reisverslag van onze orchideeënjager
Borneo tekst & fotografie hendrik verstraete
denk aan het milieu voordat u deze pdf afdrukt
coverfoto coelogyne papillosa
Borneo is het derde grootste eiland van de wereld. De Maleisische staten Sarawak en Sabah beslaan het noordelijke deel van Borneo en worden gesplitst door het oliesultanaat Brunei. Het overige en grootste deel behoort tot het Indonesische Kalimantan. Borneo heeft een unieke fauna en flora, die wordt bedreigd door ontbossing en klimaatsverandering.
steeds dieper de jungle in
je voeten droog houden is niet makkelijk…
de iban minderheid woont middenin de jungle, ver van alle beschaving.
Samen met enkele vrienden besloot ik
een lange revalidatie om uiteindelijk
weg van de beschaving. Tot in Wereld-
een natuurreis te maken in november
terug te keren naar het woud. Onder
oorlog II stond deze stam bekend als
2006. Onze uitvalsbasis is Kuching, de
de indruk van dit nobele werk rijden
kannibalen. De oudere mannen zijn
grootste stad van Sarawak. Op onze
we verder richting de grens van Indo-
herkenbaar aan hun tatoeages, wel-
weg naar het zuiden bezoeken we een
nesië. Aan het einde van een doodlo-
ke werden aangebracht na elke ‘kill’.
Orang-oetan opvang centrum. Deze
pende weg stapten we in een uitge-
Schedels sieren hun paalwoningen als
unieke dieren worden vaak gevangen
holde boomstam en voeren we over
trotse jachttrofeeën (één ervan zou
genomen door houthakkers en arme
één van de vele rivieren naar een etni-
van een japanse piloot zijn die een
boeren die ze houden als huisdier of
sche volkstam, de Iban. Deze minder-
noodlanding had gemaakt tijdens de
verkopen. In het asiel ondergaan ze
heid woont middenin de jungle, ver
oorlog).
Een trektocht met deze mensen, door
tionale park van Sarawak, Bako. Het is
eeuw deze plant massaal geroofd. Een
de wildernis, is een bijzondere erva-
een prachtig park, gelegen aan de Zuid
intensief kweekprogramma, in samen-
ring. Het stamhoofd liet ons onder-
Chinese zee, met grote kalkrotsforma-
werking met botanische tuinen en een
meer zien welke planten genees-
ties en een rijke vegetatie. Het park is
lokale kweker, heeft het mogelijk ge-
kundige extracten bevatten, welke
beroemd voor zijn neusapen en beker-
maakt dat P. bullenianum terug een
verdovend of giftig zijn. Voor hen is
planten (Nepenthes species). Ter plek-
kans krijgt in de natuur. Ik ondernam
de jungle als een apotheek en voor-
ke was ik getuige van de herintroduc-
verschillende trektochten door het
ziet deze hen van levensnoodzakelij-
tie van Paphiopedilum bullenianum.
park en vond ook nog heel wat interes-
ke behoeften. Na enkele dagen keren
Sinds 1930 werd deze ‘venusschoen’-
sante orchideeën.
we terug naar Kuching en trekken we
orchidee als uitgestorven beschouwd.
verder naar het oudste en kleinste na-
‘Orchideeënjagers’ hadden in de 19e
het herintroductie-project pahiopedilum bullenianum orchideeën als epifieten op een boom
Tijdens een pauze op een uitzichtpunt viel mijn oog op een Bulbophyllum medusae. De plant hing in de volle zon en droeg tientallen bloemtrossen. Hun bloemen zijn sneeuwwit en doen denken aan elkaar geklitte spinnenwebben. Ze hebben een fantastische parfum. Nog wat verder trof ik een Claderia viridiflora. Deze orchidee is verwant met Dipodium, Geodorum en Grammatophyllum. De plant groeide, diep in de schaduw, tegen een boomstam aan. Zijn wortelstok was zeer lang en bij elke nieuwe scheut vormde zich grote en zachte bladeren. Op één van die scheuten stond een 5 cm grote, volledig groene bloem met donker groene nerven. Op mijn pad vond ik nog tal van andere orchideeën, zoals: Cymbidium findlaysonianum, Coelogyne rochussenii en verschillende Bulbophyllum species.
Vanuit Bako National Park ging het per vliegtuig naar het Gunung Mulu National Park. Dit park is zo’n 529 km2 groot en is vooral bekend om het grootste grottencomplex ter wereld. Het park telt 75 soorten zoogdieren, 74 soorten kikkers, 281 soorten vlinders, 458 soorten mieren en 170 soorten orchideeën. Van alle orchideeën ter wereld bevindt zich hier één van de meest bijzondere soorten: Paphiopedilum sanderianum. Deze plant bloeit met de typische ‘venusschoen’-bloemen, maar dan met zeer lange petalen. Deze krullen en kunnen een lengte krijgen van 1,20 m.
een bulbophyllum medusae in onze eigen kwekerij
pahiopedilum hookerae
In het park kozen we voor een trek-
mijn pad vond ik een Malaxis lowii.
als één van ‘s werelds belangrijkste
tocht langs de ‘Headhunters Trail’. De
Deze aardorchidee bloeide met kleine
biologische sites. In het park bezoch-
tocht bleek bijzonder zwaar. 12 km
stervormige bloemen en had donke-
ten we eerst de lokale plantentuin met
lang door dicht begroeide paden, over
re, bordeaux-rode bloemen. Het blad
héél wat orchideeën in hun collectie:
gladde boomwortels, modderpoelen,
was héél donker en glanzend, alsof het
o.a. Coelogyne pandurata, Paphiope-
over labiele touwbruggen en tot aan
een vernislaagje olie had gekregen. De
dilum hookerae, Paphiopedilum roth-
je middel door snelstromende rivie-
plant groeide in een natte humusrijke
schildianum en Paraphalaenopsis la-
ren. Daarbij bedroeg de luchtvochtig-
ondergrond, die rijk was aan ijzersul-
bukensis. We gingen die avond vroeg
heid rond de 90% en de temperatuur
faten. Aangekomen in de staat Sabah
slapen want voor de volgende dagen
zo’n 34°c. Onderweg trotseerden we
reden we door naar het Kinabalu Na-
staat een zware tocht op het program-
insectebeten, bloedzuigers en had ik
tional Park. Dit park behoord tot het
ma, de beklimming van Mount Kina-
een ‘tête-à-tête’ met een gifslang. Op
unesco erfgoed en wordt beschouwd
balu.
pahiopedilum dayanum
pahiopedilum lawrenceanum
the headhunters trail
eria pseudocymbiformis
coelogyne rochussenii
dendrochilum sp.
Mount Kinabalu is de hoogste berg
We begonnen aan de Summit Trail op
Hogerop, tussen 1800 en 1900 m, trok
van Zuidoost-Azië en is een granie-
zo’n 1588 m boven de zeespiegel, in
de mist op en konden we opdrogen in
ten massief in hoefijzervorm met 8
de regen. Op ons pad liepen we door
de zon. Hier vond ik bloeiende orchi-
pieken, de hoogste is Low’s Peak en
7 verschillende biodiversiteiten. Zo is
deeën als: Coelogyne rochussenii, Den-
is 4095 m hoog. Het weer is er onvoor-
het laagland regenwoud zeer rijk aan
drochilum gracile, Dendrochilum lac-
spelbaar. Het ene moment brand de
mossen en boomvarens, samen met de
teum, Eria pseudocymbiformis en een
zon en wordt het tot 30°c warm, dan
mist en de regen leek het op een dekor
spectaculaire Eria grandis. Eria gran-
trekt plots alles dicht, ontstaat er mist
van Jurassic Park. Ik vond hier verschil-
dis heeft paarse bloemstengels met
of regen en is het nog amper 5°c. Op de
lende soorten Bulbophyllum,
tientallen bloemen in trosvorm. Ze
top kan het makkelijk vriezen en kan
Trichoglottis en Calanthe species.
zijn overwegend wit met paarse kleu-
de wind zo fel uithalen dat een beklim-
ren, de bloemen hebben een indrin-
ming afgelast moet worden.
gende jasmijn parfum.
alpinia havilandii
rhododendron crassifolium
Het Kinabalu National Park is één
vond ik ook andere interessante plan-
kende bloemaren en grote witte bloe-
van Aziëst rijkste orchidee-gebie-
ten. Tussen 2000 en 2500 m veranderd
men met rode markeringen op de lip.
den. Er zijn ongeveer 1500 soorten ge-
de begroeiing in kleinere bomen en
Tussen 2500 en 3000 m zag ik een oran-
telt, waarvan 77 endemisch zijn aan
struikgewas. Hier vond ik een Alpinia
je-rode Rhodedendron crassifolium.
Mount Kinabalu. Behalve orchideeën
havilandii. Een plant met indrukwek-
een duizendpoot van wel 12cm lang
Op 3323 m hoogte kwamen we aan in
aanschouwen. Samen met het verkleu-
re pieken van Mount Kinabalu zien we
een berghut waar we de nacht door-
ren van de hemel zien we grote on-
schitterende wolkensluiers. Wanneer
brachten. Omstreeks 3 uur in de och-
weerswolken met spectaculaire ontla-
de hemel opgeklaard is zie ik dat we
tend vertrokken we dan voor een po-
dingen. We zien de verlichte stad Kota
op nauwelijks een halve meter van de
ging naar de top. Met behulp van een
Kinabalu en daarachter de Zuid Chine-
1000 m diepe afgrond zitten! Niks voor
touw en zaklamp zoek je de weg in het
se zee. Op zee zien we vlammen die af-
mensen met hoogtevrees.
donker. We bereikten de top iets voor
komstig zijn van de vele booreilanden
6 uur, net op tijd om de zonsopgang te
die gassen verbranden. Over de ande-
wolkensluiers boven de pieken van mount kinabalu
mount kinabalu basecamp in zicht
het schitterende uitzicht op het binnenland
dendrochilum stacchyodes
Na een halfuurtje beginnen we weer
mossoorten en korstmossen op bo-
Na de middag komen we aan in de be-
aan de afdaling. Op zo’n 3500 m hoog-
men. Op één van die bomen vond ik
schaafde wereld en gaat de reis per
te vind ik weer orchideeën: Dendrochi-
een schitterende Coelogyne papillosa
4x4 naar Kota Kinabalu, de hoofdstad
lum stachyodes. Verschillende planten
in volle bloei. De plant is zo’n 60 cm
van Sabah. Na alle trektochten van af-
bloeien met tientallen bloemtakken
hoog met daarop bloemtakken van
gelopen weken in jungles en bergen
en sneeuwwitte bloemen. Deze plan-
90 cm lengte. Hun bloemen zijn wit
eindigen we onze reis op het strand
ten groeien tussen rotsen in een open
met een rood-bruine markering op de
onder de palmbomen. Een duik in de
vlakte waar maar enkele plantensoor-
lip. Verder dalend op 2500 m vind ik
Zuid Chinese zee laat ons genieten van
ten te vinden zijn, een typisch alpine
een Nabaluia angustifolia. Een zeld-
de kleurrijke vissen en koralen. Een
biodiversiteit. Iets lager vond ik nog
zame orchidee met driehoekvormige,
bevestiging dat Borneo een waar para-
verschillende Dendrochilum soorten,
gele bloemen. De lip is wit gekleurd.
dijs op aarde is.
de meeste in bloei. November is een
Van dit geslacht kent men maar twee
goeie maand voor bloeiende Dendro-
soorten en die komen enkel voor op
chilums. Op 3300 m zag ik prachtige
Borneo.
dendrochilum sp.
lauwstraat 74 9051 sint-denijs-westrem (b) t & f +32 (0)9 221 15 85 e
[email protected] www.orchideeen-petrens.be
