Code goede natuurpraktijk Praktijkvoorbeelden waterlopenbeheer
Ronny De Keer Maarten Goegebeur
Inhoud CGNP en beheer van waterlopen Planmatige aanpak onderhoud 2 praktijkvoorbeelden Zwalm Rivierbeek Besluit
24/11/2015
2
CGNP en beheer van waterlopen Onderhoudswerken: Talud maaien Waterbodem maaien Oppervlakkige ruiming Slib ruimen Onderhoud bomen, struiken, … Exoten bestrijden Oeverherstel
24/11/2015
3
Waarom onderhoud onbevaarbare waterlopen Garanderen vlotte waterafvoer Goede werking van kunstwerken (stuwen etc.) Voorkomen van schade bij aangelanden Omwille van landschappelijke of ecologische redenen
4
Waterafvoer
5
Goede werking kunstwerken
6
Waterafvoer/ecologie (exotenbestrijding)
7
Ecologische en landschappelijke doelstellingen
8
Ecologische en landschappelijke doelstellingen
9
Natuurbeheer (exotenbestrijding)
10
Hoe wordt onderhoud gepland? Meestal : Op basis ervaring en gebiedskennis Vragen van aangelanden Opsomming van hoeveelheden (aantal m maaien, aantal bomen te rooien, …) Aanbesteding en aanstelling aannemer
11
Hoe wordt onderhoud gepland? Voor sommige waterlopen : Druk om rekening te houden met andere doelstellingen als natuur, recreatieve waarde, … is hoog Opmaak van beheerplan O.a. het geval voor de Zwalm, Rivierbeek
12
CGNP en beheer van waterlopen Totale lengte Lengte Lengte (km) binnen SBZ binnen VEN (km) (km)
Bevaarbaar Onbevaarbaar
Totaal
Cat.1 Cat. 2 Cat. 3
Lengte binnen bos- en groengebied (km)
1588
275
49
83
1350
359
303
370
11007
1460
1134
1896
1975
229
167
256
15920
15%
10%
16%
Belangrijk aandeel waterlopen in VL is gelegen in ecologisch waardevol gebied. • Beheer af te stemmen op ecologische doelstellingen. •
24/11/2015
13
CGNP en beheer van waterlopen Onderhoudswerken afstemmen op ecologie waterloop In tijd
> CGNP legt beperkingen op in broed- en paaiseizoen
In ruimte
> CGNP van toepassing in SBZ, VEN, groen- en bosgebieden
Uitvoering
> Voorkeur voor minder verstorende uitvoeringsmethodes
24/11/2015
14
Planmatige aanpak onderhoud Opmaak van een beheerplanvoor de Zwalm: Inventarisatie (Wat is de toestand nu?) Visie (Waar willen we naartoe?) Beheermaatregelen (Hoe gaan we dat doen?)
24/11/2015
15
Situering Zwalmbekken
114 km²
16
Situering Zwalmbekken
17
Vlaams Ecologisch Netwerk
Kies vrije ruimte op het beeld om de tekst te Plaatsen. Zet de tekst in wit indien nodig.
18
Habitatrichtlijngebied
Kies vrije ruimte op het beeld om de tekst te Plaatsen. Zet de tekst in wit indien nodig.
19
Dorpsgezichten
Kies vrije ruimte op het beeld om de tekst te Plaatsen. Zet de tekst in wit indien nodig.
20
Biologische waarde
Kies vrije ruimte op het beeld om de tekst te Plaatsen. Zet de tekst in wit indien nodig.
21
Inventarisatie Waardevolle alluviale bossen (EU habitattypes) Beschermde vissoorten: beekprik, rivierdonderpad, rivierprik,… Avifauna: ijsvogel, Grote gele kwik,… …
22
Algemene visie Peilbeheer in functie van voorkoming wateroverlast, watermolens, visdoorgangen en landgebruik vallei (vnl. landbouw en natuur) Zwalm vormt natuurlijk lint (verbinding van belangrijke natuur- en boszones) Visfauna is zeer belangrijke ecologische waarde Landschappelijke kwaliteit van vallei Recreatie (zachte) is belangrijke nevenfunctie
23
Maatregelen : Beheer houtige vegetatie Aanwezige (kaprijpe) bomenrijen: Uitgangspunt : vervangen door inheemse bomen in periode van 20-tal jaar. Alle hout verwijderen (niet versnipperen) Uitvoering in winter (na bekomen stedenbouwkundige vergunning of kapmachtiging). Vellen bomen spreiden over 20-tal jaar (na inventarisatie) om toch voldoende opgaand hout te waarborgen Vervangen door streekeigen soorten essen, elzen,…
24
Maatregelen Maaien waterbodem : Weinig kruid in Zwalm (snelstromend water): geen maaibeheer waterbodem nodig Bijna uitsluitend in vismigratielopen; enkel wanneer noodzakelijk Deel watervegetatie behouden (ifv habitatkwaliteit) Niet maaien in trekperiodes vissen (meest geschikt : half juni tot half september) Maaikorf gebruiken van afwaarts naar opwaarts
25
Maatregelen : Oeverherstellingen Binnen landelijke zone : Niets doen indien haalbaar (bvb. oeverzone eigendom van VMM) Herprofilering en aanplanting zwarte els en/of schietwilg, hazelaar in één of meerdere rijen (eventueel + bekleding talud met biodegradeerbaar doek)
Waar gebouwen of wegen in gevaar : Hardere oeververdediging (breuksteenbestortingen tegen palenrij, eventueel schanskorven) Stedenbouwkundige vergunning nodig
26
Maatregelen : Oeverherstellingen Binnen landelijke zone :
27
Maatregelen : Oeverherstellingen Waar gebouwen of wegen in gevaar :
28
Maatregelen : Bestrijding exoten Japanse duizendknoop : Is lokaal een probleem Maaien en afvoeren Eerste maal in juni en hergroei maandelijks.
Reuzenbalsemien : Vrij verspreid: streefdoel verspreiding terugdringen 3 bestrijdingsbeurten voor zaadvorming
29
Maatregelen : Bestrijding exoten Reuzenberenklauw : Vrij sterk verspreid; streefdoel : volledig uitroeien Manueel uitsteken van wortel of maaien Vrij vroeg in april of mei beginnen. 3 beurten
30
Voorbeeld: Rivierbeek Randvoorwaarden: Habitatrichtlijngebied Beschermd landschap (’92) VEN-gebied (07/2003) Valleigebied is aangeduid als ankerplaats (2010) Instandhoudingsdoelstellingen (IHD) Decreet Integraal Waterbeheer Landbouwgebied volgens gewestplan Wateroverlast in woon en industiegebied
31
Voorbeeld: Rivierbeek
32
Voorbeeld: Rivierbeek Overstromingen in de vallei • Verspreide bebouwing in valleigebied • Versnelde afvoer zorgt voor toenemende overstromingen in afwaarts gebied • Behoud natuurlijke valleigebied is belangrijke buffer (bergingscapaciteit > 1.000.000m³)
33
Voorbeeld: Rivierbeek Gedifferentieerde aanpak beheer Landbouwzones: Jaarlijks maaibeheer oever en waterloop om afvoercapaciteit te behouden Oppervlakkige ruimingen waar nodig
Bebouwing Jaarlijks maaibeheer oever en waterloop om afvoercapaciteit te behouden Oppervlakkige ruimingen
Natuur- en boszones: Spontane ontwikkeling en nulbeheer indien haalbaar (geen ongewenste opstuwing)
Parkgebied: Beheer afstemmen op landschappelijke kwaliteit parken 34
Voorbeeld: Rivierbeek Beheer i.f.v. landbouwzone Effectieve overstromingsgebied en duurtijd in zones met landbouw gebruik beperken door Jaarlijks reiten langs akkers & weilanden Oppervlakkig ruimen (wegnemen van takken, vuil en vergevorderde stoomkuilenpatronen)
35
Voorbeeld: Rivierbeek Beheer i.f.v. landbouwzone Vastleggen van de meandering om huidige eigendomsstructuur te behouden Aanplanten houtkanten (zwarte els, es, waterwilg, sleedoorn en eenstijlige meidoorn) met het 5-jaarlijks afzetten/snoeien
Aanmoedigen tot afsluiten van beheersovereenkomsten van de VLM
36
Voorbeeld: Rivierbeek Weide afsluiten met schrikdraad zodat de oever niet vertrappeld wordt, dure betonnen palen en schanskorven kunnen de sterke erosie toch niet weerstaan, houtkanten zijn goedkoper en efficiënter
37
Voorbeeld: Rivierbeek Beheer i.f.v. natuurgebied Vrije meandering toelaten Toelaten natuurlijke erosie en sedimentatie processen van de oevers (stroomkuilenpatroon) Enkel gericht en doordacht maaien en reiten Wegnemen van grote obstakels/vuil die de waterafvoer extreem hinderen en ongewenste peilverhogingen veroorzaken Actief verwijderen oeververdediging waar mogelijk zonder extra schade toe te brengen
38
Voorbeeld: Rivierbeek Beheer i.f.v. bebouwing Overstromingsrisico beperken door Jaarlijks reiten en oppervlakkig ruimen Aanleggen van lokale bedijking Vastleggen van de meandering om huidige eigendomsstructuur te behouden Aanplanten houtkanten (zwarte els, es, waterwilg, sleedoorn en meidoorn) en om de 5 jaar afzetten/snoeien Oeververdediging maximaal volgens de natuurtechnische milieubouw 39
Voorbeeld: Rivierbeek Beheer i.f.v. parkgebied Vastleggen van de meandering om parklanen en dreven te beschermen Aanplanten houtkanten Solitaire parkbomen en park zichten beschermen, NTMB oevers noodzakelijk Wegnemen van grote obstakels/vuil die de waterafvoer hinderen
40
Voorbeeld: Rivierbeek
41
Voorbeeld: Rivierbeek Impact op overstromingsregime Valleigebied is cruciaal in stroomgebied om wateroverlast in woon/industriezone te voorkomen (bergingscapaciteit > 1.000.000 m³ bij T100) Gedifferentieerd beheer zorgt voor sturing overstromingen: Verhoogde berging in natuurzones Minder frequente overstromingen in landbouwzones en woonzones in zones met verhoogde ruwheid stijgt het maximaal peil, in zones met verlaagde ruwheid daalt het maximaal peil. De grootste verschillen werden verkregen bij de lichtste storm (stijging van peil van 39 cm in natuurgebied en daling van peil van 35 cm in landbouwgebied). Bij de zware stormen (T100) zijn de verschillen minder uitgesproken gezien het ganse valleigebied (winterbed) aangesproken wordt voor de afvoer.
42
Voorbeeld: Rivierbeek Besluit: Gedifferentieerd beheer komt tegemoet aan: Doelstelling landbouw, wonen, industrie,… in valleigebied Ecologische doelstellingen (ook SBZ) Beheer die rekening houd met beschermd landschap Via overleg met verschillende sectoren werden afspraken gemaakt over onderhoud
43
Enkele Besluiten Nieuwe CGNP is beter afgestemd op de praktijk: Onderhoudswerken ingedeeld volgens SB 250 Eenduidiger te interpreteren Ecologische onderbouwing CGNP is richting gevend, maatwerk blijft nodig Veel onderhoudswerken vallen onder ‘normaal onderhoud’ Maatwerk voor specifieke situaties blijft mogelijk via natuurvergunning Specifieke situaties: beheerplan nuttig als onderbouwing voor afwijking normaal onderhoud Mogelijkheid tot aanvraag meerjaren natuurvergunning voor alle onderhoudswerken
24/11/2015
44
Besluit Nieuwe code van goede praktijk heeft als ambitie om waterbeheer af te stemmen op ecologisch doelstellingen Taak van waterloopbeheerders: afstemming met ecologische doelstellingen Specifieke gevallen best tijdig bespreken met ANB Opmaak beheerplan kan nuttig zijn (integrale aanpak)
Oproep aan advies/vergunningverlener Voldoende oog voor waterdoelstellingen Snelle afhandeling van dossiers
Evaluatie op basis van ervaringen is wenselijk
24/11/2015
45
