CIRCUSTHEATERFESTIVAL
evaluatieverslag 2010
www.circocircolo.nl
internationaal circustheaterfestival
Circo Circolo 2010
evaluatieverslag
1.
inleiding
5
6.
Circo Circolo en bedrijfsleven
27
2.
bereik en beleving
7
programma hoofdprogramma beeldende kunst en circus briantelli-foyer seminars en bijeenkomsten
11
organisatie Raad van Toezicht Directie en productieteam Vrijwilligers Netwerk organisatie Samenwerking Nederland - België
29
3. 3a. 3b. 3c. 3d.
7. 7.a 7.b 7.c 7.d 7.e 8.
financiën
33
9.
programmaoverzicht Circo Circolo 2010
35
4. 4a. 4.b
17
4. c 4.d 4.e
talentontwikkeling circuseducatie op basisscholen Stimuleren circus bij Brabantse Centra voor Kunsteducatie en ondersteuning jeugdcircusinitiatieven Jeugdcircussen Nederland Circusopleidingen in Nederland Jeunes Talents Cirque Europe JTC
5. 5.a 5.b 5.d 5.e
marketing Website en social media Traditionele middelen Nationaal Landschap Het Groene Woud Televisie
23
3
1. inleiding Op zondag 31 oktober 2011 werden om 19.00 uur lichten gedoofd, kachels uitgeschakeld en de eerste tenten neergehaald. De derde editie van Circustheaterfestival Circo Circolo was ten einde. Er werden ruim 19.000 toegangskaartjes verkocht. 11 dagen lang bevolkten 400 artiesten, 150 medewerkers en vrijwilligers en duizenden bezoekers de festival tenten op Landgoed Velder te Liempde. Het publiek kon kiezen uit 120 betaalde en ruim 50 gratis toegankelijke voorstellingen. De Franse gezelschappen Cirque ici, Company XY, Galapiat en het Bamboo Circus uit Vietnam trokken volle zalen, maar ook de Zuiderburen tent met louter Belgisch programma was meer dan eens tot de nok toe gevuld met enthousiast publiek. Circo Circolo ontwikkelt zich steeds meer tot een belangrijk internationaal trefpunt voor circusgezelschappen, jeugdcircussen en theater- en festivalprogrammeurs. Naast de vele voorstellingen stonden er diverse seminars en workshops op het festivalprogramma. Circo Circolo presenteerde dit jaar voor het eerst een uitgebreid talentenprogramma met voorstellingen van Nederlandse en Vlaamse jeugdcircussen en de twee circusopleidingen in Nederland. Dit programma oogste veel succes. Het speciale project van tweedejaars studenten van de Tilburgse circusopleiding ACaPA speelde zich af in de bossen van het landgoed en bleek een festivalpareltje. Nog voor het programma officieel van start ging bezochten ruim 1700 basisschool leerlingen uit Oost Brabant het festival als afronding van een educatieproject over circus.
onderscheiding Chevalier dans l'Ordre des Arts et des Lettres door de Franse Minster van Cultuur aan festivaldirecteur Wim Claessen. Tijdens de festivalopening op 21 oktober prees Commissaris van de Koningin, Wim van de Donk, de sfeer en de entourage van Circo Circolo en noemde het festival een belangrijke troef in de kandidatuur voor de Europese Culturele Hoofdstad in 2018. Het bedrijfsleven heeft het festival ontdekt als interessante locatie voor bedrijfspresentaties, vergaderingen en netwerk bijeenkomsten . Tijdens een van deze bijeenkomstenborrels deed Gerrit Jan Swinkels, voorzitter van de Sociaal Economische Raad van Noord Brabant, een beroep op het bedrijfsleven om te (blijven) investeren in kunst en cultuur vanwege het grote belang daarvan voor de sociale en economische ontwikkeling van de provincie Noord Brabant. Op zondag 31 oktober zond de NOS –tv om 18.20 uur op Nederland 2 een verslag uit van het festival in een speciaal programma: Het Nieuwe Circus gevolgd door een tweede uitzending op 1e kerstdag. De festivalorganisatie kijkt terug op een zeer geslaagde editie.
Voor het eerst kreeg beeldende kunst een plek op het festival met een expositie van circusgrootheid Johann Le Guillerm uit Parijs en een speciale performance van beeldend kunstenaar Matthijs Bosman uit ‘s-Hertogenbosch. Een bijzonder moment in het festival was de uitreiking van de 5
2. bereik en beleving Circo Circolo verkocht in 2010 ruim 19.000 kaartjes. Dit is exclusief de 1700 leerlingen van basisscholen uit de Meierij op de openingsdagen van het festival. Omdat een deel van het publiek meerdere voorstellingen heeft bezocht wordt uitgegaan van circa 12.000 unieke bezoekers. Door een groter aanbod van gratis toegankelijk programma in de Briantelli foyer hebben meer mensen het festival bezocht zonder een kaartje voor een voorstelling te kopen. Is er een schatting te maken van deze vrije bezoekers Publieksonderzoek Circo Circolo heeft Dynamic Concepts uit Eindhoven een breed publieksonderzoek laten uitvoeren. Meer dan 1.000 bezoekers vulden de online vragenlijst in. Daarmee krijgt het festival goed inzicht in de publieksopbouw en hun beleving van het festival.
Toeristische werking 25,5% van de bezoekers komt van buiten de provincie Noord Brabant. Evenals in eerdere edities legt ongeveer 1/3 van de bezoekers meer dan 30 kilometer af om het festival te bereiken. Een kwart van de bezoekers woont binnen een straal van 10 kilometer van het festivalterrein. Het merendeel hiervan bezoekt meerdere voorstellingen. Dit laat zien dat het festival een belangwekkende toeristische werking heeft. Uit contacten met campings en Bed & Breakfasts in de omgeving blijkt dat er rond de festivalweekends meer overnachtingen zijn geboekt.
Iets meer dan de helft (52,3%) van de festivalgangers zijn nieuwkomers. Dit percentage ligt wat lager dan in 2008, hetgeen betekent dat het herhalingsbezoek is gestegen. Circo Circolo blijkt zo in de smaak te vallen dat men bij een volgende editie graag terugkomt. Het festival bouwt zo gestaag aan een steeds grotere schare fans. Maar liefst 77,4% zal het festival sterk aanbevelen bij familie, collega’s, vrienden en bekenden (Net Promotor Score). Een dergelijke hoge NPS-waarde komt nauwelijks voor. Opvallend is dat het aantal critici met 2,3% minimaal is. Publieksopbouw Circo Circolo trekt vooral mensen in groepsverband (gemiddeld 4,2 personen; een daling met 0,4 ten opzichte van 2008), in het bijzonder gezinnen of vriendengroepen. De gemiddelde leeftijd is ten opzicht van 2008 flink gestegen: van 44,3 naar 49 jaar. Dat cijfer is vertekend omdat kinderen niet zijn ondervraagd. Het overgrote deel van de bezoekers is hoger opgeleid en ruim de helft heeft een bovenmodaal inkomen. 7
Waardering festival De bezoekers waarderen het festival opnieuw zeer hoog met een rapportcijfer van ruim 8.3! De editie 2010 scoorde bijna ééntiende hoger dan in 2008. Naast dit algemene cijfer is ook gevraagd om de verschillende aspecten van het festival te beoordelen. Daarin scoort het festival op alle punten een (zeer) ruime voldoende en op alle fronten hoger dan in 2008. De bezoekers waarderen het festival opnieuw zeer hoog met een rapportcijfer van ruim 8.3! De editie 2010 scoorde bijna ééntiende hoger dan in 2008. Naast dit algemene cijfer is ook gevraagd om de verschillende aspecten van het festival te beoordelen. Daarin scoort het festival op alle punten een (zeer) ruime voldoende en op alle fronten hoger dan in 2008.
dan zij hadden verwacht, en 31,9% is zelfs zeer positief verrast. In deze groep zitten ook mensen die in 2008 ook Circo Circolo hebben bezocht. Vergeleken met twee andere evenementen in de regio is het percentage dat zeer positief verrast is opvallend hoog [vgl. 7% en 12%]. Aan de bezoekers is gevraagd in twee kernwoorden het gevoel te omschrijven dat men heeft bij Circo Circolo. De figuur hieronder geeft weer welke woorden het vaakst zijn genoemd. Hoe groter het woord in deze figuur, des te vaker deze is genoemd. Ook hier blijkt dat Circo Circolo voor veel mensen „verrassend is of „vernieuwend. Ook komen woorden als „sfeer, „gezellig, „circus, „creatief en „bijzonder veelvuldig voor.
De sfeer wordt als beste gewaardeerd door het publiek [9,0], maar ook over de opzet van het gehele terrein en de kwaliteit van de voorstellingen is men zeer goed te spreken [resp. 8,9 en 8,6]. Het aspect dat het laagste cijfer krijgt is de betaalbaarheid. Toch krijgt dit aspect gemiddeld een ruim voldoende en scoort hoger dan in 2008 [2010: 7,1, 2008: 6,9/6,8]. Mensen die een lager dan modaal inkomen hebben, geven de betaalbaarheid gemiddeld een 6,9, terwijl mensen die boven modaal verdienen een 7,3 geven voor de betaalbaarheid van het festival. ---tabel 3 blz 12 zonder twee laatste kolommen Bezoekersbeleving Circo Circolo 2010 heeft een hoge verrassingswaarde voor de bezoekers. Minder dan een derde van de bezoekers ervaart Circo Circolo zoals zij vooraf hadden verwacht [32,7%], 31,2% vindt hun bezoek aan het circustheaterfestival leuker 15
3. programma Circo Circolo 2010 presenteerde 120 voorstellingen van 15 (inter)nationale circusgezelschappen en 17 Nederlandse en Vlaamse jeugdcircussen en circusopleidingen. Daarnaast waren er nog eens 50 gratis demonstraties in de Briantelli Foyer en op het buitenterrein. Het wervelde dus van de circusattributen en circuskunsten. Ook zonder toegangkaartje voor een speciale voorstelling was Circo Circolo een belevenis. Overzichten van het programma zijn opgenomen in de bijlagen. 3a hoofdprogramma Het programma van Circo Circolo 2010 werd nationaal en internationaal bijzonder goed ontvangen, zowel door het publiek en media als door onze collega’s festivals en theaters., r. Het programma was nog breder en gevarieerder dan bij de eerste edities. Het had een internationaal profiel met naast Franse gezelschappen ook gezelschappen uit Vietnam, België en Nederland. Het Nederlandse aandeel in Circo Circolo was aanzienlijk met voorstellingen van CW Boost, Matthijs Bosman en Goos & Gabriel. Er was een goede spreiding tussen laagdrempelige toegankelijke voorstellingen en voorstellingen met een specifiek artistiek profiel. Door deze combinatie blijft het festival geschikt voor een breed publiek en laat het ook de nieuwste ontwikkelingen in het circustheater zien waardoor het interessant blijft voor ‘de culturele voorhoede’. Bij 6 voorstellingen is ‘een nagesprek in de piste’ georganiseerd voor geïnteresseerd publiek. Deze nieuwe activiteit bleek een doorslaand succes want de belangstelling was zeer groot. De gesprekken onder leiding van naam , de programmeur van Rotterdam Circusstad, gingen over de motieven achter voorstellingen, trainingen en leefomstandigheden van circusartiesten en grote voorbeelden. Deze formule kan in komende festival verder ontwikkeld worden.
3b beeldende kunst en circus Nieuw was de aandacht voor combinatie beeldende kunst en circus in de vorm van de tentoonstelling Monstration en de installatie La Motte; beiden van Johann Le Guillerm van Cirque ici. Deze projecten vormden de aanleiding voor een speciale performance van beeldend kunstnaar Matthijs Bosman die zich door het Circus en Johann Le Guillerm liet inspireren. Voor de tentoonstelling van Johann Le Guillerm werd een grote tentoonstellingstent toegevoegd aan het festival en een bijzonder object geplaatst op het middenterrein. Hoewel de expositie in eerste instantie voor veel festivalbezoekers een redelijk hoge drempel kende, trok de belangstelling gedurende het evenement flink aan, met name gestimuleerd door de enthousiaste reacties van de bezoekers. Het publiek bleek onder de indruk. Matthijs Bosman vond zijn domicilie in een verlaten kas van het Landgoed Velder en toverde die om tot een wonderlijke carrousel met onverwachte voorwerpen en verhalen. Voor de bezoekers was La Fête de Serre een verrassende ervaring. Niet iedereen vond het passen in een circusfestival, maar over het algemeen waren de reacties positief. 3c Briantelli foyer De Briantelli foyer was in 2010 groter dan ooit en wordt steeds meer een overdekt festivalplein met de fonteinbar, diverse horeca faciliteiten, podia en speelplaatsen, kassa en informatiebalie en diverse andere faciliteiten. Vanaf het begin van de dag tot diep in de avond is de foyer een bruisende ontmoetingsplaats. In voorgaande jaren werd één piste gebruikt voor zowel de kinder-speelpiste als voor kortere optredens van professionals en studenten. Om beiden volop de ruimte te geven werden in 2010 twee pistes ingericht. Dat betekende dat er veel meer acts van talentvolle studenten en circusgroepen konden worden gepresenteerd. 9
Na een openingsprogramma op donderdag 21 oktober met optredens van verschillende studenten van ACaPA, namen nog maar liefst 46 acts bezit van de piste. Het publiek kon plaatsnemen op een speciale tribune. De kinder-speelpiste werd dagelijks door honderden kinderen bevolkt. Circusschool Bon Bourgon had de handen vol aan de begeleiding. De tentoonstelling over de geschiedenis van het circus in Brabant was in een nieuwe opstelling te bezichtigen en voor de kassa’s en het informatiepunt werd een enorme balie ingericht. De horecacapaciteit is in 2010 flink uitgebreid. Cateraar Constant in Beweging draaide een sfeervol restaurant ‘Van Streek’ met zo’n 400 zitplaatsen. Met de ervaringen van de eerste twee edities werd nu een efficiënt, betaalbaar en goed functionerend restaurant concept gerealiseerd. Een concept dat goed aansluit op de festivalsfeer van Circo Circolo. Voor een deel werd het restaurant gebruikt voor arrangementen, maar er was bijna elke dag voldoende capaciteit voor andere festivalbezoekers. Het deel van het restaurant dat buiten de restauranttijden open was als terras voldeed goed. Het restaurant draaide geheel op streekgebonden producten uit het Groene Woud en directe omgeving. Met dit concept, dat door Chefkok Evert Thielen werd uitgevoerd, werd aangesloten op ’s-Hertogenbosch Hoofdstad van de Smaak en op de activiteiten van de Streekraad ‘het Groene Woud’. Met levensgrote foto’s van leveranciers met hun producten en een verkoopkraam met Groene Woudproducten kwam de streek nadrukkelijk in beeld in de foyer. Naast het restaurant was er een friet- en een snoepkraam, een koffiebar en een ijs- en panini buffet. Ook buiten was, naast een kampvuur, een speciale bar met soep, kleine snacks en bijzondere drankjes te vinden. Het was tevens de uitvalsbasis voor een mobiele poffertjeskraam.
De Briantellifoyer en diverse andere tenten werden voor het eerst verwarmd met duurzame energie. In plaats dieselolie werden geperste houtsnippers gestookt en werd warme lucht via grote buizen de tenten in geblazen. Circo Circolo streeft naar uitbreiding van dit experiment in komende festivals. Bij de Briantellifoyer bevonden zich ook de toiletunits. Aan bezoekers werd een bijdrage gevraagd voor War Child. Ook bij de gratis activiteiten werd met de collectebus rond gegaan. Dit leverde in totaal € 2.185,56 op voor creatieve therapie voor kinderen met oorlogstrauma’s. 3d seminars en bijeenkomsten Circo Circolo is een uitstekend platform voor seminars en bijeenkomsten. Niet alleen van professionals in het circustheater, maar ook voor de jeugdcircussen, voor culturele organisaties en het bedrijfsleven. Het Theater Instituut Nederland organiseerde samen met Circo Circolo, en Rotterdam Circusstad een seminar over Circus in het veld van de professionele podiumkunsten. Circomundo hield haar grote dag voor de Nederlandse jeugdcircussen tijden het festival en organisaties als Schatten van Brabant, Cultuurcommissie provincie Limburg, Stichting Jheronimus Bosch 500 gebruikten de tenten om bijeen te komen. Helaas kon een internationaal seminar geen doorgang vinden. Omdat medio 2009 bleek dat in de Provincie Noord Brabant de herfstvakanties verschoven werden, viel Circo Circolo precies samen met een ander belangrijk circusfestival in Europa in het Franse Auch. Daar stonden al enkele internationale samenkomsten geprogrammeerd. Op vrijdag 22 oktober vond een heel bijzondere samenkomst plaats. Festivaldirecteur Wim Claessen werd toen door de Franse Minster van Cultuur onderscheiden met de Chevalier de l'Ordre des Arts et des Lettres. Hij ontving deze onder11
scheiding voor zijn jarenlange inzet ten behoeve van het Cirque Nouveau of wel het Circustheater. 3e festivalterrein Niet alleen besteedde Circo Circolo extra aandacht aan de inrichting en sfeer van de Briantellifoyer ook werd de aankleding van het buitenterrein versterkt. Alle tenten werden voorzien van een voortent met een fraaie entree met de naam van de tent. Dat leverde meer duidelijkheid op voor het publiek en betekende dat de tickets in relatieve beschutting konden worden gecontroleerd. Voor het eerst werden met houtsnippers paden aangelegd van het geasfalteerde middenpad naar de diverse tenten. Naast de service naar het publiek, betekende ook deze ingreep een versterking van de kwaliteit van het festivalterrein. Het binnenterrein kende een gigantische tafel van Brabantstad Culturele hoofdstad 2018. Op meer plaatsen in Brabant nodigt het programmabureau mensen uit om ‘samen aan tafel’ te gaan. Tijdens Circo Circolo werd de tafel vooral gebruikt als speelplaats voor kinderen en voor studenten van de circusopleidingen. Op de Brabant Culturele Hoofdstadtafel werd de openingsvoorstelling van het festival gespeeld door 1e jaars studenten van ACaPA.
13
4. Talentontwikkeling Na rond het festival in 2008 een aantal eerste activiteiten te hebben ondernomen om circustalent te ondersteunen, besloot Circo Circolo de twee jaar naar het nieuwe festival te gebruiken om flink te investeren in talentontwikkeling in Brabant. De organisatie werd daartoe in staat gesteld door de Provincie Noord Brabant, het programmabureau Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018, het Fonds voor Cultuurparticipatie en het SNS Reaal fonds. Circo Circolo smeedde een intensief samenwerkingsverband met: - het MIK (Meijerijse instelling voor kultuureducatie), - Kunstbalie (expertisecentrum voor cultuureducatie en amateurkunst in Noord-Brabant) - Circomundo (belangenorganisatie voor het jeugdcircus in Nederland) - ACaPA (HBO – Circusopleiding Fontys Hogeschool voor de kunsten) Het samenwerkingsverband tekende gezamenlijk voor een gelaagd programma om: - de aandacht voor circus in Brabant te versterken, - circus te stimuleren bij centra voor cultuureducatie - ondersteuning te bieden aan kwaliteitsverbetering bij jeugdcircusinitiatieven in Brabant en om samenhang en samenwerking te bevorderen - publiek en talenten bij elkaar te brengen tijdens het festival Voor het realiseren van het tweede en derde doel werd een speciale circusconsulent aangesteld bij Kunstbalie. 4. a circuseducatie op basisscholen Het MIK heeft in samenwerking met Circo Circolo een lespakket samengesteld over de geschiedenis van circus in Brabant en samen met een DVD en een workshop werd dit pakket aangeboden aan basisscholen binnen de stedendriehoek Eindhoven, ’s-Hertogenbosch en Tilburg. Het aantal inschrijvingen overschreed het aantal beschikbare plaatsen ruimschoots
zodat sommige scholen teleurgesteld moesten worden. Uiteindelijk hebben 20 scholen deelgenomen met zo’n 1700 leerlingen. De selectie van scholen is met namen regio bepaald. Er is gekozen voor een evenwichtige spreiding over de stedendriehoek. Het aantal deelnemende leerlingen lag wat lager dan beoogd omdat er nadrukkelijk voor gekozen is om een aantal scholen uit het speciaal onderwijs te laten deelnemen aan het project. De groepsgrootte op deze scholen is aanzienlijk kleiner dan op een reguliere school. De kinderen hebben zich op school verdiept in het circus en in circustechnieken. Dat werd afgesloten met een uitgebreide circusworkshop en met het groepsgewijs maken van een miniatuur circustent. Het project werd afgesloten met een voorstelling tijdens het festival en de verkiezing van de mooiste circustent. De circustenten werden geëxposeerd in de Briatellifoyer op het festival en vervolgens in diverse MIK locaties in de regio. Het project is door alle deelnemende scholen als zeer positief ervaren. Door het project is de belangstelling bij diverse jeugdcircusinitiatieven in de regio toegenomen. De speciale circusinstuiven tijdens het festival die als soort follow-up werden aangeboden waren met meer dan 125 deelnemers overtekend. 4.b Stimuleren circus bij Brabantse Centra voor Kunsteducatie en ondersteuning jeugdcircusinitiatieven In de visie van het samenwerkingsverband is circus een volwaardige podiumdiscipline die een plaats verdient in het aanbod van Centra voor Kunst Educatie en in het ondersteuningsaanbod van het amateurveld zoals Kunstbalie dat verzorgt. Met ingang van het talentontwikkelingsprogramma kunnen Brabantse jeugdcircussen een beroep doen op het ondersteuningsaanbod van Kunstbalie. Voordien kenden de jeugdcircusinitiatieven die mogelijkheid niet. Inmiddels hebben 5groepen een beroep gedaan op Kunstbalie. 15
Begin 2010 is een tijdelijke Consulent Jeugdcircus aangesteld bij Kunstbalie om de beoogde positie voor het (jeugd)circus te bevorderen. De consulent werkt nauw samen met de landelijke belangenorganisatie voor jeugdcircus Circomundo. De Brabantse aanpak kan als voorbeeld dienen in andere provincies. Circomundo is daarbij de verbindende schakel. Het stimuleren van de Centra voor Kunsteducatie vraagt een lange looptijd. Dat wordt nog eens extra verstrekt door financiële problemen als gevolg van bezuinigingen waarmee de meeste centra worden geconfronteerd. Desondanks neemt de interesse vanuit de CKE’s gestaag toe en die diverse centra in circus nieuwe kansen om nieuwe doelgroepen en/of inkomsten aan te boren. Om de drempel voor de CKE’s te verlagen is een basiscursus samengesteld. De benodigde circusmaterialen zijn bij Kunstbalie te lenen. Dit pakket is tot op heden 4 x ingezet. Voor het najaar van 2011 staat het nog meerdere malen in de planning. Naar aanleiding van Circo Circolo en de inspanningen van de Circusconsulent zijn activiteiten gestart in Schijndel, Vught, Oss, Udenhout en Boxtel. De circusconsulent heeft intensief contact gelegd met alle jeugdcircusinitiatieven in Brabant en hun knelpunten en behoeften geïnventariseerd. Voor ondersteuning is de link gelegd met het reguliere Kunstbalie aanbod. Daar waar tot voor kort de jeugdcircussen alles zelf uitzochten wordt nu meer gekeken naar ervaringen elders en vormen van ondersteuning zodat men de kwaliteit van het werk kan versterken. De Circusconsulent heeft tot op heden twee seminars georganiseerd waarin CKE’s en Brabantse jeugdcircussen samen zijn gekomen, waarvan één tijdens Circo Circolo. Een derde, breder opgezette bijeenkomst staat gepland voor november 2011. De seminars hebben het onderlinge contact en ervaringsuit-
wisseling tussen de jeugdcircussen en CKE’s in de regio verbeterd. Ook worden docenten van jeugdcircussen in toenemende mate ingeschakeld bij activiteiten binnen de CKE’s. Met de jeugdcircussen wordt gewerkt aan een docentenpool. 4.c Jeugdcircussen Nederland Circo Circolo is als belangrijkste Nederlandse festival voor circustheater, de uitgelezen plaats voor jeugdcircussen om naar toe te gaan en op te treden. De mogelijkheden van het festival zijn echter beperkt, dus is er een selectie gemaakt van de 13 meeste talentvolle jeugdcircusproducties van dit moment. Aanvullend zijn 3 groepen uit Vlaanderen uitgenodigd. Deze groepen konden op het festival hun kunsten vertonen. Daarnaast konden ze kijken bij collega jeugdcircussen en voorstellingen van de studenten van HBO-circusopleidingen. Met een speciale workshop en een ontmoeting met studenten van de opleidingen werd het voor de meesten een ervaring om nooit te vergeten. Zonder uitzondering waren alle deelnemende groepen laaiend enthousiast. Hier gaat een impuls uit naar alle jeugdcircussen in Nederland en Vlaanderen om hun eigen kwaliteit te verbeteren zodat zij de volgende editie voor Circo Circolo worden uitgenodigd. Circomundo organiseerde haar jaarlijkse bijeenkomst met alle jeugdcircussen tijdens het festival en twee circusdagen van de docentenopleiding ‘Begeleider In Circus’ voltrokken zich op het landgoed. 4.d Circusopleidingen in Nederland Nederland kent twee HBO-circusopleidingen: Codarts in Rotterdam en ACaPA in Tilburg. Vooral met de laatste school werkt Circo Circo intensief samen. ACaPA verzorgde met de 4e jaars studenten 3 voorstellingen en de 2e jaars maakten een speciale productie in de bossen van het landgoed die 5 x werd gespeeld. Beide producties vielen zeer in de smaak bij het publiek. 2e jaar presenteerde 2x 15
een korte show in de piste van de Briantellifoyer. De openingsact werd verzorgd door de eerste jaars en maakten daar veel indruk mee. Alle leerjaren van ACaPA hadden dus een rol in het festival. De opleiding wil de samenwerking continueren en intensiveren. Circo Circolo wil samen met de opleiding vooral de mogelijkheden van nieuwe producties in het Groene Woud onderzoeken en daarmee een bijzondere verbinding leggen tussen Natuur en Cultuur.
4.e Jeunes Talents Cirque Europe JTC Circo Circolo is geassocieerd partner in het Europese project Jeunes Talents Cirque. Twee van de 10 laureaten van 2010 hadden hun ‘generale’ op Circo Circolo voor de definitieve presentatie in de eerste week van november in Parijs. Ook in dit geval bleek de verschuiving van de herfstvakantie in Brabant een bottleneck om meer JTC laureaten te kunnen presenteren.
Codarts was op het festival met één productie aanwezig. Deze voorstelling werd gecombineerd met een nieuw Nederlands circusgezelschap: TENT. Deze groep presenteerde tevens de première van hun voorstelling LOOP in het festivalprogramma . Net als TENT zijn nog enkele nieuwe circusgroepen, al dan niet met deelname van studenten van de circusopleidingen, in Nederland ontstaan. Circo Circolo gaf deze nieuwe groepen ruimte in de Foyerpiste: Santelli Xclusief, Recycle en Umoja. Naast de groepvoorstellingen presenteerden individuele (groepjes) studenten hun acts in de piste van de Briantelli Foyer. In totaal waren daar 33 studenten met 35 presentaties actief. Iets minder dan voorzien, maar dat werd vooral veroorzaakt omdat het aantal groepsvoorstellingen aanmerkelijk meer was dan in eerste instantie voorzien.
15
5. marketing Met een, in vergelijking met bijvoorbeeld , Cirque du Soleil e.d., beperkt marketingbudget is Circo Circolo er in geslaagd het festival opnieuw helder en goed te positioneren. Door een intensieve campagne met o.a. betaalde Ster-Cultuurspots is nationale aandacht gegenereerd. Dit werd versterkt door de speciale TV uitzendingen van de NOS en door aandacht in het NOS-journaal aan de vooravond van het festival. Om het fundament in Brabant te versterken is intensief ingezet op een regionale marketingcampagne via het Brabants Dagblad, het Eindhovens Dagblad en via Omroep Brabant RTV. Deze campagne heeft onmiskenbaar bijgedragen aan de gerealiseerde publieksgroei. Circo Circolo brengt voorstellingen van gezelschappen die geen of matige naamsbekendheid hebben in Nederland, vandaar dat het festival primair inzet op corporate communicatie. Het festival heeft in de eerste 3 edities bewezen voorstellingen van hoog niveau te presenteren. Circo Circolo is dan ook aan het uitgroeien tot een soort keurmerk voor circustheater. 5.a Website en social media Het hart van de marketing wordt gevormd door de website van Circo Circolo. Circustheater is een sterke visuele discipline, vandaar dat beeld op de website een prominente plaats inneemt. In toenemende mate zijn er videotrailers van voorstellingen beschikbaar die een tipje van de sluier oplichten en zo extra kunnen verleiden tot het kopen van kaartjes. Naast programmatoelichtingen biedt de site ook algemene informatie over circustheater en links naar tal van partners. De site is in 2009 geherstructureerd, overzichtelijker en gebruiksvriendelijker gemaakt In 2010 registreerde de website 32.280 unieke bezoekers; een stijging met 33% ten opzichte van 2008. Het aantal bezoeken nam met 40% toe tot 55.244. Circo Circolo verstuurde rond het festival elf digitale nieuwsbrieven naar een bestand van een ruim 7.000 mailadressen.
In de aanloop naar het festival is het festival gestart met de inzet van Social media met o.a. de inzet van Hyves, Facebook, Twitter en You Tube. Met de komst van virtuele boswachter ‘Eduard Velder’ werd een personage aan het festival toegevoegd die een deel van de communicatie via de sociale media heeft verzorgd In 2010 is dat vooral gedaan met korte festivaljournaals. De ervaringen waren positief. In de toekomst kan en moet dat uitgebouwd worden. Voor een consequent, continu en aantrekkelijk beheer van de social media moet specifieke capaciteit worden gecreëerd. 5.b Traditionele middelen Medio september verscheen een 68 pagina’s tellend programmaboekje op broekzak formaat. In totaal zijn er 20.000 programmaboekjes verspreid via Brabantse bibliotheken, VVV-kantoren, culturele instellingen, en natuurlijk tijdens het festival zelf. Het boekje bevatte beschrijvingen van de voorstellingen, een programmaoverzicht en een aantal advertenties van circusinitiatieven in het land. Circo Circolo plaatste Podium-advertenties in de Kunst-en Cultuurbijlagen van Volkskrant, NRC en Trouw die verschenen aan de vooravond van de Uit-Markt. Vervolgens zijn er advertenties geplaatst in het Brabants Dagblad en het Eindhovens Dagblad in het kader van sponsorafspraken. In beide kranten zijn 6 uitingen geplaatst van elk ¼ pagina. Voor de Ster-cultuurblokken op de publieke zenders is een TVspot ontwikkeld van 10 seconden. Deze spot is 25 x uitgezonden. 5.c Speciale marketingacties Circo Circolo heeft diverse speciale marketingacties ondernomen. Met name acties met externe partners kenden een wisselend succes. Een kortingsactie via het blad Spoor van de NS leverde 646 verkochte kaarten op terwijl een actie via het blad Nestor van de Katholieke Bond van Ouderen slechts een 17
10-tal verkochte kaarten als resultaat kende. Circo Circolo bood het publiek voordeel en verrassing met zogenaamde combitickets. Er werden diverse combi’s aangeboden: -Talentenjacht, - Het nieuwe circusavontuur, - een volle circusdag, - Nederlanders in actie. Resultaat: 412 verkochte combi’s.
in twee versies: het eerste, meer magazineachtige, programma werd uitgezonden op de laatste festivaldag 31 oktober. De tweede versie werd aan het begin van de middag van eerste kerstdag op Nederland 1 vertoond. In totaal hebben zo’n 700.000 mensen het programma bekeken.
Omdat de verkoop van voorstellingen van Jeunes Talent Cirque wat achterbleven is vlak voor de speeldag een actie uitgevoerd: 2 kaartjes voor de prijs van één. Dat had effect: toch nog 258 kaartjes! 5.d Nationaal Landschap Het Groene Woud Circo Circolo draagt het Unique Selling Point ‘Circus in het Groene Woud’ permanent uit in haar marketingcampagne en legt zo directe relatie tussen locatie en evenement. Omdat uit publieksonderzoek blijkt dat ‘Het Groene Woud’ voor veel Circo Circolo bezoekers een verrassende kennismaking is met dit gebied streeft de festivalorganisatie naar structurele samenwerking met de nieuwe Streekraad Het Groene Woud en met alle partijen die bij de ‘branding van het Groene Woud’ zijn betrokken. Met de regionale VVV en de ondernemers in het toerisme en recreatie moet onderzocht worden in hoeverre het festival de verblijfsduur in de regio kan bevorderen. 5.e Televisie De NOS-tv maakte in 2007 een speciaal programma over Circo Circolo dat werd uitgezonden op de laatste zaterdag van het festival. Er was zoveel goed materiaal beschikbaar dat er voor half december 2007 een tweede programma werd samengesteld De samenwerking met de NOS kon in 2008 vanwege omroeppolitieke redenen niet worden gecontinueerd. O.a. door middel van een bijdrage van de Streekraad het Groene Woud en de inzet van een deel van het eigen marketingbudget kon de NOS in 2010 opnieuw een programma maken. Opnieuw 19
6. Circo Circolo en bedrijfsleven Circo Circolo biedt uitstekende mogelijkheden voor presentaties en ontvangsten voor het bedrijfsleven. In 2010 zijn diverse tenten op het terrein vrijgehouden voor presentaties, seminars en vergaderingen. Hiervan is al redelijk veel gebruik gemaakt, maar dat moet en kan beter. Bedrijven en organisaties die het platform van Circo Circolo gebruikten voor hun relatiemarketing waren o.a.: Océ, Recron, Bank Nederlandse Gemeenten, Cragt Communicatie,, Gemeente Boxtel, Brabantstad Culturele Hoofdstad, werkgeversvereniging Boxtel, Rabobank Dommel en Aa, ADC, ondernemerskringen Hermes en JOS e.v.a.
Er zijn in 2010 meer arrangementen (borrel en/of diner en voorstelling) verkocht dan bij voorgaande edities. Er ligt nog een behoorlijke markt om dit uit te breiden, maar de festivalorganisatie wil de verhouding t.o.v. het algemene publiek goed in de gaten houden. Voorkomen moet worden dat ‘het bedrijfsleven’ het losse publiek gaat overheersen. De invulling van een dag voor medewerkers door OCE kan als voorbeeld dienen bij de verdere uitwerking. Medewerkers konden intekenen voor een voorstelling op zaterdagmiddag. Vóór de voorstelling schoof men aan voor een uitgebreide lunch. Omdat de aanvangstijdstippen van de voorstellingen varieerden, kwamen de medewerkers wat gespreid binnen, terwijl er voldoende gelegenheid was voor ontmoeting. Op donderdag 28 oktober vond een speciale ontvangst plaats van het bedrijven netwerk WEB . De voorzitter van de Sociaal Economische Raad Noord Brabant , GerritJan Swinkels hield een gloedvol betoog om, ook als bedrijfsleven, te blijven investeren in Kunst en Cultuur. Met deze bijeenkomst lijkt een basis gelegd te zijn voor meer arrangementen verkoop in 2012. Die verkoop zal een jaar voro het volgende festival van start gaan.
17
7. organisatie 7.a Raad van Toezicht Circo Circolo werd georganiseerd onder de verantwoordelijkheid van Stichting Briantelli. Deze stichting kent een Raad van Toezicht bestaande uit: • Jacques van Veen (voorzitter) • Gert Jan van Roosmalen (penningmeester) • Jean Lenglet • Marja Boidin • Luc Broos 7.b Directie en productieteam De organisatie werd uitgevoerd door een team van freelancers, werkend onder aansturing van de festivaldirectie gevormd door Wim Claessen en Marc Eysink Smeets. De freelancers hebben ook dit jaar gewerkt tegen een aangepast tarief om het festival mogelijk te maken. Op basis van deze eerste ervaringen zullen voor een vervolg andere afspraken gemaakt moeten worden met deze medewerkers. Een en ander heeft tot consequentie dat de begroting t.a.v. de personele inzet bijgesteld zal moeten worden.
lijke markt Bo van Bommel perscontacten Kristel van Lieshout coördinatie vrijwilligers Lisa de Vreede contentbeheer website Willem de Leeuw productie Tjerk Ensermo productie 7.c Vrijwilligers Tijdens het festival werd het productieteam bijgestaan door een groep van ruim 45 vrijwilligers. Deels worden vrijwilligers ingezet in het voortraject rond de publiciteitscampagne. Het zwaartepunt ligt natuurlijk in de festivalweek zelf. Dan assisteren vrijwilligers op het productiekantoor, bij de dagkassa’s en informatiepunten en aan de tenten als controleurs. De vrijwilligers zijn voor het grootste deel afkomstig uit de regio Boxtel/Liempde en dragen door hun medewerking bij aan het regionale draagvlak. Vrijwilligers hebben vrij toegang tot voorstellingen en ontvangen een leuke attentie voor hun medewerking.
Het productieteam bestond uit: Wim Claessen directie en programmeur Marc Eysink Smeets – MESSO directie, talentontwikkeling en marketing Heleen Moors - Movilé programma coördinatie Wendy Moonen – Mowy productie talentontwikkeling Stephan Grilis - De Romeinen productieleiding Jean Philipse- Studio Jean Philipse marketing en vormgeving Jasja van Selst secretariaat Buro Bilan/ Marijke Buylinckx financiële administratie Het team werd aangevuld met: Dennis Meuleman coördinatie kaartverkoop Yolie Mulkens telefonische kaartverkoop en office management Annemarie Roefs verkoop en coördinatie arrangementen zake-
vrijwiggers in actie tijdens Galapiat
21
7.d Netwerk organisatie Circo Circolo ontwikkelt zich steeds meer tot een brede netwerk organisatie. Vanuit de kleine vaste staf worden tal van samenwerkingsverband aangegaan om projecten te realiseren. Na de eerste twee min of meer experimentele jaren worden deze samenwerkingsverbanden geëvalueerd en worden meer structurele afspraken naar de toekomst gemaakt. Circo Circolo werkt samen met: - Circomundo rond jeugdcircus in Nederland - ACaPA , HBO Circusopleiding Fontys Hogeschool voor de Kunsten Tilburg - MIK, kunsteducatie rond het educatieproject in de Meierij - Kunstbalie Brabant - Regio VVV de Meierij rond toeristische marketing en Groene Woud campagne - Schatten van Brabant rond cultureel erfgoed - Streekraad het Groene Woud rond ‘branding van het Groene Woud’ - Hoge School voor de Kunsten Utrecht rond stageprojecten - Festival Rotterdam Circusstad
7.e Samenwerking Nederland - België Circo Circolo werkt samen met Provinciaal Domein Dommelhof in het Belgische Neerpelt rond hun Herfsteditie van Theater op de Markt waarin circustheater centraal staat. Deze samenwerking wordt in de komende jaren gecontinueerd en geïntensiveerd. In de ‘even’ jaren wordt in België promotie gemaakt voor het Nederlandse festival en in de ‘oneven jaren’ doet Circo Circolo dat ten behoeve van het Belgische festival. Door deze grensoverschrijdende samenwerking is er jaarlijks een circustheaterfestival in de regio Nederlands Brabant en in het Belgische Vlaanderen. Door de promotie samen af te stemmen wordt grensoverschrijdend festivalbezoek gestimuleerd. Naast samenwerking op het gebied van marketing is er afstemming over programma en over talentontwikkeling; in het bijzonder de samenwerking met Nederlandse en Vlaamse jeugdcircussen en de circusopleidingen. Op dat laatste terrein is er eveneens samenwerking met het Vlaamse Circuscentrum in Gent.
8. financiën Circo Circolo kon worden afgesloten met een klein positief resultaat. De kaartverkoop kwam traag op gang en is tijdens het festival zo goed aangetrokken dat het festival zonder tekort werd afgerond. De begroting van Circo Circolo 2010 bedroeg in totaal een kleine € 1.347.000 exclusief BTW. Dit was verdeeld in iets meer dan € 1.121.000 voor het festival in 2010 en € 226.000 voor het talentenprogramma 2009/2010 met een doorloop in 2011. Dat was voldoende voor een programma van 10 dagen, inclusief de afronding van het uitgebreide talentenprogramma dat al in 2009 was gestart.
Het Brabants Dagblad en Eindhovens Dagblad traden gezamenlijk op alsmediapartners . Zij leverden vele centimeters advertentieruimte in heel Oost- en Midden Brabant. Jupiler Bier, ADC REPRO en de Streekraad Het Groene Woud sponsorden het festival. OCE Nederland, Studio Jean Philipse, van Ham Tenten waren de faciltaire sponsors van Circo Circolo., De overige inkomsten uit sponsoring waren bescheiden en waren hoofdzakelijke bijdragen in diensten en faciliteiten.
Dit programma is mogelijk geworden door de bereidheid van velen – medewerkers / leveranciers / artiesten – om tegen een (fors) verlaagd tarief mee te werken. Hun betrokkenheid en enthousiasme over het unieke festivalconcept maakt duidelijk hoe groot het draagvlak in artistieke en organisatorische kring is waar het festival op kan rekenen. De provincie Noord Brabant en de gemeente Boxtel legden met hun bijdragen van ruim € 550.000,- het financieel fundament voor het festival in 2010. De bijdragen van het FPK voor de internationale programmering en het festival, de bijdragen van het VSB-fonds, de stichting Dioraphte en het Prins Bernhard Cultuurfonds vormden eveneens belangrijke pijlers onder de festival begroting. Daarnaast werd het festival gesteund door de door het BKKC en Kunstbalie. Het talentenprogramma kwam tot stand met ondersteuning van, het SNS Reaalfonds, het programmabureau Brabant Culturele Hoofdstad 2018 en het Cultuurparticipatiefonds.
een groot deel van de inkomsten lopen via de kassa
25
8. programmaoverzicht Circo Circolo 2010 talentenprogramma
hoofdprogramma
Gezelschap
titel voorstelling
8
ACaPA (4e jaar)
Seed Cake
3
Lang Toi
5
ACaPA (2e jaar)
Expeditie Negensprong
5
Companie XY
Le Grand C
3
TENT
Loop
2
Galapiat
Risque Zero
6
Codarts
Voir, Congner, Casser
2
Goos en Gabriel
Adios
7
My Laika!
Popcorn machine
2
Compagnie Ea Eo
M2
4
De Fracto
Circuits Fermes
2
Company Baladeu’x
Double Tour
2
Jeugdcircus Circaso
Tijd
1
D’Irque & Fien
Carrousel des Moutons
2
Circus Rotjeknor
Raak!
1
Shake That
Juggling on the rocks
2
Fantastini
Cassiopeya
1
Le P’tit cirk
<2>
8
Jeugdcircus Pavarini
Cecare la Liberta
1
CW Boost
Uitblinkers
9
Jeugdcircus Acrobatico
Oer
1
CW Boost
Man met Hoed
8
Kindercircus Simsalabim
in 80 minuten de wereld rond
1
Matthijs Bosman
La Fête de Serre
Circuskunst
Kalam
2
Lonely Circus
Le poids de la Peau
Circus Santelli
2e blok rechts
2
CW Boost
Johnny reist mee
2
Circus Nevermind
Licked up
1
Circus POehaa
Mater Nigra
1
Circusatelier Salto (b)
Cie Parti
1
Circus Elleboog
Turbulentie
1
Gezelschap
titel voorstelling
Cirque ici
Secret
Bamboo Circus
aantal voorstellingen
14 3
Circusatelier Circofun (b) Picture 37
aantal voorstellingen
1
Circo Circolo wordt georganiseerd door:
Stichting Briantelli Postbus 1407 5200 BL ’s-Hertogenbosch
[email protected] www.circocircolo.nl samenstelling: Marc Eysink Smeets en Wim Claessen vormgeving: Studio Jean Philipse Fotografie: Joep Lennarts en Vera Claessen
www.circocircolo.nl
