A-164/2 2002/2003
A-164/2 2002/2003
CONSEIL DE LA REGION DE BRUXELLES-CAPITALE
BRUSSELSE HOOFDSTEDELIJKE RAAD
SESSION ORDINAIRE 2002-2003
GEWONE ZITTING 2002-2003
20 MARS 2003
20 MAART 2003
PROPOSITION DE RESOLUTION
VOORSTEL VAN RESOLUTIE
invitant le gouvernement régional à demander au gouvernement fédéral l'abrogation de la loi du 11 avril 1994 organisant le vote automatisé
waarbij de gewestregering verzocht wordt de federale regering te vragen om de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming op te heffen
RAPPORT
VERSLAG
fait au nom de la Commission des Finances, du Budget, de la Fonction publique, des Relations extérieures et des Affaires générales
uitgebracht namens de Commissie voor de Financiën, Begroting, Openbaar Ambt, Externe Betrekkingen en Algemene Zaken
par Mme Anne-Sylvie Mouzon (F)
door mevr. Anne-Sylvie Mouzon (F)
Ont participé aux travaux de la commission : Membres effectifs : MM. Eric André, Jean-Pierre Cornelissen, Olivier de Clippele, Alain Adriaens, Michel Van Roye, Mmes Magda De Galan, Anne-Sylvie Mouzon, M. Rudi Vervoort. Membres suppléants : Mmes Danielle Caron, Amina Derbaki Sbai. Autres membres : M. Jean-Jacques Boelpaepe, Mme Adelheid Byttebier, MM. Yves de Jonghe d'Ardoye d'Erp, Fouad Lahssaini, Mme Marion Lemesre, M. Joël Riguelle.
Voir : Document du Conseil : A-164/1 Proposition de résolution.
Aan de werkzaamheden van de commissie hebben deelgenomen : Vaste leden : de heren Eric André, Jean-Pierre Cornelissen, Olivier de Clippele, Alain Adriaens, Michel Van Roye, mevr. Magda De Galan, mevr. Anne-Sylvie Mouzon, de heer Rudi Vervoort. Plaatsvervangers : mevr. Danielle Caron, mevr. Amina Derbaki Sbai. Andere leden : de heer Jean-Jacques Boelpaepe, mevr. Adelheid Byttebier, de heren Yves de Jonghe d'Ardoye d'Erp, Fouad Lahssaini, mevr. Marion Lemesre, de heer Joël Riguelle.
Zie : Stuk van de Raad : A-164/1 : Voorstel van resolutie.
A-164/2 2002/2003
2
A-164/2 2002/2003
1. Exposé de l'auteur
1. Uiteenzetting van de indiener
M. Joël Riguelle rappelle que, depuis le dépôt de sa proposition en 2001, des travaux ont eu lieu notamment au Sénat qui a examiné cette procédure de vote. L'approche d'un scrutin le 18 mai est l'occasion d'ouvrir à nouveau ce débat.
De heer Joël Riguelle herinnert eraan dat de geautomatiseerde stemming, sinds de indiening van zijn voorstel in 2001, met name in de Senaat onderzocht is. De nakende verkiezingen van 18 mei bieden de gelegenheid om dit debat te heropenen.
L'objectif initial était d'accélérer et de simplifier les procédures de vote et de dépouillement. Lors dès élections de 1999, des incidents ont démontré que cet objectif n'a pas été atteint.
De initiële doelstelling bestond erin de stemverrichting en stemopneming te versnellen en te vereenvoudigen. Bij de verkiezingen van 1999 is uit incidenten gebleken dat deze doelstelling niet bereikt is.
Nous sommes tous de plus en plus soumis à la dictature de l'électronique et il est important de garantir un contrôle démocratique du citoyen, peu expert en électronique. A l'occasion des prochaines échéances, le gouvernement envisage de lancer une expérience de tickets dans deux bureaux de vote, ce qui prouve bien qu'il existe des doutes sur la procédure actuelle.
We worden allemaal almaar meer onderworpen aan de dictatuur van de elektronica. Het is belangrijk te garanderen dat de modale burger, die weinig afweet van elektronica, een democratische controle over zijn stem kan uitoefenen. Ter gelegenheid van de volgende verkiezingen is de regering van plan in twee stembureaus een experiment met een systeem van ticketing op te zetten, wat duidelijk bewijst dat er twijfels zijn over de huidige procedure.
Le problème qui se pose est celui d'un contrôle a posteriori par le citoyen et plus précisément par les témoins envoyés par les partis. Ce problème a été souligné par la Ligue des Droits de L'Homme, par un rapport du Collège des Experts présenté au Sénat, par des prises de positions de l'ensemble des partis, et par une proposition de loi de Mme Anne-Marie Lizin et de M. Philippe Mahoux.
Het probleem is dat de burger, en meer bepaald de door de partijen gestuurde getuigen, een controle a posteriori moeten kunnen uitoefenen. Dit probleem werd aangekaart door de Liga voor Mensenrechten, in een verslag van het College van Deskundigen dat aan de Senaat voorgelegd is, in standpuntbepalingen van alle partijen en in een wetsvoorstel van mevrouw Anne-Marie Lizin en de heer Philippe Mahoux.
L'orateur cite ensuite l'article 32 de la Constitution. Le rapport du Sénat a souligné comme critique fondamentale l'absence de transparence pour l'électeur. Son vote est digitalisé, converti en champs magnétiques sur des diskettes et des cartes numériques qui sont invisibles.
De spreker citeert vervolgens artikel 32 van de Grondwet. De grootste kritiek in het verslag van de Senaat was het gebrek aan transparantie voor de kiezer. Zijn stem wordt gedigitaliseerd en opgeslagen in onzichtbare magneetvelden op diskettes en magneetkaarten.
Mme Anne-Sylvie Mouzon précise que, en outre, ces données sont comptabilisées suivant des logiciels, propriétés non libres, peu compréhensibles et qui comportent un risque de manipulation.
Mevrouw Anne-Sylvie Mouzon preciseert dat die stemmen bovendien opgenomen worden met niet-vrije software, die weinig toegankelijk is en een gevaar van manipulatie inhoudt.
M. Joël Riguelle rappelle que le vote est un des seuls moments où le citoyen exerce son pouvoir de manière contraignante. La lecture optique semble préférable. Le coût en est inférieur et il existe une possibilité de recomptage.
De heer Joël Riguelle herinnert eraan dat de stemming een van de weinige momenten is dat de burger een doorslaggevend stem in het kapittel heeft. Een systeem voor optische lezing lijkt beter. Het kost minder en maakt hertellingen mogelijk.
2. Discussion générale
2. Algemene bespreking
M. Rudi Vervoort rappelle que le groupe PS partage les inquiétudes de M. Joël Riguelle. Pour toute une frange de la population le passage au vote automatisé s'est mal passé. Lors des dernières élections communales, on a pu constater une chute du taux de participation dans le canton de M. Vervoort. Aucun sondage n'a été fait pour en connaître les causes, mais il est probable qu'il s'agit surtout de per-
De heer Rudi Vervoort wijst erop dat de PS-fractie de bezorgdheid van de heer Joël Riguelle deelt. Voor een groot deel van de bevolking is de overgang naar de geautomatiseerde stemming slecht verlopen. Bij de jongste gemeenteraadsverkiezingen heeft men kunnen vaststellen dat de participatiegraad in het kanton van de heer Vervoort gedaald is. Er is geen enkel onderzoek uitgevoerd om de
A-164/2 2002/2003
3
A-164/2 2002/2003
sonnes âgées qui éprouvent une appréhension. Des séances de formation avaient pourtant été organisées.
oorzaken daarvan te achterhalen, maar waarschijnlijk gaat het vooral om ouderen die zich niet op hun gemak voelen bij het gebruik van computers. Er waren nochtans opleidingssessies georganiseerd.
L'électeur n'est pas en mesure de contrôler son vote. Il ne reçoit comme preuve matérielle de son vote qu'une carte magnétique où rien n'apparaît et qu'il va déposer dans l'urne.
De kiezer kan niet controleren welke stem hij uitgebracht heeft. Het enige materiële bewijs daarvan is een magneetkaart die hij krijgt, waarop niets te zien is en die hij in de stembus steekt.
Enfin, le contrôle du système est problématique. Des recours ont été introduits lors des dernières élections législatives. Personne n'avait accès à la configuration même des programmes. Il est légitime que le législateur, les partis politiques et tous les citoyens aient accès à cette configuration, même s'il s'agit d'une matière de spécialistes.
Ten slotte doet de controle op het systeem problemen rijzen. Tijdens de laatste parlementsverkiezingen zijn beroepen ingesteld. Niemand had toegang tot de configuratie van de programma's. Het is legitiem dat de wetgever, de politieke partijen en alle burgers toegang hebben tot die configuratie, ook al betreft het een zaak voor specialisten.
A la Cocof, les parlementaires ont fait preuve de courage vis-à-vis de multinationales pour ce qui concerne les logiciels libres.
In de Cocof hebben de parlementsleden blijk gegeven van moed tegenover de multinationals, door ertoe te verplichten vrije software te gebruiken.
Durant cette législature, la réflexion s'est poursuivie au niveau fédéral. Des textes ont été adoptés en vue d'améliorer la situation. On peut difficilement retourner en arrière, puisque certaines communes ont fait de lourds investissements. Un problème de maintenance de ces ordinateurs se pose également. Ils ne servent que rarement. Autant les amortir quitte à trouver d'autres systèmes d'amélioration tel le « ticketing ». Mais ceci ne permet pas d'éviter les autres écueils évoqués. Le « ticketing » permet à l'électeur d'avoir la preuve matérielle de son vote.
Tijdens deze zittingsperiode is de kwestie van de geautomatiseerde stemming verder onderzocht op federaal niveau. Er zijn teksten aangenomen om de situatie te verbeteren. Men kan moeilijk een stap terugzetten, aangezien sommige gemeenten zwaar geïnvesteerd hebben. Het onderhoud van die computers zorgt ook voor problemen. Ze worden slechts zelden gebruikt. Het is daarom beter ze af te schrijven en desnoods andere, betere systemen te vinden, zoals « ticketing ». Dit voorkomt de overige vermelde problemen echter niet. Met « ticketing » kan de kiezer wel het materiële bewijs van de door hem uitgebrachte stem in handen krijgen.
Le vote « papier » avec crayon à lecture optique est un système contrôlable. Ce système a été introduit parce qu'il devenait de plus en plus difficile de trouver des assesseurs. Il semblerait qu'en raison du grand format des bulletins de vote ce système soit difficile à appliquer à Bruxelles.
Het stemmen op een papieren stembiljet door middel van een lichtpen is een controleerbaar systeem. Dit systeem werd ingevoerd, omdat het almaar moeilijker werd om bijzitters te vinden. Dit systeem zou in Brussel voor problemen zorgen wegens het grote formaat van de stembiljetten.
Toutes ces propositions méritent examen. Le groupe PS souhaite un moratoire par rapport à l'extension du vote électronique ainsi que l'examen plus approfondi du vote « papier » avec lecture optique. Tous les partis démocratiques mènent actuellement cette réflexion, il n'est donc pas opportun d'exiger au moyen d'une résolution l'abrogation de la loi du 11 avril 1994. La réflexion peut se mener au travers des communes pilotes. Il faut en arriver à un système uniforme. Au regard par exemple du taux de participation, une diversité de système n'est pas démocratique.
Al die voorstellen zouden moeten worden onderzocht. De PS-fractie wenst dat het systeem voor elektronische stemming voorlopig niet verder uitgebreid wordt en dat het stemmen op papieren stembiljetten met optische lezing, grondiger onderzocht wordt. Op het ogenblik wordt dit systeem door alle democratische partijen onderzocht. Het is bijgevolg niet wenselijk om bij wege van een resolutie te vragen dat de wet van 11 april 1994 wordt opgeheven. De kwestie kan op basis van proefprojecten in bepaalde gemeenten onderzocht worden. Men moet tot een eenvormig systeem komen. Ter wille van bijvoorbeeld de participatiegraad, is het niet democratisch om verschillende systemen te gebruiken.
La Présidente Magda De Galan rappelle que ces expériences nouvelles seront menées dans 4 endroits en Belgique, notamment à Zonnebeke.
Voorzitter Magda De Galan herinnert eraan dat die nieuwe experimenten op 4 plaatsen in België opgezet zullen worden, onder meer in Zonnebeke.
M. Olivier de Clippele confirme qu'une réflexion similaire est menée au sein du groupe MR. Le vote informatisé
De heer Olivier de Clippele bevestigt dat de MR-fractie een soortgelijk onderzoek uitvoert. De geautomatiseerde
A-164/2 2002/2003
4
A-164/2 2002/2003
a un coût nettement supérieur au coût du vote « papier ». Avec le même budget, l'on pourrait rémunérer les compteurs de voix pour qu'ils recomptent volontiers pendant plusieurs nuits. A l'époque, M. de Clippele s'était déclaré peu favorable au vote automatisé et ceci à l'opposé de nombreux autres confrères notaires qui y voyaient la possibilité de ne plus passer une nuit à compter les voix.
stemming kost aanzienlijk meer dan de stemming op papieren stembiljetten. Met hetzelfde budget zou men de stemopnemers kunnen betalen om gedurende verschillende nachten de stemmen te hertellen. De heer de Clippele liep destijds niet warm voor de geautomatiseerde stemming, in tegenstelling tot vele andere collegas notarissen, die er een kans in zagen om niet langer een hele nacht stemmen te moeten tellen.
Tout système informatique a sa raison d'être lorsqu'il est utilisé régulièrement. En Belgique, les votations n'ont pas lieu chaque trimestre comme dans certains autres pays européens. En Belgique, l'appel à l'appareillage informatique ne se fait qu'une fois tous les deux ou trois ans. L'orateur établit le parallèle avec le fichier clientèle d'un notaire. On change si souvent de système que des fiches d'il y a 20 ans sont devenues illisibles.
Elk geautomatiseerd systeem heeft zijn bestaansreden als het regelmatig gebruikt wordt. In België wordt er niet elk kwartaal gestemd zoals in sommige andere Europese landen. In België worden de computers voor stemverrichtingen slechts één keer om de twee of drie jaar gebruikt. De spreker maakt een vergelijking met het cliëntenbestand van een notaris. Men verandert zo vaak van systeem dat fiches van 20 jaar geleden niet meer gelezen kunnen worden.
Le groupe MR ne soutiendra pas la proposition de résolution. D'ailleurs, le Parlement bruxellois peut-il faire des résolutions sur une matière qui a été discutée au Sénat ? L'auteur de la résolution a participé au groupe de travail fédéral. Le Parlement régional n'est pas compétent pour arrêter le mode de votation.
De MR-fractie zal het voorstel van resolutie niet steunen. Kan het Brussels Parlement trouwens resoluties opstellen over een aangelegenheid die door de Senaat behandeld is ? De indiener van het voorstel van resolutie was lid van de federale werkgroep. Het Hoofdstedelijk Parlement is niet bevoegd om de wijze waarop gestemd wordt vast te stellen.
La Présidente Magda De Galan souligne que les députés bruxellois ont un intérêt direct dans cette matière.
Voorzitter Magda De Galan wijst erop dat deze aangelegenheid de Brusselse volksvertegenwoordigers rechtstreeks aanbelangt.
M. Olivier de Clippele juge que cette remarque est de nature à voter des résolutions à tout sujet. Il sait d'expérience que les débats sur les propositions sont clos dès qu'il apparaît que la matière ne relève pas de la compétence régionale.
Volgens de heer Olivier de Clippele moedigt deze opmerking de goedkeuring van resoluties over allerhande onderwerpen aan. Hij weet uit ervaring dat de debatten over voorstellen gesloten worden zodra blijkt dat het Gewest niet bevoegd is voor de besproken aangelegenheid.
Mme Anne-Sylvie Mouzon fait la distinction entre les projets ou propositions d'ordonnance et les résolutions. Les premières s'inscrivent dans un champ de compétences précis, les secondes sont l'occasion d'attirer l'attention d'un autre pouvoir à qui l'on demande d'exercer ses compétences dans un sens déterminé. La Région a le droit de faire des résolutions dans tous les domaines qui l'intéressent. Evidemment, la question de l'opportunité subsiste. Trop de résolutions risquent d'en émousser la portée.
Mevrouw Anne-Sylvie Mouzon maakt een onderscheid tussen de ontwerpen of voorstellen van ordonnantie en de voorstellen van resolutie. De eerstgenoemde handelen over een welbepaald bevoegdheidsdomein; de laatstgenoemde zijn een middel om de aandacht van een andere overheid op een bepaald onderwerp te vestigen en haar te verzoeken om binnen haar bevoegdheden doelgerichte stappen te doen. Het Gewest heeft het recht om resoluties op te stellen over alle onderwerpen die het belangrijk vindt. De vraag of de resoluties gelegen komen, is een ander punt. Te veel resoluties kunnen de kracht ervan afzwakken.
La Présidente Magda De Galan rappelle que le Bureau élargi vient d'examiner une excellente note du service législatif datant d'octobre dernier, au sujet de la recevabilité des projets et propositions. La recevabilité d'une proposition de résolution ne préjuge pas de son opportunité.
Voorzitter Magda De Galan herinnert eraan dat het Bureau in uitgebreide samenstelling zopas een uitstekende nota van de wetgevende diensten heeft onderzocht. Deze nota dateert van oktober en gaat over de ontvankelijkheid van ontwerpen en voorstellen. Een voorstel van resolutie kan weliswaar ontvankelijk zijn maar komt niet altijd gelegen.
M. Alain Adriaens reconnaît critiquer souvent les propositions de résolution qui s'adressent au gouvernement
De heer Alain Adriaens geeft toe dat hij vaak kritiek levert op de voorstellen van resolutie die tot de Hoofd-
A-164/2 2002/2003
5
A-164/2 2002/2003
bruxellois. Une interpellation clôturée par une motion devrait normalement suffire. Dans le cas présent, la proposition de résolution s'adresse à un autre niveau de pouvoir et mérite un examen.
stedelijke Regering gericht worden. Een interpellatie die met een motie wordt afgesloten, zou normaal moeten volstaan. In dit geval, wordt het voorstel van resolutie tot een ander gezagsniveau gericht en verdient het nader onderzoek.
L'orateur rejoint les motifs énoncés précédemment par les autres orateurs. De plus, il rappelle que l'on se gargarise souvent de la participation citoyenne et que les votations sont justement l'occasion de concrétiser cette revendication. Les assesseurs sont souvent difficiles à trouver mais il y a un problème si l'on n'arrive plus à réunir ce 1 % de la population pour participer à cet acte démocratique de base. Essayer de contourner le problème par des techniques informatiques est dommage. Dans d'autres pays voisins, on paie des fonctionnaires pour faire le travail. Un système de citoyens qui se mettent gratuitement à disposition est préférable. La lecture optique présente également le désavantage de ne plus impliquer le citoyen. L'orateur ne souhaite pas amender la résolution en ajoutant la notion de participation citoyenne. Le groupe Ecolo soutiendra la résolution.
De spreker is het eens met de redenen die de andere sprekers al aangehaald hebben. Bovendien herinnert hij eraan dat men vaak spreekt over de participatie van de burgers en dat stemmingen de gelegenheid bij uitstek zijn om die inspraak concreet gestalte te geven. Het is vaak moeilijk om bijzitters te vinden, maar er is een probleem als men er niet meer in slaagt 1 % van de bevolking te mobiliseren om deze basishandeling van de democratie mee uit te voeren. Het is jammer dat men dit probleem tracht te omzeilen met computertechnologie. In onze buurlanden worden ambtenaren betaald om het werk te doen. Het is beter dat burgers bereid zijn om dat werk gratis uit te voeren. De optische lezing heeft eveneens als nadeel dat de burger geen bijdrage meer levert tot de stemopneming. De spreker wenst het voorstel van resolutie niet te amenderen door er het begrip « participatie van de burger » aan toe te voegen. De Ecolo-fractie zal het voorstel van resolutie steunen.
M. Jean-Pierre Cornelissen pense qu'il est logique que des élus se préoccupent de la manière dont se passe une élection. Il n'existe pas de système parfait. Le vote « papier » contient lui aussi un pourcentage d'erreurs. On peut se tromper de ligne. Certes, cela ne porte alors que sur un nombre marginal de voix. Le vote « papier » n'offre pas nécessairement plus de lisibilité au citoyen que le vote automatisé. Avec une vingtaine de listes à Bruxelles, on a pu voir que des listes incomplètes sont massées dans un coin du bulletin de vote.
De heer Jean-Pierre Cornelissen vindt het normaal dat gekozenen zich zorgen maken over de wijze waarop een verkiezing verloopt. Er bestaat geen feilloos systeem. Het stemmen op papieren stembiljetten leidt ook tot een percentage fouten. De kiezer kan zich van regel vergissen. Het gaat dan natuurlijk slechts om een marginaal aantal stemmen. Papieren stembiljetten zijn voor de burger niet noodzakelijk duidelijker dan de geautomatiseerde stemming. Men heeft vastgesteld dat, wegens het twintigtal lijsten in Brussel, onvolledige lijsten in een hoekje van het stembiljet geplaatst worden.
Le vote électronique empêche un certain nombre d'erreurs. Il a induit une diminution significative des votes blancs et nuls.
Elektronische stemming voorkomt een aantal fouten. Ze heeft het aantal blanco- en ongeldige stemmen doen dalen.
Mais, le système du vote automatique ne respecte pas la transparence. Au niveau fédéral et sous l'impulsion de M. Antoine Duquesne on a cherché à trouver un système qui donne à l'électeur la preuve de son vote. C'est une grande avancée. Le vote automatisé serait-il plus cher ? A l'époque on avait prétendu le contraire. Aujourd'hui, il est question de remplacer des appareils devenus obsolètes et qui ont fort peu servi.
De geautomatiseerde stemming is echter niet transparant. Op federaal niveau heeft men onder impuls van de heer Antoine Duquesne gezocht naar een systeem dat de kiezer het bewijs van zijn uitgebrachte stem levert. Dat is een grote verbetering. Zou geautomatiseerde stemming meer kosten ? Men had destijds het tegendeel beweerd. Vandaag spreekt men ervan verouderde, nauwelijks gebruikte apparaten te vervangen.
Enfin, l'orateur confirme les difficultés pour un président de bureau de constituer son équipe. Heureusement que les témoins des partis donnent un coup de main. L'idéal dont parle M. Alain Adriaens n'est hélas pas réalité. Il faudra re-conscientiser la population à la beauté de la chose publique.
Ten slotte bevestigt de spreker dat een voorzitter van een stembureau het niet onder de markt heeft om zijn team samen te stellen. Gelukkig steken de getuigen van de partijen een handje toe. De ideale toestand waarvan de heer Alain Adriaens spreekt, wordt jammer genoeg niet bereikt. De bevolking moet opnieuw bewustgemaakt worden van de schoonheid van de res publica.
M. Alain Adriaens pense que la participation aux votations en fait partie.
De heer Alain Adriaens vindt dat de deelname aan stemmingen daarvan deel uitmaakt.
A-164/2 2002/2003
6
A-164/2 2002/2003
La Présidente Magda De Galan rappelle la pratique qui consiste à interpeller les premiers votants pour compléter les équipes incomplètes. Encore faut-il que ces votants soient en état de le faire.
Voorzitter Magda De Galan wijst erop dat voorzitters van stembureaus de kiezers die het eerst opdagen, verzoeken om de onvolledige teams aan te vullen. Die kiezers moeten dan wel daartoe in staat zijn.
Mme Marion Lemesre annonce d'emblée que le groupe MR ne votera pas la proposition de résolution. Comme tous les autres partis, le MR entend renforcer la confiance du citoyen dans le processus de vote. L'arrivée de l'informatique a suscité de nombreux problèmes.
Mevrouw Marion Lemesre kondigt onmiddellijk aan dat de MR-fractie het voorstel van resolutie niet zal aannemen. Net als alle andere partijen, wil de MR het vertrouwen van de burger in de stemprocedure versterken. Het gebruik van computers heeft voor veel problemen gezorgd.
Dès le lendemain des sélections, le gouvernement fédéral et la commission fédérale de l'intérieur y ont travaillé. Le projet du ministre Antoine Duquesne va dans le sens d'une amélioration. L'expérience qui sera menée sur Verlaine et Waarschoot inclura le « ticketing », c'est-à-dire une trace qui peut être comptabilisée. Les experts informaticiens des partis pourront venir contrôler le déroulement des opérations de vote. De plus, un enquête scientifique sera menée par le ministre Charles Picqué sur le taux de satisfaction des électeurs.
Na de verkiezingen hebben de federale regering en de federale commissie voor binnenlandse zaken oplossingen voor die problemen gezocht. De door minister Antoine Duquesne voorgestelde oplossing is een stap in de goede richting. Bij het experiment in Verlaine en Waarschoot zal ook het « ticketing »-systeem worden uitgetest. Dat levert een concreet bewijs op van de uitgebrachte stem, dat bij eventuele hertelling kan worden gebruikt. De computerdeskundigen van de partijen zullen het verloop van de stemverrichtingen kunnen komen controleren. Bovendien zal minister Charles Picqué een wetenschappelijk onderzoek naar de tevredenheid van de kiezers laten uitvoeren.
Une résolution n'est pas nécessaire. Tous les partis démocratiques sont sur la même longueur d'ondes. Trop de résolutions peut nuire à la santé des parlements.
Een resolutie is niet noodzakelijk. Alle democratische partijen zitten op dezelfde golflengte. Te veel resoluties zijn niet goed voor de parlementen.
M. Jean-Jacques Boelpaepe se dit interpellé par la proposition de résolution. Il distingue ceux qui savent et ceux qui moins informés éprouvent une appréhension à manier le crayon électronique. Anderlecht fut une des communes pilotes avec Woluwe-Saint-Lambert. L'orateur se déclare favorable au vote automatisé mais il reconnaît que le citoyen a du mal à suivre. L'orateur évoque des expériences personnelles qui le prouvent. Il reconnaît que, avec le vote automatisé, la participation citoyenne disparaît. On avait promis des résultats plus rapides ? L'expérience apprend que c'est faux. Que du contraire ! L'orateur émettra un vote solidaire avec son groupe même s'il estime que le vote automatisé n'est pas une panacée.
Het voorstel van resolutie laat de heer Jean-Jacques Boelpaepe niet onberoerd. Er zijn altijd mensen die perfect op de hoogte zijn van de gang van zaken en anderen die meer moeite hebben om de lichtpen te hanteren. Anderlecht was met Sint-Lambrechts-Woluwe een van de eerste gemeenten waar automatisch gestemd is. De spreker is voorstander van de automatische stemming, maar geeft toe dat de burger moeilijk kan volgen. Hij haalt persoonlijke ervaringen aan die dat staven. Hij geeft toe dat de participatie van de burgers door de automatische stemming verdwijnt. Men had een snellere bekendmaking van de uitslag beloofd. Uit ervaring blijkt dat dit niet waar is, wel integendeel. De spreker zal solidair met zijn fractie stemmen, ook al is hij van oordeel dat de geautomatiseerde stemming geen wondermiddel is.
La Présidente Magda De Galan pense comme M. JeanJacques Boelpaepe. Par discipline de groupe elle votera contre la résolution.
Voorzitter Magda De Galan denkt net als de heer JeanJacques Boelpaepe. Om zich aan de fractiediscipline te houden, zal ze tegen het voorstel van resolutie stemmen.
M. Joël Riguelle est agréablement surpris par le nombre de députés présents. Un débat s'est engagé. L'objectif est partiellement atteint. La Région bruxelloise doit prendre sa part dans la réflexion. Faudra-t-il deux preuves de vote avec le « ticketing » ? Une pour soi et une pour l'urne ? A terme, la lecture optique semble le système le plus contrôlable par un non-initié. L'orateur remercie le groupe Ecolo de son soutien.
De heer Joël Riguelle is aangenaam verrast door het aantal aanwezige volksvertegenwoordigers. Er is een debat gevoerd. De doelstelling is ten dele bereikt. Ook het Brussels Gewest moet het probleem onderzoeken. Zullen er in het systeem van ticketing twee bewijzen van stemming nodig zijn ? Het ene voor de kiezer en het andere voor de stembus ? Op termijn lijkt de optische lezing het systeem dat het best door een leek kan worden gecontroleerd. De spreker dankt de Ecolo-fractie voor haar steun.
7
A-164/2 2002/2003
La Présidente Magda De Galan confirme que le « ticketing » permettra un recomptage. La discussion générale est close.
A-164/2 2002/2003
Voorzitter Magda De Galan bevestigt dat het systeem van ticketing hertelling van de stemmen mogelijk zal maken. De algemene bespreking wordt gesloten.
3. Discussion des alinéas et votes
3. Bespreking van de leden en stemmingen
Alinéa 1er
Eerste lid
Cet alinéa ne suscite aucun commentaire.
Dit lid behoeft geen commentaar.
Vote
Stemming
Lalinéa 1er est rejeté par 10 voix contre 2.
Het eerste lid wordt verworpen met 10 stemmen tegen 2.
Alinéa 2
Tweede lid
Cet alinéa ne suscite aucun commentaire.
Dit lid behoeft geen commentaar.
Vote
Stemming
Lalinéa 2 est rejeté par 10 voix contre 2.
Het tweede lid wordt verworpen met 10 stemmen tegen 2.
4. Vote sur l'ensemble
4. Stemming over het geheel
L'ensemble de la proposition de résolution est rejeté par 10 voix contre 2.
Het voorstel van resolutie wordt in zijn geheel verworpen met 10 stemmen tegen 2.
Confiance est faite à la rapporteuse pour la rédaction du rapport.
Vertrouwen wordt geschonken aan de rapporteur voor het opstellen van het verslag.
La Rapporteuse,
De Rapporteur,
Anne-Sylvie MOUZON
La Présidente, Magda DE GALAN
Anne-Sylvie MOUZON
De Voorzitter, Magda DE GALAN
0403/2468 I.P.M. COLOR PRINTING (02/218.68.00