BrieÏÏe 2 3UH 2010

G B M E E N T Ï

BrieÏÏe

Aan burgemeester en wethouders

ingekomen:

re9 nr

- -'-Ao,&oomoo

Datum: 14juni 2010 Sector/stafafdeling: bestuurlijke zaken en middelen Portefeuillehouder: W.A.J. Borgonjen Ontworpen door: J.M. Kraak-Brouwer mede-paraaf:

beleid

mbo

bor

par.W 1 par. afd.hfd. vrom

fP

ez

po

par. sec

1F~

boa

Onderwerp: Binnenklimaat Breede School Zuurland

Gevraagde beslissing: 1. Kennis nemen van notitie Klimaatklachten Breede School Zuurland, RPS 1 april 2010 2. Vaststellen van Plan van Aanpak Klimaatklachten Breede School Zuurland, RPS 1juni 2010. 3. Uitvoering geven aan de volgende maatregelen: a. Opnieuw inregelen installaties BRES en wijzigen roosters Leonardusschool; b. Opzetten beheersysteem Klimaatsysteem c. Onderzoek mogelijkheid te openen ramen.

vertrouwelijk:

nee

juridische aspecten:

nee

toezending pers:

nee

communicatie:

nee

financiële aspecten:

ja

organisatorische en/of personele aspecten:

ja

beslissing Ben Wd.d.

2 3UH 2010


akkoord:

bespreken: [ g conform Commissie

datum:

B.Z.M.

D

Samenleving

H3

Grondgebied

D

Bijz.projecten

0

Raad

D

Bezw.schr.

D

OR/GO

D

-p

I

24juni 2010

advies

Q afwijkend besluit

Q aangehouden

cc

1. Inleiding Sinds de Breede School Zuurland in 2008 in gebruik isgenomen,zijn er klachten over het binnenklimaat. Deze klachten zijn door BBA injuli 2009 onderzocht. Op basis van deze klachtenregistratie heeft RPSKraan een onderzoek uitgevoerd, Dit onderzoek richtte zich enerzijds op de Warmte-koude-opslag installatie, en anderzijds op de gebouwgebonden installaties. Door RPSKraan zijn alle revisie- en contractstukken bestudeerd, en is overleg gevoerd met alle adviseurs en uitvoerende partijen die betrokken waren bij de realisatie van het WKO-systeem en de gebouwgebonden installaties inde Breede SchoolZuurland. Geconcludeerd kanworden dat decontractstukken en revisietekeningen op elkaar aansluiten,en dat de installatie voldoet aan het bouwbesluit. In het verleden was de installatie niet goed aangesloten op het WKO-systeem, waardoor er problemen waren met de warmtelevering, maar dat probleem wasal eerder opgelost. Wel geeft het rapport aandat bij een luchtzijdige controlemeting door Li-Tech een aantal op te lossen aandachtspunten zijn geconstateerd, m.n. in het BRESgebouw enjn de St.Leonardusschool. Alles overziend lijkt het dat t.a.v. de installaties een verkeerde "start"'plaatsgevonden. Naeen goede inregeling en wat kleine aanpassingen moet de installatie goed kunnen voldoen. Met een juiste beheerfunctie en een betere registratie van de klachten moet het daarnaast mogelijk zijn om sneller te reageren enwijzigingen in de basisinstelling door te voeren. Hierdoor zal het overgrote deel van de klachten worden weggenomen of verminderd. Het advies isdaarom om nu slechts een beperkt aantal maatregelen te nemen. Tijdens het onderzoek naar de klimaatklachten zijn ook door de gebruikers (scholen) zaken/wensen naar voren gebracht die te maken hebben met verhogen van comfort. Door RPSis aangegeven dat ten behoeve van extra comfort, gedacht kan worden aan: - het treffen van voorzieningen waardoor de ramen geopend kunnen worden; - het plaatsen van buitenzonwering. (notitie Klimaatklachten Breede School Zuurland,Conclusies dd. 22 april 2010). Met betrekking tot de laatstgenoemde maatregelen: omdat het hier gaat om maatregelen die het comfort voor de gebruiker verhogen, maar niet noodzakelijk zijn om tot een goed binnenklimaat te komen,zijn de kosten van toepassing van deze maatregelen in principe voor de gebruiker, i.c. de schoolbesturen. Op basis hiervan isdoor RPSKraaneen kort PlanvanAanpak geschreven. Voorgesteld wordt om 1. kennis te nemen van de notitie Klimaatklachten BSZ, Conclusies - RPSKraan dd. 22 april 2010 2. Vast te stellen het PlanvanAanpak Klimaatklachten BSZ, RPSKraan dd. 1 juni 2010. 3. Uitvoering geven aan devolgende maatregelen: a. Opnieuw inregelen installaties BRESen wijzigen roosters Leonardus b. Opzetten van een beheersysteem voor het klimaatsysteem c. Onderzoeken of entegen welke kosten de ramen te openen te zijn.

2. Beoogd effect Adequate binnenklimaat-beheersing binnen de Breede School Zuurland. 3. Argumenten Al vanaf de ingebruikname zijn er klachten van gebruikers met betrekking tot het binnenklimaat. Met de genoemde maatregelen moet het grootste deel van de klachten verminderd of verholpen zijn.

4. Draagvlak en risico's Deschoolbesturen zijn geïnformeerd over de conclusies (notitie dd. 22 april 2010). De schoolbesturen zullen worden geïnformeerd over het Plan van Aanpak en de te nemen maatregelen. 5. Aanpak/uitvoering . Opnieuw inregelen installaties BRESen wijzigingen roosters St.Leonardusschool: Door RPSworden de in het PvAgenoemde acties uitgevoerd. . Beheer Klimaatsysteem: Door DWA wordt een aanbesteding prestatiegericht onderhoud voorbereid. Planning aanbesteding

week 30; . Onderzoek naar mogelijkheid (en kosten) te openen ramen: de ramen zijn vergrendeld op basis van adviezen van de brandweer (i.v.m. aanwezigheid van gasleiding). Indien de ramen te openen zijn, moet het personeel goed geïnstrueerd worden hoete handelen in geval van een leidingbreuk. Onderzoek naar mogelijkheden intern.Wanneer mogelijkheden en kosten in beeld zijn gebracht, kunnen de schoolbesturen zelf beslissen ofze hiertoe (indien mogelijk) over willen gaan, waarbij de daarmee gepaard gaande kosten voor rekening schoolbestuur zijn. 6. Communicatie Deschoolbesturen worden geïnformeerd. DeMR-envan de scholen worden geïnformeerd (beantwoording schriftelijke vragen) 7. Kosten, baten en dekking RPSzal de uitvoering van de eerstgenoemde maatregelen begeleiden. De kosten worden geraamd op maximaal € 5.000 exclusief btw. Deze kosten worden verwerkt in de exploitatierekening van de Stichting Beheer Accommodaties Brielle (SBAB). 8. Advies Uwordt geadviseerd om 1. kennis te nemen van de notitie Klimaatklachten BSZ, Conclusies - RPSKraan dd.22 april 2010 2. Vast te stellen het PlanvanAanpak Klimaatklachten BSZ,RPSKraan dd. 1 juni 2010. 3. Uitvoering geven aan devolgende maatregelen: a. Opnieuw inregelen installaties BRESen wijzigen roosters Leonardus b. Opzetten van een beheersysteem voor het klimaatsysteem c. Onderzoeken of en tegen welke kosten de ramen te openen te zijn. Overzicht bijlagen t.b.v. behandeling incommissie: • meezenden en op extranet/website • ter inzage

RPS Kraan Aan T.a.v. Van Project Betreft

GemeenteBrielle DeheerA.Lodder/MevrouwA.Kraak C.W.Boon/A.Poot 10-0012Klimaatklachten BreedeSchoolZuurland PlanvanAanpak n.a.v.adviesnotitiemetreferentieTdV/100012.007

Notitie Ref:WB/10-0012.009a/16juni2010 Pagina: 1 van2

RPSKraanConsulting B.V. Postbus8523 3009AMRotterdam T: 010-286 6100 F: 010-286 6111 E: [email protected]

1. Inleiding Door RPSKraanisonderzoek gedaan naardemogelijkheden omdeklimaatklachtenvandeBreedeSchool ZuurlandteBrielleteverhelpen.Ditonderzoek heeftgeleidtoteenadviesnotitie (TdV/10-0012.008,d.d.22april 2010),waarineenaantalaanbevelingenwordtgedaan.Vandezeaanbevelingenwordtgeadviseerdslechtseen aantalmaatregelenuittevoeren.Verwachtwordtdatdezemaatregelendemeesteklachtenzullenwegnemen. 1) DeinstallatievandeBRESlijktondertijdsdruktesnelingeregeldtezijn. Dezedient(opnieuw)goedte wordeningeregeld. 2) IngebouwLeonardusiseentweetal roostersverkeerdaangebracht,waardoordeluchtstromentegen elkaaraanbotsen,hetgeeneennadeligeffect heeft. Dezeroostersdienenaangepast/vervangente worden. 3) Hetbeheervandeklimaatinstallatie inzichtelijkmaken;bijwiekunnenklachtenenstoringengemeld worden,hoesnelwordendezeopgepaktenaanwiewordeneventuelekostendoorberekend? Daarnaastkunnen,tenbehoevevanhetverhogenvanhetcomfortvoordegebruiker,onderstaande maatregelenwordentoegepast: 1) Hettreffenvanvoorzieningen,zodat ramenopengezet kunnenwordenopeenkierstand/vastepositie. 2) Hetplaatsenvanbuitenzonwering.

2. PlanvanAanpakenPlanning RPSKraansteltdevolgendestappenvoor.Achterdezestappeniseentijdsschema gezet,zodattevenseen planningontstaat.DezeplanningdientechternogwelbesprokentewordenmetdegemeenteBrielleende gebruikers.Tevensisdeplanningingrotemateafhankelijkvandemedewerkingvandeinstallateur enandere partijen. 2.1Opnieuwinregeleninstallaties BRES+wijzigenroostersLeonardus Week23;Voorbereidingafspraakinstallateur Contactopnemenmetinstallateur(s)schoolgebouwtenbehoevevanafspraakweek24; Verzamelengegevensoplevering installatie(reedsinbezitRPSKraan); Verzamelengegevensadviseurcontrolemetingenapril2010(reedsinbezit RPSKraan); Versturengegevensaaninstallateurtervoorbereidingoverleg. Week24:Overlegmetinstallateur Toelichtencontrolemetingklimaatklachten; Plannenmomentvanuitvoering(bijvoorkeurtijdensschoolvakantie).

rps.nl

RPS

Notitie K.r3.3.n

Ref:WB/10-0012.009a/16juni2010 Pagina:2van2

Week27-28: Uitvoeringdoorinstallateur Controleopuitvoeringwerkzaamheden; Eventuelestagnatiebewakenenterugkoppelen aangemeente; Testenopnieuwingeregeldeinstallatie. 2.2Beheer klimaatsysteem Week24:Overleggemeenteinzakeopzetbeheerklimaatsysteem Bespreken mogelijkheden opzettenbeheersysteem. 2.3Treffenvoorzieningentenbehoevevanteopenenramen(verhogencomfortgebruikers,voorrekening schoolbestuur) Week23:Onderzoekmogelijkheidteopenenramen Verzamelengegevensramen/kozijnen (tekeningen,reedsinbezitRPSKraan); ContactopnemenmetadviseurDGMRommogelijkhedentebespreken; Indienteopenenramen/kozijnen mogelijkentoegestaanis:contactzoekenmet leverancier; ramen/kozijnen,zodatofferte aangevraagdkanworden; Verderverloopafhankelijkvanuitkomstoverlegadviseurgasleiding,ingediendeofferteenstandpunt gebruikers. 2.4 Plaatsenvanbuitenzonwering(verhogencomfortgebruikers,voorrekeningschoolbestuur) Week23:Contactarchitectschoolgebouw Voorleggeneventuelewensschoolbestuuroverplaatsenzonwering; Vragenvoorsteltedoenvooraanbrengenzonwering. Week24:Offertesaanvragenzonwering Naontvangstvoorstelarchitectofferteaanvraag 3tot4leverancierszonweringopstellen; Offerteaanvragenversturen. Week26-28: Vergelijkofferteszonwering Opstellen offertevergelijk; Besprekenoffertevergelijk metschoolbestuur; Contactleggengeselecteerde leverancier+afschrijvenoverigeleveranciers; Afspraak makenleveranciert.b.v.uitvoeringsplanning; Afhankelijkvanlevertijdzonweringuitvoeringsperiodebepalen.

rps.nl

Notitie

RPS Kraan Aan T.a.v. Van Project Betreft

Ref:TdV/10-0012.007/22april2010 Pagina: 1 van4

GemeenteBrielle Dhr.A.Lodder Th.Chr.deVlieger 10-0012KlimaatklachtenBreedeSchoolZuurland Conclusies

RPSKraanConsulting B.V. Postbus8523 3009AMRotterdam T: 010-286 6100 F: 010-286 6111 E: [email protected]

Geachteheer Lodder, DoorBBABinnenmilieuOnderzoek&AdviesisonderzoekgedaannaardeklachtenopdeBreedeSchool Zuurland.Dezeklachtenhebbenmetnametemakenmetdeklimaatinstallatie ende(te)hogetemperatuur. Sindsdegebouwenin2008ingebruik genomenzijn,zijnerklachtenoverhetbinnenklimaat. Dezeklachtenzijnineen(concept)rapportagevanBBAd.d.22juli2009weergegeven. Uheeft RPSKraanverzochtomdeklimaatproblemenenbestaandeklachtenoptelossen.Wijmakenhet onderscheidindegebouwgebondeninstallatieendeWKO-installatie.Degebouwgebonden installatiekrijgtde input(warmte/koude) vandeWKO-installatie.AlsdeWKO-installatie nietfunctioneert kandegebouwgebonden installatiesowiesonietfunctioneren. Wijhebbenderevisie-encontractstukkenvanuontvangenenbestudeerdenhebbenoverleggevoerdmetde gebouwgebondeninstallatieadviseur IOCendeuitvoerendepartijenAlbramijenEndenburg.Tevensisereen gesprek gevoerdmetDWAenDeJongdieverantwoordelijk zijnvoorde'broninstallatie'. DoorLi-Techisereenluchtzijdigecontrolenmetinguitgevoerdop8en9april. HiervanisdoorLi-Techeen rapportgemaaktmetref.2010.03.47. Indezenotitiezijndeconclusiesenaanbevelingen puntsgewijs opgenomen.Wijhebbeneenonderscheid gemaaktinkwalitiatieve enkwantitaievepunten. Achtergrond:Eriseenrelatietussendeervarenluchtkwaliteit,deluchtvochtigheidendetemperatuur Luchtkwaliteitalszodanigisnietmetmeetapparatuurtemeten.Indewetenschappelijke binnenmilieuwereld gebruiktmendanookpanelsvanmensenomdeluchtkwaliteitte"meten".De"meeteenheid"isdanveelalde zogenaamde PPD.PPDisPredictedPercentageofDissatisfied,ofwelhetpercentageontevredenen.Datis eenlogischemeetmethode,wantdeluchtkwaliteit kanbeïnvloedwordendoorduizendenverschillende chemischeenmicrobiologischestoffen,welkeweerinmiljoenencombinatiesvoorkunnenkomen.Ditmaakthet ondoenlijk omkwantitatieve gegevensteverzamelenvanwelkestoffen inwelkecombinaties bijwelkeniveaus alsonprettigervarenworden.Eenindicatievooreenverminderdeluchtkwaliteitdoormenselijkeverontreiniging isechterweltegeven.Demensproduceertnamelijknaastzweetenallerleianderegeur(stoffen) ooknog kooldioxide (C02).Ditgeeftonseenmaatstafomietstekunnenzeggenoverdeluchtkwaliteit. Hieronder enige(grens)waarden: Locatie Buitenlucht, afhankelijk vanomgeving Goedbinnenmilieu Aanvaardbaar binnenmilieu HygiënischegrenswaardeARBO MAC-waarde(langere blootstellinggiftig)

concentratie CQ2indelucht 0,38 - 0,43% <0,8% <1,0% 1,2% >5%

rps.nl

Motitie

RPS Kraan

Ref:TdV/10-0012.007/22april2010 Pagina:2van4

Uit diverse, grootschalige, wetenschappelijke onderzoeken istevens gebleken dat er nogtwee andere grootheden zijn welke de ervaren luchtkwaliteit beïnvloeden. Deze zijn de relatieve luchtvochtigheid en detemperatuur. Onderstaand een figuur uit het boek: "Achieving the desired indoor climate"van Nilsson, Fanger, Seppanen e.a., welke dit verband weergeeft.

20

30

40 50 80 70 Relative humidity, RH, %

80

Integenstelling tot wat de leek zou verwachten, geeft een lagere luchtvochtigheid dus een betere ervaren luchtkwaliteit. Men zegt namelijk "de lucht isdroog"als men last krijgt van de diverse slijmvliezen in keel, ogen en neus. Die slijmvliezen voelen dan "droog"aan ("een droge keel"), dat komt echter niet door een lage luchtvochtigheid, maar doordat de slijmvliezen geïrriteerd raken door vuiligheid in de lucht. Het "droge lucht gevoel", heeft dus niets met daadwerkelijk droge luchtte maken (tenzij de luchtvochtigheid onder de 15% komt, wat in Nederland vrijwel nooit het geval zalzijn). Uit deze figuur blijkt ook, dat het samenstelsel van woorden "frisse lucht" een dubbele betekenis heeft. Fris in de betekenis van koel blijkt ook fris inde betekenis van niet muf te betekenen! Dezelfde lucht welke in plaats van 23'C 28'C is,geeft twee maal zo veel ontevredenen Analyse van gebouw en installaties: 1. Decontractstukken en revisietekeningen sluiten op elkaar aan. Erzijn geen wijzigingen uitgevoerd waardoor klimaatklachten veroorzaakt zouden kunnen zijn. 2. De inregelrapporten hebben een lichte afwijking van de ontwerpuitgangspunten. De verschillen leiden niet tot klimaatklachten. De inregelrapporten zijn door de installatieadviseur gecontroleerd en geaccoordeerd. Inhet rapport van BBA komen enkele andere waarden die kunnen zijn ontstaan door of een verkeerde meting ofeentussentijdse wijziging inde installatie. 3. Decontrolemeting uitgevoerd door Li-Tech laat een aantal verschillen zien met de inmeetrapporten. Tijdens de meetsessie is Li-Tech slechts éénmaal aangesproken over klimaatklachten. Litech heeft geconstateerd dat: • diverse rozetten bijna staan met de kegel terwijl deze met een duimdikte geborgd moeten zijn en dan pas met de regelkleppen in balans gezet moeten worden; » 20%van de regelkleppen zijn niet gefixeerd,25%van de regelkleppen zijn niet gefixeerd en staan ineen logische stand,55%van de regelkleppen isgefixeerd ineen logische stand; • Ingebouw Leonardus zijn er2toevoer roosters tussen lokaal 2 en 8die tegen elkaar aan blazen en in het midden botst deworp en valt naar beneden. « Met name in het theater is ereen grote afwijking met betrekking tot de toevoer (59%) en afvoer (83%) van lucht geconstateerd. Bijde Bres lokalen is er een beperkte (57%) afvoer van lucht. • Bijna alletoiletafvoeren voeren meer lucht af dan strikt noodzakelijk (dit is overigens geen probleem).

rps.nl

RPS

Kr3.cin

Ref:

Notitie TdV/10-0012.007/22april 2010 Pagina:3van4

4. Deinmeetgegevens vandevloerverwarmingvertonen kleineafwijkingen tenopzichtevande ontwerpgegevens engevennietdirectaanleidingomdeinstellingentewijzigenoflatencontroleren. 5. Deklachten uithetrapportvanBBAzijnnietduidelijk aangegeven.Bijderespons opklachtenkonden volgensopgaveinstallateurs deklachten nietaangetroffenworden. 6. Deinstallatievoldoetaanhetbouwbesluitdatvigerendegedurendedebouwaanvraag. 7. Hetwegkoelenvandezonnewarmte duurtenigetijdenisbeperktmogelijk. Erisgeensprakevaneen volwaardige koelinstallatie voordegebouwen.Metdeinstallatie kanslechtseentopjevandewarmte weggekoeldworden. 8. DeaangegevenpiekenindeC02-concentratie metingenzijnvandienaarddatdezeniet geloofwaardig zijn. 9. Deuitvoerendepartijen (DWA/DEJongenAlbramij)hebbenaangegevendatinhetverledende installatie niet/nietgoedaangesloten wasopdeWKO-installatie.Hetdeeldatwelaangeslotenwas werkteverkeerdom:warmtevraagwerdbeantwoordmetkoelingenviceversa.Ditisinmiddels opgelost. 10. Erisgeenpartijdieeenduidelijkeregie/beheerfunctieheeftoverdeinstallatie. Storingenenofwijzigingen inwarmte-enkoudevraagenaanbodwordennunietautomatische preventiefgemonitoreden/ofdoorgegevenaandegebouwinstallatiewaardoor (vaak)telaat geregistreerdworddathettekoudofwarmwordtofkan worden. 11. Deluchtvoordeinstallatiewordtophetdakaandewarmekantgezogen.Deaangezogenluchtheeft metnametijdenswarmeperiodeseenextrahogetemperatuur doorabsorptieenreflectievande dakbedekking. Aanbevelingen: 1. Deuitgangspuntenvandeklimaatinstallatie dienenmetdegebruikerstewordengecommuniceerd.De keuzevandeklimaatinstallatie maaktindividueelregelennietmogelijk.Deinstallatiekoeltofverwarmt enkannietopdeeneplek koelenenopdeandereplekverwarmen. 2. Omaanaanvullende klimaatverbetering (comfort)endewensvandegebruikerstekunnenvoldoenom meerzelfintekunnengrijpentegenzonnewarmte istoepassingvanbuitenzonweringaantebevelen. 3. Plaatsvoorzieningen aanderamenzodatdeze,ineenkleinekierstand,kunnenwordengefixeerd. Hierdoor heeftdegebruiker ookdemogelijkheidomgedurendeeenwinderigedaghetlokaalindividueel tekunnenventileren. 4. Hetwijzigenvandesetpointsvandeinstallatieiseenoplossingomeendeelvandekoude/warmte problemenoptelossen.Dezeinstelling moetdoordebeheerder'proefondervindelijk' bepaaldgaan worden. 5. Dezomernachtventilatieheeftinhetverledennietkunnenfunctioneren omdatdebuitenluchteen dusdanigwarmetemperatuur haddatditnietstrooktemetdeinstellingindeinstallatie.Doorhet wijzigenvandezeinstelling(AT)kanerookmet'warmere'luchtgeventileerdworden.Ditiseen instellingdiedoordebeheerder kanwordeningesteld. 6. Maakeenduidelijkeregistratievanklachten mogelijk (wie/wat/waar/wanneer) enadresseerdezeaan éénpartij. 7. Steleenduidelijkeservice/onderhoud/beheer contractopwaardoorersnellerenactieverinde installatieingegrepenkanwordenenerintegraaloverzichtontstaatoverdeklimaatinstellingenen elkaarbeïnvloedendesystemen. 8. Verlegdeaanzuigingvandeluchten/ofplaatseenzonreflecterendedakbedekking(tegelso.i.d. toe) voordeaanzuigopening. 9. Deverschillendieuitdeluchtzijdigecontrolemeting naarvorenkomengevenaanleidingomte vermoedendatdeinregelingonderhogetijdsdruk isuitgevoerd(vlakvooroplevering) endaardoorniet geheelgereedisgekomen.Eenjuiste inregelinglijktvoormetnameDeBresopzijnplaats. 10. DebotsingvanluchtbijLeonardus kanaiszeerstorendwordenervaren.Doorplaatsingvanandere roosters isditteondervangen.

rps.nl

RPS

K.r3.3.n

Ref: TdV/1

Notitie 0-0012.007 / 22april2010 Pagina:4van4

Advies Erheefteenverkeerde 'start'plaatsgevonden metdeinstallatie(verkeerdeinstellingen,verkeerdom aangesloten)waardoor hetaannemelijk isdatdeinstallatie nugoedingesteldenfunctionerend moetvoldoen. Meteenjuistebeheerfunctieeneenbetereregistratievandeklachtenmoethetmogelijkzijnomsnellerte kunnenreagerenenwijzigingenindebasisinstelling doortekunnenvoeren.Hierdoorzalhetovergrotedeelvan deklachtenkunnenwordenweggenomen/verminderdworden. Hetadvies isomslechtseenbeperktaantalaanbevelingen uittelatenvoeren. DeinstallatievandeBRESlijktondertijdsdruktesnelingeregeldtezijnendient(opnieuw) goedteworden ingeregeld. Voor hetverhogenvanhetcomfortvoordegebruikersishetmogelijkom: - voorzieningenaantebrengenvoorhetkunnenopenzettenvanderamenopeenvaste/kierstand; -hetwijzigenvaneenaantalroosters(Leonardus); - hetplaatsenvan(buiten)zonwering.

Planning Besprekenrapportage intern(2 weken). Hetinregelen/wijzigen ofaanpassenvandeinstallatie latenplaatsvinden inoverlegmetdeuiteindelijk beheerder.Opnieuw inregelenvandeelvandeinstallaties (ca.4weken).

Metvriendelijkegroet, RPSKraanConsulting B.V.

Th.Chr.deVlieger

rps.nl

RPS Kraan Aan T.a.v. Van Project Betreft

Startnotitie Ref:TdV/mr/10-0012.001 /19januari2010 Pagina: 1 van2

GemeenteBrielle DeheerA.Lodder,deheerF.deReusenmevrouwA.Kraak ir.Th.Chr.(Theo)deVlieger BreedeSchoolZuurland Startnotitie

RPSKraanConsulting B.V. Postbus8523 3009AMRotterdam T:010-2866100 F:010-286 6111 E: [email protected]

1. Inleiding DoorBBABinnenmilieuOnderzoek&Adviesisonderzoek gedaannaardeklachtenopdeBreedeSchool Zuurland.Dezeklachten hebben metnametemakenmetdeklimaatinstallatie ende(te)hogetemperatuur.In hetonderzoekvanBBAisdeBreedeSchoolvergeleken meteen"redelijk goedebasisschool"(ISSO Kleintje Binnenklimaat)endaaruitblijktdatdeBreedeSchoolbeduidendongunstigerscoort. Sindsdegebouwenin2008ingebruik genomenzijn,zijnerklachtenoverhetbinnenklimaat. Indezenotitieisbeknoptaangegevenopwelkewijzedeklachtenmetuitvoerendeenontwerpende partijen besprokenenopgelostzullengaanworden.

2. Algemene projectinformatie DeBreedeSchoolZuurlandaanhetGrooteplein inBriellebestaat uit3aparteschoolgebouwen voorRKBSSt. Leonardus,OBSBrandingenCBSAnker. Bijhetontwerp-enbouwproceszijndevolgendepartijenbetrokkengeweest: • R4a,architect; • IOB,constructeur; • IOC,installatieadviseur binnendegebouwen; • Pellikaan,aannemer; • Albramij,installateurW-installaties; • Endenburg,installateurE-installaties; • DWA,installatieadviseurduurzaamheid; • enanderen.

3.

Uitgangspunten

Alsbasisgeldendecontract/aanbestedingsstukken totenmetderevisiestukkenzoalsdezedoorpartijen ondertekendzijn. AlleendegenoemdeklachteninderapportagevanBBAmetref.nr.09-030d.d.22juli2009wordenbeschouwd. Bouwkundige enconstructievezakenwordenbuitenbeschouwinggelaten. Problemenmetofdoordeexploitatie/hetbeheerworden buitenbeschouwinggelaten.

rps.nl

RPS Kraan

Startnotitie Ref:TdV/mr/10-0012.001/19januari2010 Pagina:2van2

AanvullendzullenvoorgebouwdeBresdeklachtenvandeschoolgebouwenwordengespiegeldenwaar mogelijkwordenopgelost.VangebouwdeBreszijnopditmomentgeenklachtenbekend. 4. Doelstelling Doelisomdeklimaatproblemenenbestaandeklachten (rapportage BBA)optelossen. Erzalnagegaanwordenwelkeoplossingsrichtingenerzijnendezedienenopeconomischefficiëntewijzete wordengerealiseerd.Tevensmoetdeuitvoeringvandewerkzaamhedendiedeoplossingenbiedenopzokort mogelijketermijnuitgevoerdworden.

5. Stappenplan enplanning Dedoorlooptijdissterk afhankelijk vandeagendaenmedewerkingvanderdepartijen.Inhetverledenhebben bijdeuitvoerendepartijen(veel)persoonswisselingen plaatsgevonden,waardoor ernieteerderbijhetproject betrokken personenzichoverdeproblematiek zullen moetengaanbuigen.Ditheeftzeerwaarschijnlijk een vertragendewerking,onderstaandedoorlooptijdismogelijkaandeoptimistische (krappe)kant. Uitgangspunt isdatdeproblemenuiterlijk medio2010opgelostzijn. Ditismedeingegevendoordeklachtendie met nameindezomerperiodeoptreden. Wijgaanuitvandevolgendestappenendoorlooptijd: Fase/Stap Stap 1Inventarisatieenstartoverleg metgemeente

Geschatte doorlooptijd 1-2 weken

(o.a.bestuderencontract-enrevisiestukken,bezoek locatie) Stap2Overleggenmetadviseurs

1week

(vastleggenklachtenenoplossingsrichtingen) Stap3Overlegenconfrontatie metuitvoerendepartijen

1-2weken

(oplossingsrichtingen besprekenen/ofalternatieven bepalen) Stap4Uitvoering/oplossenklachten

Onbekend

Stap5Evaluatie

Onbekend

Ditbetekentdatmedio/eindfebruari2010duidelijkheidzalzijnoverdeoplossingsrichtingen.

6. Communicatie RPSKraanoverlegt metdeontwerpende enuitvoerende partijenenrapporteert aandegemeente Brielleaande heerLodder/deheerDeReus. Degemeente Brielleinformeertdeschoolbesturen.

B

rps.nl

ms Kraan Aan T.a.v. Van Project Betreft

Gemeente Brielle AdLodder Annelies Poot BreedeSchoolZuurland Binnenklimaat

Notitie Ref: AP/25-0005.351b/ 11-12-2009 Pagina: 1van2

RPSKraanConsulting B.V. Postbus8523 3009AM Rotterdam T: 010-286 6100 F: 010-286 6111 E: [email protected]

Inleiding Door BBAisonderzoek gedaannaardeklachtenopdeBreedeSchoolZuurland. Dezeklachtenhebbenmet namete makenmetdeklimaatinstallatie.Inditonderzoek isdeBreedeSchoolvergeleken meteen"redelijk goedebasisschool"endaaruit blijktdatdeBreedeSchool beduidend lagerscoort. Indezenotitie wordt toegelicht hoehetslechtfunctionerenvandeklimaatinstallatie mogelijkheeftkunnenontstaan. Wettelijkeeisen Hettoetsingskader voor BBAisISSOKleintje Binnenklimaat). Gemetentemperatuur inklasseC'mindergoed'22-28C,(ca.wettelijk minimum). C02-meting:Meeste lokaleninklasse C'acceptabel' 1200ppm(ca.wettelijk minimum),alleen groep8bvan DeLeonardusligtop 19%vandetijdbovende2000 ppm.Datisonacceptabel. Erzijngeenwettelijkeeisenvoorinstallatiegeluid.Derichtlijnen uitdeISSO-publicatie89zegt35dB(A). Ditis ookwatisaangehoudeninhetbestek.Bijsommigelokalenligthetaantaldecibelbovende35(tot max.39). 1. Zonwering DeTO-berekeningen en EPC-berekeningenzijngemaakt opbasisvanbuitenzonwering aandeZuid, Oosten West kant(februari2006).Hieruitisgeblekendatderuimtenvoldoenaandegestelde eisen uithet bouwbesluit. Dezonweringisechtereengebruikersvoorziening enzoudoordescholenzelf bekostigd moetenworden.Injuni2006isbeslotengeenbuitenzonweringtoetepassen,maargetintglasterealiseren. Erisaangenomen datditverdergeeninvloedzou hebbenopdeklimaatinstallatie, maarerzijngeennieuwe berekeningen gemaakt. 2. Teweinigte openen ramen Deteopenen ramenzoalszezijngerealiseerdzijn nietvaninvloedopdeJO berekeningen.Deze berekeningenzijnopbasisvangesloten ramengemaakt. Hetisnietduidelijkoferookeen luchtkwaliteitsonderzoek indeontwerpfase heeftplaatsgevonden. 3. Traagsysteem Ditisinherentaanvloerverwarming/vloerkoeling.Mogelijkheden totpersoonlijkebeïnvloedingzijnerweinig. Deafstellingzozodanigmoetenzijndatbeïnvloeding ook nietgewenst is,maareventueel ishetmogelijk door hetopenenvanramen. 4. Referentiepunten Deaannemer heeft metgoedkeuringvan IOCde2temperatuurmeters indekoudste lokalengeplaatst.De locatievandemeters isniettijdensdeontwerpfase bepaald,maartijdensde uitvoering.Nublijktdathetniet goedwerktzalaandeaannemerenIOCeenoplossinggevraagd moetenworden.Dezekangevonden worden inhetaanpassenvanhetsetpointvandeomschakeling ofdoorhetplaatsenvanmeerderemeters. 5. Aanwezigheidsdetectie verlichting Hetfeit dat hetlicht altijdaanstaatalserpersonen inhetlokaalzijnmaggeenredenzijnomtoteen temperatuuroverschrijdingtekomenenzouookdeel moetenhebben uitgemaaktvandewarmtelast bijhet bepalenvande koelcapaciteit.

rps.nl

ms

Notitie |\[^3_3_f )

Ref:AP/25-0005.351b/ 11-12-2009 Pagina:2van 2

6. Zomernachtventilatie BBAheeftgeconstateerd datdezomernachtventilatie nietwerkt,maarnietwaarom. Eenmogelijkheidisde locatievandetemperatuurmeters,maarhetkanookdeinregelingzijn.Ditzoumoetenworden nagekeken doordeaannemer. 7. Afzuigingtoiletten Inhetbestekisdeafzuigingvoor detoilettengoedopgenomen. Indienhetnuteweinig is,isnietvoldaanaan hetbestek enzaldeaannemer hiervoorterugdienentekomen. 8. Overstroomcapaciteit Dediametervan10cmvandedoorvoer isbijgeslotendeurentekleinomdeluchtuithetlokaalaftevoeren zegt BBA.Opwelkewijzedit berekendis,zalaanIOCgevraagd moetenworden.Volgens IOCise.e.a.wel volgens bestekuitgevoerd. 9. Inbedrijfstelling installatie VolgensBBAzijndesystemen niet(luchtzijdig)ingeregeld.Ditdientdoordeaannemeropgepaktteworden. InregelrapportenzijnaangeleverdvolgensIOC. 10. Kanalenverloop Inhetbestekstaatdat35dB(A)degrensisvoor hetgeluidsniveau vandeinstallaties. Deaannemerhaddit moetencontroleren. 11. Ontbreken hoofdregelklep Hetlijkteropdatditelementgewoon isvergetenennietbewustisweggelaten. Maarnogmaals, hierover dienen IOCen/ofdeaannemereenuitspraaktedoen. Conclusie BuitenhetfeitvandezonweringvoldedendeberekeningenvanIOCdie indeontwerpfasezijngemaaktaan dewettelijke eisen.Hetlijkteropdatdemeeste problemen hunoorzaak inde uitvoeringsfasevinden.De aannemer hadhet moetenaangevenals hijdachtdatsommigeeisen uithet bestekonuitvoerbaarwaren. Devolgendevervolgstappen kunnengenomenworden. 1. Gesprekkenvoeren metdeinstallateur (Albramij)enadviseur(IOC); 2. Voorgestelde oplossingsrichtingen,tenaanzienvandeinstallaties,uit het rapportvanBBAuitvoeren; Als blijktdatallesinstallatietechnisch opgelostkanworden,is hetniet nodigomookbuitenzonweringenextra teopenenramentoetepassen.

rps.nl

RPS Kraan Aan T.a.v. Van Project Betreft

1.

Startnotitie Ref:TdV/mr/10-0012.001/ 19januari2010 Pagina: 1 van2

GemeenteBrielle DeheerA.Lodder,deheerF.deReusenmevrouwA.Kraak ir.Th.Chr.(Theo)deVlieger BreedeSchoolZuurland Startnotitie

RPSKraan Consulting B.V. Postbus8523 3009AMRotterdam T:010-286 6100 F:010-286 6111 E: [email protected]

inleiding

DoorBBABinnenmilieuOnderzoek &Adviesisonderzoek gedaannaardeklachtenopdeBreedeSchool Zuurland.Dezeklachten hebbenmetnametemakenmetdeklimaatinstallatie ende(te)hogetemperatuur.In hetonderzoek vanBBAisdeBreedeSchoolvergeleken meteen"redelijk goedebasisschool"(ISSO Kleintje Binnenklimaat)endaaruitblijktdatdeBreedeSchoolbeduidendongunstigerscoort. Sindsdegebouwenin2008ingebruikgenomenzijn,zijnerklachtenoverhetbinnenklimaat. Indezenotitieisbeknoptaangegevenopwelkewijzedeklachtenmetuitvoerendeenontwerpende partijen besprokenenopgelostzullengaanworden.

2. Algemene projectinformatie DeBreedeSchoolZuurlandaanhetGrooteplein inBriellebestaatuit3aparteschoolgebouwen voorRKBSSt. Leonardus,OBSBrandingenCBSAnker. Bijhetontwerp-enbouwproceszijndevolgende partijenbetrokkengeweest: • R4a,architect; H IOB,constructeur; • IOC,installatieadviseur binnendegebouwen; • Pellikaan,aannemer; » Albramij,installateurW-installaties; • Endenburg,installateurE-installaties; • DWA,installatieadviseurduurzaamheid; • enanderen.

3.

Uitgangspunten

Alsbasisgeldendecontract/aanbestedingsstukkentotenmetderevisiestukkenzoalsdezedoorpartijen ondertekendzijn. AlleendegenoemdeklachteninderapportagevanBBAmetref.nr.09-030d.d.22juli2009wordenbeschouwd. Bouwkundigeenconstructievezakenwordenbuitenbeschouwinggelaten. Problemen metofdoordeexploitatie/hetbeheerwordenbuitenbeschouwinggelaten.

rps.nl

RPS Kraan

Startnotitie Ref:TdV/mr/10-0012.001/ 19januari2010 Pagina:2van2

AanvullendzullenvoorgebouwdeBresdeklachtenvandeschoolgebouwenwordengespiegeldenwaar mogelijkwordenopgelost.VangebouwdeBreszijnopdit momentgeenklachtenbekend. 4.

Doelstelling

Doelisomdeklimaatproblemen enbestaande klachten (rapportage BBA)optelossen. Erzalnagegaanwordenwelkeoplossingsrichtingen erzijnendezedienenopeconomisch efficiënte wijzete wordengerealiseerd.Tevensmoetdeuitvoeringvandewerkzaamhedendiedeoplossingenbiedenopzokort mogelijketermijn uitgevoerdworden.

5. Stappenplanenplanning Dedoorlooptijdissterkafhankelijkvandeagendaenmedewerkingvanderdepartijen.Inhetverledenhebben bijdeuitvoerende partijen(veel)persoonswisselingen plaatsgevonden,waardoor ernieteerder bijhet project betrokkenpersonenzichoverdeproblematiekzullenmoetengaanbuigen.Ditheeftzeerwaarschijnlijk een vertragendewerking,onderstaande doorlooptijd ismogelijkaandeoptimistische (krappe)kant. Uitgangspunt isdatdeproblemenuiterlijkmedio2010opgelost zijn. Ditismedeingegeven doordeklachtendie metnameindezomerperiodeoptreden. Wijgaanuitvandevolgendestappenendoorlooptijd: Fase/Stap Stap 1Inventarisatie enstartoverleg metgemeente

Geschatte doorlooptijd 1-2weken

(o.a.bestuderen contract-enrevisiestukken,bezoek locatie) Stap2Overleggenmetadviseurs

1week

(vastleggen klachtenenoplossingsrichtingen) Stap3Overlegenconfrontatie metuitvoerendepartijen

1-2weken

(oplossingsrichtingen besprekenen/ofalternatievenbepalen) Stap4Uitvoering/oplossenklachten

Onbekend

Stap5Evaluatie

Onbekend

Ditbetekentdatmedio/eindfebruari2010duidelijkheidzalzijnoverdeoplossingsrichtingen.

6. Communicatie RPSKraanoverlegtmetdeontwerpendeenuitvoerende partijenenrapporteertaandegemeente Brielleaande heerLodder/deheer DeReus. Degemeente Brielle informeert deschoolbesturen.

rps.nl

RRS Kraan Aan T.a.v. Van Project Betreft

GemeenteBrielle AdLodder Annelies Poot BreedeSchoolZuurland Binnenklimaat

Notitie Ref: AP/25-0005.351b/ 11-12-2009 Pagina; 1van 2

RPSKraan Consulting B.V. Postbus8523 3009AM Rotterdam T: 010-286 6100 F: 010-286 6111 E: [email protected]

Inleiding DoorBBAisonderzoekgedaannaardeklachtenopdeBreedeSchoolZuurland.Dezeklachtenhebbenmet nametemakenmetdeklimaatinstallatie.Inditonderzoek isdeBreedeSchoolvergeleken meteen"redelijk goedebasisschool"endaaruit blijktdatdeBreedeSchool beduidend lagerscoort. Indeze notitie wordt toegelicht hoehetslechtfunctionerenvandeklimaatinstallatie mogelijk heeft kunnenontstaan.

Wettelijke eisen Hettoetsingskader voorBBAisISSOKleintje Binnenklimaat). Gemetentemperatuur inklasse C'mindergoed'22-28C, (ca.wettelijk minimum). C02-meting:Meeste lokalen inklasseC'acceptabel' 1200ppm(ca.wettelijk minimum),alleengroep8bvan DeLeonardusligtop 19%vandetijdbovende2000ppm.Datisonacceptabel. Erzijngeenwettelijkeeisenvoorinstallatiegeluid. Derichtlijnen uitdeISSO-publicatie89zegt35dB(A). Ditis ookwatisaangehouden inhetbestek.Bijsommigelokalenligthetaantaldecibelbovende35(tot max.39). 1. Zonwering DeTO-berekeningen enEPC-berekeningenzijngemaakt opbasisvanbuitenzonwering aandeZuid,Oosten West kant(februari2006).Hieruitisgeblekendatderuimtenvoldoenaandegesteldeeisenuithet bouwbesluit. Dezonwering isechtereengebruikersvoorziening enzoudoordescholenzelf bekostigd moetenworden.Injuni2006isbeslotengeenbuitenzonweringtoetepassen,maargetintglasterealiseren. Erisaangenomen datditverdergeeninvloedzou hebbenopdeklimaatinstallatie, maarerzijngeennieuwe berekeningengemaakt. 2. Teweinigteopenenramen Deteopenen ramenzoalszezijngerealiseerdzijnnietvaninvloedopdeTOberekeningen.Deze berekeningenzijnopbasisvangeslotenramengemaakt. Hetisnietduidelijkoferookeen luchtkwaliteitsonderzoek indeontwerpfase heeft plaatsgevonden.

3. Traag systeem Ditisinherent aanvloerverwarming/vloerkoeling.Mogelijkhedentot persoonlijke beïnvloedingzijnerweinig. Deafstellingzozodanig moetenzijndatbeïnvloedingook nietgewenst is,maareventueel ishetmogelijk door hetopenenvanramen. 4. Referentiepunten Deaannemer heeft metgoedkeuring van IOCde2temperatuurmeters indekoudste lokalengeplaatst.De locatievandemeters isniettijdensdeontwerpfase bepaald,maartijdensde uitvoering.Nublijktdathetniet goedwerktzalaandeaannemer enIOCeenoplossing gevraagd moetenworden.Dezekangevonden wordeninhetaanpassen vanhetsetpointvandeomschakeling ofdoorhetplaatsenvanmeerderemeters. 5. Aanwezigheidsdetectie verlichting Hetfeitdathetlichtaltijdaanstaatalser personeninhetlokaalzijn maggeen redenzijnomtoteen temperatuuroverschrijdingtekomenenzouookdeel moeten hebben uitgemaaktvandewarmtelastbijhet bepalenvandekoelcapaciteit.

rps.nl

ms

Notitie \r3-3.f!

Ref:

AP/25-0005.351b/ 11-12-2009 Pagina: 2van2

6. Zomernachtventilatie BBAheeftgeconstateerddatdezomernachtventilatie nietwerkt,maar nietwaarom. Eenmogelijkheid isde locatievandetemperatuurmeters,maarhetkanookdeinregelingzijn.Ditzoumoetenworden nagekeken doorde aannemer. 7. Afzuigingtoiletten Inhet bestek isdeafzuigingvoor detoiletten goedopgenomen. Indienhetnuteweinigis,isniet voldaanaan het bestek enzaldeaannemer hiervoorterugdienentekomen. 8. Overstroomcapaciteit Dediametervan 10cmvandedoorvoer isbijgeslotendeurente kleinomdelucht uithetlokaalafte voeren zegt BBA.Opwelkewijzeditberekendis,zalaanIOCgevraagdmoetenworden.Volgens IOCise.e.a.wel volgens bestekuitgevoerd. 9. Inbedrijfstellinginstallatie Volgens BBAzijndesystemen niet(luchtzijdig) ingeregeld.Ditdientdoordeaannemeropgepaktteworden. InregelrapportenzijnaangeleverdvolgensIOC. 10. Kanalenverloop Inhet bestekstaatdat35dB(A)degrensisvoor hetgeluidsniveau vandeinstallaties. Deaannemer haddit moetencontroleren. 11. Ontbreken hoofdregelklep Hetlijkteropdatditelementgewoon isvergeten en niet bewustisweggelaten.Maarnogmaals, hierover dienen IOCen/ofdeaannemer eenuitspraaktedoen. Conclusie Buiten hetfeitvandezonweringvoldedendeberekeningenvan IOCdie indeontwerpfasezijngemaaktaan dewettelijkeeisen.Hetlijkteropdatdemeesteproblemen hunoorzaak indeuitvoeringsfase vinden.De aannemer hadhetmoetenaangevenals hijdachtdatsommigeeisenuithetbestekonuitvoerbaarwaren. Devolgendevervolgstappen kunnengenomenworden. 1. Gesprekkenvoerenmetdeinstallateur (Albramij)enadviseur(IOC); 2. Voorgestelde oplossingsrichtingen,tenaanzienvandeinstallaties,uithet rapportvanBBAuitvoeren; Alsblijktdat allesinstallatietechnisch opgelost kanworden,is hetniet nodigomook buitenzonwering enextra teopenen ramentoetepassen.

rps.nl