Bijenbomen en -struiken

Bijenbomen en -struiken Beilen, 8 november 2014

Jaap Smit Teamleider en dendroloog bij Cobra boomadviseurs 06 - 30 39 44 83 [email protected]

Wat heb ik met bijen?

Ik hielp mijn vader de bijen naar het koolzaad te brengen.

Wat heb ik met bijen?

Tetradium: bijenboom

Nu gebruik ik de kennis en ervaringen in mijn werk

Wie ben ik? Jaap Smit, teamleider Cobra boomadviseurs dendroloog @dendroloog vice-voorzitter Nederlandse Dendrologische Vereniging

Dendrologie? Dendrologie (Grieks: dendron = boom) is de studie van houtachtige planten: bomen en heesters Studie doe je niet alleen

Ga naar www.dendrologie.nl

Waar ben ik mee bezig?

Onderzoek en advies aan en rond bomen

Boomregister.nl en Bomenwiki: alle bomen op de kaart

http://boomregister.cobra360.nl/?wiki# , dan inzoomen, later meer.

Essenprachtkever in Toronto, Canada

In 2007 werd een kleine groene kever ontdekt in Toronto, Oost-Canada. De larven van de Aziatische essenprachtkever voeden zich onder de schors van Fraxinus. De stad Toronto schat dat alle 860.000 essen van de stad in 2017 dood zijn.


Inmiddels zijn in het oosten van NoordAmerika ruim 130.000.000 essen dood. De aantasting was zichtbaar in 2002. Verspreiding vond plaats vanuit verpakkingshout, nu via brandhout. Kever vliegt maximaal 10 km ver. Er zijn veel aantastingen bekend uit het gebied rond Moskou.


Essensterfte: een schimmel op Fraxinus

De schimmel essensterfte (Chalara fraxinea) ontstond uit het ongeslachtelijke stadium van het essenvlieskelkje dat leeft op afgevallen essenbladeren. Het essenvlieskelkje is onschadelijk, algemeen voorkomend.

(Oost-)Aziatische boktor Grote kever met voorliefde voor esdoorn, maar vreet ook in vele andere boomsoorten. Ronde uitvlieggaten. Komt regelmatig met verpakkingshout mee uit Azië. Uitbraken bekend uit Boskoop, Almere, Winterswijk, Delft en Westland. Vliegt gelukkig slecht.

Paardenkastanjebloedingsziekte

Bloedingsziekte, oorzaak: Pseudomonas syringae. Ook in Aesculus x carnea, Er zijn vervangers.

Vervanger Kastanje (Aesculus indica)

•A. indica is niet resistent tegen PKBZ, maar het lijkt of de bacterie geen PKBZ in deze soort veroorzaakt (F. van Kuik, PPO) •boom van de eerste grootte, breed •smal kastanjeblad •bloeit pas in juli, wit •kleine bolsters zonder stekels

Pavia’s (Aesculus flava, A. glabra)

•soorten uit de VS: geen mineermot •A. flava uiteindelijk grote boom, A. glabra max 15 m. •kleiner kastanjeblad •bloeit in mei, geel OF rood •kleine bolsters zonder stekels

Vruchten van A. glabra

Eikenprocessierups

We hebben mooie snelwegen aangelegd voor deze rups. Te veel eiken! En zo zijn er meer aantastingen…

Klimaat

heeft grote impact op toekomstig groen

Wageningen UR

Bomen en klimaat, scenario’s: Toekomstige winters:  geen opvallende veranderingen in windklimaat  iets hogere temperaturen: nieuwe soorten? (nee)  gemiddeld natter door meer westenwind

Gevolgen voor bomen en struiken?

Bomen en klimaat, scenario’s: Toekomstige zomers:  hogere temperatuur  meer oostelijke windrichting? dan droger  niet per se natter in de groeiplaats: plensbuien, dus water stroomt af en bereikt groeiplaats vaak niet  wadi’s nodig?  verdamping tot 15% hoger Gevolgen voor groen? Voor nectarproductie? Ook andere soorten gebruiken.

Bomen en klimaat in de stedelijke omgeving

In de stedelijke omgeving is klimaat ‘heviger’. Onze inlandse bomen zijn daar niet op gemaakt; hooguit hun cultivars.

Bomen en klimaat Dus… Geen inheemse bomen in de stedelijke omgeving: ze staan in een vijandige omgeving. Daar voorkeur voor bomen uit landklimaat (heter en droger in zomer).

Veel uitheemse planten zijn ook aantrekkelijk zijn voor fauna!

Uitgangspunten groen met toekomst

Uitgangspunten groen met toekomst Het juiste sortiment kiezen, letten op:         

groeiplaats beperktere omvang (bij bomen)? droogteresistentie geen inheemse soorten in de stedelijke omgeving ziekteresistentie esthetische kwaliteiten (langer aantrekkelijk) variatie in sortiment aantrekkelijkheid voor bijen en andere insecten …

Gebruik wel Frangula alnus, vuilboom.

Wat zijn bijenbomen? en struiken

Wat hebben bijen nodig? Van april tot augustus bloeien er voldoende drachtplanten. Echte bijenbomen en -struiken verbeteren de dracht in de periode daarvoor en er na. Nodig is:  voor de ontwikkeling broednest: in het vroege voorjaar stuifmeel in de buurt van de bijenstand;  voor de productie van winterbijen: stuifmeel vanaf juli  nectar als energiebron Veel kruiden/vaste planten stoppen bij droogte met de productie van nectar. Struiken en bomen kunnen langer bij water en gaan door met productie. Mits ze bloeien…

Tetradium danielii, bijenboom Kleine boom van max. 8 m hoog en 5 m breed.  bloeit pas in augustus  grote tuilen witte bloemen  zwarte pitjes in rood vruchtje  bodemvaag  voor vochthoudende bodems  zoemt van de bijen 

Vroeger heette dit Euodia

Welk sortiment hoort erbij?

Vroege bloeiers

Cornus mas C. officinalis • • • • • •

gele kornoelje, C. mas is inheems C. officinalis bloeit later (in mrt) C. officinalis vormt beter boompje aantal nerven is onderscheid lekkere rode bessen, die vogels vaak opeten (u kunt er jam van maken) aantal nerven is onderscheid

Er zijn selecties met minder of geen peulen. ’

Edgewortia chrysantha ’Grandiflora’ • • • •

. ’

bloeit vaak in februari druk bevlogen geurt heerlijk door snoei klein te houden, maar nooit hoger dan 2 meter.

Salix (wilgen, hier struiken) • plant mannelijke exemplaren • • •

voor stuifmeel u kunt ze vlak na de bloei afknippen voor zonnige, vochtige standplaatsen enkele soorten:

Salix caprea, waterwilg

Er zijn selecties met minder of geen peulen. ’

Salix eleagnos ’Angustifolia’

Salix cinerea, geoorde wilg

Kleinere bomen

Chionanthus virginicus Sneeuwvlokkenboom

• • • • •

klein boompje of grote struik bloeit met witte sneeuwvlokken in juli geurt heerlijk tijdens late bloei afschilferende bast vochthoudende bodem

Catalpa soorten Trompetboom

• • • •

Catalpa fargesii f. duclouxii blijft klein (geen afbeelding) Catalpa ovata (r) blijft ook wat kleiner Catalpa speciosa (l) is steviger dan Catalpa bignonioides (m) Voor alle geldt: niet te nat en op voedzame grond

X Chitalpa taskentensis • verbetering van de bolcatalpa: • • • •

deze bloeit wel, kan evt. jaarlijks geknot loopt laat uit, bloeit in aug. bloeit roze beschut planten op een warme plek niet te droge, maar zeker geen natte grond

Er zijn selecties met minder of geen peulen. De geelbladige cv is ’

Cladrastis kentukea geelhout

• • • • •

brede boom, tweede grootte blad als grove Robinia bloeit in juni met grote trossen witte bloemen droogteresistent, niet voor zware klei gele herfstkleur

De geelbladige cv is ’

Clerodendrum trichotomum in Voorburg

Hovenia dulcis (Japanse rozijnenboom)     

boompje tot 8 m hoog (in NL) vochtige grond, doorlatend, ook klei-achtig witte bloei in juli/augustus eetbare vruchten in september Klein wel verkrijgbaar

Mespilus

Kalopanax septemlobus Kleine boom, in de jeugdfase met stekels op dikke takken (± Aralia), later meer boompje.      

bloeit als Aralia (groen/wit) bloeit pas in sept./okt. enorm veel bijen/vliegen bodemvaag voor vochthoudende bodems kan (tijdelijk) in bakken

Koelreuteria paniculata, lampionboom Kleine boom voor windbeschutte plaatsen       

loopt roze/oranje uit bloeit geel in augustus vormt lampionnen samengesteld blad krijgt gele herfstkleur bodemvaag voor vochthoudende bodems koop cv ’Rosseels’: die heeft minder last van plakoksels

Maackia amurensis Meerstammige struik, soms opgeleid tot boom  loopt blauwig uit, erg fraai!  bloeit wit in augustus  krijgt kleine peultjes  samengesteld blad ± Robinia  bodemvaag, droogteresistent

Phellodendron amurense Kurkboom

•boom van de tweede grootte, nooit echt groot en hoog, wel breed •droogteresistent, voedzame grond •enkel geveerd blad, tot 30 cm lang •bloeit in juni, wit tot groen •zaden: bessen die zwart verkleuren •bessen blijven hangen: mooi wintereffect •fraaie stam

Poliothyrsis sinensis Klein boompje, dat in augustus wit bloeit.  vormt trossen van 15 cm  enkelvoudig blad met 3 hoofdnerven  geurt  vormt wat vruchtjes  voor voedselrijke grond  voor vochthoudende bodems

Pterostyrax corymbosa, epaulettenboom Klein boompje (kan meerstammig) van max 10 m hoog en 5 m breed.

    

witte trossen (15 cm lang) bloemen bloeit in juli lege vruchttrossen toepassen op zure tot neutrale grond vochthoudende bodems

Stewartia pseudocamellia • • • • • •

klein boompje met afschilferende bast bloeit met grote witte bloemen in juni/juli daarna rode bloemresten geweldige herfstkleur niet in felle zon vochthoudende, liefst wat zure grond

Styrax japonicus De opgaande vorm (bijv. var. fargesii, ’June Snow’ of ’Farges Bells’) wordt uiteindelijk 7 m hoog en 3 m breed. Struitvormers zijn breed.    

witte klokjes bloeit in juni ontwikkelt nootjes toepassen op zure tot neutrale grond  voor vochthoudende bodems

Meer bijenbomen Het zijn onder meer:  Alnus, els  Castanea, tamme kastanje  Corylus, hazelaar  Prunus-soorten  Robinia  Rhus-soorten  Sophora  Tilia-soorten (linden)

Linden

Diverse linden naast elkaar Tilia in Heerhugowaard

• bloeitijd gespreid over 2,5 maand • in laan 40 linden 14 soorten en selecties door elkaar • kost niets meer • geen bewoner die het ziet • goed te ‘verkopen’ (communicatie) • geurt heerlijk!


Bloeitijdstippen van Tilia soorten •Tilia platyphyllos bloeit als eerste, begin juni •Tilia x europaea volgt eind juni •Tilia mongolica en T. japonica bloeien eind juni/begin juli •Tilia cordata bloeit begin juli •Tilia tomentosa bloeit in juli •Tilia americana bloeit eind juli •Tilia henryana (heeft warmte nodig) bloeit in augustus, soms in september Tilia henryana (foto) blijft een kleine boom, is niet echt winterhard en meer een struik op stam. Geen goede Oranjeboom!

Tilia mongolica Mongoolse linde

• • • • •

blijft met max 12 m kleiner dan andere linden bloeit rijk, geen rijp zaad blad als van een druif weinig plak (honing- en roetdauw goed verkrijgbaar


Tilia japonica Japanse linde •bloeit rijk, geen rijp zaad •max. 12 m •klein blad •geurt heerlijk! •niet gemakkelijk verkrijgbaar •Tilia kiusiana,T. insularis nog kleiner

Struiken als drachtplant

Lonicera nitida – Struikkamperfoelie 

 

Struik, breed opgaand tot 1,50m hoog en breed. Dicht vertakt, twijgen purperkleurig Bloeit laat en lang door, goed voor insecten geschikt voor vakbeplanting, te knippen, kan tegen droogteen als haagplan

Symphoricarpos ×chenaultii – Sneeuwbes 

Struik tot 2 m hoog en even breed. Dicht vertakt en sterk overhangend.



Zeer goede bijenplant, maar saaie plant

JS

Symphoricarpos ×doorenbosii 

Bloemen: 5 – 7 mm, wit met roze tint vanaf juni.



Vruchten: rond, tot 15 mm, wit met roze in compacte trossen. Meer indien samen geplant met voorgaande soort.

MH

Diervilla×splendens

H



lage, brede struik met korte uitlopers.

  

Gebruik als grove bodembedekker in zon en halfschaduw Zeer droogte resistent Bloeit tot de vorst door. Bijen!

MH

B-cursus

Heptacodium miconioides    

Grote struik met breed uitstaande takken, tot 4 à 5 m hoog. Takken en twijgen met decoratieve afschilferende bast. Solitair en in groepen, interessant door de late bloei. Bijen! Liefst op zonnige standplaats.

Osmanthus heterophyllus – Schijnhulst   

Struik, 2 tot 4 m hoog, wintergroen. Dicht vertakt, donkergroen uiterlijk. Blad lijkt erg op hulst. Bloemen wit, geurend, in okselstandige bundels; bloeitijd pas in september oktober. Vruchten 10-15 mm doorsnede, donkerblauw.

B-cursus

Osmanthus heterophyllus – Schijnhulst  Wintergroene struik, opgaande groei met stevige takken, ruim 1,5 m hoog. Blad: groenblijvend, tot 60 cm lang, oneven g  breed lancetvormige blaadjes, elk met 7 – 11 tanden.  Bloemen geel, in tot 30 cm lange, gebundelde trossen aan de twijgtoppen  Enkele selecties bloeien in oktober, andere in maart

B-cursus

Hedera helix ’Arborescens’ struikklimop     

Stek van bloemtakken van Hedera helix; Struik, groeit tot 1 à 1,5 m hoog bij gelijke breedte. Twijgen, stevig maar toch bros. Gebruik: groepen in lichte schaduw, bakken, e.d. Onmisbaar als bijenplant Bloeit in oktober

MH

Bruikbaar boek      

http://www.bestuivers.nl/Portals/5/Publicaties/Bijenplanten_web.pdf boek uit 2014 het levenswerk van Arjen Neve (1931-2013 ook door Raymond van der Ham lijkt me bruikbaar verouderde plantennamen

Bijenbomen en -struiken

Hebt u vragen?

Jaap Smit Teamleider en dendroloog bij Cobra boomadviseurs 06 - 30 39 44 83 [email protected]

Bijenbomen en -struiken

Recommend Documents