondernemingsraad vertegenwoordigd waren, heeft in overleg met de betrokken medewerkers een oplossing gevonden. “De wijzigingen hielden in dat een aantal taken overgedragen werd aan medewerkers in ploegendienst, waardoor een nieuw rooster nodig was. Vier mensen waren bereid om de dagdienst te verruilen voor ploegendienst en daarnaast waren nog vier interim medewerkers nodig. Dat laatste was overigens wel onderwerp van discussie”, vertelt Joop. “Want de ondernemingsraad is in principe geen voorstander van interim personeel. Niettemin erkennen we dat het in een tijd van kostenbesparingen niet altijd mogelijk is om vast personeel aan te nemen, en zijn we akkoord gegaan met het inhuren van de interim krachten.” Het nieuwe rooster is sinds 1 maart 2005 van kracht. Agendapunten voor 2005 In 2005 staan twee belangrijke punten op de agenda: het geplande CAO-overleg en de mogelijke vervanging van het baremieke beloningssysteem voor bedienden dat in België gangbaar is door het People Success System van Dow. Joop: “In 2003 zijn al enkele functieniveaus overgestapt naar het People Success System. Op verzoek van de bedienden wordt er nu gekeken of er interesse en mogelijkheden zijn, om de bedienden eveneens de overstap te laten maken.”
Medezeggenschap in Tertre Robert Quak, voorzitter van de ondernemingsraad in Tertre: ”De ondernemingsraad heeft enkele belangrijke verbeteringen op het gebied van de informatievoorziening doorgevoerd. Want informeren en communiceren behoren tot onze belangrijkste speerpunten.” Verbeterde communicatie Ondanks de verkiezingen voor de Ondernemingsraad en het Comité voor de Veiligheid en Gezondheid was 2004, net als het voorgaande jaar, een rustig jaar voor de medezeggenschapsorganen in Tertre. “Een aantal leden werd herkozen, waardoor we een stabiele basis hielden”, vertelt Robert. “Met de vernieuwde ondernemingsraad hebben we enkele belangrijke verbeteringen op het gebied van de informatievoorziening doorgevoerd. Want informeren en communiceren behoren tot onze belangrijkste speerpunten.” Zo is de maandelijkse rapportage over de prestaties van de vestiging verbeterd. De productiecijfers, kwaliteitsgegevens en veiligheidsresultaten worden sinds vorig jaar gedetailleerder besproken. Robert: “En dat wordt gewaardeerd, zo blijkt. Medewerkers zijn betrokken en willen graag weten wat er speelt in hun bedrijf.” Enquête onder medewerkers De vestiging in Tertre is een paar jaar geleden door Dow overgenomen. Een van de belangrijke onderwerpen in 2004 was de invoering van de Dow Veiligheidsstandaarden. Het Comité voor de Veiligheid en Gezondheid informeert de medewerkers hierover. Daarnaast was er in 2004 weer een intern tevredenheidsonderzoek (GEOAS) onder medewerkers. “Deze tweejaarlijkse enquête werd voor het laatst in 2002 gehouden, en leverde toen in Tertre een erg lage respons op”, vertelt Robert. “Dat vinden we als ondernemingsraad uiteraard jammer, want de enquête geeft waardevolle informatie over wat er leeft onder medewerkers. Vandaar dat we hen als ondernemingsraad opgeroepen hebben om deel te nemen aan dit onderzoek en hun meningen te laten horen.” Meer productie zonder personeelsuitbreiding “Dat het een rustig jaar was, heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat we voornamelijk positief nieuws konden melden”, denkt Robert. Ondanks dat er in 2004 scherp op de kosten is gelet, nam de productiecapaciteit van Dow Tertre toe met ruim vijftien procent. “En dat zonder personeelsuitbreiding”, stelt Robert.tevreden vast. “Daar zijn we natuurlijk met zijn allen best trots op. Als we vooruitkijken naar 2005 dan is de verwachting dat het een continuering van 2004 wordt. De vooruitzichten zijn gunstig en er staan vooralsnog geen lastige onderwerpen op de agenda. We werken verder aan de invoering van meerdere Dow veiligheidsstandaarden en werkprocessen en het zogeheten permit-systeem, een vergunning die voor het einde van 2005 verleend moet zijn.”
Medezeggenschap in Edegem In Edegem is in 2004 een ondernemingsraad geïnstalleerd naast de overlegraad. Marc Geerinkx, voorzitter van de overlegraad, en Patrick Bogaerts, voorzitter van de ondernemingsraad, blikken terug op 2004. “De raden fungeren nu naast elkaar”, vertelt Marc. “2004 Was echt een overgangsjaar”, zegt Patrick. Beide overlegorganen zetten zich in voor de werknemers van Edegem. De ondernemingsraad Op initiatief van twee medewerksters werd in september 2004 de nieuwe ondernemingsraad geïnstalleerd. Deze raad opereert, in tegenstelling tot de overlegraad, vanuit de vakbond. Volgens wettelijke bepalingen heeft de ondernemingsraad zaken overgenomen, die voorheen door de overlegraad werden afgehandeld. “Zo is het arbeidsreglement nu overgedragen aan de ondernemingsraad”, vertelt Marc. “Het management blijft de meeste onderwerpen met de overlegraad bespreken, tenzij in de wet is voorgeschreven dat een onderwerp door de ondernemingsraad behandeld dient te worden. In 2004 is dit nog nauwelijks voorgekomen.” Flexibel werken Er was ook aandacht voor meer flexibele werktijden. Indien medewerkers behoefte hebben aan thuiswerken of flexibele werktijden, dan hebben zij die vrijheid. “Uiteraard dient er eerst overleg te zijn met de leidinggevenden”, verduidelijkt Marc. “Zeker op de afdeling customer service is het van belang dat de wensen van de verschillende medewerkers goed op elkaar afgestemd worden. Er moet immers altijd iemand aanwezig zijn om de klanten te woord te staan.” Vertrouwenspersonen In Edegem zijn, zoals in de wet staat voorgeschreven, in 2004 drie vertrouwenspersonen aangesteld. Patrick: “Twee vertrouwenspersonen werken intern en we hebben daarnaast één externe vertrouwenspersoon. Hier kunnen medewerkers terecht als zij op het werk het slachtoffer zijn van seksuele intimidatie of grensoverschrijdend gedrag, zoals pesten.” Solidariteitsfonds In 2004 is extra geld vrijgekomen voor het solidariteitsfonds. Medewerkers kunnen aanspraak maken op dit fonds als ze voor kosten komen te staan die niet gedekt worden door de ziekenkas of de sociale verzekeringen. Patrick: “Dit is het geld dat is verdiend met hergebruik van ons afval. Dit initiatief hebben we overgenomen van onze vestiging in Tessenderlo. Het spreekt voor zich dat wij een stuk minder geld in het solidariteitsfonds kunnen storten, omdat we geen productievestiging zijn. Maar alle kleine beetjes helpen.” Actiepunten voor 2005 In 2005 wordt het vijfjaarlijks onderzoek gehouden over de arbeidsvoorwaarden. Daarnaast wil de overlegraad ook een enquête houden over het pensioenfonds. “We willen namelijk voorstellen om een aantal vakantiedagen en/of een deel van de bonus te storten in het pensioenfonds, omdat dit belastingtechnisch voordeliger is”, legt Marc uit. “Wel moet 75% van de medewerkers hierachter staan, wil dit plan in 2006 in werking treden.” Volgens de nieuwe antidiscriminatiewet die sinds februari 2003 geleidelijk van kracht is, mag er onder andere niet meer gediscrimineerd worden op leeftijd. Als gevolg hiervan dient de vakantiedagentabel aangepast te worden. Hierbij zal de Overlegraad in samenspraak met management de volgende uitgangspunten hanteren: het ancienniteitsprincipe blijft behouden, het mag geen meerkosten opleveren en werknemers mogen geen dagen inleveren.
Natte Voeten “Met het project Natte Voeten hebben we een plan opgesteld om regenwater bij Dow in Terneuzen op te vangen en te gebruiken in de fabrieken. Zo beperken we het overstorten in de Westerschelde en hoeven we naar schatting een half miljoen kuub water per jaar minder in te kopen.”
Natuurinventarisaties “In 2004 is in het kader van natuurbescherming een start gemaakt met de inventarisatie van de flora en fauna op de vestiging van Dow in Terneuzen. Elke centimeter van het terrein is in kaart gebracht.”
Bij Dow leggen we onszelf strenge normen op als het gaat om de bescherming van het milieu. We willen toekomstige generaties niet opzadelen met de gevolgen van onze industriële activiteit. Daarom gaan we zuinig om met water, energie en natuurlijke grondstoffen, en proberen we de hoeveelheid afval en emissies naar bodem, water en lucht te beperken. In 2004 hebben we absoluut goede resultaten geboekt. Vanwege de gestegen productie hebben we echter op enkele gebieden alleen een relatieve verbetering bereikt. Betere milieuprestaties In 2004 zijn we bij Dow in de Benelux ongeveer tien procent meer gaan produceren. Desondanks hebben we de absolute milieubelasting op een aantal punten terug weten te dringen. Zo hebben we minder afval aangeboden voor verwerking. De hoeveelheid afvalwater is terug naar het niveau van 2001, het laagste niveau dat we ooit gehaald hebben. Ook het aantal morsingen is gedaald, mede dankzij een sterke verbetering bij de vestigingen in Terneuzen en Kallo. De uitstoot van vluchtige organische stoffen is eveneens afgenomen. Relatieve daling Op een aantal punten heeft de toegenomen productie echter wèl tot meer milieubelasting geleid. De uitstoot van broeikasgassen is in absolute zin toegenomen. We hebben meer CO2 en methaan uitgestoten. Toch zijn de CO2-emissies door de toepassing van verbeterde technieken relatief gedaald. Per ton product stoten we nu vijf procent minder van deze stoffen uit dan vorig jaar. Datzelfde geldt voor energie: we zijn absoluut gezien meer energie gaan gebruiken, maar de energie-efficiëntie is verbeterd.
Afvalreductie “Dow wil het milieu zo min mogelijk belasten met afval. Ook in 2004 hebben we hard gewerkt aan het reduceren van afval en daarnaast hebben we gezocht naar alternatieve manieren om ons afval op een milieuverantwoorde manier te verwerken.”
Ambitieuze doelstellingen Werken aan een beter milieu is niet vrijblijvend. Het is een verplichting die je moet durven aangaan, vinden wij. We willen in elk geval voldoen aan de eisen die de overheid ons stelt. Maar we leggen de lat voor onszelf nog hoger. Dow stelde in 1995 een tienjarenplan op met ambitieuze milieudoelstellingen. En we hebben ons aangesloten bij diverse convenanten, zoals het Energie Benchmarking Convenant. Daarmee verplichten we onszelf om uiterlijk in 2012 tot de top tien van energiezuinige bedrijven te horen. Ook heeft Dow het Milieuconvenant ondertekend, waarin de chemische industrie zichzelf ten doel stelt om de belasting van het milieu te verminderen. Vooruitblik In 2005 bekijken we of we de doelstellingen uit het tienjarenplan gehaald hebben. In 1994 hebben we ons ambitieuze doelstellingen opgelegd zoals:
● ● ● ● ●
Verlaging van het aantal morsingen met 90 procent Verlaging van alle emissies met 50 procent Verlaging van de uitstoot van prioriteitsstoffen met 75 procent Vermindering van afvalstromen en afvalwater met 50 procent Verlaging van het energieverbruik met 20 procent
We zullen waarschijnlijk niet alle doelstellingen volledig bereiken, maar hebben dankzij het tienjarenplan wel enorme vooruitgang geboekt. We zullen een nieuw tienjarenplan opstellen, dat in 2006 ingaat. Daarin bereiden we ons onder andere voor op het voldoen aan nieuwe Europese regelgeving. We vinden het belangrijk dat de regels binnen Europese landen op dezelfde manier worden toegepast. Anders kunnen er concurrentieverschillen ontstaan. Voor de CO2-emissiehandel heeft Dow om die reden tot 2007 uitstel van deelname gevraagd en gekregen. Dat betekent overigens niet dat we een afwachtende houding aannemen. Vooruitlopend gaan we de uitstoot verder terugdringen en alvast de voorgeschreven meetprotocollen volgen. In 2005 nemen we wel deel aan de emissiehandel in stikstofoxide. Vanaf 2007 moeten we voldoen aan de 'Integrated Pollution Prevention Control'-regelgeving. Daarmee krijgt Dow een Europese prestatienorm opgelegd voor het terugdringen van milieuvervuiling en wordt zij verplicht om daarvoor de beste, beschikbare technieken in te zetten. De Europese overheden zijn bezig om deze technieken vast te leggen. 2004
2003
2002
2001
2000
Klachten T
8
20
38
7
28
Milieu-incidenten
63
82
78
54
75
Energie-index T/*
95%
96%
98%
102%
103%
Broeikaseffecten T
3.351 kton
3.156 kton
3.057 kton
2.390 kton
2.337 kton
Uitstoot vluchtige stoffen T
1,6 ton
1,4 ton
1,6 ton
1,5 ton
1,5 ton
Milieu
* energie-index: energieverbruik per geproduceerd product (1999=100%) T alleen Terneuzen
Duurzaam gebruik van regenwater
Van natte voeten naar droge voeten Regenwater is er volop. Waarom zou je daar dan niet dankbaar gebruik van maken? Met het project Natte Voeten hebben we een plan opgesteld om regenwater bij Dow in Terneuzen op te vangen en te gebruiken in de fabrieken. Zo beperken we het overstorten in de Westerschelde en hoeven we naar schatting een half miljoen kuub water per jaar minder in te kopen. En wat mooi meegenomen is: we voorkomen dat het terrein overstroomt als het veel heeft geregend. Onze voeten blijven droog! “De afgelopen jaren hebben we een systeem bedacht om de waterkringloop verder te sluiten. Aan de ene kant kopen we schoon water in, terwijl we aan de andere kant ook weer regenwater moeten afvoeren. Zonde, want de kwaliteit van het regenwater is in zekere zin vergelijkbaar met het water dat we inkopen. Daarom willen we meer regenwater opvangen en effectiever gaan gebruiken”, legt Niels Groot, adviseur van het Environmental Technology Center uit. Hij is betrokken bij de opzet van het project ‘Natte Voeten’, dat in 2004 van start ging. “Waarom het Natte Voeten heet? Omdat we ook bij hevige regenval zo lang mogelijk wachten met het overstorten van ongezuiverd afvalwater naar de Schelde”, aldus Niels. “Soms zo lang dat delen van het fabrieksterrein onder water komen te staan. We hebben weliswaar een vergunning voor het overstorten, maar het is niet goed voor het milieu. Daarom doen we er alles aan om dat te vermijden.” Het ene water is het andere niet “Speerpunt van het Natte-Voetenproject is om de juiste soort water op de juiste plaats te krijgen”, vertelt Niels. “Dow gebruikt water voor verschillende toepassingen: drinkwater, water voor de productie van stoom, proceswater, koelwater voor de fabrieken, bluswater en afvalwater. Daarbij vraagt de ene toepassing om een betere kwaliteit water dan de andere. Als we de diverse waterstromen na gebruik zo goed mogelijk gescheiden houden, kunnen we ze daarna optimaal hergebruiken. Het afvalwater van de fabrieken bijvoorbeeld wordt via leidingen en kanalen naar de biologische zuiveringsinstallatie Biox geleid. Als het flink regent, vermengt het regenwater zich met dit afvalwater en dat is niet efficiënt. Dit schone regenwater gaat namelijk door het zuiveringsproces en vraagt daardoor onnodig capaciteit van de Biox. Als we het regenwater gescheiden opvangen, kunnen we het hergebruiken. Bijvoorbeeld als bluswater, of om onze apparatuur mee te reinigen.” Een vijver vol regenwater Het principe van de oplossing is simpel: het regenwater wordt via buizen en open sloten naar een grote opvangvijver, de Spuikom, geleid. Van daaruit gaat het naar het proceswatersysteem of het bluswaternet. ”Hierdoor moet er per jaar naar schatting een half miljoen kuub water minder ingekocht worden, en dat betekent dat er minder oppervlaktewater onttrokken wordt aan andere gebieden”, vertelt Niels. “Dat is beter voor het milieu, want water is schaars." Behalve deze opvangvijver wordt in het afwateringssysteem naar de Biox ook nog een groot bassin aangelegd, waarin overtollig regenwater wordt gebufferd. Dit bassin zorgt voor een constantere aanvoer naar de Biox, waardoor de zuiveringsinstallatie efficiënter werkt. "Door deze maatregelen hoeven we minder water over te storten naar de Westerschelde. Tot nu toe gebeurde dat gemiddeld zo'n acht keer per jaar. Dat aantal willen we terugbrengen naar vrijwel nul", aldus Niels.
Toekomstplannen ”In 2004 is circa vier miljoen euro vrijgemaakt voor het Natte-Voetenproject. Het belangrijkste voor 2005 is om de maatregelen die we bedacht hebben, in gebruik te nemen. Maar we blijven ook daarna het watersysteem optimaliseren. Zo willen we bijvoorbeeld de scheiding van zoete en zoute afvalwaterstromen in de nabije toekomst nog beter gaan beheren. Vooral in het koelproces wordt, via verdamping, veel water verbruikt. Door gereinigd zoet water hiervoor te gebruiken, kunnen we hetzelfde water tweemaal gebruiken”, aldus Niels.
Natuurinventarisatie in Terneuzen
Elke centimeter van het terrein is in kaart gebracht In 2004 is in het kader van natuurbescherming een start gemaakt met de inventarisatie van de flora en fauna op de vestiging van Dow in Terneuzen. Elke centimeter van het terrein is in kaart gebracht. Zo weten we precies welke dieren en planten er voorkomen. Waar mogelijk geven we de natuur de ruimte. In 2004 bracht een slechtvalk haar jong groot in een nestkast aan een van onze LPG-tanks. In 2004 is Dow gestart met een uitgebreide inventarisatie van de natuur op het terrein. “Een behoorlijke klus”, vertelt Leo van den Broeke, milieucoördinator en projectleider van de Natuurinventarisatie. “Elke centimeter van het terrein, dat 450 hectare groot is, kammen we uit. We beschrijven alle dier- en plantsoorten die er voorkomen. De inventarisatie is gestart in maart 2004 en loopt twaalf maanden, zodat we van ieder seizoen een goed beeld krijgen. Vooral het broedseizoen is belangrijk. Uit de inventarisatie is nu al gebleken dat onder andere zilverreigers, vier soorten beschermde orchideeën, bijzondere vlinders en een slechtvalk op of rond het Dow-terrein voorkomen. Overigens is nog niet van al deze soorten bekend of het gaat om ‘toevallige voorbijgangers’ of ‘permanente bewoners’.” Verstoring Hoewel het in kaart brengen van de natuur erg tijdrovend is, is dit toch het gemakkelijkste deel van de inventarisatie. “In het kader van zowel de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen als de Nederlandse Flora- en faunawet moeten we inschatten of we de natuur verstoren met onze activiteiten”, legt Leo uit. “Hebben vogels of de vissen in de Westerschelde bijvoorbeeld last van het licht? En lijdt de flora en fauna onder de uitstoot van emissies? Dat is niet gemakkelijk vast te stellen, vooral omdat er nog weinig bekend is over hoe dat soort zaken gemeten kan worden.” Gedragscode Als de natuurinventarisatie afgerond is, stelt Dow een gedragscode op. In die gedragscode wordt specifiek per plant- of diersoort vastgelegd wat Dow wel en niet mag doen. Daaraan moeten alle medewerkers zich houden. Deze gedragscode moet door de overheid goedgekeurd worden. Voor zaken die er buiten vallen, moet per geval vrijstelling verleend worden door het Ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij. Keuzes maken “Per geval moeten we afwegen of we de natuur wel of niet verstoren. We zullen niet altijd voorrang kunnen geven aan de natuur. Bijvoorbeeld als we willen uitbreiden. In overleg met de overheid en belanghebbenden zullen we de verstoorde natuur dan elders moeten compenseren”, legt Leo uit. Waar het wel mogelijk is, doet Dow er echter alles aan om de natuur de ruimte te geven. In de omgeving van Dow leeft bijvoorbeeld een slechtvalk, een prachtige beschermde roofvogel. Leo: “Deze slechtvalk had niet de mogelijkheid om een nest te maken, omdat slechtvalken dit altijd op ongeveer veertig meter hoogte doen. Daarom hebben we aan één van onze LPG-tanks een speciale nestkast opgehangen. In 2004 heeft de slechtvalk daar zelfs een jong grootgebracht.”
Milieuverantwoorde afvalverwerking
Er is méér uit afval te halen Dow wil het milieu zo min mogelijk belasten met afval. Ook in 2004 hebben we hard gewerkt aan het reduceren van afval en daarnaast hebben we gezocht naar alternatieve manieren om ons afval op een milieuverantwoorde manier te verwerken. “Voor de periode van 2000 tot en met 2005 hebben we ons ten doel gesteld om tien miljoen euro te besparen op afvalgerelateerde kosten. Dat leek vrij ambitieus”, vertelt Carmen Huth, Site Waste Quality Coördinator op de locatie Terneuzen. “Eind 2004 bleek dat we al negen miljoen bezuinigd hadden. Dus hebben we de doelstelling voor 2005 bijgesteld naar twaalf miljoen. Want we blijven werken aan een milieuverantwoorde en goedkopere manier om afval te verwerken. Onze fabrieken produceren nu minder afval, het afval wordt beter gescheiden aan de bron en we grijpen steeds meer alternatieve verwerkingsmogelijkheden aan.” Minder afval “In alle fabrieken hebben we samen met de managers manieren bedacht om minder afval te produceren”, vertelt Carmen. En met succes. “We hebben sinds 2000 in totaal twintig procent minder gevaarlijk afval geproduceerd. Het niet-gevaarlijk afval is maar liefst met 45 procent afgenomen.” Elk soort afval is weer anders Voor de verwerking van afval is het belangrijk om te kijken naar de samenstelling. Carmen: “We maken onderscheid in niet-gevaarlijk en gevaarlijk afval. Niet gevaarlijk afval is bijvoorbeeld papier, hout, gft en afval uit kantoren, maar ook bouw- en sloopafval. Gevaarlijk afval is procesgebonden afval. Afhankelijk van de eigenschappen, kunnen we dit afval biologisch afbreken, verbranden (met of zonder energieterugwinning) of hergebruiken. We scheiden het afval nu direct aan de bron. Dat is beter voor het milieu en bovendien kostenbesparend.” De alternatieve verwerking Vóór 2000 werd het meeste afval verbrand, meestal zonder terugwinning van energie. Dit was toen de meest geaccepteerde verwerkingsmethode, maar niet de meest milieuverantwoorde. We onderzochten daarom alternatieve mogelijkheden voor afvalverwerking. Afval met een hoge verbrandingswaarde bijvoorbeeld, gebruiken we nu als alternatieve grondstof én als brandstof voor de cement- en kalkindustrie. Daarnaast maken we gebruik van vergisting. Afvalstoffen worden tijdens het vergistingsproces in gassen omgezet. Die gassen worden weer als grondstof voor de methanolproductie gebruikt. Ook reinigen we afvalwater in onze eigen biologische waterzuiveringsinstallatie. Afvalwater met een hoge organische concentratie kan echter niet naar de waterzuivering en is ook ongeschikt om te verbranden. Om dat probleem te omzeilen, destilleren we het. Zo ontstaat een waterstroom die we wél biologisch kunnen zuiveren en een stroom met een hoge verbrandingswaarde die we als brandstof gebruiken. Ook in 2005 blijven we reduceren Twee jaar geleden werd vijf procent van het gevaarlijk afval aangeboden voor alternatieve verwerking. In 2004 is dit percentage al gestegen tot 12,5 procent. Dus we zitten duidelijk op de goede weg. Carmen: “We onderzoeken hoe we dit nog verder kunnen verbeteren. De vooruitzichten zijn positief. Naar verwachting zal in 2005 de hoeveelheid afval dat op alternatieve wijze verwerkt wordt, alleen nog maar toenemen”.
Milieujaarverslag Terneuzen Terneuzen is de grootste productievestiging van Dow buiten de Verenigde Staten. Er staan 26 fabrieken die kunststoffen en chemicaliën maken. De grondstoffen nafta en LPG worden hier in krakers omgezet in ethyleen, propyleen, butadieen en benzeen. Deze dienen op hun beurt onder meer als grondstof voor de productie van bulkchemicaliën, styreen, cumeen en ethyleenoxide, en kunststoffen zoals polyethyleen, polystyreen, polyurethanen en latex. In 2004 nam de productie ten opzichte van het voorgaande jaar toe met tien procent. Hiermee komt de totale productietoename sinds 1999 op 24 procent. Het milieubeleid in Terneuzen wordt vastgesteld door het Responsible Care Leadership Team (RCLT). De uitvoering van het beleid is in handen van het Environment, Health & Safety Leadership Team (ELT), dat een brede vertegenwoordiging heeft vanuit alle onderdelen van de vestiging. De interne basis voor het milieubeleid is het programma dat Dow in 1995 aankondigde om de uitstoot van schadelijke stoffen in 2005 wereldwijd met 50 procent te verminderen ten opzichte van 1994. Voor bepaalde stoffen geldt zelfs een reductiedoelstelling van 75 procent. Daarnaast zijn voor de hoeveelheid energie en afval reductiedoelstellingen van respectievelijk 20 en 50 procent vastgesteld. Ook gaat veel aandacht uit naar het voldoen aan interne en externe regelgeving (Compliance Action Plan). In 2004 is Dow in Terneuzen erin geslaagd om op een tweetal beleidsterreinen, water en afval, belangrijke verbeteringen te laten zien. De hoeveelheid afvalwater is gedaald en het hergebruik van procesafhankelijk afval is toegenomen. Wat betreft het beleidsterrein lucht presteerde Dow absoluut gezien minder; er werd meer uitgestoten ten gevolge van de gestegen productie. Wel slaagde Dow erin om de uitstoot per ton product te verlagen. De trend van de afgelopen vijf jaar laat wel op bijna alle terreinen winst zien: zo is het aantal morsingen met 75 procent gedaald, de invloed op de afbraak van de ozonlaag (onder andere via CFK’s) is met 90 procent afgenomen, het lozen van afvalwater op de Westerschelde is gehalveerd en het hergebruik van afval is sterk toegenomen. Milieuprestaties Klimaat en energie Het Global Warming Potential (dat de invloed van vooral de uitstoot van kooldioxide (CO2) op het broeikaseffect uitdrukt) is in 2004 in absolute zin toegenomen door de uitbreidingen en capaciteitsverbeteringen. Toch nam de uitstoot van CO2 per ton geproduceerd product af.
GWP-index
De CO2-uitstoot van de krakers vormt ca 85 procent van de uitstoot. Deze is in 2004 toegenomen als gevolg van een nog sterker gestegen productie. In de nabije toekomst krijgt Dow te maken met de emissiehandel. Emissiehandel is het kopen of verkopen van de rechten op de uitstoot van kooldioxide (CO2) en stikstofoxiden (NOx): wat het ene bedrijf aan rechten over heeft, kan verkocht worden aan anderen. Doel van de handel is dat Nederland per saldo zijn bijdrage levert aan de daling van de uitstoot van deze gassen, zoals overeengekomen in het Kyoto-protocol. Hoewel de CO2-emissiehandel officieel van start is gegaan in 2005, valt een deel van de chemische industrie hier tot 2008 buiten. Deze tijdelijke uitsluiting van de CO2-emissiehandel is mogelijk voor zogenaamde ’niet aangewezen sectoren’, die bezwaar hebben aangetekend. Dit heeft te maken met de ongelijkheid binnen de EU bij de behandeling van de chemische industrie op dit vlak. Door het projectteam Emissiehandel van Dow is veel energie gestoken in de voorbereiding van dit traject. Zo is het monitoringprotocol voor CO2 in december door de overheid goedgekeurd. Dit monitoringprotocol beschrijft hoe gegevens ten behoeve van de emissiehandel worden verkregen, bewerkt, geregistreerd en gerapporteerd. De energie-index geeft de ontwikkeling weer in de verhouding tussen het energieverbruik en de hoeveelheid geproduceerd product. Opnieuw is het energieverbruik per hoeveelheid geproduceerd product afgenomen. Energie efficiency index (1999= 100%)
Het Ozon Depletion Potential, (ODP, dat de invloed van de uitstoot uitdrukt op de aantasting van de ozonlaag), heeft zich in 2004 gunstig ontwikkeld door verminderde lekverliezen en het uitblijven van incidentele freonverliezen. Door de lage ODP-factoren van de nog toegepaste middelen is het totale ODP gezakt tot 18 kilogram. Dit is het gevolg van het volledig elimineren van het gebruik van chloorfluorkoolwaterstof (CFK) en het drastisch terugdringen van hydrochloorfluorkoolwaterstof (HCFK). Dow heeft het plan om vóór 2010 ook HCFK-vrij te zijn. Ozonlaag aantastende stoffen (ODP)
Verzurende stoffen De uitstoot van verzurende stoffen, emissies van stikstofoxiden (NOx), zwaveldioxide (SO2) en ammoniak (NH3), nam licht toe als gevolg van de hogere productievolumes. Met name de uitstoot van stikstofoxides (NOx) nam toe. Per ton product is de uitstoot gedaald. Medio 2005 zal de NOxemissiehandel van start gaan. Door de goede prestaties ten aanzien van de concentratie-eisen, ziet Dow dit met vertrouwen tegemoet.
Verzurende stoffen
Vluchtige organische stoffen De uitstoot van vluchtige organische stoffen (VOS) die van invloed zijn op de smogvorming, is door de hogere productievolumes toegenomen. Vluchtige organische stoffen en stof
Stof Stof (fijn) bestaat voornamelijk uit roet afkomstig van vooral fakkelen. In 2005 zal er aanvullend onderzoek worden gedaan naar het niveau van de uitstoot. Op basis hiervan zal worden bepaald of een plan moet worden opgesteld voor het verlagen van de emissies. Water De hoeveelheid water die geloosd is naar de Westerschelde is verder gedaald. Afvalwater wordt grotendeels verwerkt via de biologische zuiveringsinstallatie (Biox). Het hergebruik van afvalwater via de Biox nam toe tot 1.850.000 m3.
Afvalwater naar Schelde
Afval Hieronder worden de verschillende afvalstromen gerapporteerd. Met behulp van afvalreductieplannen wordt gestreefd naar vermindering van de hoeveelheden afval. De nadruk ligt primair op de reductie van procesafhankelijk gevaarlijk afval. Procesonafhankelijk niet-gevaarlijk afval
Procesafhankelijk gevaarlijk afval
Op het gebied van afvalreductie en -verwerking zijn opnieuw belangrijke vorderingen geboekt. Voor procesonafhankelijk afval is dat weer toe te schrijven aan de lage projectactiviteit in vergelijking met voorgaande jaren. In het procesafhankelijke deel van het afval zijn de verbeteringen minder duidelijk of worden tenietgedaan door toename van andere stromen, zoals de externe verwerking van afvalwaterzuiveringsslib. Bodem Het bodembeleid voor Dow Benelux richt zich op het aanpakken van de historische verontreinigingen en op het voorkomen van nieuwe verontreinigingen. Dow is aangesloten bij de Stichting Bodemsanering Bedrijfsterreinen (BSB) Zuid. In dit kader is een saneringsplan gemaakt dat in 2000 door de overheid werd goedgekeurd. De kosten van het saneringsprogramma, dat minimaal vijftien jaar in beslag neemt, bedragen circa 4,5 miljoen euro. In 2004 werd op de vestiging van de voormalige Styreen1- en 2-fabrieken met behulp van een luchtinjectie en -extractiesysteem de verwijdering van restverontreiniging voortgezet. De afgelopen jaren is veel onderzoek gedaan naar de aard en de mate van de verontreinigingen. Na jaren van onderzoek zullen in 2005 concrete saneringsactiviteiten worden gestart. Om bodemverontreiniging te voorkomen, is onder meer een preventief rioolinspectieprogramma opgezet. Dit programma bestaat uit 86 deelprogramma’s verspreid over tien jaar en met een herhalingscyclus van tien jaar. Milieu-incidenten In 2004 hebben 39 milieu-incidenten (emissies of morsingen groter dan 50 kilo) plaatsgevonden. Dit is 20 procent minder dan in de drie voorgaande jaren, waarin de terugloop stagneerde. De totale reductie van milieu-incidenten sinds 1994 komt hiermee op 76 procent. Klachten Het aantal externe klachten in 2004 bedroeg acht. Bijna alle klachten hadden te maken met geluidsproblematiek. In één geval werd een klacht ingediend wegens het roetend fakkelen. Het terugbrengen van het fakkelen blijft uit oogpunt van klachten een belangrijk aandachtgebied.
Milieu-incidenten
Vergunningen Belangrijk was de verlening van de Vergunning op Hoofdlijnen in het kader van de Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren. Er was een aanmelding voor een Milieu Effect Rapportage. Tot slot zijn er acht bouwvergunningen en twee sloopvergunningen verstrekt. Meldingen aan de overheid Er is 37 keer een melding aan de overheid gedaan van een afwijking van een milieuvergunning of een emissie of morsing van meer dan 50 kilogram. Er zijn achttien meldingen en mededelingen gedaan in het kader van de Wet Milieubeheer. In het kader van de Wet Verontreiniging Oppervlaktewater werden twee meldingen gedaan en werd een vergunning verleend. Overtredingen De overheid constateerde vier maal een afwijking van een milieuvergunning zonder over te gaan tot een boete. Vijf maal is een formele waarschuwing afgegeven voor een afwijking, die vervolgens direct is hersteld. Uiteindelijk werden er geen boetes opgelegd. In drie gevallen is een boete opgelegd. Twee maal vanwege slibuitspoeling en één maal wegens het missen van een rapportageverplichting. Milieuzorg Het milieuzorgsysteem moet waarborgen dat wordt voldaan aan de eisen die de maatschappelijke omgeving aan Dow stelt, met name in de vorm van wetgeving en vergunningen. Het systeem is gericht op een continue verbetering van de milieuprestaties. Het zorgsysteem draagt er aan de hand van zelfcontrole toe bij, dat in geval van afwijkingen corrigerende maatregelen worden genomen om herhaling te voorkomen. Het milieuzorgsysteem legt de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid van het bedrijf voor het beheersen van de milieuprestatie. Het milieuzorgsysteem is ISO 14001 gecertificeerd, waarvoor ook dit jaar een externe audit plaatsvond. Bedrijfsmilieuplan De overheid heeft een instemmingsverklaring afgegeven voor het nieuwe Bedrijfsmilieuplan (BMP). Dit plan bevat circa 90 maatregelen om milieuverontreiniging te verminderen. Een nieuw onderwerp in het plan is duurzame ontwikkeling, dat met name betrekking heeft op researchactiviteiten en logistieke aspecten. In april 2004 werd de voortgang over 2003 gerapporteerd aan de overheid. Inmiddels is 95% van de in het plan opgenomen maatregelen gerealiseerd. In 2005 stelt Dow een nieuw milieubeleidsplan (nr. 4) op voor de periode 2006-2010.
Milieujaarverslag Tessenderlo In Tessenderlo produceert Dow polystyreen en hogedichtheidspolyethyleen. Het gaat om kunststoffen voor de productie van uiteenlopende verpakkingsmaterialen en om kunststoffen die worden toegepast in coatings, draagtassen, emmers, vuilniszakken en allerhande huishoudartikelen. Als gevolg van een technisch probleem heeft een van de fabrieken voor hogedichtheidspolyethyleen twee maanden stilgelegen. Desondanks is de totale productie licht gestegen ten opzichte van 2003. Totale productie Dow Tessenderlo
Milieuprestaties Meet-en registratiesysteem De gegevens in dit verslag zijn het resultaat van een groot aantal meetprogramma’s dat op de vestiging is uitgevoerd. Het betreft meetprogramma’s van afvalwater, van uitstoot naar de lucht en van stookinstallaties. Alleen de totale hoeveelheden worden in dit verslag opgenomen. De individuele meetresultaten werden eveneens aan de overheid doorgestuurd. Klimaat en energie
Uitstoot van koolstofdioxide
Koolstofdioxides (CO2) zijn in belangrijke mate bepalend voor het broeikaseffect. De daling die ten opzichte van 2003 plaatsvond, heeft onder andere te maken met de verminderde productie van polyethyleen als gevolg van genoemde stilstand van één van de fabrieken. Energieverbruik
Energie-efficiënt produceren is van belang om de uitstoot van koolstofdioxide te beperken. Hierdoor wordt niet alleen de koolstofdioxide-emissie van Dow verminderd, maar ook die van externe elektriciteitscentrales. De daling in het energieverbruik is voornamelijk veroorzaakt door de stilstand van een van de fabrieken. Maar er zijn ook een aantal energiebesparende projecten gestart in het kader van het Kyotoprotocol.
Uitstoot van chloorfluorkoolstofverbindingen
De uitstoot van chloorfluorkoolstofverbindingen (de zogenaamde CFK’s) heeft een invloed op de ozonlaag die ons beschermt tegen schadelijke straling in het zonlicht. Door een inspectieprogramma is de uitstoot opnieuw verder verminderd. Verzurende stoffen De uitstoot van verzurende stoffen blijft beperkt tot stikstofoxides (NOx). Door het gebruik van aardgas in plaats van stookolie was er nauwelijks sprake van uitstoot van zwaveldioxide (SO2). Uitstoot van verzurende stoffen
In overleg met de betreffende overheidsinstanties zijn nieuwe procedures ingevoerd voor de meting en opvolging van vluchtige organische stoffen.
Uitstoot vluchtige organische stoffen 2000
2001
2002
2003
2004
123
92.3
73.2
118.8
138.8
Ethyleen (ton/jaar)
18.4
18.4
18.4
41.1
38.7
Hexaan (ton/jaar)
30.7
15.2
10.6
40.0
36.2
Styreen (ton/jaar)
11.7
11.7
18.7
18.2
28.3
totaal (ton/jaar) met hierin onder andere :
De hogere styreenwaarde is het gevolg van een betere waardebepaling van stoffen in de vluchtige emissies: deze werden in 2004 voor het eerst werkelijk gemeten en niet meer gebaseerd op vaste factoren in de berekening. Waterverontreiniging In de milieuvergunning zijn reducerende maatregelen opgelegd voor de lozing van chlorides. Ook in 2004 zijn op dit vlak nieuwe verbeteringen gerealiseerd. Onder meer het terugwinnen van water uit de afvalwaterstroom van de productie van hogedichtheidspolyethyleen heeft hiertoe bijgedragen. Lozing van chlorides
Lozing van verontreinigd afvalwater (inclusief regenwater) De afname van de hoeveelheid afvalwater (35.000 m3 minder) door de verhoogde terugwinning werd bijna volledig teniet gedaan door een extra hoeveelheid regenwater ( 30.000 m3 meer). Hoeveelheid afvalwater, inclusief regenwater
Afval Onderzoek naar alternatieve verwerkingsmethoden van afvalstromen heeft geleid tot meer hergebruik. Daardoor kon de hoeveelheid extern te verwerken gevaarlijk afval opnieuw beperkt worden. Afvalstromen 2000
2001
2002
2003
2004
Extern gestort (ton/jaar)
-
-
3,55
-
-
Extern verwerkt (ton/jaar)
183
124
386
64
60
Extern gestort (ton/jaar)
16.1
36
17
13
31.8
Extern verwerkt (ton/jaar)
632
1016
796
704
1330
Gevaarlijk afval:
Niet-gevaarlijk afval:
De hoeveelheid extern verwerkt niet-gevaarlijk afval werd sterk beïnvloed door de eenmalige reiniging van een opvangbekken voor afvalwater (312 ton geperst slib meer), een stijging van de hoeveelheid ontijzeringsslib (100 ton meer), de opvang van afvalwater (130 ton meer) en een stijging van afvalijzer (30 ton meer). Bodem Op verzoek van de OVAM, de Openbare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij, is een aantal bodem- en wateranalyses uitgevoerd, ondanks eerdere onderzoeken die al uitwezen dat de aanwezige verontreinigingskernen geen milieurisico's inhouden. Milieu-incidenten In 2004 werd het actieplan ter vermindering van morsingen verder uitgebreid. Op alle afdelingen hebben bijeenkomsten plaatsgehad om het milieubewustzijn te vergroten en het daarbijhorende actieplan ter vermindering van morsingen bekend te maken. Per afdeling is een lijst opgesteld met de belangrijkste maatregelen, gerangschikt naar prioriteit. Desondanks steeg het aantal milieu-incidenten.
Aantal milieu-incidenten
Milieuvergunningen
Er hoefden geen nieuwe milieuvergunningen aangevraagd te worden.
Boetes Er werden geen boetes opgelegd.
Milieuzorg
In 2004 werd het ISO14001-gecertificeerde milieuzorgsysteem opnieuw onderworpen aan zowel een interne als een externe audit. Beide audits werden met succes afgerond. In 2005 vindt opnieuw een interne en externe audit plaats om het milieuzorgsysteem door te lichten en wordt verder gewerkt aan de integratie met de andere zorgsystemen.
Externe veiligheid De overheid heeft een aantal inspectiebezoeken uitgevoerd in het kader van de Seveso-wetgeving over de risico’s voor industriële ongevallen. Nieuwe aanpassingen van de risicoanalyse of het veiligheidshandboek waren niet nodig.
Milieujaarverslag Delfzijl Op de locatie Delfzijl wordt ruwe methyleen-difenyl-diisocyanaat (MDI) gedestilleerd ten behoeve van de polyurethaanindustrie. Milieuprestaties Energie In concernverband heeft de locatie zich verbonden aan het Convenant Benchmarking energie-efficiency, een overeenkomst tussen overheid en industrie. Daarmee spreekt Dow het voornemen uit om tot de wereldtop te behoren als het gaat om efficiënter gebruik van energie bij industriële installaties. Water Een belangrijke verbetering vond plaats bij de afvoer van sanitair afvalwater en de afvalwaterstroom van het laboratorium. Alle septictanks voor het sanitaire afvalwater met afvoer naar een omringende sloot, zijn verwijderd. Deze afvalwaterstromen zijn nu, samen met de afvalwaterstroom van het laboratorium, aangesloten op het persrioolsysteem Oosterhorn van Groningen Seaports. De hoeveelheid bedrijfsafvalwater die door de locatie Delfzijl op het oppervlaktewater (Oosterhornkanaal) is geloosd, daalde licht tot 34.919 m3. De hoeveelheid sanitair afvalwater dat via het persrioolsysteem Oosterhorn van Groningen Seaports werd afgevoerd, bedroeg 1.510 m3. De behandeling van koelwater is verbeterd door de toepassing van twee minder milieubelastende chemicaliën. Bovendien vindt de dosering van zwavelzuur nu plaats via een doseerunit. Belangrijke milieuvoordelen hiervan zijn een verlaging van de pH-waarde van het te lozen afvalwater waardoor het gemakkelijker wordt om te voldoen aan de pH-lozingseis. Bovendien is de verwachting dat bij een gelijkblijvende belasting van het koelwatersysteem het verbruik aan leidingwater met circa 20.000 m3 per jaar zal afnemen. De werking van de systemen voor het verwarmen en koelen van een deel van de installaties bleek gehalveerd door slibvorming als gevolg van biologische activiteit. Een test heeft uitgewezen dat een van de chemicaliën die gebruikt wordt bij de eerder genoemde verbeterde behandeling van koelwater, ook hier uitkomst biedt. Bodem De vestiging Delfzijl neemt deel aan de zogenaamde BSB-operatie: een initiatief van het bedrijfsleven, ondergebracht in de stichting Bodem Sanering Bedrijventerreinen, met als doel de bodemkwaliteit van bedrijfsterreinen in kaart te brengen en deze, indien nodig, vrijwillig te saneren. In de eerste fase is een zogenaamde Inventariserend Onderzoek (INVO) uitgevoerd. De uitkomsten zijn bij de stichting BSB ingediend en beoordeeld. Op basis hiervan achtte de stichting het wenselijk dat een zogenaamd Nader Onderzoek werd uitgevoerd. De conceptrapportage hiervan is in september 2004 bij de stichting BSB ingediend. Definitieve rapportage van het Nader onderzoek vindt plaats in 2005, waarna een saneringsplan wordt opgesteld. Eveneens in het kader van de BSB-operatie heeft een analyse plaatsgehad van het drainwater dat wordt geloosd op een omringende sloot. Het water is afkomstig van een drain onder een nieuwe weg op het terrein van de locatie. De bemonstering en analyse vonden plaats met het oog op mogelijke verspreidingsrisico’s door verontreinigingen in de bodem. Uit de analyses bleek echter, dat er geen sprake was van verontreinigingen in het drainwater. Alle onderzochte stoffen werden aangetroffen in concentraties kleiner dan de streefwaarde. Milieuvergunningen
In 2004 zijn geen nieuwe vergunning(en) aangevraagd. Actualisering Milieuvergunning(en) In 2005 gaat de locatie een aanvraag doen voor een gecombineerde revisievergunning Wet Milieubeheer (WM) en Wet Verontreiniging Oppervlaktewater (WVO). Dit vergde veel voorbereidende werkzaamheden en overleg met overheidsinstanties. Milieumeldingen en -mededelingen Er was geen sprake van meldingen in het kader van de Wet Verontreiniging Oppervlaktewater (WVO). Wel is aan de Provincie Groningen mededeling gedaan van het gaan toepassen van een beduidend minder milieubelastende seal- en wasvloeistof als vervanger van een als gevaarlijk stof gekwalificeerd middel. Tevens is mededeling gedaan van het plaatsen van een doseerunit. Bij het Waterschap Hunze en Aa’s is melding gemaakt van de wijziging in de behandeling van het koelwater, zoals beschreven in de paragraaf over water. Aan het Waterschap Hunze en Aa’s is een verzoek gedaan voor het uitvoeren van een test met een tijdelijk karakter voor het terugdringen van slibvorming als gevolg van microbiologische activiteit, zoals beschreven in de paragraaf over water. Ongewone voorvallen Er waren geen 'ongewone voorvallen' als bedoeld in de Wet Milieubeheer (WM). Inspectiebezoeken In het kader van de vergunning Wet Milieubeheer heeft de Dienst Ruimte en Milieu van de Provincie Groningen vier inspectiebezoeken afgelegd. Eén maal bleek de aanduiding van het type afval op een afvalcontainer te ontbreken. De inspecteur van het Waterschap Hunze en Aa’s legde in het kader van de vergunning Wet Verontreiniging Oppervlaktewater één inspectiebezoek af. Overigens zonder een overtreding te constateren. Milieumetingen Het Waterschap heeft twee keer het afvalwater gecontroleerd. Uit de analyseresultaten bleek dat beide keren aan de lozingseisen werd voldaan. De Provincie Groningen en het Waterschap Hunze en Aa’s zijn geïnformeerd over het feit dat er in het drainwater van de locatie geen verontreinigingen zijn aangetroffen. Milieu-incidenten Gedurende het verslagjaar 2004 vonden er op de locatie Delfzijl geen milieu-incidenten plaats. Milieuzorg Milieuzorgsysteem De voortdurende aandacht voor veiligheid, gezondheid en milieu werd ook in dit verslagjaar gecontinueerd. Het in het verslagjaar opgestelde en geïmplementeerde milieuzorgsysteem speelt hierin een belangrijke rol. Externe certificatie conform NEN-EN-ISO 14001 wordt niet langer nagestreefd. Er wordt gewerkt volgens het Operating Discipline Management System (ODMS), een managementsystematiek van DOW die is gericht op de voortdurende verbetering van processen, onder meer op het gebied van veiligheid en milieu. Door Lloyd’s Register Quality Assurance is vastgesteld dat het Dow ODMS alle relevante onderdelen van ISO-14001 omvat. Investeringen Er zijn weer verschillende milieu-investeringen gedaan. In totaal ging het bij de diverse projecten om 370.000,-. Dit betrof onder meer de volgende projecten: ●
●
●
●
Aansluiting van het sanitaire afvalwater en een afvalwaterstroom van het laboratorium op het persrioolsysteem Oosterhorn. Vervangen van drie productpompen door sealloze pompen die een te verwaarlozen kans op productmorsingen hebben. Aansluiting op een stikstofpijpleiding van een externe leverancier. Dit project levert een forse reductie op van de wegkilometers die voorheen gemaakt werden bij het transport. Aanpassingen in de destillatiefabriek die de betrouwbaarheid en veiligheid van de installaties vergroten.
Milieujaarverslag Tertre Polyol Belgium in Tertre maakt sinds mei 2001 deel uit van Dow. De site produceert klassieke polyolen en ook vertakte polyolen of copolymeer polyolen. Dit gebeurt op basis van ethyleenoxide, propyleenoxide, acrylonitrile en styreen. Polyolen worden gebruikt voor de productie van polyurethanen. Na een reorganisatie in maart 2002 is van start gegaan met de integratie van Polyol Belgium in Dow. Dit had ook gevolgen voor het milieubeleid. Zo is gestart met het bijhouden van milieu-incidenten, met ‘root cause investigation’ van de incidenten (ongevalonderzoek gericht op het voorkomen van herhaling) en de toepassing van Dow standaarden en methoden om de milieuprestaties op deze locatie te verbeteren. Milieuprestaties Klimaat en energie Om tegemoet te komen aan de eisen van duurzaamheid op het vlak van energieverbruik en vermindering van schadelijke uitstoot zijn er verschillende projecten uitgevoerd. Stoom Een succesvol project betrof het in kaart brengen van de activiteiten met een hoog stoomverbruik en het opstellen van een actieplan om dit verbruik te verminderen. Het stoomverbruik per ton polyol daalde in de periode 2002-2004 van 0,47 naar 0,37. Er werd een vermindering gerealiseerd per ton product van 20%. Stoomverbruik per ton geproduceerd product
Luchtemissies Een studie naar de uitstoot van styreen, acrylonitrile, ethyleen oxide en propyleenoxide heeft geleid tot procesverbeteringen die de uitstoot verminderen. Een onderzoek naar het verbruik van stikstof moet in 2005 leiden tot een vermindering van dit verbruik.
Water Door het stopzetten van het storten van extra water in het afvalwaterbekken en het eveneens stopzetten van het storten van water van de onderzoekseenheid is het waterverbruik gedaald. Beter waterbeheer en een investering in het scheiden van regenwater en afvalwater leidden tot een verminderde stroom afvalwater naar het externe behandelingsstation.
Er zijn nieuwe opvangbekkens gebouwd en de onderzoekseenheid (een grote waterverbruiker) is gesloten. Het resultaat is dat er minder water hoefde te worden ingenomen en dat er minder water is verbruikt. Uitstroom afvalwater versus ingenomen water
Er is een nieuw meet- en registratiesysteem in gebruik genomen om het afvalwater beter te kunnen volgen. De laboratoriumanalyses van het afvalwater worden nu rechtstreeks ingebracht in een databank zodat statistische verwerking vlotter gaat en interne communicatie snel per e-mail kan verlopen. Een nieuwe procedure is opgesteld voor het beheren van overschrijdingen of tekortkomingen. Bodem Een bodemonderzoek en een studie naar de kwaliteit van de waterlagen hebben aangetoond dat er alleen een historische bodemverontreiniging vastgesteld is met een chloorverbinding. Het is een kleine verontreiniging die geen relatie heeft met de huidige polyolproductie. De huidige productie van polyol brengt geen nieuwe bodemverontreinigingen teweeg, aangezien de gehele locatie beschermd is met een betonlaag en een waterdichte afvoer. Alles wordt opgevangen in een groot bekken, vervolgens geanalyseerd en daarna afgevoerd naar het afvalwaterbehandelingsstation. Afval De locatie heeft te maken met verschillende afvalstromen: styreenwater, polyolwater, copolymeerwater en filterkoeken. Er is hard gewerkt aan de vermindering van de hoeveelheden en aan het verlagen van de kosten voor het verwerken van deze stromen. Door de herziening van de doorlooptijden in de reactor en door het gedeeltelijk vervangen van pyrofosfaat door kooldioxide (CO2), is de hoeveelheid filterkoek verminderd. Het gaat om een reductie van 25% per ton polyol.
Dat betekent een vermindering van het verbruik van pyrofosfaat van 59.850 kg voor een productie van 6.800 ton polyol. Het verminderen van het stoomverbruik tijdens de productie van copolymeer polyol (CPP) heeft eveneens geleid tot een vermindering van afvalproductie. Het gaat om een verbetering van 54,8% per geproduceerde ton CPP (0,18 in 2002 naar 0,08 in 2004). Milieu-incidenten Er zijn zes morsingen geweest, terwijl het streefgetal lag op maximaal twee. Er is een actieplan opgesteld om dit streefgetal in 2005 niet opnieuw te overschrijden. Milieuvergunningen De lozingsvergunning voor afvalwater is voor een periode van twee jaar vernieuwd (tot eind 2006). De locatie dient tegen eind 2006 een nieuwe zogenaamde uitbatingsvergunning te hebben. Een werkgroep is gestart om samen met een consultant deze nieuwe vergunningsaanvraag voor te bereiden. Meldingen Er hoefden geen speciale meldingen gedaan te worden aan de overheid. Overtredingen Er zijn door de overheid geen overtredingen vastgesteld. Milieuzorg De locatie is zoals alle andere locaties van Dow onderworpen aan de voorschriften van Responsible Care, een wereldwijd programma van de chemische industrie gericht op voortdurende verbeteringen op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Managementsysteem De site bezit het ISO 14001 certificaat. In 2005 vindt een nieuwe audit plaats voor het vernieuwen van het certificaat voor de komende drie jaar. Bedrijfsmilieuplan De site beschikt over milieudoelstellingen en een milieuprogramma voor 2004 en 2005. De uitvoering van dit programma op het gebied van onder meer water, lucht en afval, zoals ook beschreven in dit verslag, heeft ertoe geleid dat het grootste deel van de doelstellingen reeds zijn gehaald. Investeringen Er is geïnvesteerd in een nieuw opvangbekken. Het afvalwateropvangsysteem werd opnieuw ingedeeld zodat er een fysieke scheiding is tussen regenwater en afvalwater. Zoals in de paragraaf over water is gemeld, is er een nieuwe installatie in gebruik genomen om het afvalwater beter te kunnen volgen. Inspecties Tijdens observatierondes en inspectierondes is gecontroleerd of er volgens de regels, richtlijnen en intenties van de milieubepalingen werd gewerkt. Ook onderaannemers vallen onder deze controles. ODMS De site heeft de ODMS implementatie uitgevoerd. ODMS, staat voor Operating Discipline Management System en is een wereldwijd doorgevoerde managementsystematiek van DOW, gericht op de voortdurende verbetering van processen, onder meer op het gebied van veiligheid en milieu. Voor het onderdeel milieu zijn alle maatregelen genomen om aan de interne vereisten van DOW en de locale wettelijke milieueisen te kunnen voldoen. Audits In het kader van ISO 14001 en interne DOW richtlijnen zijn zowel interne als externe milieu-audits uitgevoerd. In geval van afwijkingen werd een actieplan opgesteld om deze situaties te verbeteren. Externe veiligheid Door de aanwezigheid van grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen, is de locatie onderworpen aan de Sevesorichtlijnen (Belgische wetgeving voor risico’s op industriële ongevallen). In dit kader is een herziening van het
veiligheidsrapport gaande.
Milieujaarverslag Kallo De vestiging in Kallo verwerkt specialistische chemicaliën in opdracht van klanten en is onderdeel van de Performance Chemicals and Thermosets groep. Het maatwerkproces dat de vestiging biedt, uit zich vooral in kwantitatief begrensde productieopdrachten, in de tijd beperkte productieopdrachten en productie van chemicaliën met bijzondere en specialistische eigenschappen. Het bedrijf in Kallo (Kieldrecht) is voortgekomen uit de firma Haltermann, later onderdeel van de Ascot-groep, en bestaat al sinds de jaren zeventig. Sinds 2001 is het onderdeel van Dow. Milieuprestaties Water In 2004 zijn de resultaten bij de behandeling van afvalwater verbeterd. Het afbraakrendement bedroeg zelfs 91 procent, wat wil zeggen dat 91 procent van de verontreinigingen na behandeling waren verdwenen; en dat is het hoogste rendement ooit behaald. Dit kon gerealiseerd worden door de dosering van micronutriënten en het instandhouden van een verlaagd droge-stofgehalte in de beluchters. De kwaliteit van het bioslib verbeterde hierdoor zelfs zodanig dat er in de fase van de nabezinking minder polymeren toegediend hoefden te worden. Afbraakrendement afvalwater
Opnieuw is de hoeveelheid afvalwater afgenomen. Ten opzichte van vorig jaar met 5 procent en vergeleken met 2001 zelfs met 30 procent.
Afvalwater
In het kader van de milieuvergunning is in samenwerking met EPAS, een onafhankelijk adviesbureau op het gebied van milieutechnologie, een onderzoek verricht naar haalbare lozingsnormen, met name BZV (Biologisch Zuurstofverbruik) en CZV (Chemisch Zuurstofverbruik). In afwachting van de uitkomsten is in maart 2004 toestemming verkregen om gedurende een jaar af te wijken van de lozingsnormen. Begin 2005 wordt een aanvraag ingediend op basis van definitieve lozingsnormen. Lucht De emissies afkomstig van de twee stoomketels, twee thermische olieovens en de naverbrander zijn ieder kwartaal gemeten door een onafhankelijke controle-instantie. De emissiegrenswaarden (onder meer stikstofoxide – Nox – en zwaveldioxide – SO2) zijn niet overschreden. Ondanks de stijgende productie en de daardoor hogere energiebehoefte bleef de uitstoot van stikstofoxide min of meer gelijk en daalde de uitstoot van zwaveldioxide. Dit komt vooral doordat er relatief meer aardgas en minder olie werd gebruikt.
De emissies van organische stoffen ontstaan bij Dow Kallo bij opslag en verlading, tijdens vacuümdistillatie en vooral bij de reiniging van kolommen en tanks. Dit laatste komt vaak voor, aangezien Kallo “custom processing”-activiteiten verricht, waarbij in opdracht van verschillende klanten verschillende producten worden verwerkt en er onvermijdelijk vele aanpassingen aan installaties plaatsvinden. In 1997 is met de overheid een emissiereductieplan overeengekomen, waarbij werd afgesproken deze emissies in tien jaar tijd met 80 procent te verminderen. Inmiddels is al een vermindering van meer dan 50 procent gerealiseerd. In de eerstvolgende jaren worden vooral de reinigingsemissies verder teruggedrongen. Organische stoffen
Afval De hoeveelheid afval die extern wordt afgevoerd, is de afgelopen jaren blijven toenemen. Tot 1998 werd spuislib van de waterzuivering op de vestiging zelf ingedikt. Vanaf dat jaar wordt het echter onbehandeld afgevoerd. Dat verklaart de plotselinge stijging in 1998. De laatste jaren is met name de hoeveelheid distillatieresidu toegenomen. Vooral het aandeel hoogcalorisch afval groeide sterk. Extern afgevoerd afval
Bodem In het kader van het beschrijvend bodemonderzoek is in november 2004 een tweede tussentijds verslag ingediend bij OVAM (Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij). die verantwoordelijk is voor de bodemsanering in Vlaanderen. Dit rapport beschrijft de werkzaamheden uitgevoerd in de periode maart – juli 2004 en de werkzaamheden die nog uitgevoerd gaan worden. De volledige afbakening van de omvang wordt in 2005 afgerond. Milieuvergunningen In 2001 is een nieuwe milieuvergunning afgegeven voor alle installaties en activiteiten voor een periode van 20 jaar. Zoals reeds gemeld in de paragraaf over water, is in maart toestemming verkregen om gedurende een jaar, tot juni 2005, af te wijken van de lozingsnormen. Het betreft de normen voor BZV, CZV, vluchtige stoffen, stikstof en fosfor. In 2005 wordt de aanvraag gedaan voor definitieve lozingsnormen.
Milieujaarverslag Zwijndrecht In Zwijndrecht produceert Dow Cellosize™ Cellulose producten die worden toegepast in onder meer verf, bouwmaterialen en persoonlijke verzorgingsmiddelen. Milieuprestaties Lucht De geleide uitstoot naar de lucht van Isopropanol (IPOH) en Ethyleenoxide (EO) worden jaarlijks gemeten.
Dankzij de combinatie van een isopropanol condensatie-eenheid en een ethyleenoxide scrubber, die zijn geïnstalleerd in 1997/1998, blijft de uitstoot aanzienlijk beneden de wettelijke maximum waarden.
Geleide uitstoot van Isopropanol en Ethyleenoxide in tonnen per jaar
Een jaarlijks meetprogramma voor niet geleide emissies naar de lucht is in ontwikkeling en zal in 2006 operationeel zijn. Water De jaarlijks geproduceerde hoeveelheden afvalwater bestaat uit gemiddeld 25 duizend ton regenwater en 6 ton koolstof equivalenten. Afval Hoeveelheid afval in ton per jaar Process afval
2000
2001
2002
2003
2004
Gevaarlijk
8
9
12
11
11
Niet-gevaarlijk
55
8
12
9
8
Procesafval wordt extern verbrand met energie-recuperatie. Er wordt geen procesafval gestort. Bodem Er is sprake van lokale verontreiniging van de de bodem, die deels kan worden beschouwd als historisch. De verontreiniging is ingedamd en er is geen sprake van nadelige effecten voor de volksgezondheid, dieren en planten. Milieu-incidenten In het jaar 2004 hebben zich geen te rapporteren morsingen voorgedaan. Het voorkomen van milieuincidenten blijft een belangrijk aandachtspunt in het milieubeleid. Milieuzorg In 2004 is het milieuzorgsysteem onderworpen aan een interne audit. Acties ter verbetering zijn grotendeels uitgevoerd of zijn op korte termijn voorzien.
Energie-efficiency
Naar de top tien van energiezuinige bedrijven Dow is een grootverbruiker van energie. Daarom vinden we het extra belangrijk om op een verantwoorde manier om te gaan met energie. We nemen allerlei maatregelen om dit steeds weer te verbeteren. Onze doelstellingen zijn ambitieus: we willen tot de top tien van energiezuinige bedrijven behoren. Dow Terneuzen en Delfzijl hebben het Benchmarking Convenant energie-efficiëntie ondertekend. Het Convenant is de manier waarmee Nederland het wereldwijde Kyotoverdrag invult voor de zware industrie. In 2004 heeft Dow Tessenderlo een soortgelijk Belgisch convenant ondertekend. Bedrijven die dit convenant onderschrijven, beloven daarmee om uiterlijk in 2012 tot de top van meest energie-efficiënte bedrijven in de wereld te horen. Via een benchmarking, een vergelijkend onderzoek tussen bedrijven, wordt gekeken hoe de deelnemers ten opzichte van elkaar scoren. Meer productie, minder energieverbruik De eerste benchmarking vond in 2001 plaats. Toen vergeleken de deelnemers de energiecijfers uit het jaar 1999 met elkaar. In 2005 is de volgende benchmarking. Het is moeilijk in te schatten hoe we in deze benchmarking zullen scoren, omdat we niet weten hoe onze concurrenten het hebben gedaan de afgelopen jaren. We hebben verschillende investeringen gedaan en hopen dat die voldoende zullen zijn. In ieder geval verbruiken we nu per ton product 5 procent minder energie dan in referentiejaar 1999. Dit hebben we bereikt door minder energie te gebruiken, efficiënter om te gaan met energie en energie terug te winnen. Efficiënter kraken Eén van de belangrijkste processen bij Dow is het kraken van nafta. Dit kraakproces kost bijzonder veel energie. Hierbij wordt nafta verhit tot ongeveer duizend graden, en daarna heel snel weer afgekoeld tot min 130 graden. Onze belangrijkste investering op het gebied van energiezuinig werken werd enkele jaren geleden gedaan, toen bij Dow in Terneuzen, een derde kraker werd gebouwd. Deze nieuwe kraker gebruikt door een efficiënter kraakproces en een beter fornuis maar dertig procent van de energie die de twee oude krakers eerst samen verbruikten. Tevens hebben we de fornuizen van één van de oude krakers voor tachtig procent vernieuwd. Dergelijke grote investeringen, waarmee miljoenen euro’s zijn gemoeid, kunnen we echter niet ieder jaar doen. Toch proberen we ook op kleinere schaal te investeren. Zo is in 2004 de warmtewisselaar op de Aminesfabriek vervangen. De fabriek verbruikt nu minder stoom per ton product. Terugwinning van energie Dow gebruikt in haar productieprocessen veel stoom op verschillende drukniveaus. Door het inzetten van een tegendrukstoomcabine zijn we er de afgelopen jaren in geslaagd met dezelfde hoeveelheid stoom meer vermogen op te wekken.Via turbines laten we hogedrukstoom af naar een lager drukniveau. Dit levert (elektrisch) vermogen en op die manier winnen we weer een deel van de energie terug. Een vooruitblik op 2005
Na de eerstvolgende benchmarking in 2005 gaat Dow aan de slag om een Energie Efficiëntie Plan te schrijven. In dit plan komt te staan wat Dow eraan wil doen om nog meer te besparen op het energiegebruik en de mogelijke afstand tot de wereldtop te verkleinen. Vooruitlopend daarop werken we aan de verbetering van de stoomopwekking, zodat dit proces minder energie zal kosten. Verder zijn er plannen om het fakkelgas van de krakers verder terug te brengen als de fabriek in normaal bedrijf is.
Registratiesysteem REACH
Voorstel om chemicaliën Europees te registeren Er zijn plannen om de gegevens over chemicaliën en hun toepassingen onder te brengen in één registratiesysteem, dat in de hele Europese Unie van kracht zal worden. Dit voorstel, ook wel bekend als REACH (Registreren, Evalueren en Autoriseren van CHemicaliën), wordt door de Europese Unie besproken en zal waarschijnlijk in 2007 omgezet worden tot wetgeving. Dow ontwikkelt een programma om de verschillende businesses hierop voor te bereiden. Eén Europees systeem De Europese Unie wil één registratiesysteem invoeren voor chemicaliën die in grotere hoeveelheden dan een ton per jaar geproduceerd of vervoerd worden. Fabrikanten en importeurs zijn dan verplicht om gegevens over de chemicaliën vast te leggen. In die gegevens staat welk risico’s stoffen en hun toepassingen met zich meebrengen. Maar ook hoe stoffen veilig gebruikt moet worden en wat de gevolgen kunnen zijn van blootstelling eraan. Voorbereiding op REACH REACH ligt nu voor commentaar bij het Europese Parlement en de ministerraad. Naar verwachting wordt dit voorstel in 2007 omgezet tot wettelijke regelgeving. Dow is voorstander van een beter en efficiënter registratiesysteem. Toen in 2001 de eerste ontwerpen ontstonden voor REACH, waren wij al vroeg betrokken bij het overleg. We zijn een programma gestart om de businesses voor te bereiden op de mogelijke invoering van het systeem. Ook hebben we overleg met grondstoffenleveranciers en de afnemers van onze producten over de mogelijke consequenties van REACH. Dow staat achter de uitgangspunten, maar niet achter de manier waarop de Europese Unie het wil invoeren. De voorgestelde wettelijke eisen van REACH worden bijvoorbeeld te weinig bepaald door de effectieve risico’s van een stof. Bovendien is REACH onwerkbaar geworden door overbodige voorwaarden en onnodig complexe procedures. Verder vrezen we dat de kosten die aan dit voorstel verbonden zijn, de concurrentiepositie en innovatie van de Europese chemische industrie zullen ondermijnen. Onze visie op REACH Wij zijn van mening dat een registratiesysteem voor chemicaliën aan een aantal zaken moet voldoen. Zo moet er een goede balans zijn tussen enerzijds de milieu- en gezondheidsbelangen, en anderzijds de sociaal-economische behoeften. Dow ondersteunt het streven van de Europese Unie naar een beter en efficiënter systeem voor het evalueren en beheersen van risico’s die samenhangen met het gebruik van chemische stoffen. Dow vindt ook dat de Europese Unie niet te ver uit de pas moet lopen met wereldwijde ontwikkelingen op dit gebied. We hopen dat er een systeem wordt ingevoerd, dat de Europese industrie ondersteunt door een eerlijke concurrentie te handhaven en de voortdurende groei binnen de industrie te bevorderen. Uiteraard moet het registratiesysteem geen belemmering vormen voor onderzoek en vernieuwing. Dow heeft daarom een aantal aanbevelingen geschreven voor REACH, waardoor het registratiesysteem hopelijk effectiever en beter werkbaar wordt.
Oiltanking “Oiltanking, de tweede grootste onafhankelijke terminaloperator ter wereld, gaat voor Dow de op- en overslag van chemicaliën verzorgen. De samenwerking is een mooi voorbeeld van duurzaam ondernemen.“
Een gezond Dow levert een bijdrage aan de werkgelegenheid en de koopkracht in de regio. Niet alleen direct, ook indirect: bij Dow in de Benelux zijn dagelijks honderden contractormedewerkers aan het werk. The Dow Chemical Company behaalde wereldwijd mooie bedrijfsresultaten en ook in de Benelux deden we het goed. Recordomzet In 2004 heeft The Dow Chemical Company wereldwijd een uitstekende financiële prestatie neergezet. Het omzetrecord van 2003 werd doorbroken; de omzet steeg met maar liefst 23 procent naar 40,2 miljard dollar. De winst steeg naar 2,8 miljoen dollar, ondanks een toename van de grondstof- en energiekosten met ruim 3,4 miljard dollar. Dat was mogelijk dankzij de stijgende vraag naar Dow-producten, de aanpassing van het prijsniveau en een blijvende focus op kostenbesparing.
Bertschi “Naast Dow in Delfzijl is een containerterminal gebouwd en is er een samenwerkingsverband opgezet met transportonderneming Bertschi, die het vervoer over de weg combineert met het vervoer per spoor.”
HPPO-technologie Samen met chemieconcern BASF ontwikkelde Dow een nieuwe technologie voor de productie van propyleenoxide: de HPPO-technologie. Dankzij deze technologie wordt propyleenoxide straks geproduceerd op een manier die het milieu minder belast.
Hoge productiviteit Ook bij Dow in de Benelux hebben we een goed jaar gehad. De productie is op bijna alle vestigingen gestegen, in totaal met circa tien procent. We hebben de grote investeringen die in de voorgaande jaren zijn gedaan goed weten te benutten. In 2004 is de productiviteit per persoon met 16% toegenomen. Groei met partners Een duidelijke ontwikkeling is dat we ons meer en meer concentreren op onze kernactiviteit, de ontwikkeling en productie van kunststoffen en chemicaliën. Alle overige activiteiten besteden we zo veel mogelijk uit aan specialistische toeleveranciers, op- en overslagbedrijven en afnemers. De aanleg van logistieke parken bij enkele productielocaties, zoals het Valuepark bij Dow in Terneuzen en de containeroverslagterminal in Delfzijl, past daarbij. Door een bundeling van krachten met bedrijven als Oiltanking en Bertschi blijven deze vestigingen in de toekomst een interessante investeringslocatie. Ook op andere terreinen zoekt Dow samenwerking met partners. Met BASF hebben we de HPPO-techniek ontwikkeld, een innovatieve technologie om propyleenoxide te fabriceren op basis van propyleen en waterstofperoxide. Het grote voordeel van deze technologie is dat er behalve water geen bijproducten ontstaan. BASF en Dow hebben plannen om een HPPO-installatie in Antwerpen te bouwen. Verantwoordelijkheid nemen De industrie speelt een belangrijke rol als het gaat om werkgelegenheid en koopkracht in de regio. In een landelijke provincie als Zeeland werkt bijvoorbeeld zo’n 85 procent van de arbeidsbevolking in de industrie- en dienstensector. Dow wil haar verantwoordelijkheid in de leefgemeenschap nemen, maar heeft ruimte nodig voor ontwikkeling. De overheid kan daar een belangrijke rol in spelen met een beleid waarin
industrie een plaats krijgt naast landbouw, toerisme en natuur. Bij Dow in Terneuzen bijvoorbeeld dreigt de bereikbaarheid in het gedrang te komen door de aanleg van een natuurgebied naast de vestiging. We staan als Dow achter de aanleg van het natuurgebied, maar vragen de overheid om een alternatieve, westelijke ontsluitingsweg. De overheid mag de belangen die met een gezonde industrie zijn gemoeid, niet uit het oog verliezen. En die is gebaat bij een afslanking van de wetgeving en een eenduidige en heldere regelgeving. Kerncijfers Dow Benelux 200-2004 2004
2003
2002
2001
2000
Productie
9,2 mln ton
8,3 mln ton
7,8 mln ton
6,1 mln ton
6,0 mln ton
Investeringen
24 mln $
75 mln $
271 mln $
231 mln $
331 mln $
Omzet wereldwijd
40,2 mld $
32,6 mld $
27,6 mld $
28,1 mld $
29,8 mld $
Nettoresultaat wereldwijd
2,8 mld $
1,7 mld $
(0,37) mld $
(0,43) mld $
1,7 mld $
Economie
Oiltanking werkt samen met Dow
Clustervorming levert voor iedereen voordeel op Bedrijven als Katoennatie, Vos Logistics en Oiltanking hebben zich op het Valuepark naast het terrein van Dow in Terneuzen gevestigd. Een oplossing die het milieu spaart en daarnaast ook nog economisch voordeel oplevert voor alle partijen. Oiltanking, de tweede grootste onafhankelijke terminaloperator ter wereld, gaat voor Dow de op- en overslag van chemicaliën verzorgen. De samenwerking is een mooi voorbeeld van duurzaam ondernemen. De duurzaamheid van het Valuepark zit hem vooral in het verminderen van de transportkilometers. Jaap Bos, verantwoordelijk voor de infrastructurele ontwikkeling van Dow Terneuzen was nauw betrokken bij de opstart van de samenwerking tussen Oiltanking en Dow. Hij legt uit wat het grote verschil zal zijn als Oiltanking op het Valuepark is gevestigd: “Onze grondstoffen worden nu via grote zeeschepen naar terminals in Gent, Antwerpen of Rotterdam vervoerd. Van daaruit worden ze via kleinere binnenvaartschepen naar Dow gebracht. Door de vestiging van Oiltanking op het Valuepark kan er direct aan de steigers in de Braakmanhaven worden gelost. Via pijpleidingen onder de Braakmanhaven worden de grondstoffen rechtstreeks van de opslagtanks naar de fabrieken gevoerd. En datzelfde geldt natuurlijk ook andersom, voor het vervoer van de halffabrikaten die Dow maakt.” Goed voor het milieu Jaap: “De samenwerking met Oiltanking scheelt honderden scheepsbewegingen per jaar. Daardoor neemt het brandstofverbruik en de uitstoot van CO2 af. Ook de milieuvervuiling als gevolg van het schoonmaken van de binnenschepen vermindert. Verder zijn er minder tussenstations en moet er minder vaak overgeladen worden. En dat betekent weer een afname van de transportrisico’s en emissies.” Voordeel voor beide partijen De vestiging van Oiltanking levert ook economisch voordeel op. “De transportkosten gaan omlaag en we beschikken straks over meer opslagmogelijkheden”, legt Jaap uit. “Ook voor Oiltanking levert de samenwerking voordelen op. De ligging van het Valuepark is gunstig en er is een uitstekende infrastructuur voorhanden: de transporttijden kunnen aanzienlijk worden verkort doordat het Valuepark buiten het sluizencomplex van Terneuzen ligt.“ Aantrekkingskracht De terminal van Oiltanking is niet exclusief ingericht voor Dow. Ook andere bedrijven kunnen er gebruik van maken. Jaap: “Hopelijk trekt de terminal nieuwe ‘bewoners’ van het Valuepark aan. Afnemers van onze producten of leveranciers van onze grondstoffen zouden prima in het concept passen. Maar ook onze afvalstromen kunnen door andere fabrieken hergebruikt worden. Je moet het heel breed zien.” Toekomstplannen Jaap blikt vooruit: “We zullen ons in 2005 voornamelijk bezighouden met de verdere uitwerking van samenwerkingsverbanden. Bij Oiltanking zelf worden de puntjes op de ‘i’ gezet. Zo moeten in april en mei de laatste tanks geschilderd worden, de laadstations in orde worden gemaakt en het terrein bestraat worden. En niet onbelangrijk: er moet getest worden of alles werkt. Kunnen de leidingen de druk aan? Zijn er geen lekkages? Gaat alles zoals het moet gaan? Zoals het er nu voorstaat, zal de terminal in juni 2005 in gebruik worden genomen. Dat is twee maanden eerder dan gepland.”
Bertschi werkt samen met Dow
Op zoek naar efficiënte manieren van transport Als we het hebben over duurzaam werken, kijken we bij Dow niet alleen naar ons eigen productieproces. Ook op het gebied van bijvoorbeeld vervoer zoeken we naar duurzame alternatieven. Daarom is naast Dow in Delfzijl een containerterminal gebouwd en is er een samenwerkingsverband opgezet met transportonderneming Bertschi. “We zijn erg tevreden met het nieuwe concept”, vertelt Adrie Overdulve, de vestigingsmanager van Delfzijl. Dow is steeds op zoek naar oplossingen om het transport te optimaliseren, bijvoorbeeld door het vervoer over de weg en per spoor te combineren. Intermodaal vervoer wordt dat ook wel genoemd. “Daarom is in 2003 een samenwerkingsverband opgezet met transportonderneming Bertschi. Dit Zwitsterse bedrijf is marktleider op het gebied van intermodaal vervoeren van chemicaliën”, vertelt Adrie. “Bertschi neemt voor Dow vrijwel alle aspecten van de logistiek op zich, zoals het plannen van het transport, het laden van de containers, het bedienen van de nieuwe containerterminal en ook het vervoeren van het product per vrachtauto en trein.” Een nieuwe containerterminal Naast de vestiging van Dow in Delfzijl is sinds april 2004 een nieuwe containerterminal operationeel. Adrie: “Deze terminal dient als opslagterrein voor onze producten, maar is vooral bedoeld om transport efficiënter te maken. Vrachtwagenchauffeurs hoeven niet meer op het Dowterrein zelf te laden, maar kunnen op de terminal terecht, wat het laadproces versnelt.” Op jaarbasis worden op de terminal circa zesduizend containers verwerkt. Delfzijl heeft bij de fabriek geen spooraansluiting. Dus worden de containers met vrachtauto’s naar Dörpen gebracht, een Duitse stad in de buurt van Delfzijl. Vanaf daar worden de containers per spoor door heel Europa vervoerd. Waar mogelijk combineert Bertschi het containervervoer voor Dow met het vervoer voor andere chemieproducenten. Op die manier wordt het aantal kilometers met lege containers beperkt.” Voordelen voor beide partijen Het samenwerkingsverband levert voor beide partijen voordelen op. Duurzaamheid speelt daarbij een grote rol. “Doordat het vervoer grotendeels via het spoor loopt, besparen we op kilometers en dus op brandstof”, legt Adrie uit. “Financieel is deze samenwerking heel aantrekkelijk en we werken nu een stuk efficiënter. We kunnen het product sneller afleveren, omdat we minder last hebben van de verkeersproblematiek op de wegen, zoals files. Op de lange termijn zal het vervoer per spoor veel aantrekkelijker worden. Maar vrachtauto’s blijven natuurlijk altijd nodig omdat de meeste bedrijven geen spoor voor de deur hebben liggen.” Bertschi in Terneuzen “De containerterminal in Delfzijl was een soort proefproject voor Dow in Terneuzen”, vertelt Adrie. “Ook daar gaan Bertschi en Dow intensief met elkaar samenwerken.” Op het Valuepark, naast de vestiging van Dow Terneuzen, komt een railterminal waar jaarlijks zo’n 20.000 containers verwerkt zullen worden. Als alles volgens plan verloopt, is de terminal eind 2005 operationeel. De samenwerking in Delfzijl verloopt goed. Adrie: “Uit een enquête onder medewerkers van Dow en Bertschi bleek dat zij erg positief zijn over het nieuwe concept.”
Innovatieve HPPO-technologie
Chemieproducenten BASF en Dow werken samen Samen met chemieconcern BASF investeerde Dow in 2004 in een nieuwe technologie voor de productie van propyleenoxide, de HPPO-technologie. Er zijn concrete plannen om samen in Antwerpen een propyleenoxide-installatie van wereldformaat te bouwen, die in 2008 productieklaar moet zijn. Wat is propyleenoxide? Propyleenoxide wordt gebruikt voor de productie van polyetherolen, de basiscomponent van polyurethaanschuimen. Het product is ook terug te vinden in chemische halffabrikaten, vlamvertragers, synthetische smeermiddelen, chemicaliën voor olieboringen en textiel. Samenwerking tussen Dow en BASF Vanwege de stijgende vraag naar propyleenoxide onderzochten Dow en BASF allebei afzonderlijk nieuwe productiemogelijkheden. De uitkomsten van deze onderzoeken werden in juli 2003 gecombineerd en samen ontwikkelden BASF en Dow in 2004 de innovatieve HPPO-technologie. HPPO staat voor: van waterstofperoxide (HP) naar propyleenoxide (PO). Dankzij deze technologie kan propyleenoxide gefabriceerd worden op basis van propyleen en waterstofperoxide. Het voordeel hiervan is dat er behalve water geen andere bijproducten meer ontstaan. Bovendien is de productie-installatie kleiner van omvang en is minder infrastructuur nodig dan bij de conventionele productieprocessen voor propyleenoxide. Investeren in een productie-installatie De bouwwerkzaamheden van de propyleenoxide-installatie in Antwerpen starten naar verwachting in 2006. Als alles volgens plan verloopt, is de installatie gereed in 2008. De nieuwe productie-eenheid zal ongeveer 300.000 ton per jaar produceren. Dow en BASF zijn erg tevreden over de samenwerking. Het gezamenlijke ontwerp voor het productieproces is beter dan de eerdere ontwerpen die beide ondernemingen afzonderlijk maakten. Dit illustreert duidelijk de voordelen van de samenwerking.
Resultaten Dow wereldwijd Dow Benelux is een geïntegreerd onderdeel van The Dow Chemical Company. Onze activiteiten zijn dan ook nauw verweven met die van het wereldwijde concern, waardoor de prestaties van de verschillende onderdelen het best beoordeeld kunnen worden aan de hand van de geconsolideerde cijfers van de totale groep. De financiële cijfers die we hier noemen, hebben betrekking op The Dow Chemical Company als geheel. Een overzicht van belangrijke indicatoren van Dow in de Benelux – zoals investeringen, salarissen en productievolume – zijn te vinden in de aparte paragraaf ‘Regionale uitgaven’ en geven een indruk van de economische positie van Dow in de regio. Recordomzet leidt tot aanzienlijke margegroei De omzet van The Dow Chemical Company steeg in 2004 met 23 procent naar 40,2 miljard dollar. Ondanks een toename van de kosten voor grondstoffen en energie met meer dan 3,4 miljard dollar ten opzichte van 2003, was er sprake van een aanzienlijke margegroei. Dat kwam door een 6 procent hogere afzet en 17 procent hogere verkoopprijzen. Ook de kostenverlagingen hebben hieraan bijgedragen. Zodoende is Dow erin geslaagd het in 2003 ingezette herstel verder door te zetten. Winst sterk gestegen De nettowinst steeg naar 2,8 miljard dollar. Een jaar eerder bedroeg deze 1,7 miljard dollar. Dow behaalde een winst per aandeel van 2,93 dollar, inclusief 0,22 dollar per aandeel vanwege een aanpassing van de fiscale waardering, de winst uit de verkoop van DERAKANETM en de netto positieve bijdrage van de reorganisatie. In 2003 behaalde het bedrijf een winst van 1,87 dollar per aandeel inclusief 0,49 dollar belastingvoordeel per aandeel. Voor 2005 verwacht Dow dat de vraag binnen de chemische sector zal toenemen en meer in evenwicht komt met het aanbod. Dit is het gevolg van de toenemende wereldwijde economische groei. De hoge en schommelende grondstof- en energiekosten waar de sector de afgelopen twee jaar mee heeft gekampt, lijken echter aan te houden. Financiële discipline blijft ook in 2005 belangrijk. Financiële resultaten van The Dow Chemical Company en dochterondernemingen Geconsolideerd overzicht van inkomsten (in miljoenen dollars) 31 december 2004
Netto omzet
31 december 2003
40.161
32.632
(34.244)
(28.177)
Onderzoeks- en ontwikkelingsuitgaven
(1.022)
(981)
Algemene en administratieve uitgaven
(1.436)
(1.392)
(20)
-
(661)
(736)
978
405
3.796
1.751
Kosten van de omzet
Kosten van fusie en herstructurering Netto interestkosten Overige inkomsten Inkomsten voor belastingen en minderheidsbelang
Inkomstenbelasting Inkomsten minderheidsbelangen
(877)
(82)
122
94
Effecten van verandering accountingregels
(9)
Netto inkomsten
2.797
1.730
Kapitaalsuitgaven
1.333
1.100
Afschrijvingen
1.904
1.753
Verkopen per geografisch gebied
(in miljoenen dollars) 2004
2003
Verenigde Staten
15.054
12.813
+17%
Europa
14.280
11.351
+26%
Rest van de wereld
10.827
8.468
+28%
40.161
32.632
+23%
Totaal
verandering
Ontwikkeling verkoopvolume en -prijzen per geografisch gebied ten opzichte van 2003
totaal volume
prijs
Verenigde Staten
5%
12%
17%
Europa
4%
22%
26%
12%
16%
28%
6%
17%
23%
Rest van de wereld Totaal
Uitgebreide informatie over de financiële resultaten van The Dow Chemical Company zijn gepubliceerd in het jaarverslag 2004 dat is in te zien op www.dow.com of www.dowannualreport.com.
Regionale uitgaven Dow is in de Benelux een van de grote toonaangevende chemische bedrijven. Voorgaande jaren heeft Dow grote investeringen gedaan in de productiecapaciteit. En het bedrijf is een belangrijke werkgever in zuidwest-Nederland; het zorgt direct en indirect voor duizenden arbeidsplaatsen. Vooral de vestiging in Terneuzen is met 26 fabrieken, ruim 2.000 eigen medewerkers en honderden contractormedewerkers nadrukkelijk aanwezig in de regio. Dit vertaalt zich in veel afgeleide activiteiten van derden, maar bijvoorbeeld ook in een zeer actief contact met de regionale gemeenschap door middel van onder meer donaties. Belangrijke indicatoren Dow Benelux (in miljoenen dollars) 2004
2003
2002
2001
2000
24
75
271
231
331
Afschrijvingen
155
165
125
70
72
Uitgaven in Zeeuws-Vlaamse regio
127
76
81
-
-
40
32
32
23
23
Salarissen
167
154
130
119
115
Donaties
0,2
0,1
0,2
0,2
0,2
(82)
23
5
26
222
9,2
8,3
7,8
6,1
6,0
Kapitaalsinvesteringen
Uitgaven
Medewerkers derden
Totaal betaald aan belastingen Productie
Productievolume in de Benelux (miljoenen tonnen)
Verenigde Dow Partners Dow besteedt veel werk uit aan onderaannemers. Op die manier kunnen we ons concentreren op onze kernactiviteiten. De veiligheid van deze ‘externe’ collega’s is even belangrijk als die van onze eigen medewerkers. De Verenigde Dow Partners, waarin de grotere huisaannemers zich hebben verenigd, werkt nauw samen met onze afdeling Veiligheid, Gezondheid & Milieu met als doel het aantal incidenten tot een minimum te beperken. De uiteindelijke doelstelling is nul ongevallen. De volgende firma’s zijn aangesloten bij de Verenigde Dow Partners: • Amec spie
• Mammoet
• Axima
• R&M
• Balliauw
• Ridderikhoff
• Cegelec
• ROB
• Delta Milieu
• RTD
• Eyke Hogendoorn
• Safety Services
• Gouda Vuurvast
• Securicor
• GTI Electrical
• Troost
• GTI Mechanical
• V&S Hanab
• Houtepen
• Van Kerckhoven
• Kaefer – WKS
• Watco
Valuepark Samen met het havenschap Zeeland Seaports ontwikkelt Dow Benelux het Valuepark, dat bestaat uit de Mosselbanken en het logistieke park De Braakman in Terneuzen. Het Valuepark beslaat 140 hectare, en is erop gericht om bedrijven aan te trekken die een duidelijke toegevoegde waarde hebben voor Dow en daardoor de concurrentiepositie van Dow vergroten. Daarbij valt te denken aan afnemers en leveranciers, en aan bedrijven die zich bezighouden met de opslag, verpakking of distributie van de producten van Dow. Concentratie De gunstige ligging van het Valuepark is aantrekkelijk voor bedrijven: het park heeft directe aansluitingen op het spoor, het wegennet en internationale vaarwegen. Bovendien is het park door middel van een pijpleidingenbundel verbonden met Dow. De concentratie van activiteiten maakt een gezamenlijk gebruik van grondstoffen en nutsvoorzieningen mogelijk, en dat is voor alle partijen voordelig. Inmiddels heeft zich op het park al een aantal op- en overslagbedrijven gevestigd, zoals Vos Logistics en Katoen Natie. In 2004 is Oiltanking begonnen met de bouw van een zogenaamde liquidterminal voor de overslag en opslag van grondstoffen en chemicalien. Deze terminal zal in 2005 in gebruik worden genomen. Aan het einde van 2004 bereikte Valuepark Terneuzen overeenstemming met de Zwitserse transportonderneming Bertschi over de bouw van een railterminal op het Valuepark in Terneuzen. Bertschi zal daar het transport verzorgen over spoor voor verschillende klanten, waaronder Dow. Zodoende beschikt het park straks over alle vormen van vervoer: transport over de weg, over water, per spoor, intermodaal evenals op- en overslag van zowel bulkproducten als vloeistoffen. Economie en milieu De concentratie van bedrijvigheid op en rond het Valuepark is niet alleen goed voor de economische ontwikkeling van de regio, maar heeft ook een gunstig effect op het milieu. Producten moeten over een minder grote afstand vervoerd worden en er wordt gebruik gemaakt van slimme transportmethodes, zoals containervervoer over water en transport via pijpleidingen. En dat scheelt in brandstof, CO2-uitstoot, verkeersongevallen en geluidsoverlast. Het Valuepark draagt dan ook direct bij aan de verbetering van de leef- en werkomgeving van medewerkers en omwonenden. Naar verwachting zal het Valuepark de volgende effecten op jaarbasis hebben: Wegtransport
Vermindering van wegtransporten
30.000 voertuigen
Vermindering van wegkilometers
3,5 miljoen km
Vermindering van brandstofverbruik
1,1 miljoen liter diesel
Vermindering van CO2- uitstoot
5.000 ton CO2
Scheepstransport
Vermindering van het aantal overslagactiviteiten
9.100
Vermindering van het aantal schoonmaakbeurten
500
Vermindering van schoonmaakemissies
366.000 kg
Vermindering van CO2-uitstoot
3.300 ton
Als compensatie voor de aanleg van het Valuepark zal twintig hectare natuurgebied worden aangelegd en is ongeveer 450.000 euro beschikbaar gesteld voor de inrichting van dit gebied. Realisatie Het idee van het Valuepark is al medio jaren ‘90 ontstaan. Toen is ook een begin gemaakt met de bouw van een containerterminal in de Braakmanhaven. Momenteel omvat het park naast de containerterminal een groot aantal silo’s en loodsen voor de opslag, bewerking en distributie van kunststoffen. In 2005 zal het project in zijn huidige vorm zijn voltooid. Dan zijn de volgende zaken gerealiseerd: ● ●
● ● ● ● ●
Een diepzeesteiger voor overslag van grondstoffen en eindproducten Een liquidterminal met een opslagcapaciteit van 156.000 kubieke meter; er zijn plannen voor een uitbreiding van de terminal tot 350.000 kubieke meter Een pijpleidingbundel naar de Dow-productielocatie 152 silo’s en drie loodsen voor het opslaan, verpakken, bewerken en distribueren van kunststoffen Een railterminal met een capaciteit van 20.000 containers per jaar Aan- en afvoerwegen Een containerterminal met een capaciteit van 50.000 containers per jaar; deze terminal kan worden uitgebreid naar maximaal 100.000 containers per jaar
Wat waren de belangrijkste gebeurtenissen in 2004? En welke resultaten heeft Dow op het gebied van duurzaamheid behaald? Wat willen we in de toekomst bereiken? De feiten en cijfers op een rijtje.
Jaaroverzicht 2004 In 2004 werden de vernieuwingen die in 2003 zijn ingezet, doorgevoerd in de gehele organisatie. Een greep uit de belangrijkste gebeurtenissen en activiteiten in dat jaar. januari
●
●
februari
●
●
●
●
maart
●
●
Alle Dow-medewerkers een nieuw werkstation De invoering van het nieuwe Dow werkstation is succesvol afgerond. Bijna alle medewerkers hebben nu een laptop. Fabriek in Rotterdam wordt stilgelegd Vanwege marktontwikkelingen besluit Dow de productie van de ‘Emulsie Styreen Butadieen Rubber’-fabriek (ESBR-unit) stil te leggen. De fabriek wordt gerund door Shell-medewerkers.
Dow tekent voor JetNet Jet-Net (Jongeren en Technologie Netwerk Nederland) breidt uit met negen nieuwe bedrijven waaronder Dow. De bedrijven zetten zich in om samen de instroom van studenten in technische studies te bevorderen. Contractor Awards Kraan- en transportbedrijf Mammoet, bouwbedrijf Van Kerckhoven Bouw en stellingbouwer Balliauw Groep slepen de Contractor Awards 2004 in de wacht. Deze prijzen reikt Dow jaarlijks uit in Terneuzen voor veilig en efficiënt werken. Record aantal elektronische vergunningen Op 17 februari rolt de 200.000e elektronische vergunning bij de Aromaten-Butadieen 1-fabriek uit het nieuwe elektronische vergunningssysteem. Dit systeem draait nu op alle afdelingen in Terneuzen. Duurzaam ondernemen in de regio Dow werkt mee aan het initiatief van de Provincie Zeeland om duurzaam ondernemen in de regio te versterken. Door middel van een masterclass worden bedrijven bekend gemaakt met de aspecten van duurzaam ondernemen en wisselen ze ervaring en kennis uit.
Vestigingen beloond voor veiligheidsprestaties De vestigingen Delfzijl, Tessenderlo, Tertre en Terneuzen ontvangen een speciale Dowveiligheidsprijs voor de uitstekende veiligheidsprestaties in 2003. Het is een waardering voor alle Dow- en Contractormedewerkers die de afgelopen jaren veilig hebben gewerkt. Tessenderlo werkt aan Kyoto-doelstellingen De vestiging van Dow in Tessenderlo treedt in het kader van het Kyoto-protocol toe tot het Benchmarking Convenant in Vlaanderen. Bedrijven die toetreden tot dit Convenant verplichten zich ertoe om uiterlijk in 2012 tot de wereldtop in energie-efficiënte bedrijven te behoren. De in Tessenderlo gestarte projecten laten nu al een duidelijke verbetering zien van het energieverbuik en de relatieve CO2-emissie. Dow in Terneuzen en Delfzijl traden al eerder toe tot de Nederlandse tak van dit Benchmarking Convenant.
april
●
●
●
●
mei
●
●
●
juni
●
●
●
juli
●
●
Militaire oefening bij Dow Enkele honderden militairen beschermen enkele dagen het fabrieksterrein van Dow Terneuzen tegen een fictieve terroristische dreiging. Een dergelijke grootschalige noodplanoefening vond bij Dow nog niet eerder plaats. Minister spreekt Dow-medewerkers Op woensdagochtend 14 april brengt de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Aart Jan de Geus, een bezoek aan de vestiging in Terneuzen. Daarbij staan met name gesprekken met Dow-medewerkers op het programma. Delfzijl drie jaar ongevalsvrij Op 15 april heeft de vestiging Delfzijl drie jaar, oftewel 1.096 dagen, ongevalvrij gewerkt. Dit geldt zowel voor Dow- als contractormedewerkers. Dit betekent bijna een verdubbeling van het oude record. Genesis Award naar de Benelux Iedere twee jaar reikt Dow de prestigieuze Global Genesis Awards uit aan medewerkers voor hun steun bij de ontwikkeling van collega’s. In de Benelux heeft Jan Meesen, teamcoördinator bij de Styrenics Compounding, die door zijn collega’s was voorgedragen, de prijs gewonnen.
Leerlingen over de werkvloer Leerlingen en begeleiders van VWO 5 van de Stedelijke Scholengemeenschap De Rede brengen een bezoek aan Dow Terneuzen. Dit bezoek vindt plaats in het kader van Jet-Net, het Jongeren en Technologie Netwerk Nederland, en is bedoeld om de theorie en de praktijk dichter bij elkaar te brengen. Sociale verkiezingen in België In België staan de vierjaarlijkse sociale verkiezingen op het programma, waarbij de leden van de ondernemings- en overlegraden worden gekozen. Campagne veilig lopen Lopen lijkt zo gemakkelijk, maar drie van de vier incidenten bij Dow in 2004 betroffen verzwikkingen, struikel- of valpartijen. Meer aandacht voor lopen was dus écht nodig. Dow startte om die reden de campagne ‘Veilig lopen’.
Toezicht op de scheepvaart Wereldwijd worden veiligheidsmaatregelen aangescherpt, ook voor het scheepvaartverkeer. De overheid voert de ISPS (International Ship & Port facility Security)-code in, die ook geldt voor de haven van Dow in Terneuzen. Dow kende al een streng eigen veiligheidssysteem. De code geldt vooralsnog alleen voor zeeschepen. Bij Dow meren jaarlijks zo’n 3.200 zee- en binnenvaartschepen aan. Reorganisatie Dow Begin 2004 is Dow begonnen met een wereldwijde reorganisatie. Deze reorganisatie is noodzakelijk om de concurrentiepositie van het bedrijf te versterken. Door de reorganisatie vervallen wereldwijd ongeveer 3.000 arbeidsplaatsen en bij Dow in de Benelux 98. Voor de meeste betrokken medewerkers geldt een vervroegde pensioneringsregeling. NVVK-prijs Erik de Reus, unitcoördinator bij een van de krakers, rondt met succes de Middelbare Veiligheidskundige opleiding (MVK) af. De Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK) beloont zijn eindwerk, ‘De onderschatte risico’s bij werkzaamheden in een kraakfornuis’, met de NVVK-prijs. Deze prijs wordt toegekend aan de meest innovatieve of bruikbare afstudeerscriptie.
Drie jaar zonder verzuimongeval Dow Tessenderlo behaalt op 26 juli terecht een bijzondere Safety Award voor drie jaar werken zonder verzuimongeval. Boodschappen doen bij de fabriek Honderden Dowmedewerkers in Terneuzen bestellen inmiddels vanachter hun bureau online uiteenlopende producten en diensten bij het Homerun-servicepunt. Deze bestellingen kunnen vervolgens worden opgehaald bij de ‘winkel’ op de Dow-vestiging.
augustus
●
●
●
september
●
●
●
●
●
●
oktober
●
●
●
●
november
●
Milieukunde kun je leren In Terneuzen starten de eerste medewerkers met de nieuwe opleiding Middelbare Milieukunde (MMK). Deze leidt op tot milieufunctionaris. In deze opleiding komen onderwerpen aan bod als actuele milieuthema’s, regelgeving en milieukunde, maar bijvoorbeeld ook zaken als risicoanalyse en adviesvaardigheden Nieuwe samenstelling Raad van Bestuur De Raad van Bestuur van Dow Benelux B.V. is vernieuwd. Nieuw in het Bestuur is Dré Galle, Finance Director Benelux. Daarnaast is Marc Sloot, bedrijfsjurist, benoemd tot secretaris van de Raad van Bestuur. De voorzittershamer blijft in handen van Gerard van Harten. Ed de Graaf, al enige jaren lid van de Raad van Bestuur, is benoemd tot vice-voorzitter. Afvalwater als voedingsbodem Dow in Tessenderlo stop met het afvoeren van het catalyst-afvalwater. Het wordt nu gebruikt als biologische voedingsbodem voor enkele afvalwaterzuiveringsinstallaties in Vlaanderen.
Nieuwe fabriek The Dow Chemical Company en BASF AG maken plannen bekend voor een nieuwe technologie om om propyleenoxide te maken: Hydrogen Peroxide to Propylene Oxide, kortweg HPPO. Dow en BASF hebben plannen om een HPPO-installatie te bouwen op bij BASF in Antwerpen. De start van de bouwwerken is gepland voor 2006 en de installatie zal naar verwachting in 2008 operationeel zijn. Vijf jaar zonder verzuimongeval Dow Delfzijl slaagt erin vijf jaar aaneen te werken zonder verzuimongeval. Goede leerling De twintigjarige Margreet Vermeulen, operator bij de Aromatenbutadieen-fabriek in Terneuzen, wordt uitgeroepen tot één van de uitblinkers in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO). Samen met 42 andere MBO-leerlingen wordt ze in het zonnetje gezet door de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Mark Rutte. Nieuwe vorm voor Research & Development In navolging van de mondiale reorganisatie wordt ook de afdeling Research & Development in Terneuzen aangepast. De afdeling wordt opgesplitst in drie divisies gericht op kunststoffen, analytisch onderzoek en proeffabrieken. Leiding in de takels In het weekend van 18 september wordt de volledige dampleiding vervangen van de Propyleen distillatietoren van een van de kraakinstallaties in Terneuzen. Drie zware kranen komen eraan te pas om de 60 meter hoge leiding in z’n geheel te vernieuwen. Stikstofcampagne Omdat stikstof zo veel voorkomt (78 procent van de lucht die we inademen bestaat uit stikstof) worden de gevaarlijke eigenschappen van dit gas soms vergeten. Stikstof is reukloos, kleurloos, smaakloos en niet giftig, maar bij inademen van te hoge concentraties kan het dodelijk zijn. Om medewerkers hierop te attenderen start Dow een veiligheidscampagne.
Onderhoudsstops in Tessenderlo In september en oktober gaan respectievelijk de HDPE- en Styron-fabriek uit bedrijf voor een geplande onderhoudsstop. Beide stops verlopen succesvol zonder enig milieu-incident of persoonlijk ongeval. Tevens neemt de Styron-fabriek een opslagtank voor styreen in bedrijf. De tank heeft een drijvend dak om de emissies van de tank verder te verminderen. Dow-topman op bezoek Op 20 en 21 oktober brengt Gary Veurink, als vice president Manufacturing & Engineering verantwoordelijk voor alle productie-activiteiten van Dow wereldwijd, een kennismakingsbezoek aan Terneuzen. Op het programma staat een serie gesprekken met onder meer medewerkers en lokale bestuurders. Laboratorium zoekt aansluiting bij ziekenhuis Ziekenhuis Zeeuws-Vlaanderen neemt enkele gespecialiseerde labactiviteiten van Dow over. Het ziekenhuis deed al een deel van het bloedonderzoek voor Dow-medewerkers. Dow breidt de samenwerking met het ziekenhuis nu verder uit met het oog op een efficiëntere manier van werken. Delfzijl zet deur open Dow in Delzijl neemt deel aan de landelijke Open Dag van de Chemie. De medewerkers verwelkomen die dag een paar honderd bezoekers die een rondleiding krijgen en verschillende fabrieksactiviteiten kunnen bezichtigen.
OPCW loopt stage Via een stage bij Dow doen twee leden van de Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW) uit Kenia en Bangladesh ervaring en kennis op in Nederland. Het doel van hun stage is dat ze de opgedane kennis toepassen bij de invoering van de Chemische Wapen Conventie in hun respectievelijke vaderlanden.
december
●
●
●
Feest voor Bosnische kinderen Een speciaal circus wordt mede door Dow aangeboden aan Bosnische kinderen die nog dagelijks de nasleep van de burgeroorlog in hun land voelen. Ze zijn drie weken op vakantie in Zeeuws-Vlaanderen, om even kind te kunnen zijn zoals de kinderen in deze streek dat ook zijn. Bijdrage aan slachtoffers van de Tsunami Dow kondigt aan dat het bedrijf vijf miljoen dollar zal bijdragen aan de hulpverlening voor slachtoffers van de zeebeving en vloedgolf die tweede kerstdag Zuidoost-Azië en het Indiase subcontinent hebben getroffen. Kallo sluit jaar beter af De vestiging in Kallo bereikt voor het eerst in haar bestaan een jaar met nul verzuimongevallen. Tevens slaagt het bedrijf er in het aantal morsingen met 40% te verminderen; een belangrijke doorbraak voor de vestiging in Kallo.
Kerncijfers Dow Benelux 2000-2004 2004
2003
2002
2001
2000
Medewerkers
2.661
2.795
2.844
2.647
2.514
Ongevallen
20
13
39
24
45
Ongevallenindex*
0,61
0,26
0,84
0,51
1,07
Ziekteverzuim
3,77%
3,55%
3,49%
3,56%
3,92%
Donaties
0,2 mln $
0,1 mln $
0,2 mln $
0,2 mln $
0,2 mln $
Mensen
* ongevallenindex: het aantal ongevallen per 200.000 gewerkte uren; in 2004 zijn voor het eerst de cijfers van de vestigingen in Kallo, Zwijndrecht en Tertre opgenomen
2004
2003
2002
2001
2000
Klachten T
8
20
38
7
28
Milieu-incidenten
63
82
78
54
75
Energie-index*/ T
95%
96%
98%
102%
103%
Broeikaseffecten T
3.351 kton
3.156 kton
3.057 kton
2.390 kton
2.337 kton
Uitstoot vluchtige stoffen T
1,6 ton
1,4 ton
1,6 ton
1,5 ton
1,5 ton
Milieu
* energie-index: energieverbruik per geproduceerd product (1999=100%) T alleen Terneuzen
2004
2003
2002
2001
2000
Productie
9,2 mln ton
8,3 mln ton
7,8 mln ton
6,1 mln ton
6,0 mln ton
Investeringen
24 mln $
75 mln $
271 mln $
231 mln $
331 mln $
Omzet wereldwijd
40,2 mld $
32,6 mld $
27,6 mld $
28,1 mld $
29,8 mld $
Nettoresultaat wereldwijd
2,8 mld $
1,7 mld $
(0,37) mld $
(0,43) mld $
1,7 mld $
Economie
Actiepunten 2005 Mensen De komende jaren gaat een groot aantal medewerkers van Dow in de Benelux met pensioen. Er zijn jaarprogramma’s opgesteld voor het werven van nieuwe medewerkers. In 2005 gaat het om enkele tientallen mensen. Het kabinet heeft vorig jaar voorstellen gedaan voor nieuwe fiscale regels voor VUT, prepensioen en voor de nieuwe levensloopregeling. We bestuderen de plannen van het Nederlands kabinet voor de afschaffing van de mogelijkheden voor vervroegde pensionering. De gevolgen hiervan zijn op dit moment nog niet geheel duidelijk. Uitstoot en morsingen Vooruitlopend op de emissiehandel in CO2 in 2007, gaan we de uitstoot verder terugdringen en de voorgeschreven meetprotocollen volgen. In 2005 start wel de emissiehandel in stikstofoxide. We bereiden ons ook alvast voor op de 'Integrated Pollution Prevention Control'-regelgeving die waarschijnlijk eveneens in 2007 ingaat. Energie In 2005 vindt de tweede benchmarking in het kader van het Energie Benchmarking Convenant plaats. Op basis daarvan stellen we een Energie Efficiëntie Plan op. En er zijn plannen om het fakkelgas van de krakers verder terug te brengen als de fabriek in normaal bedrijf is. Afval We streven ernaar om de totale hoeveelheid afval die we produceren verder terug te dringen. In 2005 willen we nog meer afval voor alternatieve verwerking aanbieden dan we in 2004 al deden. Water In 2005 gaan we de maatregelen die bedacht zijn om regenwater gescheiden op te vangen en te hergebruiken in de praktijk brengen. Daarnaast willen we bijvoorbeeld de scheiding van zoete en zoute afvalwaterstromen in de nabije toekomst nog beter gaan beheren. Economie We vragen aandacht voor het industriebeleid van de overheid. De overheid mag niet voorbij gaan aan het belang van de industrie voor de werkgelegenheid en de ontwikkeling van de regio. Met minder en duidelijker regelgeving en een stimulerend industriebeleid kan de overheid daarin een rol spelen. Samenwerking In 2005 zullen we voornamelijk bestaande samenwerkingsverbanden zoals met Oiltanking en Bertschi verder uitwerken. Daarnaast proberen we samen met Zeeland Seaports nieuwe partners te vinden voor het Valuepark, zoals bedrijven die onze producten als grondstof in hun productieproces kunnen gebruiken.
