Bijlage 1: Nederlandse samenvatting Projectbeschrijving

Bijlage 1: Nederlandse samenvatting Projectbeschrijving Algemene gegevens: Projectcoördinator Münsterland: Dr. med. A.W. Friedrich mede-projectcoördinator: Dr. med. A.K. Sonntag Tel: +49-251-83 55366 Projectcoördinator Twente: M.G.R. Hendrix MD PhD

Tel: +31-53-8526300

Adres: Institut für Hygiene, Universitätsklinikum Münster Robert Koch Str. 41 D-48149 Münster Fax: +49-251-83 55688 E-Mail: [email protected] Adres: Laboratorium Microbiologie Twente-Achterhoek “Streeklab” Burg. E. Bergsmalaan 1 7500 AJ Enschede Fax: +31-53-8526301 E-Mail: [email protected]

Projecttitel:

MRSA-net EUREGIO Twente/ Münsterland

1. MRSA-problematiek De wondkiem Staphylococcus aureus veroorzaakt wereldwijd de meeste in het ziekhuis opgelopen infecties. Een probleem wordt vooral gevormd door de infecties die worden veroorzaakt door Meticillineresistente Stafylokokken (MRSA), waarvoor er nog maar geringe mogelijkheden voor behandeling met antibiotica bestaan. In Duitsland werd in de laatste jaren een stijgen van de MRSA-rate van 2% tot ca 25% geconstateerd (de MRSA-rate geeft de verhouding van MRSA ten opzichte van alle Stafylococcus aureus weer). Dit betekent niet alleen een manifest gevaar voor de volksgezondheid maar leidt ook tot hoge kosten voor ziekenhuizen en zorginstellingen door isolatie en bijzondere behandeling van patiënten en personeel dat met MRSA besmet is. In Nederland blijft de MRSA-rate, door een consequent „search and destroy“– beleid sinds jaren stabiel op minder dan 3%. Evengoed wordt in Nederland sinds een tweetal jaren een toename van het zogenaamde „community acquired“ (CA-) MRSA, dat wil zeggen ambulant opgelopen MRSA-besmettingen, waargenomen. CA-MRSA is in staat bij gezonde mensen, vooral kinderen, hevige infecties te veroorzaken die sterfte tot gevolg kunnen hebben en vormt dan ook voor de gezonde bevolking buiten de ziekenhuizen wezenlijk een gevaar.

Gezien het verschil tussen de Nederlandse en Duitse situatie met betrekking tot MRSA, bestaat er voor Nederland duidelijk het risico van een verhoogde MRSAinstroom via de “community” door o.a. het grensverkeer vanuit Duitsland.

2. MRSA-Project

2.1. Doelstelling De doelstelling van het EUREGIO-Project is het opzetten van een grensoverschrijdend netwerk in de Regio Münsterland/Twente, om het MRSAgehalte aan de Duitse kant van de grens, door middel van samenwerking en informatie uitwisseling, tot het niveau aan de Nederlandse zijde te verminderen. Aan Nederlandse zijde zal de uitbreiding van CA-MRSA geïnventariseerd en gecontroleerd worden waarmee er meer grip op een latent gevaar voor de gezondheid kan worden verkregen.

2.2. Aanpak De medische en wetenschappelijke coördinatie van het project zal plaatsvinden door het creëren van twee MRSA-coördinatieplaatsen bij het Institut für Hygiene in Münster (coördinator: Dr. med. A.W. Friedrich) en het Laboratorium Microbiologie Twente-Achterhoek (coördinator Dr. M.G.R. Hendrix). De wetenschappelijke coördinatie van de Duitse Gesundheitsämter wordt gedragen door het Landesinstitut für den öffentlichen Gesundheitsdienst (LÖGD, Koordinatorin: Frau Dr. Daniels-Haardt) in Münster en direct door het Laboratorium Microbiologie TA in samenwerking met de Nederlandse openbare gezondheidsinstellingen (GGD, RIVM). Aanvankelijk zal in de vorm van een Euregionale “Round Table” een overlegstructuur worden gecreëerd die aanvankelijk als doel heeft de MRSAsituatie in de EUREGIO verder in kaart te brengen en te werken aan een “position paper” voor een gezamenlijke aanpak bij de bestrijding van MRSA in de regio. Hieraan zullen organisaties deelnemen die binnen de het Euregio-gebied bij het probleem van MRSA betrokken zijn en ermee geconfronteerd worden, zoals de openbare gezondheidsdiensten, vertegenwoordigers van ziekenhuizen, hygiënepersoneel, vertegenwoordigers van zorgverzekeraars, belangenbehartigers van patiënten en consumenten en persvertegenwoordigers. Afstemming van de MRSA-behandelingsprotocollen voor personeel in de gezondheidszorg is daarbij een belangrijk doel. Dit doel zal worden nagestreefd door middel van vroegtijdige betrokkenheid van zowel Duitse als Nederlandse ziekenhuishygiënisten en een geïntegreerde voorlichting en opleiding van personeel m.b.t. de MRSA-problematiek.

Er zal gebruik worden gemaakt van wetenschappelijke begeleiding van de Universiteit Twente, om door middel van de kennis en ervaring die daar bestaat een goede toepassing van de behandelingsprotocollen mogelijk te maken. Een tweede stap in het project is het opzetten van een digitale infrastructuur die het uitwisselen van know-how, technologie en gegevens over MRSA-typering binnen de EUREGIO mogelijk maakt. In deze fase van het project zal worden gestreefd naar deelname van zo veel mogelijk ziekenhuizen binnen de EUREGIO, waarbij de toepassing van de aanbevelingen in de “position paper” als voorwaarde voor deelname geldt. Een brede deelname is vooral gewenst aangezien het uitgangspunt is dat een vroegtijdige aanpak en uitsluiting van een nosocomiale verspreiding van MRSA mogelijk wordt gemaakt door het screenen van patiënten bij binnenkomst in het ziekenhuis. Door middel van een web-Portal waartoe alle betrokken partijen toegang zullen hebben, wordt de uitwisseling van laboratoriagegevens omtrent de MRSA-typen tussen alle betrokken ziekenhuizen mogelijk gemaakt. Door een gezamenlijke toepassing van de zogenaamde SPA-typering1 wordt gebruik van de dezelfde nomenclatuur mogelijk gemaakt en daardoor vergelijking van de MRSAstammen. Een geïntegreerde databank kan hierbij voorzien in een koppeling tussen de SPA-typering en epidemiologische informatie. Aan de hand van deze samenwerking tussen betrokken instanties in het EUREGIO-gebied onstaat het grote voordeel dat er meer transparantie ten aanzien van de MRSA-typen ontstaat waardoor vroegtijdige opsporing, snelle alarmering en snelle doorvoering van hygiënemaatregelen kunnen worden gerealiseerd. De uitwisseling van informatie tussen de partners zal ondersteund worden door een helpdesk in de vorm van een eigen homepage waarop richtlijnen en actuele informatie verkregen kan worden. Het reeds in Nederland toegepaste en succesvolle “search en destroy”-beleid zal als uitgangspunt dienen voor de aanpak van MRSA in het Münsterland. Deze aanpak zal in de “position paper” worden opgenomen en kan op deze wijze een eenduidige aanpak van MRSA bevorderen. De kosten voor de uitvoering van dit beleid zullen door de betrokken ziekenhuizen zelf gedragen moeten worden. Van groot belang hierbij is de nabehandeling en begeleiding van patiënten die uit het ziekenhuis ontslagen worden om verdere verspreiding zo veel mogelijk te beperken. Richtlijnen over sanering en desinfectering in de thuissituatie kunnen hierbij helpen. Probleemgevallen zullen bij de “round table”-bijeenkomsten besproken worden. Door middel van actieve voorlichting van het hygiënepersoneel van ziekenhuizen, door de projectcoördinatoren in samenwerking met de openbare 1

Deze typering komt tot stand door middel van een nieuwe bioinformatie toepassing in combinatie met moderne laboratorium methoden die in het ”Institut für Hygiene” van de universiteitskliniek in Münster is ontwikkeld.

gezondheidsdiensten, kan de motivatie voor deelname aan het project worden versterkt en daarmee het doorvoeren van noodzakelijke hygiënemaatregelen binnen de ziekenhuizen, een kwaliteitsverbetering van de ziekenhuizen binnen de EUREGIO, worden bewerkstelligt. Hierbij is een bewustwording van patiënten door een goede voorlichting van de bevolking door de openbare gezondheidsdiensten van groot belang. Het EUREGIO-project kan hiermee een basis vormen voor een grensoverschrijdend kwaliteitsverband, bestaande uit ziekenhuizen, laboratoria en de gezondheidsdiensten.

2.3. Meerwaarde van het project Deze samenwerking en informatie-uitwisseling tussen betrokken organisaties binnen de EUREGIO, moet leiden tot een grensoverschrijdende handleiding, die door middel van reductie van het MRSA-percentage de gezondheidsrisico’s voor zowel stationair als ambulante patiënten aanzienlijk kan verminderen en waarmee de gezondheidszorg in de EUREGIO aanzienlijk wordt verbeterd. Op de middellange termijn kan dit tot een gunstige vestigingsfactor voor de ziekenhuizen in het EUREGIO-gebied leiden. Door meer transparantie ten aanzien het MRSA-probleem aan de hand van uniforme typering van de MRSA-stammen en een uniforme nomenclatuur, kan er zowel binnen de EUREGIO als ook daarbuiten een betere uitwisseling van informatie, een vroegtijdige alarmering en aanpak van MRSA-besmettingen plaatsvinden. Het terugbrengen van het MRSA-percentage in Duitsland tot op Nederlands niveau zal een direct en aanzienlijk financieel voordeel hebben. De kosten die voor extra hygiëne- en isolatiemaatregelen, langere en intensievere medische zorg en extra gezondheidsrisico’s door een besmetting met MRSA, gemiddeld kunnen oplopen van € 400 tot € 800 per patiënt, illustreren dit. Het hoge MRSA-percentage en de werkontzegging van door MRSA besmet personeel in Duitsland leidt momenteel tot een zeer inefficiënte inzet van medisch personeel en daardoor tot hoge kosten. Door het omzetten en op den duur toepassen van de Nederlandse richtlijnen in Duitse ziekenhuizen kan het met MRSA besmette medische personeel sneller het werk hervatten (24 uur in plaats van een gemiddelde van 10 dagen in de huidige situatie). De uiteenlopende MRSA-percentages in Nederland en Duitsland vormen een verhoogd risico voor een instroom van zowel nosocomiale MRSA als CA-MRSA in Nederland door het grensoverschrijdend verkeer van patiënten, medisch personeel en studenten en personen in het algemeen. Dit risico vormt hiermee een drempel voor het grensoverschrijdend verkeer. Vooral gezien het op korte termijn verwachte tekort aan medisch personeel aan de Nederlandse zijde van de EUREGIO en het toenemende aantal werkelozen in

de gezondheidssector aan Duitse zijde vormt de huidige situatie een ongunstige belemmering voor de uitwisseling van personeel. Een vermindering van het MRSA-percentage in Duitsland kan de drempel voor een vrij grensoverschrijdend verkeer verminderen.

2.4. Evaluatie De voortgang en de resultaten van het project zullen regelmatig in de openbare en wetenschappelijk media gepubliceerd worden. De infectiepreventiewet in Duitsland verplicht ertoe het voorkomen van MRSAbesmettingen in elk ziekenhuis te registeren. Een directie indicator vormt het aantonen van S. aureus/MRSA in bloedkweken en MRSA-infecties per 1000 patiënten en 1000 beddagen. Aangezien alle ziekenhuizen deze parameters registreren en de betreffende Duitse Gesundheitsämter de registratie begeleiden, kan er in de “round table” een anonieme interpretatie van beide indicatoren plaatsvinden en kunnen de kwantitatieve ontwikkelingen hiermee in kaart worden gebracht. Tevens zal een algemene toepassing van screening van patiënten bij binnenkomst en een uniforme toepassing van typering van MRSA-stammen een vergelijk van de percentages m.b.t. kolonisaties onder de bevolking binnen de EUREGIO mogelijk maken.