GEÏNTEGREERDE TERRITORIALE INVESTERING
COHESIEBELEID 2014-2020 De nieuwe wet- en regelgeving voor de volgende investeringsronde van het EU-cohesiebeleid voor 2014-2020 is in december 2013 formeel goedgekeurd door de Raad van de Europese Unie. Dit informatieblad maakt deel uit van een reeks waarin de belangrijkste onderdelen van de nieuwe aanpak nader worden belicht.
Inhoud Inleiding Wat is het doel? Wat zijn de voorstellen? Wat zijn de voordelen?
Cohesiebeleid
Maart 2014
De vele problemen (op economisch, ecologisch en sociaal gebied) waarmee Europa wordt geconfronteerd, tonen aan dat een geïntegreerde en territoriale aanpak voor een doeltreffende reactie vereist is. Deze aanpak is multidimensionaal, afgestemd op locatiegebonden kenmerken en resultaten, wat kan betekenen dat traditionele administratieve grenzen worden overschreden en dat mogelijk een grotere bereidheid van verschillende bestuurlijke niveaus vereist is om samen te werken en maatregelen te coördineren om de gezamenlijke doelen te bereiken. Dit is in overeenstemming met de nieuwe doelstelling inzake territoriale cohesie die werd geïntroduceerd door het Verdrag van Lissabon. Daarin wordt immers gesteld dat economische en maatschappelijke cohesie op Europees niveau niet kan worden bereikt zonder sterkere aandacht voor het territoriale effect van EU-beleidsmaatregelen. Om deze reden zijn met de Verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen nieuwe integratie-instrumenten geïntroduceerd die kunnen worden gebruikt om territoriale strategieën in de praktijk toe te passen, waarbij de thematische doelstellingen in de partnerschapsovereenkomsten en operationele programma’s worden gekoppeld aan de territoriale dimensie: vanuit de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling (artikel 32-35 van de Verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen) en geïntegreerde territoriale investeringen (artikel 36 van de Verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen). Dit informatieblad is gericht op de geïntegreerde territoriale investeringen (ITI) waarmee EU-lidstaten investeringen uit diverse prioritaire assen van een of meer operationele programma’s voor multidimensionale en transsectorale steunmaatregelen kunnen combineren. De mogelijkheid om de toewijzing van middelen aan de verschillende investeringsprioriteiten te traceren blijft echter behouden.
Wat is het doel?
g Naar boven
Aangezien geïntegreerde territoriale strategieën van essentieel belang zijn voor het bereiken van het slim, duurzaam en inclusief Europa dat wordt beoogd met de Europa 2020-strategie, worden die investeringen door de Verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen geïntroduceerd als belangrijkste instrument voor de uitvoering van dergelijke strategieën. Geïntegreerde territoriale investeringen vormen een flexibel mechanisme voor de formulering van geïntegreerde reacties op diverse territoriale behoeften, zonder de thematische focus uit het oog te verliezen waarmee het cohesiebeleid is gekoppeld aan de Europa 2020-strategie.
Wat zijn de voorstellen?
g Naar boven
ITI – een efficiënt en flexibel hulmiddel Een ITI is een hulpmiddel voor het geïntegreerd implementeren van territoriale strategieën. Het is geen activiteit en geen subprioriteit van een operationeel programma. Door een ITI kunnen lidstaten operationele programma’s horizontaal implementeren en een beroep doen op middelen van meerdere prioritaire assen van een of meerdere operationele programma’s (OP’s) voor de implementatie van een geïntegreerde strategie voor een specifiek grondgebied. Op die manier biedt een ITI aan lidstaten flexibiliteit bij het ontwerp van operationele programma’s, en maakt het de doeltreffende implementatie van geïntegreerde acties door vereenvoudigde financiering mogelijk. Er moet worden onderstreept dat een ITI slechts doeltreffend kan worden gebruikt als er een geïntegreerde sectoroverstijgende strategie bestaat voor het specifieke geografische gebied in kwestie. De belangrijkste elementen van een ITI zijn: • een welomschreven gebied en een geïntegreerde strategie voor territoriale ontwikkeling; • een pakket van acties die moeten worden uitgevoerd; en • bestuursregelingen voor het beheer van de ITI.
Een welomschreven gebied en een geïntegreerde strategie voor territoriale ontwikkeling Het is van essentieel belang om een transsectorale, geïntegreerde ontwikkelingsstrategie te ontwikkelen, die voorziet in de ontwikkelingsbehoeften van het geografische gebied in kwestie. De strategie moet zo ontworpen zijn dat de acties kunnen bouwen op de synergie-effecten die door de gecoördineerde implementatie zijn ontstaan. Elk geografisch gebied met specifieke territoriale kenmerken kan het onderwerp zijn van een ITI, of het nu gaat om bepaalde stadsbuurten met meervoudige achterstand of de stedelijke, agglomeratie-, stedelijk-landelijke, subregionale of interregionale niveaus. Een ITI kan eveneens geïntegreerde acties verstrekken in niet-aanpalende geografische gebieden met soortgelijke kenmerken (bv. een netwerk van kleine of middelgrote steden). Er bestaat geen verplichting dat een ITI het volledige grondgebied van een administratieve eenheid zou moeten bestrijken. Bovendien is ITI geschikt voor het verstrekken van acties binnen de context van Europese territoriale samenwerking (ETS). Zo kunnen ITI’s in een grensoverschrijdende context worden aangewend om een geïntegreerde strategie voor stadsontwikkeling te implementeren in steden aan weerszijden van een landgrens. Op maat gemaakte maatregelen voor de specifieke territoriale behoeften kunnen worden ondersteund via het instrument voor geïntegreerde territoriale investeringen. Daarbij dient de samenwerkingscontext evenwel gerespecteerd te worden. Daarom stelt de ETS-verordening als voorwaarde dat alle intermediaire instanties die zijn aangesteld voor de uitvoering van een geïntegreerde territoriale investering, een wettelijke instantie moeten zijn die is opgericht volgens de wetgeving van een van de deelnemende landen, onder voorwaarde dat deze is opgesteld door publieke overheden of instanties van ten minste twee deelnemende landen, of een EGTS (Artikel 11 van ETS-verordening).
Een pakket van acties die moeten worden uitgevoerd De acties die moeten worden uitgevoerd via ITI zullen bijdragen aan de thematische doelstellingen van de desbetreffende prioritaire assen van een of meerdere deelnemende operationele programma’s en aan de ontwikkelingsdoelstellingen van de territoriale strategie. Hiertoe kunnen investeringen behoren uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), het Europees Sociaal Fonds (ESF) en Cohesiefonds. De financiering kan worden aangevuld uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) of het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV). Het is niet verplicht om alle fondsen te combineren in elke geïntegreerde territoriale investering. Desondanks wordt gestimuleerd om diverse fondsen te combineren in een geïntegreerde territoriale investering. De fysieke EFRO-investeringen in de infrastructuur in combinatie met de ESF-investeringen in menselijk kapitaal zijn vooral van belang met betrekking tot duurzame stadontwikkeling. Gecombineerde investeringen uit het EFRO en ELFPO zijn vooral van belang voor de ondersteuning van partnerschappen tussen stad en platteland. Een geïntegreerde territoriale investering kan steun bieden in de vorm van subsidies maar ook via financiële instrumenten (artikel 37-46 van de Verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen) waarbij ze geschikt zijn om maatregelen uit te voeren die in de ontwikkelingsstrategie zijn gedefinieerd. Vanuit de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling kan een van de bouwstenen zijn voor de implementatie van een ITI. Er zijn echter belangrijke verschillen tussen een ITI en CLLD. CLLD is uitsluitend een benadering van onderaf. Het is de lokale actiegroep die de inhoud van de lokale ontwikkelingsstrategie en van de onderliggende gefinancierde activiteiten bepaalt. De ITI doet echter geen afbreuk aan de besluitvorming met betrekking tot de investeringen zelf: dit proces kan zowel „top-down” als „bottom-up”, of een combinatie van de twee zijn. Zo zou CLLD bijvoorbeeld één onderdeel kunnen zijn van een geïntegreerde stedelijke strategie die via een ITI wordt geïmplementeerd. Naast investeringen die een gelokaliseerde ontwikkelingsstrategie via een ITI ondersteunen, kunnen bijkomende acties die gericht zijn op hetzelfde gebied gefinancierd worden via de prioritaire assen van een of meerdere operationele programma’s die niet deelnemen aan de financiering van de ITI. Veel van de investeringsprioriteiten in het voorstel kunnen direct bijdragen aan de ontwikkeling van het desbetreffende geografische gebied en er is geen verplichting om ze allemaal via dit instrument te implementeren. Het wordt echter aangeraden om sectorale investeringen in het desbetreffende gebied in te bedden in en in overeenstemming te brengen met de geïntegreerde territoriale strategieën voor ontwikkeling.
Bestuursregelingen voor het beheer van de ITI De beheersautoriteit van het operationele programma draagt de eindverantwoordelijkheid voor het beheer en de implementatie van de activiteiten van een ITI. Ze mag echter intermediaire instanties, waaronder lokale overheden, organen voor regionale ontwikkeling en niet-gouvernementele organisaties, aanwijzen voor de uitvoering van de gehele of gedeeltelijke beheers- en implementatieactiviteiten. De vorm van en de mate waarin het beheer van de ITI gedelegeerd wordt, kunnen verschillen al naargelang de administratieve regelingen van de lidstaat of de regio. Als met een geïntegreerde territoriale investering ook geïntegreerde maatregelen voor duurzame stadsontwikkeling worden uitgevoerd (artikel 7 van de EFRO-verordening), is het verplicht om in ieder geval taken die betrekking hebben op de projectkeuze te delegeren aan stedelijke overheden. In het onderstaande diagram wordt gedemonstreerd hoe een geïntegreerde territoriale investering uit diverse prioritaire assen van een of meer programma’s investeringen kan ontvangen voor multidimensionale en transsectorale steunmaatregelen. Een ITI kan elke activiteit ondersteunen die in overeenstemming is met de investeringsprioriteiten van de deelnemende prioritaire assen.
KN-04-14-355-NL-C
Illustratie van een mogelijke uitvoeringsregeling
Nationaal/sectorieel OP EFRO
doi:10.2776/61626
Regionaal OP EFRO
OP ESF
ISBN 978-92-79-37160-8
INTERMEDIAIRE INSTANTIE
TERRITORIALE STRATEGIE
+ Aanvullende financiering uit ELFPO of EFMZV
Wat zijn de voordelen?
g Naar boven
De bepalingen voor geïntegreerde territoriale investeringen hebben een aantal potentiële voordelen:
»»Als instrument voor de bevordering van het geïntegreerd gebruik van middelen kan ITI leiden tot een beter totaalresultaat voor eenzelfde overheidsinvesteringsbedrag.
»»Door de mogelijkheid om het beheer van geïntegreerde territoriale investeringen te delegeren, hebben subregionale actoren (lokale/stedelijke belanghebbenden) meer macht door hun betrokkenheid en zeggenschap bij de programmavoorbereiding en –uitvoering te waarborgen.
»»Aangezien de verschillende financieringsstromen van een ITI al vanaf het begin zijn vastgelegd, bestaat er grotere zekerheid over de financiering van geïntegreerde acties.
»»Geïntegreerde territoriale investering is een instrument dat is ontworpen voor een plaatsgebon-
den aanpak voor ontwikkeling dat kan helpen bij het aanboren van onderbenut potentieel op lokaal en regionaal niveau.
Meer informatie Voor meer informatiebladen over aspecten van het cohesiebeleid: http://ec.europa.eu/regional_policy/what/future/publication/index_nl.cfm Voor meer algemene informatie over regionaal beleid: http://ec.europa.eu/regional_policy/index_nl.cfm
