BEVOLKING. De hoofdplaats van Bet eiland Curacao telde op 1 Januari 1017 il 892, de hoofdplaatsen van de overige hierboven genoemde

KOLONIAAL VERSLAG 1917.

III. CURACAO.

A. BEVOLKING. Op 1 Januari -1917 bestond de bevolking van de kolonie Curacao uit 57 3S1 personen, verdeeld als volgt: '» Curacao 34108 Aruba 0 481 Bonaire (5 714 St. Martin 8 869 St. Eustatiua 1 410 ^i Saba 2 239 ») Tezamen . . . 57881 of 627 meer dan op 1 Januari 1916. i) Tenzij anders vernield, wordt in liet verslag nut St. Martin hot Nederiandach ge
De hoofdplaats van Bet eiland Curacao telde op 1 Januari 1017 il 892, de hoofdplaatsen van de overige hierboven genoemde eilanden onderscheidenlijk 1804, 676, 1184, 128(5 en 000 inwoners. Bijlage A van dit verslag geeft een overzicht van den loop der .bevolking, over de jaren 1911—1916, de bijlagen It en (' bevatten de verdeeling van de bevolking naar de geboorteplaatsen en de kerkgenootschappen, en naar de beroepen, bedrijven en ambachten. Het getal der gehuwden, weduwnaars en weduwen bedroeg op 1 Januari 1917 op de bovenstaande eilanden onderscheidenlijk 8857, 8004, 1845. 549, 838 en 688. Er heeft geen inschrijving plaats gehad van eenige verklaring, zijdens vreemdelingen, van hun voornemen tot vestiging In do kolonie, zooals bedoeld in art. 1, n". 3 van de verordening van 8 Maart 1900 (P.B. n°. IOI, regelende de vestiging binnen de kolonie in den zin van het Reaeeringsretilement.

B. MEDEDEELIXtiEX VAX ALC1EMEEXEX AARD. s l. Algtmtent toeeland. Rust en orde werden niet verstoord. In verband met. het aanhouden van den oorlogstoestand in Europa, zijn de volgende in het verslag van 1915 in hoofdstuk B, onder 2".. 3"., 4°. en 5". vermelde maatregelen in stand gehouden, n.1.: o. verbod van verzending door middel van den kustpost voor draadlooze telegrafie op Curacao van telegrammen in overeen* gekomen en in cijfersehiïft: b. vergrooting van het bankbiljettenkapitaal der Curacaosche bank en tijdelijke opschorting van de inwisseling dier biljetten. c. verbod van den uitvoer van steenkolen en levensmiddelen, en <(. voorschriften ter voorkoming van vasthouding en piïjsopdrijving van waren.

Maatschappij" gedreven wordt, reeds in de eerste helft van dat jaar een aanvang met haai bedrijf heeft kunnen maken. Ofschoon de uitvoer van phosphórzure kalk zeer gedrukt werd door het algemeen hoorschend gebrek aan .»clieepsriihnte. heeft de ...Mijiiinaatscliappij ('nracao". door de voortzetting van de ontginning der genoemde delfstof op groote schaal, geregeld aan zeer velen werk verschaft.

l ie regen viel vroeg in. Daardoor kwam ook op het land meer leven en beweging. De engst van late gewassen is tengevolge van plagen van allerlei aard wel niet zoo goed uitgevallen als verwacht had mogen worden, maar de vroege gewassen hadden reeds voor hen. die zich meer uitsluitend op den landbouw toeleggen, verdiensten opleverd. Vroege mais, peul- en rank* vruchten deden toch goede prijzen en maakten bij voorbaat

gedeeltelijke of volkomen mislukkingen van late gewassen goed. Tengevolge van den door die omstandigheden verbeterden

S 2. Economische toestand. Niettegenstaande de bijzondere economischen toestand nam de koopkracht der bevolking toe, omstandigheden, die, tengevolge van den Europeeschen oorlog, op verschillend gebied — doch vooral op dat van handel en scheepvaart — over de gehoelo wereld heerscliteti. in vele opzichten ook op den economischen toestand der kolonie een nadeeligen terugslag bleven uitoefenen, kan toch gewezen worden op toenemende bedrijvigheid op ander gebied — dat der nijverheid, — in die mate zelfs dat het verslagjaar, inzender heid voor het hoofdeiland, gunstig afsteekt bij de reeks slechte jaren, die de kolonie gedurende liet laatste tiental jaren heeft doorgemaakt. Bij de voorbereidende werkzaamheden voor de oprichting van eene petroleum-raffinaderij op het eiland Curacae. waarvan reeds in het vorig verslag melding is gemaakt, vonden ook in 1916 zeer vele handen werk. Die werkzaamheden zijn intusschen in die mate gevorderd, dat de onderneming, welke door de op 1 Januari 1917 tot stand gekomen „Curacaosche Petroleum Handelingen der Staten-üeneraal.

Bijlagen.

1917—1918.

hetgeen ook den handelsstand ten goede gekomen is. Tot bevordering van het vertier op het hoofdeiland heeft voorts medegewerkt 'ie vestiging aldaar van verscheidene vreemdelingen en van een aantal goed bezoldigde ambtenaren in dienst van nieuwe ondernemingen. Die omstandigheden, voorts de als jjevolg daarvan toegenomen vraag naar verbruiksartikelcn, en de voortdurende styging van de prijzen daarvan en in het algemeen nok van al hetgeen uit het buitenland wordt aangevoerd hebben echter den levensstandaard belangrijk verhoogd. Tengevolge waarvan alle arbeidsloonen zijn gestegen, in verband min dien voor de arbeidersbevolking gunstigen toestand behoefden slechts weinigen naar het buitenland te trekken om er werk te zoeken. De economische toestand van de landelijke bevolking van Aruba was niet bijzonder gunstig. De oogst van het seizoen 1915,1916 was wel niet'mislukt, maar toch schraal. Daarbij was

2

1 1 • i — :

ubekend

3 jaren n onder '

—19 jaar

—4 jaar

hel stopzetten van bel bedrijf der Aruba Goud Maatschappij, gestadig .veer, grooten regenval en hooge zeeën, kostte, mei den uin redenen, medegedeeld in g 8 van hoofdstuk N, voor de mijn- storm van 9 October 1916, een menschenleven, aan de scheeparbeiders een gevoelige slag. De toestand werd bovendien ver- vaart 2 kotters en aan de visscherij 14 vischvallen. De geldelijke ergerd door de aanhoudende stijging der prezen van alle levens- schade bedroeg ongeveer f8000. I Iet < indersteuningsfonds Neder* middelen. Van eeg noodtoestand was er wel la waar geen sprake, landsche Antillen lenigde die der visschers met f850. maar de landelijke bevolking beleefde toch een vrljongunstlgentljd. • In bei 8de district, waar de toestand allerminstgunstigwas, De economische toestand van de bevolking van Babi Ier moes) van bestuurswege gedeeltelijk tn de voeding van de school I ging geen verandering. gaande kinderen worden voorzien door verstrekking van beschuit De aardappeloogst en het vervaardigde kant werk waren meer Tegen half October was deze verstrekking door de vroegtijdig in- dan in 1916; de uienoogst daarentegen was veel minder. De gevallen regens evenwel nlel meer noodig; zij Isdaaromgestaakt. voornaamste bron van inkomsten, n.1. het geregeld binnenkomen lip den algemeenen toestand der bevolking is van gunstigen van geld, afkomstig van de in den vreemde werkendeSabanen, invloed geweest, dat vdo arbeiders nit Arubab$JdeCuracaosche bleef ook in 1916 ruim vloeien. Petroleum Maatschappij opCuracao werk hebben kunnen vinden. Ook' dit eiland had van den storm van !) October 1916 te De trok naat het buitenland, niet name naar Columbia en ' lijden. De zee was buitengewoon onstuimig en sloeg een houten Venezuela, Is daardoor /.ter verminderd. Volgens gehouden loods, die aan de Fortbaai stond. weg. Roeibooten werden veraanteekeningen zijn er slechts 10 arbeiders naar Colombia en nietigd. Ook het metselwerk bij de zoetwaterbron aan de Fort32 naar Venezuela vertrokken, terwijl er uit die plaatsen onder* baal, alsmede de weg langs het klif daarheen, werden toen srheideniijk !» en 15 arbeiders terugkeerden, op Curacsowaren : door de golven geheel weggeslagen. aanvankelijk ongeveer 200 man werkzaam.Eenigenhunnerzijn § 3. Gezondheidstoestand. Cura^ao. De gezondheidstoestand later naar Aruba teruggekeerd. was over het algemeen niet ongunstig, doch bij het einde van Op Bonaire was de toestand der bevolking over het algemeen het jaar minder bevredigend. In liet eerst*; kwartaal woedde niet ongunstig. Brvwas geen gebrek aan werk. De verkoop van een hevige influenzaepidemie. in het tweede werden zeer vele dividivi — die een niet onaanzienlijken voorjaarsoogst gegeven j gevallen van waterpokken waargenomen; een kinkhoest-epidemie, heeft — verschafte aan een groot deel der lagere bevolking in April ontstaan, bleef onafgebroken tot Augustus heersenen; gedurende ''enige maanden van liet jaar een vrfl goed bestaan. daarna kwamen buikaandoeningen veelvuldig voor en'in de Ken ander deel der bevolking vond dat in de hoedenuijverheid. laatste twee maanden bovendien keelaandoeningen. terwijl De veeteelt, die eenlgszins vooruit is gegaan, was weer voor de Influenza zich wederom vertoonde. In het geheid hebben zich 64 gevallen van febris thypboïdea anderen een bron van inkomsten. De groot-grondbézitters hadden evenmin reden tot klagen, (waarvan 12 met doodelijken afloop) voorgedaan: bovendien omdat de ruime dividivi-oogst. de hooge aloé-prijs en de voor- werden in het militair hospitaal 2 aan die ziekte lijdende petsenen, uitgang van den veestapel de opbrengst van hunne gronden verpleegd. Het sterftecijfer aan deze ziekte was hooger dan in 1915, n.1. ongeveer 20 pet. tegen 10 pet. in het laatstgenoemde jaar. niet onbeduidend hebben doen toenemen. Van den „anti-typhoid-vaectn", door het plaatselijk bestuur De handel toonde zich, wegens den gunstiger gcldeli.jkeii toestand der bevolking, levendiger dan in 1915. In het algemeen van (airacao uit Noord-Ameiika besteld, hebben slechts meerbleef de toestand echter gedrukt tengevolge van den Europeeschen gegoeden gebruik gemaakt. Alhoewel kosteloos voor de onveroorlog. Vooral bij den uitvoerhandel werden zelfs grootere mogenden verkrijgbaar gesteld, hebben dezen zich er niet mede moeilijkheden ondervonden dan te voren. De verscheping van laten behandelen. Het algemeen sterftecijfer, dat sinds eenlgS jaren aan het voortbrengselen naar Kuiopeesche markten moest daardoor vrijwel geheid worden gestaakt. De handel was dus geheel op dalen was — in 1912. 1913. 1914 en 1915 was het onderseheidende Ainerikaansclio markt, waar voor de meeste dier voort lijk 1164. 787. 685 en 668 — is weer eenigszins gestegen en bedroeg in 1916 698 '). verdeeld over de maanden, als volgt: brengselen lagen' prijzen werden verkregen, aangewezen. De uitvoer van zout was beduidend minder, tengevolge van Januari 52 gebrek aan scheepsruimte. Februari 54 Doordat er op Bonaire zelf voldoende werk werd gevonden, Maart 53 was lat aantal der naar het buitenland vertrokkenen belangrijk April . . . .' 20 minder dan in vorige jaren. Naar Venezuela vertrokken 98 Mei 65 arbeiders: in den loop.van het jaar keerden 89 hunner terug. Juni 47 Juli . 61 Op St. Martin bleef de oorlogstoestand zijn nadeeligen invloed Augustus 58 uitoefenen. Ook op dat eiland zijn de arbeidsloonen der ambachtslieden, September 66 in het bijzonder die der timmerlieden, gestegen. < ictober 47 De uitvoer van zout was geringer, ofschoon de oogst ruim 36000 November 90 vaten meer dan in 1915 heeft opgeleverd. Door een storm, die op December 74 9 Octobei 1916 woedde, verloren verscheidene visschers van Tezamen 693 i) 1'hiUpsburg en Simpsonsbaai hunne fuiken. Het bestuur van het naar de leeftijden verdeeld aantal sterfgevallen en dat Ondersteuningsfonda tfederlandsche Antillen keerde f250 aan derHetlevenloos aangogovenen was als volgt in de verschillende deze visschers uit. districten: De houders van veéplantagea maakten door de hoogere prijzen. die zij voor hun vee konden verkrijgen, betere zaken dan in 1915. r. o z Voor St. Eustatius vvas de toestand betrekkelijk gunstig. "B 2 S Districten. — ~— •' > De katoen in magazijn (verslagjaar 1915), alsmede die van hel > oogstjaar 1915/1916, werden met voordeel in Engeland verkocht, l£ O »-i — E-" terwijl op liet einde van het jaar zich een hooge en vaste » e 1 katoenmarkl aankondigde. De oorlogstoestand maakte het bouwmateriaal te duur om, 1ste iStads) district. . 34 55 25 32 186 80 26 438 in de bestaande behoefte aap arbeiderswoningen te voorzien, 2de district 10 39 . 16 2 28 24 — 119 letgeen o.m. de vestiging van veldarbeidere nit de nabuurschap 9 13 34 7 32 18 — 113 3de van Oranjestad belemmerde. ( Terwijl de kleine landbouw zich handhaafde, zag bet bedrijf 4de 3 25 6 2 1 1 6 ' dei eigengeërfden den daglooner meer en meer naar het groot- 5de 1 1 15 5 17 56 7 1 — bedrijf van de ('ultuurmaatschappij der Nederlandsche Antillen overgaan of zich voor werkzaamheden aan suikerfabrieken naar 58') 149| 63 49 269 135 28 751 Tezamen . . . Sto-Domingo begeven. De hooge dienstbodenloonen in de Vereenigde Staten van Xuord-Amerika trokken velen daarheen. Bet zevental stormeii. dat in den orkaanstijd de nabuurschap .1) Vulf-ens btflaga A oiiilcr-tclieiil.'iiit.jk HM wi ^': Sê juist.' • ï.il.rs zullen in lul van het eiland teisterde en zich op St. Eustatius uitte in on- roqfMd rentag worttan üMdtfjadMld

8 lid aantal geboorten was 997. De bevolking was op L Januari 1917, 84 168 personen sterk; per HXKJ Inwoners bedroegen il»' ' geboorten dus 29,18 en de sterfgevallen 20,28. Vergelijkt men bel aantal geboorten en sterfgevallen over de jaren 101B en 1916, n.1. in 1915: 701 geboorten en ö«8 sterfgevallen en In I9i«: 997 geboorten en 698 sterfgevallen, dan blijkt bet, dal tegenover bet iets grooter aantal sterfgevallen In 1916 een veel grooter aantal geboorten In dat jaar staat. De toeneming van hel aantal geboorten is toe te schrijven aan den verbeterden oconomiscben toestand. De zuigelingensterfte Ls vrij wat hooger geweest dan In uur,, nl. 149 tegen 115 in dat jaar. Bene bepaalde oorzaak ls biervoor niet aan !e geven. Nadat de directeur van den openbaren gezondheidsdienst, dr. Waterman, de Inrichting van het bacteriologisch laboratorium voltooid luid, is hij met een bacteriologisch onderzoek van de gevallen van febris typhoidea, die in liet St. EUsabethsgasthuis verpleegd werden, begonnen. Daarbij is gebleken, dat de meeste dezer gevallen Paratyphua A waren, liet aantal onderzochte gevallen is evenwel te klein, om daaruit voorloopig tot eenige uitkomst te kunnen geraken. Vier malen werd quarantaine bepaald: den Uden Mei eene quarantaine van veertien dagen, wegens pokken, tegen .San Juan, Porto Rlco, welke bepaling den 23steu dier maand tegen geheel Porto Rico toepasselijk verklaard en eerst den S9sten Augustus ingetrokken werd; — den 19den van laatstgenoemde maand wederom eene quarantaine van 14 dagen, wegens diezelfde ziekte, tegen Maraeaibo. die
<>l> Aruba is de in het vorige verslag geschetste tootand onveranderd gebleven. Kr was het geheele jaar door goed drinkwater in voldoende hoeveelheid aanwezig, dank zij den guiistigen regenval. op Bonaire verkeeren alle met landsbydragen aangelegde Bteenen dammen in goeden staat De eigenaar van de plantage Onima verhoogde een door hem op die plantage aaugelegden Steenen 'lam één meier. waardoor hij. wanneer de dam bij zware regenbuien onder* geloopen zal zijn, later, bij liet uitblijven van den regen, gedurende langen tijd over voldoend water voor de vrucbtenteelt zal kunnen beschikken. De voornaamste landsputten werden schoongemaakt en eenige daarvan uitgediept. Op st. Martin is de put te Beneden-Prinsen-Kwartier, waarvan in het vorige verslag melding is gemaakt, Ingemetseld en van een op zware houten balken rustend dek voorzien. Plannen om van Taylor's put op St. Kustatius meer uut te nekken, zijn in voorbereiding. "De watervoorziening op Saba had ook in 1916 door middel van regenbakken plaats. Van de bronnen aan het strand behoefde de bevolking, dank zij den goeden regenval, geen gebruik te maken, liet aantal waterhoudende bakken was 211. of li meer dan het vorige jaar. S 6. Koloniaal en achoolmuteum. Dit museum is gevestigd in een der vertrekken van de Hendrik-school op ('uracao. Het mocht zich opnieuw verheugen in de belangstelling van inwoners en vreemdelingen, en werd verrijkt met eenige voorwerpen, afkomstig van de Curacaosche nijverheid, alsmede met een zestal opgezette vogels uit Britsch Honduras, eene verzameling fijne schelpen, verschillende vreemde en oude muntstukken, een steenen bijl. afkomstig uit het Indianon-tijdpork, en een twaalftal fotografieën van de openbare en bijzondere scholen op Curacao. Door inzendingen van verscheidene uitgevers in Nederland werd de boekerij tal van nuttige schoolboekjes rijker. Van het tentoongestelde werd meermalen bij het onderwijs gebruik gemaakt.

Aruba. De algenieciie gezondheidstoestand was niet ongunstig. Aangezien er het geheele jaar door vrij goed drinkwater in voldoende hoeveelheid aanwezig was. waren er slechts enkele, lichte gevallen van scheurbuik, die spoedig voor een doelmatige S 7.
o. ALGEMEEN

K\

(JEWESTELLIK

De Gouverneur, bezocbl meermalen de buitendistricten van Cura^ao en deed een Inspectiereis van 0 tol 18 October naar Bonaire en van 8 tot 12 November naar Aruba. Koloniale Hond. Ter vervullling van.de door hel ontslag nemen van den beer Mordy 8. L. liaduro opengevallen plaats van voor» zitter van den Kolonialen Raad, werd de onder-voorzitter, de heer \. (i. Btatiufl Muller, aangewezen, en in diens plaats, tot onder-voorzitter, het lid van dien Raad, de heer dr. J. P. Evertsz ilx. Tol Leden werden aangewezen de aftredende leden, de heeren I'. W, P. Winkel en Ed. 8. Lansberg en in de plaats van den hen Mordy 8. L. Madurp is de heer S. M. L. Maduro tot lid van den Raad benoemd. Voor het nieuwe zittingjaar 191<>—1917 werden de heeren \. Ö. Btatius .Muller en dr. J. P. Evertsz Hz., 'niet ingang van den tweeden Dinsdag van de maand Mei. onderseheidenlijk tot voorzitter en onder-voorzitter} benoemd. <'ii bet eiland Curaceo hielden de districtmeesters de voorgesebreven zittingen op de daarvoor bepaalde dagen en bezochten de bevolkte gedeelten hunner distrieten. Had'n run Politie.*) Deze Raden hebben gedurende liet ver slagjaar, ingevolge art, »> van de verordening van 28November L869 il'. B. n". 24), de kiezerslijsten opgemaakt en afgesloten, voorts de ontwerpen-raming der middelen en inkomsten en de outwerpen-begroeting van uitgaven voor het jaar 1918 behandeld, de openbare en bijzondere scholen bezocht en de verslagen van het onderwas vastgesteld. De Raden van Aruba

BESTUUR.

en Bonaire liebbcn bovendien de rekeningen van de adniiniitrateuren der armenkasten dier eilanden over 1915 nagezien. Op Bonaire werden de volgende' keuren vastgesteld, n.l.: 1". de keur, houdende regeling van het verkeer op de wegen van het eiland Bonaire in verband mei het gebruik van motorrijtuigen: 2". de keur tot aanvulling van de keur. waarbij bepalingen worden vastgesteld omtrent het houtkappen en koleiibranden op gouvernementsgronden en het vervoeren van houtskool op of over publieke land- en zeewegen of plaatsen op het eiland Bonaire: en 3°. de keur tot aanvulling en wijziging van de keur, houdende verbod van straf bepalingen op het plukken en vervoeren van onrijpe dividivipeulen op gouvernementsgronden op het eiland Bonaire: en op St. Eustatius: 1". de keur. houdende aanvulling van de keur van 1897 in het belang van orde en rust, en 2". de keur. houdende verbod van uitvoer van ruwe katoen (zaadkatoen). Op St. Martin en St. EustatiUS werden de aftredende landraden D. J. van Romondt en J. Gr. C. Every jr. herkozen. Op Saba werd in de plaats van den heer EL W. C. Anslijn, die aan de beurt van aftreding .was. de heer B. Holm tot land* raad gekozen.

'i ]* notulen van de Baden van Politie ver 19n; zijn ter grifte der Tweede Kamer nedergelegd, (er inzage van de leden.

D. GEWAPENDE MACHT % 1. Schutter§. Op l Januari 1917 was de sterkte der stede* lijke schutterij: 1 majoor-commandant, 4 kapiteins, 6 eerste* luitenants, waarvan I kwartiermeestor, 8 tweede luitenants, waarvan I adjudant van den Gouverneur en I adjudant van het bataljon. I officier van gezondheid eerste klasse en .'iftO onderofficieren en manschappen. De sterkte der landelijke schutterij was op bovengenoemd tijdstip i kapitein, 2 tweede-luitenants en 120 onderofficieren ï manschappen. In April overleed d< majoor-commandant H. H. R. Chapman, De mulste kapitein \ D. Captiles werd daarop tot dien rang bevorderd. Vilder werden in 1916 1 kapitein, 8 eerste luitenants. 4 onderofficieren en 18 korporaals aangesteld. g 2. Weerbaarheidtkorp». Hel Curacaosche v7eerbaarheidskorps bestond op 1 Januari 1917 uit: 1 eerste-luitenant-commandant, l eerste-luitenant-kwartiermeester, 1 tweede luitenant. l officier van gezondheid tweede klasse en 77 leden. In overeenstemming met het in 1914 gewijzigde reglement, heeft het korps geen ondersteunende leden meer. H 8. Gewapende politie. De sterkte bestond op 1 Januari 1917 uil l commandant, 2 brigadiers '». 7 marechaussees iste klasse'), 8 marechaussees 2de klasse en 14 veldwachters, allen van de voormalige brigade marechaussee, verder uit 2 onderofficieren, 8 korporaals en 81 Infanteristen en fuseUers van het garnizoen. liet tekort van 2 man. dat sedert November 1015 is ontstaan, kon duur gebrek aan geschikte krachten bij het garnizoen nog niet worden aangevuld en is sedert geruimep tijd gestegen tot 8. <>ok in de wegens vertrek met verlof naar Nederland opengevallen plaatsen van 1 brigadier (onderofficier) Waarvan

in.i vuil"! in Nederland.

en 1 marechaussee 1ste klasse (korporaal) kon het garnizoen niet voorzien, waardoor de noodzakelijkheid ontstond om die plaatsen onderscheidenlijk door een marechaussee 1ste klasse en een marechaussee 2de klasse aan te vullen. Bij de burgerpolitie waren de veranderingen als volgt: aan I brigadier en 1 marechaussee Is te klasse weid wegens ziekte éen jaar verlof naar Nederland verleend, terwijl 1 marechaussee lste klasse, op zijn verzoek, eervol werd ontslagen. Evenals in vorige jaren, werd de betrekking van detachement» commandant waargenomen door een gewezen sergeant majoor van het garnizoen, thans goiivernenients-ambtonaar. Het gedrag van de burger en militaire politie gaf In het algemeen geen aanleiding tot ontevredenheid. Vier mindere militairen" werden wegens ongeschiktheid voor den politiedienst ontslagen. Wegens overtredingen tegen de krijgstucht werden geene straften opgelegd. Van de burgerpolitie, uitmakende 27 pet. der sterkte, waren II pet., en van de militaire politie waren 28 pet. gedurende korteren of langoren tijd wegens verblijf in het hospitaal niet voor den dienst beschikbaar, terwijl twee man der burgerpolitie, wegens ziekte, in den loop van het jaar naar Ncderlflnd vertrokken. Verdere mededeelingen omtrent de politie zijn opgenomen In § 4 van hoofdstuk EL S 4. Landmacht. In het P. B. n". 20 is opgenomen het Koninkljjk besluit van 18 Maart 1918, n°. 26, tot hernieuwde vaststelling der regeling betreffende de inkomsten van de officieren, de inkomsten en de voeding van de militairen beneden den rang van officier, zoomede de toelagen en vergoedingen, die ten laste van het Xlde hoofdstuk van de Staatsbegrooting ten behoeve van de landmacht in West-Indië worden uitgekeerd. fn het P. B. n°. 32 is opgenomen het Koninklijk besluit van 14 Februari 191(5, nn. 40, houdende wijziging van de gagcnients-

Leeraren van bet Bt. Thomas-collega Ie» In de Nederlandsche taal

en pensioensreglementen voor do officieren en militairen beneden dien rang van-liet Nederlandsen-Indische leger.

aan recruten van Curacaoschcn landaard werd gegeven. Van de bibliotheek werd zeer veel gebruik gemaakt. Zij bevat

thans 086 boekwerken. De gezondheidstoestand van bet garnizoen was gedurende hel

De formatie en de sterkte van de landmacht waren als volgt:

'Ij

Officieren der infanterie

febrls typholdea, die beide gunstig verliepen, voorgedaan.

O "H ' De geheele compagnie Infanterie, ook vrouwen en kinderen, a 32 . alsook de politie, werden met de typhoid-para-typhoid-vaccin MO ,

van Parke Davis & Co. ingeönt.

co

Bij den Leergang voor verbandleer enz. werden de manschappen,

P

vooral de jongere, gewezen op de gevaren van venerische ziekten. Niettegenstaande alle vermaningen werden er toch velen door deze ziekten aangetast.

b) 1

Onderstaande lijst geeft een overzicht van het aantal verpleegden in het militair hospitaal.

van gezond' 2

1

1

1

200

193

s

O)

d)46

187

a) Uit Nederland aangekomen. fc) Naar Nederland vertrokken. <•) 28 uit Nederland aangekomen on 12 op Curacao aangenomen.
1

-w

o

m

1 a

é^

7 2 130 —

— 5

2 23

— 11 i 159

N O)

Waren in behandeling eind Decem-

Aan de gebouwen geschiedde slechts het hoogst noodzakelijk onderhoud; ( de regenbakken werden nagenoeg alle grondig hersteld. In het waschlokaal werden beton-waschtafels en waterbakken aangebracht, terwijl de privaten en de urinoirs belangrijk werden verbeterd. Bevorderd: tot adjudant-onderofficier: 1 sergeant-majoor, tot sergeant-majoor: 1 fourier, tot onderofficieren: 3 korporaals, tot korporaals: 9 fuseliers. Uitgereikt zijn: 2 zilveren gespen, 1 zilveren en 4 bronzen medailles. Het gewoon lager onderwijs werd tot ultimo Mei door een adjudant-onderofficier en daarna door een gewezen onderofficier gegeven. Een onderwijzer van de Hendrik-school gaf les in de Engelsche taal, terwijl gedurende eenige maanden doorfraters-

i

échai

d

0 40

S

3SSI

Onderofficieren en manschappen

2

mach

Apothekers

2

nizoe

Officieren heid

a) i

£S

co-P

amen

s* &

ÉS • 1

In 191 meerde

La | S

afgeloopen jaar zeer gunstig. Er hebben zich twee gevallen van

i. a>

?er-pt TSO

C v

In 191 mindei

, *•

.2 '•3£ S E o fa

137

2

5

25

i

170

121

2

5

22

i

151

"

3

Bleven in behandeling eind Decenv 16

19 "

Het aantal verpleegdagen bedroeg 5688. | j i !

§ 5. Zeemacht. Hr. Ms. IJolhtnd kwam den 7den Januari 1917 Uit Nederland op Curagao aan, vertrok den loden d. a. v. naar Bonaire tot het houden van schietoefeningen, kwam den 20sten daarop in de haven van Curacao terug en vertrok den 2östen dierzelfde maand naar Nederland.

E. WETGEVING, RECHTSWEZEN EN POLITIE. § 1. Wetgeving. Hieronder worden van de wettelijke voorschriften, welke in den loop van het jaar tot stand zijn gekomen, voor zoover daarvan geen melding is gemaakt onder andere hoofdstukken van dit.verslag, nog afzonderlijk vermeld die, voorkomende in: P. B. n°. 3, regelende de soort en de maat der straf te beloopen door overtreders van plaatselijke keuren, do wijze van afkondiging en den termijn van inwerkingtreding dier keuren; P. B. n". 4, houdende nieuwe bepalingen tot wering van ontsiering en belemmering der straten in de stadsdistricten der verschillende eilanden der kolonie: P. B. n°. 7, tot vaststelling van nadere strafrechtelijke voorzieningen betreffende veroordeelingen, waarbij de straf, tenzij de rechter later anders beveelt, niet wordt ondergaan, de betaling van geldboete en de voorwaardelijke invrijheidstelling; Handelingen

der Staten-Generaal.

Bijlagen.

1917—1918.

P. B. n". 8. tot aanvulling van het "Wetboek van Strafrecht, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 4 October 1913 n°. 61 (P. B. n". 67», zooals aangevuld bij Koninklijk besluit van 5 October 1914 n". 39 (P. B. n"; 62),' met een 'nieuw artikel ter iH'strijding van de oneerlijke mededinging; P. B. n". 18, tot wijziging en aanvulling van (leverordening van 17 April 1872 (P. B. n". 27), houdende herziening van het tarief van justitiekosten in strafzaken; P. B. n". 14, tot wijziging van de verordening van 17 April 1872 (P. B. n°. 26), houdende herziening van het tarief van geregtskosten en salarissen in burgerlijke zaken voor de kolonie

Curacao; P. B. n°. 15, waarbij nieuwe bepalingen omtrent de monstering van scheepsvolk worden vastgesteld; P. B. n.° 18, tot vaststelling van voorschriften als bedoeld in artikel 4ö(), eerste lid sub 2". van het Wetboek van strafrecht voor de kolonie Curacao; Cur.

6 l'. B. n". ii>, waarbij wordt afgekondigd het Koninklijk besluit van den leden Maa.11 L916, n". 20, tol handhaving van beslaande bepalingen omtrent hel verleenen van korting op Landsinkomsten in de kolonie Curacao;

g 2. Reehterlyke macht en Reclttnpraak. Het aantal door de verschillende rechterlijke colleges en kantongerechten benam delde zaken en genomen beschikkingen was als volgt:

i'. B. n". 21. houdende bekendmaking van de bekrachtiging door Frankrijk van hot additioneel Protocol van 20 Maart L91Ï (P. ü. n". 86), betreffende de herziene Beroer Conventie over auteursrecht van 18 November 1908; P. B. n". 25, waarbij is bekend gemaakt het Koninklijk besluit van den Bisten Maart 1908 (Staatebiad n". 96), bevelende de plaatsing In net StocUsblad van bet op u Februari 1907 te Berlijn tusschen Nederlanden het Duttsche Rijk gesloten verdrag over de wiiirizifiisriio erkenning van naamlooze vennootschappen en andere handels*, nyverhelds-of flnancieele vennootschappen; 1'. B. n". 27. waarbij is afgekondigd bet Koninklijk besluit van den 25sten April 1916, n". 108, tot nadere wijziging en aanvulling van het Burgerlijk Wetboek voor de kolonie Curacao; P. 13. n°. 28, waarbij is afgekondigd bet Koninklij.k besluit van don 25sten April 1916, n°. 109, tot nadere wijziging en aanvulling van het Wetboek van Koophandel voor de kolonie Curacao; P. B. n". 29, waarbij is afgekondigd bet Koninklijk besluit van don 25sten April 1916, n". 110, tot nadere wijziging en aanvulling van het Wetboek van Burgerlijke Regtsvordering voor de kolonie Curacao; P. B. n". 30, bevattende de Wet van den 18den Maart 1916 (Staatsblad n". 139), boudende maatregelen, die waarborgen dat Nederland in voldoende mate de beschikking blflft behouden over schepen; P. B. n°. 33, tot vaststelling van de regelen bedoeld in artikel 37Uc van het Burgerlijk Wetboek voorde kolonie Curacao, zooals dit luidt ingevolge het Koninklijk besluit van den 25sten April 1916 n". 108 (Publicatieblad n°. 27).; P. B. n". 36, betreffende het branden van kalk op de verschillende eilanden dezer kolonie; P. B. n". 41, bevattende de Wet van 29 Juli 1916 (Staatsblad n°. 348), boudende verlenging en herstel van de in deOctrooiwet (Publicatieblad 1911 n". 9) genoemde termijnen; P. B. n". 45, tot aanvulling der verordening van den oden November 1915 (P. B. 1916 n". 4), houdende nieuwe bepalingen tot wering van ontsiering en belemmering"tier straten in de stadsdistricten der verschillende eilanden der kolonie; P. B. n". 46, tot wijziging der verordening van den 5den November 1915 (P. B. 1916 n°. 16), waarbij nieuwe bepalingen omtrent de monstering van scheepsvolk worden vastgesteld; P. B. n°. 48. waarbij is afgekondigd bet Koninklijk besluit van den 29sten Juli 1916 (Staatsblad n". 866), bepalende de bekendmaking in bet Staatsblad van het op 7 Maart 1914 te 'sGravenhage tusschen Nederland en Guatemala gesloten vcrdrag, regelende de toelating van consulaire ambtenaren van genoemde Republiek in de Nederlandsche koloniën en overzeesche bezittingen: P. B. n". 49, bevattende: 1". de Wet van den laten Juli 1909 (Staatsblad n". 219), houdende bepalingen ter voorkoming van scheepsrampen, tot liet instellen van een onderzoek omtrent voorgekomen scheepsrampen en omtrent maatregelen van tucht ten opzichte van schippers, stuurlieden of machinisten (Schepen* wet), en 2". de Wet van den 28sten September 1912 (Staatsblad n'. B05), tot wijziging van de Schepenwet; P. B. n". 55, tot Wijziging van het Koninklijk besluit van 17 Üctober 1875 nü. 27 (P. B. 1875 n°. 19), betrekkelijk de maten, gewichten en weegwerktuigen In de kolonie Curacao, zooals gewijzigd bij de verordening van 19 Maait 1915 (P. B. n". 56); 1'. B. n". 56. houdende: 1". regeling der emolumenten, welke door de ambtenaren van den Burgerlijken Stand in de kolonie Curacao worden genoten; en 2°. bepaling van de som, welke voor het voltrekken van een huwelijk in een bijzonder huis moet worden betaald ten behoeve der armen.

Beschik* kingen.

Curarao, Hof van Justitie. . . Curacao, Kantongerecht . . . Aruba, Kantongerecht . . . . Bonaire. Kantongerecht. . . . Bt.'Martin, Raad van Justitie .• Bt Martin, Kantongerecht. . . Bt. Kustatiiis, Raad van Justitie Bt. Eustattus, Kantongerecht . Saba, Kantongerecht

30 73 5

72 328 25 35 3 8 9 12 1

234 165 46 14 2 10

Voor den duur van het aan den heer J. F. Haayen, gouvernements-secretaris, naar Nederland verleend verlof, werden tijdelijk met diens ambt belast de heer H. J. T. Boomgaart, kantonrechter op het eiland Curacao,— met dit ambt de heer E. S. C. de Veer Abrahamsz, advocaat-generaal, en met dat van dezen laatste, do heer J. J. Beaujon, districtmeester van het 2de en 3de district op gemeld eiland. § 3. Gevangeniswezen. Curarao. De samenstelling van de commissie van administratie over de gevangenissen onderging geene verandering. De dienst van den opzichter en die van den gevangenbewaarder werden wederom waargenomen door twee burgerpersonen. De cellen, keuken en verdere lokalen, zoomedede daarin aanwezige meubelen, verkeeren in goeden toestand. De cipier bleef belast met bet geven van onderwijs aan de gevangenen; de uitkomsten van dit onderwijs kunnen bevredigend genoemd worden. Op 1 Januari waren aanwezig . . 17 leerlingen, Gedurende het jaar kwamen er bh' 19 „ Er vielen af

Samen

. . .

36 17

„

zoodat op 31 December het aantal

19 leerlingen bedroeg.

Van de pistole maakten 5 gevangenen gebruik. Het aantal opgenomen recidivisten bedroeg 120, verdeeld als volgt: voor de 1ste maal 46 personen, 2de

o

18

ff

3de

!•

16

ff

ff ff

4de

ff

7

ff

ff ff

ode

ff

9

ff ff

6de

ff

ff ff

ff

}•>

ff

ff ff

7de

ff

9 4

ff ff

8ste

♦*

4

9de

ff

ff ff

10de

ff

ff ff

12de

ff

n

18de

ff

n

n

ff

n

n

n

r»

ff

n

14de 17de

»

ff

19de

Tezam en

.

n

ff

ff

persoon, »

n

ff

ff

ff

.

1

T»

n 120 personen

7 De opgenomen gevangenen badden de volgende leeftijden, als: van 18 jaren :i personen, van 32 jaren 8 personen, „ . „ , . . , , , .. . .. , . , „ .

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

.

81

»

2

«

ÏI

6

rt

33 34

rt

7

l)

86

rt

8

rt

24 rt 28 n 21 !' 2-4 rt 12

» • » »

10

rt

rt

n rt n rt rt rt %

>

n n

11 28 6 9

8 1 8 4

N

rt rt rt rt M

rt

36 37 38 39 40 42 44 45 49 50 52 54 57

f?

9 ti 2 5 rt 8 ïJ 2 « 1 | > e l soon, 8 pel sonen, 5 » 8 rt 2 B 2 rt 2 n 1 pei soon,

tï

1

0 H

» n n n 1 rt H n R I»

| rt

n

1 rt 2 per sonen,

n rt

Totaal 266 personen.

De ultgaanskassen van 16 ontslagen gevangenen bedroegen samen f 512,495. Met uitzondering van verscb vleescfi, waarvoor niet werd ingeschreven, geschiedde de levering van de benoodigde levensmiddelen en vaji brandhout bij aanbesteding. De menage van het garnizoen voorzag in de voeding van de door den krijgsraad tot gevangenzetting veroordeelden. De gezondheidstoestand was gunstig. Naar het St. Elisabethgasthuis weiden 3 mannen en 3 vrouwen overgebracht. Een man overleed; de overigen zijn hersteld. Jn de ziekenzaal werden vier mannen en drie vrouwen verpleegd. Bijlage G geeft de verdeeling van de ziektegevallen aan, die zich onder de gevangenen voordeden.

De Roomsch Katholieke geestelijken bezochten geregeld de tot die gezindte beboorende gevangenen. De predikant van de Protestantache gemeente legde geen bezoek af, daar er slechts één tot die gezindte behoorende gevangene voor enkele dagen was opgenomen. Bet schoonmaken van de .straten en pleinen van een gedeelte der stad geschiedde door de dwangarbeiders en de In net openbaar te werk gestelde gevangenen. De werkzaamheden van de gevangenen bestonden hoofdzakelijk uit: het verrichten van verschillende diensten binnen de militaire versterkingen, bet schoonmaken en schuren van de kantoren in het raadhuis en van de gevangeniskamers, bet ophalen en bikken van zeesteenen en de aflevering daarvan aan het Departement van openbare Werken, en voorts ge durende de laatste maand van het jaar, bet vlechten van hoeden door de vrouwen. De opbrengst van al dien arbeid bedroeg t' 1099. De voorzitter van de commissie van administratie over de gevangenissen legde aan 5 mannen en i vrouw en do commissie zelve aan 1 man en l vrouw tuchtstraffen op. Ter gelegenheid van den verjaardag van Hare Majesteit de Koningin werd aan één gevangene eene vermindering van drie maanden van de door hem nog te ondergane straf verleend.'De inrichting der gevangenis te Willemstad onderging geene verandering. Een opgave van de in de gevangenissen der kolonie opgenomencn, niet vermelding der redenen van gevangenzetting of gevangenhouding, wordt gevonden in bijlage H. § 4. Politie. Bijlage I biedt een overzicht aan van de .sterkte der burger* en militaire politie met de veranderingen, die in het afgeloopen jaar daarin hebben plaats gehad. Bijlage J geeft een overzicht van het aantal politiewachtcn in de kolonie, van de plaatsen, waar zij gevestigd zijn en van de sterkte van het personeel. De politiewacht aan den Vianenweg op Curacao werd ingetrokken en het personeel bij een andere wacht ingedeeld. De in uitzicht gestelde hervorming van de politie kon wegens de daaraan verbonden hooge uitgaven niet tot stand worden gebracht.

F. EEREDIENST. § 1. Protestantsche gemeenten. Op Curacao, Aruba, Bonaire, St. Martin, St. Eustatius en Saba werden onderscheidenlijk 26, 14, 3, 53, 41 en 16 porsonen gedoopt en 5, 0, 0, 4, 4 en 4 huwelijken ingezegend. Op Curacao en Aruba nemen 43 en 18 personen deel aan het godsdienstonderwijs. Op Bonaire had zich niemand daarvoor aangemeld. Op Curacao en Aruba werden 17 en 6 personen tot lidmaten aangenomen. Op Bonaire had geen aanneming plaats. 'De Zondagsscholen op Curacao, Aruba, St. Martin, St. Eustatius en Saba werden onderscheidenlijk door 32, 40, 315, 220 en 170 kinderen bezocht. De predikant W. van den Brink, aan wien de waarneming van den dienst van den met verlof naar Nederland vertrokken predikant M. FI. J. Bosch van Loenen van af 1 October 1915 was opgedragen, voorzag in de geestelijke behoeften van deze gemeente. Op 28 April 1916 overleed de predikant Bosch van Loenen te Kampen. De predikant van Aruba O. J. Bybers is met Ingang van 1°. Mei 1917 bij de Vereenigde Protestantsche Gemeente op Curacao beroepen en aangesteld. De kerkelijke goederen werden alle goed onderhouden. Het aan deze gemeente toebehoorende gebouw in de Curacaostraat n°. 42 werd aan de damesvereeniging „Eendracht maakt macht" verkocht. De leeraar van Bonaire is den 23sten October over NewYork met verlof tot herstel van gezondheid naar Nederland vertrokken. In de vervulling van zyn dienst is niet voorzien.

• § 2. Roomsch-Katholieke gemeenten. Op Curacao, Aruba, Bonaire, St, Martin, St. Eustatius en Saba werden onderscheidenlijk 935, 474, 166, 28, 17 en 34 personen gedoopt, 138, 53, 21, 0, 3 en 3 huwelijken ingezegend en aan 3704, 1341, 805, 130, 87 en 150 kinderen godsdienstonderwijs gegeven. Het aantal dienstdoende geestelijken op de verschillende vaste standplaatsen in- de kolonie bedroeg 33. Van deze geestelijken wordt één als geestelijke van den lsten rang en worden 18 als geestelijken van den 2den rang uit de koloniale geldmiddelen bezoldigd. De geestelijke van den lsten rang was gedurende l'/ 2 maand met verlof van zijne standplaats afwezig. Vier geestelijken van den 2den rang vertrokken met verlof i naar Nederland, twee keerden van verlof in de kolonie terug ! en een overleed. , § 3. Israilietiichc gemeenten. I. De Nederlandsch-Portugeesch-Israelitische gemeente, die op 31 December een kapitaal van f92 333 bezat, bestond op dat tijdstip uit 404 leden. Gedurende het verslagjaar werd één : huwelijk ingezegend, zijn 5 kinderen. 2 van bet mannelijk en : 3 van het vrouwelijk geslacht, geboren, 2 vrouwen door aani huwelijking naar de Nederlandsch-Hervormd Israëlitische gemeentê overgegaan, en vier vrouwen overleden. II. De Nederlandsch-Hervormd-Israëlitischo gemeente be| stond op 31 December uit 372 leden. Qedurende lat verslagJaar zijn 1 man en 1 vrouw overleden, 3 kinderen van het ; vrouwelijk geslacht geboren en 2 vrouwen door aanbuvvelijking naar deze gemeente overgegaan.

>

G. •ARMENZORG. Van bextiturswege. De onderstand, krachtens art. 28 der wet van 8 Augustus 1802 (Staatsblad n". 166), aan hulpbehoevende vry gemaakt en toegekend, bedroeg op Curacao f S56, op 8t. Martin f881, op St. EuBtatius f240 en op Saba f114. Aan behoeftige personen, die door ouderdom of lichaamsgebreken niet In staat waren om In eigen onderhoud te voorzien en daarbij geheel onverzorgd waren, werden uitkeeringon gedaan tot de volgende bedragen i op Curacao f 889, Aruba f' 87, Bonaire f 118, St. Martin f 18(5, St, Eustatius f 153 en Saba f 96. Onder de armen der verschillende godsdienstige gezindten op Curacao werd bovendien nog verdeeld een som van f 1183,22, zijnde de zuivere opbrengst van het huis en erf n°. 6 aan de Werfstaat op Scharloo, dat door wijlen den heer Jacob Penso op Curacao aan het bestuur der kolonie is vermaakt, met het doel om de opbrengst daarvan aan de algemeene armen ten goede te doen komen. Sedert 1 Augustus is hot heerenhuis door het bestuur der kolonie in buur genomen en bestemd tot inrichting voor d,e behandeling van lijders aan besmettelijke geslachtsziekten, tegen een huurprijs van f600 'sjaars. Vanwege de Protestantsche gemeente op Curacao. De ontvangsten en uitgaven van de kerkekas bedroegen onderschei' denlijk f 5423 en f 5325, die van het weezenfonds f 5401 en f 5242. Voor het onderhoud der Protestantsche weezen wordt jaarlijks een bijdrage van f 1500 uit de koloniale kas verleend. Aan armenzorg en' verdere ondersteuning van behoeftige gemeenteleden werd eene som van f 2155 besteed. Aan buitengewone giften voor Protestantsche armen werd van het Mozes-Monteflore-fonds en van het Elias S. L. MaduroWeldadigheidsfonds een bedrag van f 110 ontvangen. Vanwege de Roomsch-KathoHeke gemeente op Curacao. Op 1 Januari waren in de weesinrichting te Welgelegen aanwezig 55 meisjes; 1 heeft in den loop van het jaar de inrichting verlaten, zoodat er o p 31 December aanwezig waren 54 meisjes. In de weesinrichting te Santa Rosa waren op 1 Januari aanwezig 42 jongens; 7 hebben de inrichting gedurende het jaar verlaten, zoodat er op 31 December 35 jongens aanwezig waren. Ofschoon er meer dan 20 aanvragen tot opneming waren ingekomen, konden door de stijging van de prijzen der eerste levensbehoeften en van kleederen niet meer weezen worden opgenomen. Het bedrag van f 4700 voor de verpleging der weezen toegestaan, is daarom met f 1000 verhoogd. Eene vergrooting van het meisjesweeshuis wordt zeer gewenscht en noodzakelijk geacht.

Vanwege de Jsraéiitische gemeenten. I. Nederlandscb-Portugeesch-Israëlitische gemeente: de armen

èn weezen werden met f 3880 bedeeld. Ten behoeve van de weezen keerde de koloniale kas een bijdrage van f 500 uit. II. Niiilcrlandsch-IIervormd-Israelitische gemeente: hetarmenfonds bedroeg op 31 December f 7641; de inkomsten der gemeente waren f 4325 en de uitgaven f 4282, zoodat er f 43 meer werd ontvangen dan uitgegeven. Voogdijraden.

Curacao. Twee zaken werden gedurende dit

verslagjaar aangebracht, een ervan zeer onvolledig; aan eene uitnoodiging om nadere gegevens te verstrekken werd geen gevolg gegeven, zoodat zn' niet in behandeling kon worden genomen. De andere betrof het verzoek van een natuurlijken vader om de natuurlijke moeder van zjji\e twee minderjarige, door haar erkende kinderen, wegens onbehoorlijk gedrag, uit de voogdij te ontheffen. Na eenigen tijd deelde deze vader mede, dat het gedrag der moeder in zooverre was verbeterd, dat ingrijpen door den raad voorshands onnoodig werd geacht. De door den raad gedane pogingen om den in Nederland fertoevenden, in het laatste verslag bedoelden vader, er toe te brengen om zijne uitkeeringen ten behoeve van vrouw en kinderen voort te zetten, werden met goeden uitslag bekroond. De raad bleef derhalve evenals in 1915 zijne bemiddeling daartoe verleenen. Den raad ontviel door den dood het lid M. II. J. Bosch van Loenen; in de opengevallen plaats werd voorzien door de benoeming van den heer W. van den Brink. Drie vergaderingen werden in dit verslagjaar gehouden, n.1. twee gewone en een buitengewone. Naar aanleiding van de bij Koninklijk besluit, dd. 25 April 1916, n°. 108, in het Burgerlijk Wetboek der kolonie Curacao gebrachte wijziging en aanvulling, besloot de raad om in Maart/April 1917 in een paar ter plaatse verschijnende bladen — ook in de landstaal —• een bekendmaking te plaatsen, ten einde in het bijzonder de aandacht van het publiek te vestigen op art. 17 van dat Koninklijk besluit. Tot naleving van het bepaalde bij art. 18 van het Reglement van den voogdijraad werden de daarin vermelde afdeelingen uit den raad voor het jaar 1917 gekozen. De raad deed geene uitkeeringen en ontving er ook geene ingevolge de artt. 8680, 368/i en 425c van het Burgerlijk Wetboek. Aruba. De voogdijraad heeft geen vergaderingen gehouden. Voor beschouwingen omtrent den aard der werkzaamheden van deze instelling wordt naar het vorige verslag verwezen. Bonaire, St. Martin, St. Eustatius en Saba. Omtrent de werkzaamheden van de voogdijraden op deze eilanden zijn geen bijzonderheden te vermelden.

H. BURGERLIJKE GENEESKUNDIGE DIENST. In he P: B. n°. 37 is afgekondigd de verordening van 28 September over Paramaribo naar Nederland. Aan het hoofd van dien dienst 1916, houdende nieuwe bepalingen betreffende de koepokinenting. kwam dr. N. Waterman te staan. Deze verordening trad in den loop van 1917 in werking. De maatregelen, welke Dr. den Houter als uitkomst van zijn onderzoek heeft aanbevolen, zullen vermoedelijk in den loop De Geneeskundige Raad vergaderde zeven malen. De raad reikte, na afgenomen examens, acht akten van be- van 1917 en van het daarop volgend jaar in toepassing kunnen voegdheid uit, t.w. vier als vroedvrouw, drie als hulp-apotheker, j worden gebracht na de totstandkoming van de vereischte en een als geneeskundige. • I wettelijke voorschriften. — Intusschen is reeds eene kliniek Tot leden van den raad werden benoemd de heeren H. A. : geopend voor de behandeling van lijders aan geslachtsziekten. de Casseres, H. Fergusorr, P. Vierhout en mr. W. Ch. de la Try Bij het onderzoek der apotheken bleek, dat de toestand over Ellis, en tot plaatsvervangende leden de heeren J. H. M. Ellis, het algemeen niet ongunstig was, alhoewel bij de meeste kleine afM. C. Henriquez en C. A. Zeppcnfeldt. wij kingen werden gevonden, ten deele' veroorzaakt door den De leergang tot opleiding van vroedvrouwen is met 1 Juni Europeeschen oorlog en het daarmede samenhangend .uitvoer afgesloten, nadat aan de 4 leerlingen, welke dien volgden, einde verbod. Mei een getuigschrift als vroedvrouw was uitgereikt. Ingeënt werden 1313 personen. Aan het plan om in het 5de district een leergang te openen Het saldo in kas van het Parc-vaccinogène bedroeg op 31 kon voorloopig geen gevolg worden gegeven,daar de geneesheer December f 919,845, waarvan f 800 ter Curacaosche Hypotheekin dat district de landstaal niet genoegzaam machtig was. bank belegd is. Xa vervulling van zijne opdracht om den gezondheidsdienst De heer Th. J. Gaerste werd gedurende den verloftijd van in de kolonie in te richten, vertrok de adviseur voor den open- den heer E. J. Leckie, tijdelijk gouvernements-geneeskundige baren gezondheidsdienst, dr. Th. G. den Houter, op 12 Maart 1917 in het 4de en 5de district, belast met de waarneming van diens

werkzaamheden. Na hel overlyden van den beer Leckle op I Mei 1016, weid de hoer Qaerste eervol van die opdracht ontheven en iii' heer L C. 3, Nunéa tijdelijk belhal mei de waarneming van de voormelde betrekking. Deze geneeskundige vertrok In October naar si. Martin om de plaata van den gouvernement* geneeskunde <'. A. Bhaw, die mei verlof naar Canada was vertrokken, tijdelijk in te nemen, in de plaata van den heer Nunes weid iie heer <'. .1. Polak tijdelijk met dlëns werkzaam* heden in liet 4de en 5de dist riet belast. IV heer .1. Morgan ftriffltb, gouvernements-genoeskundige op St. Knstatins, keerde 14 Mei van verlof terug.

In den loop van bei jaar werden ter verpleging opgenomen 74 lijders, ui. 88 mannen en 86 vrouwen en ontslagen 26 mannen en 26 vrouwen : 27 mannen en 12 vrouwen overleden, zoodat Op 81 December aanwezig waren 1 Ki lijders, t. w. \'.) mannen • •o ii7 vrouwen. Het grootste getal verpleegden bedroeg 188, het kleinste 1 it;. Hel aantal verpleegdagen was 47 205. De uitgaven beliepen f 37 898 tegen t' 22 678 In 1916.

MelaatêchetigestichtPH in cU kolonie, liet getal verpleegden in het gesticht op Curacao bedroeg op i Januari 12, nl. 6 mannen en 6 vrouwen, terwijl I lijden s. die'onderjtoezicht was, inden loop van bet jaar onder de verpleegden werd opgenomen. Een Buryer- of st.Elisabeth-Qaathui»opCuracao. In deze Inrichting'andere lijderes kwam onder toezicht eireen mannelijke lijder waren werkzaam 5 geneesheeren en 48 pleegzuatera. Het aantal werdonder de verpleegden opgenomen, zoodat, op 81 December lijders bedroeg op 1" Januari Kil. in den loop van het jaar in dit gesticht aanwezig waren 15 verpleegden, t. w. 7 mannen werden opgenomen 1124, tezamen 128") verpleegden. Van de/.e en 8 vrouwen, waarvan één onder toezicht. herstelden 969 en overleden 142. zoodat op 81 December 174 fn het gesticht op St. EustatiUB werd 1 lijderes uit Saba personen onder verpleging waren. opgenomen, zoodat het getal verpleegden op 81 December daar 7 ]) bedroeg, nl. 8 mannen en 4 vrouwen. De uitgaven voor de gestichten bedroegen: op Curacao f 4908 Krankzinnigengesticht op Curacao. Op 1°. Januari waren aan- en o)i St. Eustatius f 1509, tegen onderscheidenlijk f 2808 en wezig 181 verpleegden, t. w. 68 mannen en 08 vrouwen, >j C 1085 in 1915. ') \';m dttM T verpleegden hebben i; [epn MI 1 eluphantinsis. ii in liet 1'origQ roralBg is i.ij v.-r'^issii]^ 18 mannen t*n (»'.t vrouwen owsgi tran

L ONDERWIJS. In het F. B. n". 42 is afgekondigd het besluit van 7 November 1916 tot wijziging van artikel 4, afdeeling V, van het besluit van 26 Augustus 1907 (P. B. n". 26) ter uitvoering van de verordening, regelende het onderwijs in de kolonie Curacao. De voorschriften voor de aanteekening van liet. schoolbezoek en de berekening van het cijfer van het schoolverzuim voor de openbare en voor de landsbijdragen genietende bijzondere scholen in de kolonie, vastgesteld bij ft. B. dd. IS September 1915. n". 820. traden op 1 Januari in werking. Bij G. B. van 11 December 1916 n". 908 werd e n e voorbereidende of fröbel klasse voor jongens en meisjes aan de Wilbelmina-school op Curacao verbonden. Ten aanzien van den algemeencn toestand van het onderwijs kan het volgende worden gemeld: s l. Schooltoezicht. In de wijze/, waarop dit wordt uitgeoefend kwam geen verandering. Qedurende het verlof van den inspecteur voor het onderwijl trad het hoofd der Hendrik school tijdelijk als zoodanig op. De waarnemend inspecteur maakte een inspectiereis naar Aiuba en Bonaire. De inspecteur maakte tijdens zijn verblijf in Nederland' de voorbereidende studiën, die reeds vóór zijn optreden noodig geoordeeld waren. Hem werd daartoe 2 maanden verlofsverlenging verleend. Voor nadere bijzonderbeden omtrent deze studieopdracht zij verwezen naar bijlage K. Op l November heeft (Ie Inspecteur zijn ambl in de kolonie weder aanvaard. ü 2. Openbaar omlenrij». ti~ Scholen, liet aantal openbare scholen in de kolonie onderging geen verandering. Tegen betaling werd alleen op de hoofdplaats van het eiland Curacao meer uitgebreid lager onderwijs gegeven: aan jongens op de Hendrik-school, aan meisjes op de Wilhelmina school. De beide scholen werden bezocht door 240 leerlingen. Voor 15 dezer leerlingen werd geheele vrijstelling van de betaling van 8choolgeld verleend, terwijl voor 28 andere bei schoolgeld verminderd werd. Op het middendeel van hei gebouw der Wilhelmina-school weder drie frissche lokalen opgetrokken. Gedurende den verbouw der school werden de B klassen ondergebracht in het gymnastieklokaal der Hendrik-school |4)en in de benedenlokalen van de loge „de Vergenoeging" (6). Een gevolg hiervan was,dat Handelingen der Staten-üeneraal.

Bijlagen.

1917—1918

de meisjes in dien tijd geen gymnastiekonderricht ontvingen. Aan de jongens werd dit in het gymnastieklokaal der kazerne gegeven. De speelplaats der Wilhelmina-school werd tegelijkertijd uitgebreid en een deel ervan overdekt, daar dit meer in het bijzonder bestemd is voor de voorbereidende of fröbel-klasse. die begin Januari 1917 geopend is. De vakken aan de Kinma-school op Curacao en aan de scholen op de andere eilanden bleven dezelfde. Op de bovonwindsche eilanden werd een proef genomen met een geheel nieuwe indeeling der leervakken over de verschillende klassen, waarbij het mogelijk is In alle leerjaren Engelsen te onderwijzen. Tijdens het bezoek van den inspecteur voor het onderwijs aan die eilanden iu 1915 heeft bij daaromtrent besprekingen met de plaatselijke schoolcommissie!), de onderwijzers en verscheidene particulieren gehad. Omtrent den uitslag kan nog niets gemeld worden, daar de proef ten minste eenige jaren moet doorwerken. ti. Ondertcgskruchten. Het aantal veranderingen is in het afgeloopen jaar belangrijk grooter geweest dan in het vorige. Was het in 1918. L914 en 1915 vooral de Hendrik-school op Curacao. die van de groote wisselingen onder de onderwijskrachten te lijden had. in DUO was deze school minder in de veranderingen betrokken, in bijlage h wordt een overzicht der voornaamste veranderingen gegeven, waaruit blijkt, dat de meeste iu den loop van bet jaar plaats grepen, dus meer stoornis in <\*'\\ geregelden gang van /.aken brachten, dan voor hei verkrijgen van een beteren toestand gewenschtis. Set was niet steeds mogelijk gedurende de langere of kortere verloven der leerkrachten, deze door geschikte personen te vervangen, waardoor tot schade van de vorderingen klassen vereenigd moesten worden. e. Leerlingen. Hel aantal leerlingen bleef op de Hendriken op ,i, Wilhelmina-school hei geheele jaar bijna ge]yk; op de Emma-scbool daalde her van 184 in Januari 1916 tor 112 in December. Het gezamenlijk aantal leerlingen der openbare scholen op Curacso Bteeg tol 852. Gedrag en ijver dier leerlingen waren over het algemeen voldoende. Hel schoolverzuim was op Curacao belangrijk hoogerdan in de inide voorafgaande jaren. Dit moet voor alle scholen worden toegeschreven aan: l". bet heerschen van kinkhoest, vooral ouder de jonge kinderen: 2". de zware regens*in October en vooral in November.

c

-

10 Voor de Btnma-school moei nog als derde oorzaak vermeld worden: weinig belangstelling van de zijde van ouders of ver zorgen, waardooi bet voorkomt, dat, btj aandringen "P getrouwer schoolbezoek vanden kant der onderwijzers, de kinderen maar thuis worden gehouden. Omtrent bei aantal leerlingen dor scholen op de andere eilanden en het schoolverzuim aldaar zijn weinig bijzonderheden te melden. Meermalen is in de tweede helft van het jaar het schoolbezoek beduidend slechter geweest dan in het begin. De proef met één schooltijd op Nt. Eustalius ivan S- I uur) wordt voortgezet. De openbare school op Bonaire zag het aantal leerlinken vrijwel «olijk blijven; het aantal schommelde tusschen 86 en '17: het schoolverzuim verminderde er. (ip de Hendrik-school word door de leerlingen op 14 postBpaarbankboekjes f 98,56 ingelegd.

in 191b in Nederland door de vereeniging voor M. U. L. 0. eoor bet examen ter verkrijging van haar diploma A opgegeven werk voldoende of ruim voldoende. Dat de uitslag op de meisjesschool zooveel beier zou zijn, mocht verwacht worden, omdat de algemeene toestand dier school al jaren lang voldoende is geweest. Dit was mot de Hendrik-school met bet geval. De fouten, genoemd in het verslag

over 1914, zooals: a. gemis aan vaardigheid bij de leerlingen om'zich in hot Nederlandse!) zoowel mondeling als schriftelijk uit te drukken ; /». te weinig praetijk van hot Nodoilandsch in de school (in

de rustpoozen en op (ie speelplaats mocht de volkstaal gesproken worden);

e. geen voldoende aansluiting tusschen de klassen (o. m. het gevolg van het. bevorderen van niet geschikte leerlingen en van het niet afwerken van het leerplan gedurende eetiige I. Meer uitgebreid lager tmderwpe. < »p de Hendrik-school werden jaren): 85 leerlingen of 24 pet. niet tot oen hoogere klasse bevorderd: (/. te weinig of in 't geheel geen voor de lagere klassen op de Wilhelmina-school waren er 18 of bijna 19 pet., die niet geschikt geacht werden het onderwijs in de volgende klasse beschikbare in het moederland opgeleide krachten, te volgen. zijn van dien aard, dat zij niet in enkele jaren kunnen Aan slechts één der -t> leerlingen, die de 9de klasse der ! worden overwonnen, vooral niet. wanneer in aanmerking wordt Hendrik-school tot het einde volgden, word oen getuigschrift genomen, dat daarbij, blijkens het verslag van 1915. nog twee voor „voldoend" volbrachte studie (bet laagste van de drie. die | andere factoren tegenwerken : uitgereikt worden) afgegeven. Van de 5 andere leerlingen zal i l". de ongeschiktheid van cru deel der leerkrachten om 1 de 9de klasse opnieuw volgen, terwijl 8 hunner tot den leer- I onderwijs te geven, dat voldoet aan de eischen, die aan hét gang in boekhouden, handelsrekenen en handelscorrespondentie onderwijs op een negenklassige M. ü . L. O.-school zoowel door zijn toegelaten. hot schooltoezicht als door de ouders mogen worden gesteld, Daar de 4 leerlingen dor 9de klasse van do Wilhelmina-school hetgeen bij sommigen voortvloeit uit gemis aan praetijk. bij nog een jaar onderwijs aan die school zullen ontvangen, is aan anderen uit gebrek aan aanpassingsvermogen aan de eischen, de drie, die aan do gestelde eischen voldeden, geen getuigschrift i die de school stelt en die met de in Nederland gestolde veruitgereikt. In het nieuwe schooljaar zullen deze 4 leerlingen schillen, en bij weer anderen zich uit in te veel zelfwerkzaam* een afzonderlijke klasse vormen, hetgeen zonder uitbreiding van heid der onderwijzers, waardoor die dor leerlingen niet wordt leerkrachten mogelijk is door de vereeniging van de 2de en bevorderd; 3de klasse, die beide weinig leerlingen tellen, onder een ondcr•_'". het voor sommige klassen overladen leerplan. wijzeres. De hoofden der beide scholen on ook do inspecteur voor het Ten einde verbetering aan te brengen, is naar aansluiting onderwijs hebben in de maand December een uitvoerig onder- der klassen gestreefd, die voor de lagere klassen bijna bereikt zoek ingesteld naar dv vorderingen in eenigo der voornaamste is. Een betere leerwijze voor Nodorkindsch is ingevoerd: in de vakkon in verschillende, en vooral in de hoogere, klassen der j lagere klassen wordt in de eerste plaats aandacht aan het beide scholen voor meer uitgebreid lager onderwijs. De uit- spreek- on leesonderwijs geschonken. Ook is voor Engelsch een komsten van dit onderzoek waren in vele opzichten gunstiger andere leerwijze in gebruik genomen, omdat dit vak—-deeerste dan op het einde van li»14. toen een dergelijk onderzoek in de dor vier talon, die naast het Nederlandsch onderwezen moeten achtste en negende klasse der Hendrik-school plaats vonl. De l worden — zeer slechte uitkomsten vertoonde door den weinigen door den inspecteur verkregen uitkomsten stemden meestal samenhang, die er tusschen de gebruikte leerboeken bestond. geheel overeen mot die. waartoe de hoofden over die klassen In de hoogere klassen moest voor die vakken nog grootendeels en vakken waren geraakt, maar weken nog al eens belangrijk van de oude leerboeken gebruik worden gemaakt, omdat het af van het oordeel (in cijfers uitgedrukt op do rapporten van bezigen van nieuwe groote verwarring zou stichten. Een geheele liet derde kwartaal) van de klasse-onderwijzers, een oordeel. | omwerking van het leerplan zal echter eerst kunnen geschieden dat gewoonlijk te gunstig was. omdat te veel rekening werd j wanneer over betere krachten kan worden beschikt. gehouden met het werk. dat in het kwartaal geleverd was on j Ondanks de voor liet Engelsch in de 4de en 5de klasse de lossen, die geleerd waren, en niet of te weinig met de daar- ' door verwoi ven kennis, terwijl ook meermalen genoegen genomen I ingevoerde nieuwe leerwijze, waren do uitkomsten in beide werd met volstrekt onvoldoend werk. Dat dit oordeel te gunstig ] klassen slecht, zoodat in do nieuwe 8de klasse een boekje' was, bleek den inspecteur voorts door o. a. hot rekenwerk en I opnieuw geheel moest worden doorgewerkt. Dat hier de de Engelsche opgaven, in de 5de klasse der Hendrik-school schuld niet bij de boekjes moet gezocht worden, is duidelijk: opgegeven, te laten maken in de 5de klasse dor Emma-school, 1". omdat in de 5de klasse der Emma-school, waar er minder waar de onderwijzer steeds met twee klassen werkten de leer- . uren zijn uitgetrokken, dezelfde boekjes met gunstiger uitslag lingen maar één jaar Engelsch onderricht hadden genoten. Voor zijn doorgewerkt; heide vakken weid daar beter werk geleverd. •_'". omdat vele bijzondere seinden op ('uracao er reeds vóór Het opgegeven werk was steeds ontleend aan de leerstof in 191b goede uitkomsten mode verkregen, hetgeen juist de roden de klasse behandeld, zoodat verwacht mocht worden, dat, bij geweest is tot invoering van die leerwijze op do Hendrik-school. degelijke behandeling, die leerstof het eigendom der leerlingen was geworden. Voor do hoogste klassen was gelijksoortig Het is gebleken, dat vooral het leerplan VOOt de (ulo en 7de werk genomen, waarvan do onderwijzer, die het vak voor zijn klasse overladen was, omdat onderscheidenlijk Franscfa on rekening had. telkens vooraf verklaard had, dat dergelijke stof' Duitsch, als nieuwe vakken, een groot aantal uren ten koste behandeld was. der andere in beslag namen. Dat leerplan zal zoodanig worden In vele klassen der Hendrik-school was de uitslag teleur* gewijzigd, dat met het onderwijs in die talen een jaar lateistellend, al was voor enkele vakkon, vergeleken met 1914, zal worden begonnen, terwijl in 1917 overwogen zal worden vooruitgang te bespeuren, en wel'meestal in die klassen, waar of één of beide genoemde talen van het leerplan zullen moeten do onderwijzer zich houdt aan de tor verbetering van den verdwijnen, dan wel of de leerstof op andore wijze ingedeeld toestand gegeven voorschriften en de geschiktheid bezit om de zal kunnen worden om betere uitkomsten te verkrijgen. hem toevertrouwde vakken te onderwijzen. Waar die geschiktheid Op beide scholen laat hot onderwijs in do voor de leerlingen ontbreekt, falen de beste voorschriften. belangrijke Spaansche taal te wenschen over. Zoowol de onderIn vele opzichten voldood het werk. geleverd door de leerlingen wijzer als de beschikbare leerboeken zijn daarvan de ooivaak. der Wilhelmina-school, aan de eischen, die gesteld mogen worden. Do uitkomsten in de lagere klassen der Wilhelmina-school De vier leerlingen dor hoogste klasse maakten een deel van het zijn, hoewel in hot -algemeen voldoende, toch van dien aard.
11

dat ernstig overwogen zal moeten worden, of met de beschikbare, 1 Overzijde een tamelijke vermindering op de acholeu ie Banta meestal in Curacao opgeleide, krachten bei onderwijs op die | Maria en Willebrordus. Dit jaar moest vooral wegens ziekte een schooi in de toekomst op pet) te bouden is. betrekkelijk grootei aantal leerlingen afgeschreven worden dan | vorige jaren.

n. Lager onderwijs, op de Emma-school op Curacao la er Het verzuim op de scholen buiten Willemstad was groot teneen gunstige omkeer in het onderwüa In de laagste klasse waar gevolge van den slechten toestand der wegen na de regens van ie nemen; < ie tweede klasse Es, ook door het verlof van ongeveer ! October en November, daar de leerlingen vaak opgrooten afstand

.'{ maanden van de ondeiwijzcres, niet op behoorlek peil ge- wonen, liet betrekkelijk schoolverzuim la voor vele scholen iets komen. De uitkomsten in de middelklassen zijn slechts matig lager dan in 1916, maar voor andere is het volstrekte verzuim te noemen, de netheid laat zeer veel te wenschen over; in de | vrij hoog. beide hoogste klassen waren zij voldoende, hetgeen o. m. blijkt uit Op de buitenscholen van Aruba heeft zich het verschijnsel

liet feit. dat drie leerlingen, die do zesde klasse doorloopen hebben,

begin 1917 tot dezelfde klasse dei' M.U.L.O.scholen zijn toegelaten. liet rekenen was in beide klassen iets minder dan in 1915. het Kngelsch belangrijk beter. Omtrent de openbare school op Aruba valt mode te doelen, dat over 't algemeen liet schriftelijk werk niet netjes genoeg is, in de lagere klassen het lezen te wenschen overlaat en bij bet rekenen geen juiste getalbegrippen worden aangc bracht. De middelklasser, zijn voldoende en enkele vakken in de hoogste klassen mogen vrij goed genoemd worden. De uitkomsten van liet onderwijs In de laagste klassen der openbare school op Bonaire zijn onvoldoende; dat is te wijten aan de vereeniging van drie leerjaren in één hand, slechte aanwending der leermiddelen en te veel gebruik maken van de volkstaal. De vorderingen der hoogere klassen zijn tamelijk, doch de netheid van bet werk laat te wenschen over. De verslagen der plaatselijke schoolcommissies op de bovenwindsebe eilanden melden geene bijzonderheden omtrent de verkregen uitkomsten op de scholen aldaar. De hoofden der scholen noemen haar bevredigend of tamelijk bevredigend. § 8. Bijzonder onderwijs. ti. Scholen. Het aantal en de aard der scholen van het Apostolisch Vicariaat veranderden niet. De school voor gewoon lager onderwijs voor jongens en meisjes (zusterschool) te Hontagne op Curacao werd uitgebreid tot eene met zes schoolvertrekken, doordat van het nieuwe schoob geboinv drie modern ingerichte vertrekken gereed kwamen. De jongensschool op Pietermaai onderging eene kleine verandering, waardoor de opgang naarde bovenvertrokken verbeterde. De school te Westpunt op Curacao onderging eenige verbetering door de verdeeling van een te groot schoolvertrek in twee kleinere, waardoor in de beide klassen rustiger les gegeven kan worden dan vroeger. Er zijn 23 kostelooze scholen; aan :> dezer (de school te PIiillpgburg op St. Martin, de jongensschool te Oranjestad op Aruba en de meisjesschool aldaar) zijn vervolgklassen verbonden, waar tegen betaling vakonderwijs in eenige M. U. L. O. vakken gegeven wordt. Aan twee scholen op Curacao wordt bovendien tegen betaling van schoolgeld meer uitgebreid lager onderwijs gegeven. De vakken op al deze scholen bleven dezelfde. Op de bovenwindsche eilanden werd een dergelijke verandering In de roosters gemaakt als op de openbare scholen, om het onderwijs in het Engelsen in alle klassen mogelijk te maken. Op die scholen is ook liet leesstelael van Doumen-Betynders in gebruik genomen. h. Onderwijskrachten. De veranderingen onder de onderwijskracliten waren talrijker dan vroeger. Hoewel meerendeels aan liet begin van het jaar plaatsvindend en'dus niet zoo storend, moeten de verplaatste krachten toch telkens de nieuwe klassen leeren kennen, zoodat stoornis niet buitengesloten is. Deze ver• plaatsingen geschiedden gedeeltelijk, omdat sommige scholen meer krachten vorderden door toeneming van liet getal leerlingen, en voor een ander deel wegens vertrek, ziekte of overlijden van leerkrachten. Uit Nederland kwamen December 1916 twee zusters .Dominicanessen voor de scholen op Aruba, waardoor begin Januari de school te Sabaneta door deze orde van de zusters Franciscanessen werd overgenomen. Voor den aard der verdere veranderingen wordt verwezen naar bijlage L; voor den uitslag der afgelegde examens naar bijlage M. Aan vijf kweekelingen op Curacao en drie op Aruba werd de verklaring uitgereikt, bedoeld in artikel 0, onder 1 b, der onder wijs verordening; twee op Bonaire voldeden niet aan de eenvoudige eiseben voor liet verkrijgen van deze verklaring gesteld. c. Leerlingen. Het aantal leerlingen der verschillende scholen bleef vrij wel onveranderd: Aruba vertoont een vrij grootc stijging; wat Curacao betreft, staat tegenovei een niet onbelangrijke vermeerdering op de St. Vincentius school aan de

voorgedaan, dal de schoolbevolking in hel begin van het school-

jaar zoo sterk toenam, dat de klassen, vooral de lagere, overvol waren, op één Bel I steeg ze van 171 in 191Ö tot 861 in Januari 1918. In den loop van het jaar verminderde dil tot 264 i1 werkelijk schoolgaande kinderen: hel gemiddeld aantal voor hei schooljaar was 806. Tegenover een vrij sterke daling van 't aantal leerlingen deijongensschool op Bonaire staat een stijging van de leerlingen ' der meisjesschool, die in de laagste klasse nog jongens heeft, zoodat .tot schade van het onderwijs die klasse overvol zit. Opde school op St. Eustatiusgaat het aantal leerlingen achteruit. Gedrag en ijver der leerlingen van de bijzondere scholen worden over 't algemeen bevredigend genoemd.

, : ;

; i

d. Uitkomsten run het onderwys. J. Meer uitgebreid lager onderwijs. De uitkomsten van liet onderwijs op de beide scholen voor meer uitgebreid lager ondenvijs zijn. hoewel niet geheel gelijk:en voor .sommige klassen nogal uiteenloopend, bevredigend. — voor enkele klassen goed. De groote invloed, dien het van de laagste klasse af stelselmatig verstrekt en" aan de behoefte der school aangepast onderwijs in het Nederlandsch op de uitkomsten der andere vakken heeft, komt aan de jongensschool duidelijk uit. Het eensgezind streven der daaraan verbonden leerkrachten heeft daartoe niet weinig bijgedragen. De vorderingen in bet zich mondeling en schriftelijk uitdrukken in het Nederlandsch zijn er grooter dan aan do meisjesschool, waar eerst vdör korten tijd de méér Nederlandsehe richting bij het onderwijs in de lagere klassen is ingeslagen.

II. Lager onderwijs. 1. In het stadsdistrict van Curacao. Bij de jongensschool I aan de Overzijde, waarvan in het verslagover 1910de uitkomsten goed Ltenoemd werden, is men op den ingeslagen weg voortgegaan, tl. w. z. van de eerste klasse af wordt het onderwijs bijna uitsluitend, verder in de meeste klassen geheel in het Nederlandsch gegeven. De invloed daarvan was yunstii^ op alle vakken en bad ten gevolge, dat niet alleen in de hoogere klassen, maar o. a. in een tweede leerjaar eenvoudige vragen goed verstaan en beantwoord worden. In sommige klassen wordt heel | goed gezongen: de vorderingen in het Engelsen waren voldoende. De jongensschol tl op Pietermaai volgt het voorbeeld van de zooeven genoemde met goeden uitslag. Een goed deel van de gunstige uitkomsten van hèt onderwijs in de lagere klassen dier scholen moet toegeschreven worden aan bel weglaten van liet vak rekenen uit het leerplan voor de eerste klasse, waardoor tijd vrij komt voor liet zoo hoog noodige spreek- en leesi onderwijs. » De uitkomsten op de beide meisjesscholen zijn bevredigend, doch op beide niet gelijk en ook niet even gunstig in alle i klassen. Zij bleven bij de jongensscholen achter. Dit mag ! niet te veel geweten worden aan het handwerkonderwljs en het \: boedenvlechten onder schooltijd, want de meisjesscholen hebben voor de hoogste klassen geen Engelsch op het leerplan. De ' oorzaak van het verschil ligt in het meer gebruiken van de volkstaal in de lagere klassen, terwijl, wanneer ook op die scholen ' het eerste rekenonderwijs naar de tweede klasse verplaatst wordt, zeker meer vorderingen gemaakt zullen worden. Boxendien beschikken de jongensscholen naar verhouding over betere en jongere leerkrachten. 2. In de buitendistricten van Curacao. Ook daar zijn niet alle scholen en klassen gelijk. Daarvoor is er te veel verschil ' in leerkrachten, schoolbevolking en schoolbezoek. Over de uitkomsten van het onderwijs in de buitenscholen ' moet milder geoordeeld worden, omdat de onderwijsverordening voor die scholen 80 leerlingen per leerkracht toelaat, terwijl deze leerkrachten, voor ten hoogste de helft, kweekelingen mogen

L2 /MII iii de andere lielfl de akte4de klasse kan bezitten; hoogere Kraiendijk op Bonaire bevredigend. Als do toestand op de twee bevoegdheid werd niet nondig geacht en de kweekellngeri zijn scholen aldaar geregeld is, zullen beide er wei hij varen: meestal zonder toezicht zelfstandig werkzaam. Van vergelijking mol i'ii goede stadsschool kan daarom geen sprake zijn.maar de jongensschool, omdat zij naar eigen inzicht de grondslagen de algemeene eischen, aan alle onderwas te stellen, blijven zelfs kan leggen, waarop zij moet voortbouwen, de meisjesschool bij eene mildere beonrdeeling - ook op de buitenscholen van omdat hel eerste leerjaar niet langer overvol zal zijn. toepassing, Aan die eischen nu voldoel hei onderwas buiten s 1. Examen», De examen commissie hield zitting in de in vele opzichten niet, en bet is daaraan toe te schrijven dat maanden Mei, Juni, November en December en examineerde geen gunstige uitkomsten aan de scholen daar verkregen wórden. 17 candidaten, waarvan er 18 slaagden. Voor verdere bijzonderOp de meeste Bcholen wordt de grondslag verkeerd gelegd; ook word) te weinig waarde gehecht aan* aanschouwelijkheid en heden zij verwezen naar bylage M. deze vervangen door van bulten loeren zondef begrepen. De minder goede krachten, — <>m niet van slechte te spieken — | •",. Normaallesêtn, De leerlingen van de 4de klasse, die bederven vaak in de lagere klassen veel, waaraan de hetere in 191 •"> bestond, waren in November van dat jaar niet zoover krachten al haar tijd en ijver moeten besteden ten slotte gevorderd, dat zij zich met eenige kans van slagen aan het nog met eenige< leerlingen, die meestal iets langer de school i examen voor .de akte van bekwaamheid als onderwijzer 8de bezochten, uitkomsten te verkrijgen, waarover menigeen ver- | klasse konden onderwerpen, waarom ten behoeve van deze vier wonderd staat, maar die niet kunnen gelden als algemeene ; leerlingen de lessen nog tot December 1910 zijn voortgezet, uitkomsten, in de meeste scholen worden eonige van die terwijl een jongeling van S t Martin, die reeds in 15)14 bovenleerlingen aangetroffen, maar de meerderheid der Ingeschreven genoemd examen zonder gunstig gevolg had afgelegd, tot het leerlingen komt niet zoo ver. omdat deze te oud op school volgen dier lessen werd toegelaten. Kerst liet het zich aanzien, komen, te lang In de lagere klassen zitten on té veel verzuimen. ; dat deze lessen een vijftal .jeugdige onderwijskrachten zouden Hel is duidelijk, dat hij die meerderheid hel geleerde na het afleveren, maar door ziekte en andere oorzaken verdwenen verlaten der schooi zeer spoedig geheel vergeten is. Hoepractiseher , achtereenvolgens de vier vrouwelijke leerlingen, die in 1912 bedus hei onderwijs in de lagere klassen wordt, des te meer gonnen waren, van de lessen en bleef alleen de mannelijke kunnen die leerlingen, welke maar kort op school blijven, voor ', leerling over. het leven meenemen. Sedert 1014 is er op de meeste scholen Deze onderwierp zich in November aan het examen en slaagde. vooruitgang met het schrijven waar te nemen. Kr wordt overal ! Sedert Januari 1917 is hij tijdelijk op St. Martin in dienst gesteld. onderwijs in nuttige handwerken gegeven, bijna overal met Tn Januari 191(5 weid een nieuw eerste leerjaar geopend met goede uitkomsten, omdat practisch werk gemaakt wordt De twee vrouwelijke leerlingen. Deze lessen moesten echter reeds meisjes der hoogere klassen ontvangen ook onderwijs In het in Juni gestaakt worden, omdat een leerling naar Aruba vertrok hoedenvlechten. Hij eenigzins ruimere opvatting van „nuttige ' en de andere zich toen ook maar terugtrok. handwerken" zou het hoedenvlechten daaronder gerangschikt | 8. Leergangen: kunnen worden. Het voorschrift der onderwijsverordening, dat ook op de r I. Herhulingsondenrijs. Zoodanige leergang werd gehouden op buitenscholen het onderwijs zooveel mogelijk In het Nederlandsch Curacao (aan de Emma-school), op Bonaire, op Aruba, en sedert gegeven moet worden, eischt van sommige leerkrachten het 1 Augustus 1916 ook op St. Martin. Die op Aruba is tweejarig bezigen van een taal. die zij niet voldoende kennen of gebruiken, en voldoet goed. Op St. Martin werden 17 leerlingen ingeschreven, maar die zij. bij juiste toepassingder voorgeschreven leerwijzen. van wie 18 de lessen tot eind December hieven volgen. Het Steeds beter zouden leeren aanwenden. Zoodoende zouden hare | schoolverzuim was op die aan de Emma-school en op Bonaire leerlingen meer met het eenvoudige van de Nederlandsche taai I zeer groot, zoodat die beide leergangen einde 1916 gesloten zijn om vertrouwd raken, niet het Nederlandse!) der spraakkunst, maar ! met nieuwe leerlingen weder te kunnen beginnen. Op Curae.ao i hebhen zich 8, waaronder 4 meisjes, en op Bonaire 3 leerlingen, de levende taal. Overtuigd, dat naar verbetering van het lees- en taalonderwijs ; die een zesklassige school doorloopen hadden, aangemeld. ii I worden gestreefd, hebben de zusters Franciscanessen,die IJ. Zeevaartkunde. op de scholen op Curacao en Bonaire werkzaam zijn. zich in de Kerstvacantie van 1916 breedvoerig laten voorlichten omtrent a. Vurarao. Deze leergang bestond uit één klasse met 4 de op de (raterscholengevolgde leerwijze voorliet Nederlandsch, i leerlingen, die zeer trouw de lessen volgden, ofschoon geen in verband met de algemeen gebruikte leeswijze. Ook is, op verzoek van den inspecteur voor het onderwijs, besloten, zoowel hunner oorspronkelijk plan had naar zee te gaan. In dit jaar in de stad als in de districten, in bet eerste leerjaar geen reken- werd getracht de verdere theoretische kennis aan te brengen onderwijs te geven, waardoor een groote moeilijkheid voor de volgens het iu 1918 ontworpen en in 1915 door den inspecteur met zoo goed als geen ontwikkeling ter school komende | eenigszins gewijzigde leerplan. Door ziekte en verlof van den buitenkinderen naai' het tweede jaar verplaatst wordt en in tijdelijken leider konden de lessen niet tot het einde van het hel eerste jaar meer tijd beschikbaar Is om spraak, oog, ooi- jaar gegeven worden en werd reeds in den loop van November het voorgeschreven eindexamen afgenomen, waarbij uitsluitend en hand te oefenen. onderzoek werd gedaan naar hetgeen op de lessen behandeld ;!. op de andere eilanden, omtrent de bijzondere scholen was. Al was het examen niet ei'g Lriinstig te noemen, zoo meende op de bovenwindsche eilanden vermelden de verslagen der 1 de examen •commissie toch aan de twee beste leerlingen, die plaatselijke schoolcommissie!! geen bijzonderheden betreffende • bovendien ook hun wensch te kennen gegeven hadden naar dn uitkomsten van het onderwijs. De/e wenlen goed of bevredigend i zee te gaan. bij wijze van aanmoediging een getuigschrift te genoemd. mogen uitreiken. Volgens het verslag van den waarnemend inspecteur voor Voor bijzonderheden omtrent dit examen zij verwezen naar bel onderwijs over zijn bezoek aan de scholen op Aruba voldoen het verslag der examen-commissie als bijlage N opgenomen. de scholen te oranjestad aan redelijke eischen; die in de buitenb. Sabu. De leergang is met 7 leerlingen begonnen; ged is frieten echter niet. Ook daar is dit toe te schrijven aan de groote klassen en de onvoldoend onderlegde leerkrachten in ' durende 1916 zijn er 10 blj- en 8 afgeschreven, zoodat de leerde lagere klassen, waar geen of weinig Nederlandsch gebruikt gang in 1017 met 9 leerlingen aanving. wordt. De onvoldoende voorbereiding in die klassen maakt het III. Boekhouden, handelsrekenen en handelecorrenpondentie. v<»or d>' enkele betere leerkrachten, in de hoogere klassen werk* zaam, onmogelijk de vorderingen van hei geheel op peil te brengen. De leergang kon in 1916 op Curacao niet geopend worden, En als tegenwerkonde factor komt nog daarbij, dat ecu groot wegens gebrek aan leerlingen. Voor een in 1017 te openen aantal leerlingen de school slechts tijdelijk bezoekt, waardoor leergang hadden zich eind Decemb-r 9 leerlingen aangemeld, van welke 7 geplaatst konden worden. De lessen zijn <s Januari de klassen een tjidlang overvol zijn. Omtrent de Protestantsche school te Piedra-Plal valt weinig begonnen. De bijlagen O, I' en ({ bevatten onderscheidenlijk een overgiinstigs mede te deelen. Het aantal leerlingen is gering, het schoolverzuim vrij groot In de hoogsteafdeelingkunneneenige ziebt van het aantal leerlingen, eene opgave van de scholen, met gegevens omtrent leerlingen, schoolverzuim, leerkrachten leerlingen werktuigelijk rekenen en lezen. Zoowel de plaatselijke schoolcommissie als de waarnemend ; en bijdragen, alsmede een overzicht van hei aantal leerkrachten, inspecteur noemen de uitkomsten van do R. K. jongensschool te aan de scholen in de kolonie werkzaam.

è

13

J. LANDSGEBOUWEN EN OPENBARE WERKEN. De voornaamste door het Departement van Openbare Werken verrichte werkzaamheden waren de volgende: S 1. Algemeen onderhoud en herstelling. 1. Landsgebouwen, enz. Behalve het gewoon onderhoud van de gebouwen en vestingwerken, waaronder te rekenen kleine herstellingen aan metsel-, hout- en verfwerkeo, daken, hang- en sluitwerk enz., benevens witten, teeren en dergelijke, zijn aan de landsgebouwen de noodige herstellingen en verbeteringen aangebracht. Voor het gouvernementshuis en voor verschillende kantoren, scholen en politieposten werden meubels en andere benoodigdheden aangemaakt, hersteld en aangekocht. IL. Straten, wegen, kaden en riolen. Aan de straten, wegen» kaden en riolen (onder de laatste te verstaan de open goten langs de wegen) in het stadsdistrict en aan de wegen in de buitendistricten werden de gewone onderhoudswerkzaamheden en herstellingen verricht. Van de zware en aanhoudende regens | in de laatste maanden van het jaar hadden de wegen in de J buitendistricten veel te lijden, zoodat voor het onderhoud van deze wegen meer moest worden besteed, dan daarvoor beschikbaar was gesteld. § 2. Water verschaffing. I. Putten. Een put, aanwezig op de aangekochte gronden I van Pannekoek in het 5de district, is als landsput ingericht, j Bovendien werd een nieuwe put op deze gronden gedolven ter j verkrijging van water voor den dam-aanleg. Deze put is op j een zoodanige plaats gedolven, dat hij van veel nut zal zijn voor de huurders van landsgronden, die zich in den omtrek : vestigen. Beide putten leveren goed drinkwater op. Verder werden de putten met hunne bedekkingen onderhouden en de werktuigen tot opvoer van water, zooveel noodig, ver- i nieuwd. II. Dammen. Met den stelselmatigen damaanleg in het 5de ' district werd voortgegaan. In het geheel werden 45 dammen met eene gezamenlijke lengte van 1996 M. en eene gemiddelde lengte van 44 M. op de landsgronden Dokterstuin, Pannekoek Barber en den daarnaast gelegen landsgrond aangelegd. Deze j damaanleg strekte zich uit over eene oppervlakte van 250 H.A. j landsgrond. Voortdurend gebrek aan werkvolk maakte het onmogelijk het werk met de gewenschte kracht voort te zetten en is oorzaak van het onverwerkt blijven van bijna de helft van het beschikbare ; bedrag. Na. het einde van den regentijd had, evenals in de laatste j jaren, de schouw der bestaande dammen plaats; deze werden, j waar noodig, hersteld. ( § 3. Baggerwerken, enz. Het Rifwater en het Waaigat, zoomede een gedeelte van de St. Anna-baai, werden door baggeren met den beugel zooveel mogelijk schoongehouden. Voorts geschiedde het gewoon onderhoud van de bruggen over het Rifwater. De baggerwerktuigen, benevens de vlotten, ponten en boeien werden in goeden staat gehouden.

! j i j

§ 4. Verlichting, seinposten, enz. Er werd gezorgd voor eene behoorlijke bediening van de | seinposten, van den vuurtoren, de havenlichten en de lichtboei

aan de St. Annabaai, van do vuurtorens aan Curac.ao's noordwestpunt en op Klcin-Cura^ao, van den Wfllenistoren en van don vuurtoren te Boca Spelonk op Bonaire, zoomede van het licht te Cerro ('olorado op Aruba. Door gebrek aan acetyleengas, tengevolge van de ongeregelde verbindingen mot het buitenland in deze ongewone tijden, kon de lichtboei aan de St. Annabaai niet doorloopend verlicht worden. Geregeld toezicht weid gehouden op het beheer der landsregenbakken, het verstrekken van water en het schoonhouden der kantoorgebouwen. § 5. Verbetering van de haten tan ('urncao. Het verbeteringswerk vordert regelmatig, doch langzaam. Evenwel laat het zich nog steeds aanzien, dat de werken tegen het einde van 1917 zullen worden voltooid. Met het Hnyward-baggervaartuig werd in het verslagjaar opgebaggerd3 4789 M3. stof, waarvan 1607 M3. aan de westzijde en 3182 M . aan de oostzijde van den havenmond. Met het oude baggerwerktuig werd verwijderd 2147 Ms. stof, waarvan 1435 M3. aan de westzijde en 712 M3. aan de oostzijde van den havenmond. Het voor enkele dagen ingehuurde baggerwerktuig van de Curac,aosche Handel-Maatschappij baggerde 94 M3. stof aan de westzijde van den havenmond. In liet geheel werd opgebaggerd 7030 M8. stof, waarvan 3136 M3. aan de westzijde en 3894 M3. aan de oostzijde van den havenmond. Volgens de peilingen, welke van 26—31 December werden verricht, werd3 in het verslagjaar in het geheel uit het gewenschte profiel 75443M . stof verwijderd, waarvan 4692 M3. aan de westzijde en 2852 M . aan de oostzijde van den havenmond. Op 1 Januari 1917 moest volgens deze peilingen nog verwijderd worden 43 889 M3. stof, waarvan 3 764 M3. aan de westzijde en 1 125 M . aan de oostzijde van den havenmond. De havenverbetering was op dat tijdstip zoover gevorderd, dat men eene vaargeul had van 70 M. (zeventig meter) breedte bij eene diepte van 9 M. (negen meter) onder Cur. peil. § 6. Verdere werkzaamheden. Op de Wilhelmina-school werd eene verdieping geplaatst, terwijl ten behoeve van het fröbel-onderwijs ook eene overdekte speelplaats bij de school werd opgetrokken. De voor de uitbreiding van de school benoodigde meubelen werden aangemaakt. Het huis n°. 6 aan de Werfstraat, door mevrouw de weduwe Jacob Penso aan de kolonie Curaqao geschonken om te worden verhuurd en uit de zuivere opbrengst daarvan eene uitkeering tot het volle bedrag dier opbrengst aan de armen der verschillende gezindten op Ouraqao te doen, werd ingericht tot behandeling van besmettelijke geslachtsziekten; de voor dit gebouw benoodigde meubelen werden aangemaakt. Een gedeelte van het gele-koorts-hospitaal werd ingericht voor de verpleging van lijders aan besmettelijke ziekten (andere dan geslachtsziekten). De waterplassen te Monte Berde werden in het belang van de volksgezondheid leeggepompt en leeggehouden. De weerkundige waarnemingen zijn geregeld geschied en maandelijks openbaar gemaakt. Op het gebruik van de op Curagao aanwezige stoomketels en op het onderhoud van de Koningin Emma* en de van den Brandhof-brug werd toezicht gehouden. Overigens werd bij de aanschaffing van bouwstoffen voor do eilanden buiten Curagao, hulp verleend.

K. POSTERIJEN, TELEGRAFIE EN TELEFONIE. De koers, waartegen de uit de kolonie Cura<;ao naar Nederland en de kolonie Suriname te verzenden postwissela worden af gegeven is herhaaldelijk gewijzigd en laatstelijk vastgesteld op 101 ] / 4 %• — Vgl- de in de P.B. n°*. 1, 2, 6,11,16, 22 en 40 op Handelingen der Staten-Generaal.

13 ij lagen.

1917—1918.

genomen besluiten van 24 en 25 Januari, 25 Februari, 23 Maart, 14 April, 26 Mei en 17 October 1916, houdende wijziging van het besluit van 6 December 1907 (P. B. n°. 46), ter uitvoering van het Koninklijk besluit van 29 Mei 1892 n°. 39 (P. B. n". 21.) Cur

II Met ingang van 1 October 1916 zijn de frankeer/egels van 15, SM»/ii 2r>' 8 0 •'" 5 0 c t s - e n V i i n f J-5'0 o n f 2 - 5 0 buiten gebruik gesteld en de nicuw-model-zegols van die waarden in gebruik gesteld. — Vgl. het In het P.B. n°. 23 opgenomen besluit van 27 Mei 1016, ter uitvoering van art. 14 van de verordening van 81 December 1880/10 April 1890 (P.B. 1-890 n°. 6). § 1. Posterijen. Een overzicht van het postverkeer van het eiland Curacao gedurende het jaar 1916, in vergelijking met dat in de vier voorgaande jaren, wordt gevonden in bijlagen R en S. Eene opgave van de inkomsten en uitgaven der posterij in in de laatste drie jaren is opgononien in bijlagen T en II. Het totaal dei' inkomsten voor zoover deze in de kolonie bekend zijn, beliep in het verslagjaar f 26 476,02 tegen f 29 325,045 in 1916, dat der uitgaven f 33 886,21 tegen f 32 716,06 in 1015. Ter overmaking door middel van postwissels werden op Curacao de volgende bedragen gestort: Xaar het buitenland: Nederland f 56 637,52» Denemarken 18,61 Deensche Antillen 1,45 Frankrijk 13,60 Nederlandsch-Indië 670,78 Suriname 43 352,65 Duitschland 18,63 — — f 100.708,24» Naar de andere eilanden der kolonie: Aruba f 14 534,085 Bonaire 3 538,465 St. Martin 1 200,445 St. Eustatius 1 056,485 Saba 039,515 f 21278,895 Samen . . . . f 121987,14 Op Curagao werd op postwissels, die aldaar ontvangen werden, uitbetaald: Uit het buitenland: Nederland f 10 844,735 Groot Britannië 584,21 Frankrijk 108,44 Nederlandsch-Indië 1098,275 Suriname 1816,74 f 14 452,40 Uit de andere eilanden der kolonie: Aruba f 43 936,15 Bonaire 18 211,58 St. Martin 54 852,63 St. Eustatius 18 636,245 Saba 17 681.045 f 153 317,65 Samen . . . . f 167770,05 Koloniale Postspaarbank. Ofschoon de druk van den Europeeschen oorlog ook in dit verslag nog goed voelbaar was, is er f 16 000 moer ingelegd dan teruggenomen. 1 ) § 2. Telegrafie, De rekening met de Compagnie franeaise des Cables Télégraphiques over 1915 wijst een opbrengst aan van f 114 762,14.. Daar dit bedrag f 48 762,14 meer is dan de som 1) BM ex. van M verslag van den toi stand en ile werking van Koloniale Postspaarhank over lftlti is ter griffie der Tweede Kamer nedcrgelegd, ter inzage van de leden.

van f 66 000, welke geheel ten goede van de maatschappij komt, heeft zij de helft der hoogere opbrengst of f 24 381,07 volgens overeenkomst, aan de kolonie uitgekeerd. De stand der rekening met de telegraafmaatschappij over 1016 is nog niet bekend; in het verslag van 1018 zal deze worden vermeld. Draadlooze telegrafie. De posten voor draadlooze telegrafie op Curacao, Aruba en Bonaire^varen voortdurend voor het openbaar verkeer in bedrijf. Met ingang van 1 Januari werd de post voor draadlooze telegrafie op Curacao opgeheven als marine-station en onder de Gouvernenients-posten gerangschikt. Van 18 tot 28 Juni werd de buitenlaudsche dienst door dezen post waargenomen voor de Compagnie franeaise des Cables Télégraphiques, aangezien do onderzee-kabel tusschen Curacao en Santo Domingo verstoord was. Het aantal verzonden telegrammen bedroeg: door Curacao. . . . . . . . 1066 met 18450 woorden; „ Aruba . . . . . . 850 „ 13 300 „ Bonaire 620 „ 12 315 „ en dat der ontvangen telegrammen: door Curacao 2028 met 33 819 woorden; „ Aruba 470 „ 7 806 . „ Bonaire 403 „ 7 310 „ Uit eene vergelijking met het voorafgaande jaar blijkt, dat het verkeer in het verslagjaar: wat het aantal verzonden telegrammen betreft: voor Curacao is afgenomen met 101 telegrammen met 6205 woorden; , / • voor Aruba is afgenomen met 91 telegrammen met 5364 woorden; voor Bonaire is afgenomen met 40 telegrammen en toegenomen met 411 woorden. wat het aantal ontvangen telegrammen betreft: voor Curagao is afgenomen met 38 telegrammen met 4322 woorden; voor Aruba is afgenomen met 94 telegrammen met 3986 woorden, en » voor Bonaire is afgenomen met 29 telegrammen en 1914 woorden. Het aantal verzonden en ontvangen telegrammen van schepen door den post Curacao is aanmerkelijk gestegen, alhoewel minder schepen de haven hebben aangedaan en eenige maatschappijen zelfs geen telegrammen wisselen met het oog op den oorlogstoestand. Verzonden door Curaqao in 1915 naar koopvaardijschepen: 153 telegrammen met 2434 woorden; in 1916: 213 telegrammen met 3487 woorden: toegenomen met 60 telegrammen en 1053 woorden. Ontvangen door Curayao in 1915 van4toopvaardijschepen: 400 telegrammen met 5534 woorden; in 1916: 579 telegrammen met 8350 woorden: toegenomen met 179 telegrammenen 2816 woorden. Daar juist het aantal telegrammen van en naar schepen, die het meest opbrengen, is toegenomen, zijn ook de inkomsten van den post, vergeleken met het vorige jaar, gestegen. Zie voor nadere bijzonderheden omtrent het verkeer bijlage V. § 3. Telefonie. Op 31 December waren aan het Cmagaosche telefoonnet 162 personen aangesloten, verdeeld als volgt: in het stadsdistrict. 144; in het 2de district 6, en in het 3de district . . .12. De lengte van het telefoonnet bedroeg toen 242 K.M. tegen 221 K.M. op 31 December 1915.

L. FINANCIEELE ZAKEN EN DOMEIN. § 1. Muntwezen. Hierover zijn geen bijzonderheden mede te deelen. § 2. Begrooting. In P. B. n°. 10 is afgekondigd de wet van 0 Maart 1916 (Staatsblad n°. 121), houdende definitieve vaststelling van de koloniale huishoudelijke begrooting van Curaqao voor het dienstjaar 1916.

§ 3. Belastingen. In P. B. n°. 47 is opgenomen de verordening van 2 December 1916, tot wijziging van de algemeene verordening I. U. en D. 1908 (P. B. 19Ö8 n°. 33), en in P. B. n°. 50 de verordening van 12 December 1916, tot wijziging van eenige belastingverordeningen.

15 § 4. Inkomsten van onderscheiden aard. Jn P. B. n°. 12 is opgenomen het besluit van 24 Maart 1916, tot wijziging van art. 25 van het besluit van 3 December 1908 (P. B. n". 62) tot uitvoering van de algemeene verordening 1. U. en D. 1908. In P. B. n". 56 is opgenomen de verordening van 26 Juni 1916, tot wijziging der verordening van den 5den November 1915 (P. B. n°. 67), houdende: 1°. regeling der emolumenten, welke door de ambtenaren van den burgerlijken stand in de kolonie Curagao worden genoten ; en 2°. bepaling van de som, welke voor het voltrekke^ van een huwelijk in een bijzonder huis moet worden betaald ten behyeve der armen. S 5. Ht/jwtheken en eigendomsovergangen. Ten kantore van den hypotheekbewaarder "op Curacao werden overgeschreven 89 akten. Voor verdere bijzonderheden aangaande deze akten wordt verwezen naar bijlage W en voor de verrichtingen van de Cura«.•aosche Hypotheekbank naar 8 2 van hoofdstuk N. Opgave van hypotheken en eigendomsovergangen op de overige eilanden der kolonie. Overgeschreven akten gedurende 1916.

60 33 29 St. Eustatius

. . . .

Hypothoken. Bestaande op ultimo December 1916.

B(jge| Doorgekomen in naald in 1916. 1916.

f

220 613 138 178 71614 33 538 ' 6156

f

469999

f

» 11 f

32Ó0 9300 1500

f

14 050

f

.

Bl(]ven bostaan op ultimo Docemberl916

3 630 5000 1625

f

10265

f

§ 0. Domein. Er werden op Curacao met 71 personen huurovereenkomsten gesloten, waarbij 108,02 H.A. grond in huur werden afgestaan. Deze cijfers waren voor 1915 onderscheidenlijk 124 en 123,52. Onder de afgestane pen-eden zijn er (enige,die vroeger tot de zoogenaamde gratis-perceelen behoorden of waarvan de loopende huur opgezegd of de vorige huurder overleden is. Aan de eigenaren van de plantage St. Kruis werd het naast die plantage gelegen stuk landsgrond, genaamd „Cabaljé", groot 95 H.A., in huur afgestaan tegen een jaarlijkschen huurprijs van f 40. Zes-en-twintig personen, die voor verplaatsing in aanmerking kwamen en die gronden op de nieuwe vestiging!' plaatsen hadden bekomen, hebben zich metterwoon daarop gevestigd. De politie waakte tegen het vernielen van houtgewas op het domein. B\jlage X geeft een overzicht van de verhuurde of verpachte gronden, van de verdeeling van die gronden naar de oppervlakte en van de betaalde en verschuldigde huurpenningen op Curagao, Aruba en Bonaire. Mededeelingen omtrent de putton worden gevonden in bijlage F en voor die betreffende de dammen wordt verwezen naar hoofdstuk B § 5 en naar hoofdstuk J S 2. De wijze van waterverschaffing op de andere eilanden is ook in hoofdstuk B § 5 vermeld. > Op Bonaire werden met 27 personen huurovereenkomsten aangegaan, waarbij 63,912 H.A. grond, of 21,4543 H.A. meer dan in 1915, werden afgestaan. Onder de in huur uitgegeven stukken grond zijn 8 perceelen, groot 19,33 H.A., waarvan de huur vroeger was opgezegd.

220133 142 478 71489 33 538 6166

In in in in

473794

eigendom werden afgestaan: het 1ste district een stuk grond van 1,20 Are; het 2de district twee stukken grond samen 2,6738 H.A.; het 3de district twee stukken grond samen 4 Are.

\

M. VERORDENINGEN OMTRENT AMBTENAREN. In P. B. n°. 26 is opgenomen de beschikking van 14 Juni 1916, n°. 478. houdende vaststelling van eene regeling der vergoeding voor reis- en teerkosten, gelijk mede voor verhuiskosten binnen de kolonie; In P. B. n°. 31 is opgenomen het besluit van 13 Juli 1916 houdende aanwijzing der ambtenaren, die in de kolonie Curacao belast zijn met het opsporen van de feiten, bij de Schepenuitvoerwet strafbaar gesteld; In P. B. n°. 34 is opgenomen het Koninklijk besluit van 9 Juni 1916, n°. 35, houdende machtiging op den Minister van Koloniën om de aan koloniale burgerlijke landsdienaren, wegens langdurigen dienst, verleende buitenlandsche verloven, in verband met den langeren duur der reis tusschen Nederland en zijne koloniën tengevolge van don huidigen oorlogstoestand, met ten hoogste twee maanden te verlengen, met behoud van verlofsbezoldiging; In P. B. n". 35 is opgenomen de beschikking van den 18den

September 1916, n°. 740, bepalende de opneming van het Publicatieblad van het Koninklijk besluit van den 18den Juli 1916, n". 6 tot wijziging van het Koninklijk besluit van den 29sten Augustus 1914 (Staatsblad n°. 436, Publicatieblad n°. 61), houdende bepalingen betreffende de commissie voor het geneeskundig onderzoek en de herkeuring van aan den dienst in de kolonie verbonden of daarvoor bestemd personeel. In de P. B. n os . 44 en 53 zijn opgenomen de verordeningen van 18 Augustus 1916, tot aanvulling van de verordening van 13 December 1898 (P. B. 1899 n°. 8), houdende vaststelling van een reglement op het vorleenen van pensioen aan burgerlijke ambtenaren in de kolonie Curacao, en aan hunne weduwen en weezen; In P. B. n°. 52 is opgenomen de beschikking van 13December 1916 n°. 975, houdende aanwijzing der ambtenaren, die in de kolonie Curacao belast zijn met het opsporen van de overtredingen van de Schepenwet.

N. HANDEL, NIJVERHEID EN LANDBOUW. 8 1. Handel en scheepvaart. Curacao. In de samenstelling van de kamer van koophandel en nijverheid is geen verandering gekomen. Zooals uit de cijfers van in-, uit- en doorvoer en van de scheepvaartbeweging moge blijken, is het verslagjaar, niettegenstaande de Europeesche oorlog bij voortduring belemmerend

bleef werken op de ontwikkeling van voorname economische hulpbronnen van het eiland, voor handel en scheepvaart niet ongunstig geweest. Met ruim f 1500 000 overtrof de invoer dien van het voorafgaand jaar en, al komt in deze vermeerdering f700 000 voor rekening van machinerieën enz. voor fabrieksnijverheid en mijnwezen (ingevoerd door de Cura<;aosche Petroleum Maatschappij

16 en de Santa Barbura onderneming), het verschil van ongeveer

f800000 wn'st onmiskenbaar op vooruitgang.

Tot een belangrijk hoogere waarde dan in 1915 werden o. a.

ingevoerd manufacturen, waarbij echter in aanmerking moet

worden genomen, dat niet alleen vermeerderde invoer, maar ook verhoogde prijzen de toeneming zullen hebben veroorzaakt. Aanzienlijk ten achteren bij 1915 bleef daarentegen de invoer van steenkolen. De reden hiervan is niet ver te zoeken, als op de afgenomen vaart tusschen Europa en Curae.ao wordt gelet'), waartegenover geen toeneming van do stoomvaart in andere richting staat. Omtrent den uitvoer, die eene, zij'het ook kleine, vermeerdering aantoont, (waarde in 1915 f 1 810 400 en in 1916 f 1 841 095) valt te wijzen op den sterk verminderden uitvoer van phosphorzure kalk, hoofdzakelijk wegens gebrek aan scheepsruimte, en op de hooge prijzen van steenkolen f uitvoer: 38 286 ton tegen f968 998; in 1915 onderscheidenlijk 50 782 ton en f764 058), voor namelijk ten gevolge van do hooge vrachten naar C'urac,ao. ook de doorvoer nam in niet onbelangrijke mate toe. Op het gebied van de stoomvaart is zoowel het aantal als de inhoud der schepen afgenomen. Daarentegen was de zeilvaart bijzonder levendig. Het aantal zeilvaartuigen, dat de3 haven van Curacao aandeed, bedroeg 1325 met 155 508 M inhoud, tegen 1024 met 128 590 lf« in 1915. Het aantal te Willemstad aangebrachte . en van daar vertrokken passagiers bedroeg onderscheidenlijk 5604 en 4403 personen tegen 4907 en 4885 in 1915. 3) Overige eilanden. De op deze eilanden betrekking hebbende cijfers over het verslagjaar toonen geen groote verschillen aan met die van het voorafgaande jaar. Alleen bij den uitvoer van St. Eustatius zij opgemerkt, dat het betrekkelijk groote verschil met 1915 toe te schrijven is aan het feit, dat er in dat jaar geen uitvoer van gezuiverde katoen plaats gevonden heeft. Gelieele kolonie. De volgende cijfers mogen een overzicht geven van den invoer uit en den uitvoer naar het buitenland van elk der eilanden van de kolonie afzonderlijk: Invoer. f

Curacao

St. Martin St. Eustatius . Saba

5 210 956 f < 355 749 289.367 152 800 63 286 81 661

Uitvoer. 1 841 095 346 735 135 578 43 101 43 407 8 433

Uitvoerige gegevens betreflende den in-, uit- en doorvoer van de verschillende eilanden der kolonie zijn opgenomen in de bijlagen IJ tot en met CC. Blijkens bijlage 1)1) werden al de eilanden der kolonie bezocht door 3157 schepen, metende samen 2 271 619 M*. bruto. De waarde van den invoer was f 1 488 379 grooter en het aantal schepen, dat de verschillende havens bezocht, 527 meer dan in 1915, doch de inhoudsmaat dier schepen 99 500 M*. minder. De waarde van den uitvoer en de omvang van den doorvoor waren onderscheidenlijk f 7 9 936 en 1255. ton van 1000 K.G. grooter dan in 't voorgaande jaar. §

Van het krediet, dat de Regeering, bij het begin van den oorlog, ten behoeve van de bank bij do heeren Boissevain & Co. te New-York heeft geopend, behoefde de bank in 1916 geen gebruik te maken. De wisselkoers op Nederland, die in Januari van het afgeloopen jaar tot zelfs T'/g pet. boven de pariteit was opgeloopen, kon daarna goleidelhk tot 1 pet. boven pari worden teruggebracht. Hij bleef, in verband met de schommelingen van aden guldenkoers te New-York zich bewegen, tusschen ] en l / 2 pet. agio; thans bedraagt het agio 1 pet. De wisselkoers op New-York bleef het geheele jaar laag. Hij werd in ; het begin van 1916 op l'/ s pet. disagio gesteld en bedraagt thans 1 pet. beneden wisselpariteit. De beperking, welke de bank zich wegens de tijdsonistandigheden in haar bedrijf heeft moeten opleggen, had tot gevolg, dat er een groot kassaldo renteloos is blijven liggen, hetgeen ook het winstcijfer heeft gedrukt. In verband met do sterke vraag naar ruilmiddelen van klein bedrag, besloot de Bank, aangezien het raadzaam voorkwam den voorraad Nederlandsche zilveren munten in kas te houden, de biljetten van f 2,50 en f 1, die vóórdien zooveel mogelijk aan den omloop waren onttrokken, weder uit te geven. Een bedrag v n f 75 000 aan bankbiljetten van f 50 en f 25 is in verband daarmede afgezonderd. Kasrekening. Op eind December bedroeg de kasvoorraad f 396 006,15, en wel: aan bankbiljetten f 44 347,50 „ Nederlandsche 10-guldenstukken . . . 50 220,— „ gangbare vreemde gouden munten . . 208 355,05 „ Nederlandsche zilveren munten. . . . 93 083,30 bronzen pasmunt 0,30 v ' • f 396 006,15 Kapitaalrekening. Deze rekening heeft geen verandering ondergaan. Het kapitaal bleef bepaald op f 350 000. Reservefonds. Dit bedroeg op eind December 1915 f 63 979,75. Hiervan werd een bedrag van f 1 239,50 aan ingetrokken bankbiljetten afgeschreven. Thans bedraagt dit fonds f 62 740,25. Gedisconteerde wissels. Er werd een bedrag van f 47 200 opgenomen en f 152 744 afbetaald. Uitstaande bleef op eind December f 143 715. Gelden in deposito. Deze bedroegen op 31 December f4 529,505. Hijpotlwekrekening. Op 31 December 1915 bedroeg het saldo van de op hypotheken uitgezette gelden ten gunste van de Curacaosche Bank f 121751,75. In 1916 werd hierop f 2478 afbetaald. Landbouwkrediet. Hierop werd f 2 737,50 afbetaald. Nieuwe kredieten werden niet verleend. Het saldo bedroeg op einde December f 5 092. Bankbiljettenrekening.

Nijverheidkrediet. Van de tot eind December 1915 opgenomen trelden a f 14 875 is in L916 f 4250 afbetaald, zoodat nog f 10 625 bleef uitstaan. Getrokken wissels. Aan wissels werd verkocht: op Nederland f 355 077,78 „ New-York \ 79 400,37r' f 434 478,15r'

Bankwezen.

De Curaraosche Bank. De omstandigheden bleven van dien aard, dat ook in 1916 de werkzaamheden van de bank beperkt moesten blijven tot het discontceren van wisselbrieven en het

afgeven van wissels.

De inwisseling van bankbiljetten bleef opgeschort, terwijl het bankbiljettenkapitaal, dat bij het uitbreken van den Europeeschen .oorlog met f 200 000 moest worden verhoogd, gehandhaafd bleef op het toen vastgesteld bedrag van f (300 000. M In 1916 werd de hav
Hierin kwam geen verandering.

Interestrekening.

Aan rente ontving de Bank f 17 107,535

Gouvernement van Curacao. Aan het Gouvernement van Curaqao werd geld verstrekt tot een bedrag van f 43 000. Bovendien werd door tusschenkomst van het agentschap van de bank te New-York aan leveranciers van het Koloniaal Bestuur eene som van f 128 533,95 uitbetaald. Het saldo der leening bedroeg op eind December 1916 f 171555,18. Winst- en verliesrekening. De zuivere winst was f24 403,84, welk bedrag in de koloniale kas is gestort. Bijlage EE bevat den balansstaat op eind December 1916.

Dr Cura\amcht hypotheekbank. Omtrent den stand van zaken kan tiet volgende worden medegedeeld: Uitstaande hypotheken op BI December 1915 , f Verleende hypotheken . . .

1 121778 121433

f

1243 211 78871

f

l 169840

Uitstaande Interesten <>p 81 December 1915 . f Interesten op hypotheken over 1916 . . . .

r.7 718 58321

f

126089 50 097

f

<;o 342

Afgeschreven Blijft uitstaande op BI December 1916 . . .

Afbetaald Blijft uitstaande op 81 December 1916 . . .

bestemd tot het ultkeeren van dividend naar reden van f 20 per aandeel. Ei' weiden negen aandeelen overgedragen. Mudnro's bank. Tot het beheeren van deze bank is een naamlooze vennootschap met een volgestort kapitaal van f 1 000 000 opgericht De bank belast zich niet alle geldelijke zaken, bet drijven van wissel- bank- en commissiehandel, net vertegenwoordigen van levens*, zoe- en brandverzekeringen, het nemen van aandeelen in maatschappijen en voorts met het honden van een spaarbank. De bank ving op 1 Januari 1917 niet hare werkzaamheden aan. De weeefcdmer op St. Martin, liet saldo in kas bedroeg op 31 December 1915 f 1 582 Ontvangen aan reine oo f Commissieloon en schrijfbehoeften

1 r.72 18

Van de winst over liet jaar L916, bedragende f 18061, werd In kas op 81 December 1916 f 1051 f HOOO aan dividend uitgekeerd on f 400 onder de ambtenaren der Instelling verdeeld, terwijl liet overschot werd geboekt aan Kapitaal op hypotheek uitgezet 1 400 de credit-ztjde onder het hoofd winst* en verliesrekening, waarvan het saldo op 81 December 1916 f 109 283 bedroeg. Totaal bedrag in beheer f 8054 In een buitengewone algemeene vergadering Is besloten aan S '-'<. Xijinlteid. twee schuldenaren van de bank, die in de aanzuivering van interesten ten achteren waren, uitstel van betaling van het llynwezen. In het verslagjaar werd aan één persoon voor verschuldigde tot einde December 1917 te verleenen. onder be- den duur van 3 jaren vergunning verleend tot het doen van ding, dat de betaling dier interesten zou worden gewaarborgd opsporingen naar delfstoffen op een op Curacao gelegen terrein, door nog twee trust-certiflcaten van de Trustmaatschapplj waarvan de oppervlakte werd geschat op 81 H.A. Curacao II. te Amsterdam. Voorts werd nog besloten de bedragen, Van de plantage Santa Barbara op Curacao zyn met 7 schepen waarmede de hij de/.e instelling verbonden trustcertiflcaten bij 14 468000 K.G. phosphorzure kalk eerste klasse uitgevoerd, anderen waren bezwaard, voor rekening van de debiteuren af waarvoor aan de koloniale kas f 7 812 aan uitvoerrecht is te lossen. betaald. Van het in 1915 geleden verlies wegens de invordering der De Aruba Goud Maatschappij voerde 1103 gram goud en hypotheek op de plantage Groot 8t. Martha. werd, ter vereffening 2908 gram zilver uit. onderscheidenlijk ter waarde van f 1 820 dier schuld, f 3032 ontvangen. en f 117. Aan belasting op grondeigendommen betaalde de <'uracaosche Tot ongeveer de helft van de maand April ging de maathypotheekbank f 1008. schappij door met het bewerken van de verschillende mijnDe gpaar- en beleenbank op CurQjQOO. Üe balans over hetgangen en met den opkoop van erts van de stukwerkers, maar chemicaliën en enkele machine-onderdeelen kon 66ste huishoudelijke jaar van 1 Juli 191-5 tot en niet 30 Juni uitgebrekaan Int ingeleverde erts niet worden verwerkt. 1910 sloot met een eindcijfer van f 022 880. Daar de maatschappij voorts niet over voldoende kasmiddelen De kosten van beheer en kleine benoodigdheden beliepen kon beschikken, heeft zij in de maand Mei alle werkzaamheden f 8699. moeten staken en de meeste beambten ontslaan. Op de in de maanden November en December 1915 verkochte Op de werkplaats te Balashi iigt een hoeveelheid van ongepanden, waarop aan kapitaal en interest f 2469 verschuldigd veer 800 ton rijke gouderts, dat om genoemde redenen niet kan worden verwerkt. was, is een verlies van f 97 geleden. Gedurende het jaar is een bedrag van f 16 860 op hypotheken Het laat zich niet aanzien, dat hei werk weer spoedig zal uitgezet en f 21050 op hoofdsom, benevens f 26 877 aan interest kunnen worden ter hand genomen. daarop afbetaald. Op obligaties werd f 14000 uitgezet, op hoofdsom Aan de koloniale kas werd voldaan: f 18 584 ontvangen en aan interest f 7 108. Het bedrag op panden uitgezet bedroeg op het einde van het wegens concessierecht f 500 boekjaar f 79 898; aan kapitaal en interest werd f s7 02^ afbeuitvoerrecht 89 taalii. V/ pet. aandeel in de zuivere winst . . 6 liet saldo in kas op 30 Juni bedroeg f 20 584. t De stortingen waren verdeeld als volgt: f 545 van f 0.25 tot f 0,50 14' Hij het uitdiepen vai n put op landsgrond in het 3de 0.50 .. 2,50 458 district op Bonaire werd op een diepte van ongeveer 10 M. een steensoort ontdekt, die bij een op Curacao verricht scheikundig 2.50 ,. 5,— 909 onderzoek 3 pet. tot 5.7 pet steenkolen scheen te bevatten. 5.— „ 10.— 731 Een hier te lande ingesteld deskundig onderzoek toonde aan. 10.— „ 25.— 1040 dat het ontvangen gosteenteinonster is een koolhoudende 25.— .. 50.— 886 kalksteen, die echter geen recht heeft op den naam van steen kool. zij het onder bijvoeging van de omschrijving ..onzuivere". 50.— „ 100,— 152 Hoewel zulke koolhoudende kalksteenen zeer algemeen in steen* 100,— .. 250.— 00 kolenmijnen afwisselend met de werkelijke koollagen, voorkomen, 250.— _ 5CX>.— 33 vormt de overweging, dat lang niet altijd bij zulke kalksteenen ontgiubare kool voorkomt, voorloopig een beletsel tegen een „ 500,— en daarboven 59 nader onderzoek van landswege niet het 008 "P de daarmede Samen . . . 3768 gepaard gaande kosten. Voor de voortzetting van het voormeld deskundig onderzoek is Van de netto-winst ten bedrage van f 6289 werd f 629 op intitsschen opgave van nadere gegevens uit de kolonie verzocht. Hoedmnjjverheid. De omstandigheden, waarop in dit verband inde het reservefonds overgeschreven, f 3060 ten bate van de rekening dnbieuse debiteuren afgeschreven en het overschot van f 2600 twee naast voorgaande verslagen werd gewezen, hebben "ok in 1916 Handelingen der Sta ten-Generaal.

Bijlagen.

1917—1918.

5.

Cur.

">

IS

baren uadeeligen Invloed op de boedenntyverheld doen gelden, echter niel zoozeer op technisch gebied, dan wol op de uitbreiding van het bedrijf. V( ' 1 '' plannen konden wederom niet worden Uitgevoerd.

De Europeesche oorlog vormde een beletsel tegen de toeneming van den uitvoer van stapel* en mlddelaoort-hoeden. Naar l-Yankrijk «M ' Duit.-clilaiul had er in hot geheel geen uitvoer plaats; de uitvoer naar Engeland liep van 82 245 dozijn, ter waarde van f 142 996. in 1916 terug tol 18992 dozijn ter waarde van t' 65 291. Door de ais gevolg daarvan afgenomen mededinging "i> de markten voor de Curacaosche hoeden hebben de Vereentgde staten van Amerika, waartoe zich de uitvoer bijna uitsluitend heeft in puaId. de markt ten volle kunnen beheerachen, en tengevolge daarvan zijn de prijzen van de voormelde hoeden* soorten gedurende liet geheele jaar vrijwel onveranderd gebleven. Eene verbetering van die prijzen kan uit den aard der zaak sleehts hij herleving van de mededinging op de verkoopmarkton werden tegemoet gezien. Tengevolge van die omstandigheden is het vlechten, en bijgevolg ook de uitvoer, van stapelhoeden. vergeleken niet de uitkomsten van 1918, afgenomen. De vlechtsters hebben zich meer toegelegd op het vervaardigen van tijne en van middelsoort-hoeden, waarmede zij betere, meermalen zelfs zeer goede, verdiensten hebben gehad, [n verband hiermede kan vaneenigen vooruitgang van het bedrijf worden gesproken, al toonen de uitvoercijfers ten opzichte van die hoedensoorten geen noemonswaardig verschil met die van het voorafgegane jaar. De verklaring hiervan is te zoeken in de omstandigheid, dat doortrekkende teizigeis veel fijne hoeden knopen, die een aanzienlijk bedrag vertegenwoordigen. Die horden verschonen, evenmin als andere goederen, welke die lieden in de verkoopwinkels koppen, niet in de uitvoerstaten. Het streven is daarom thans meer gericht op de bevordering van het vlechten van de betere hoedensoorten. De door den leider van het bedrijf daartoe in het werk gestelde pogingen zijn. zooals hierna zal blijken, niet zonder vrucht gebleven. De vorderingen in de bedrevenheid bij de vervaardiging deihoeden waren, blijkens de op de leergangen voor het vlechtonderwijs verkregen uitkomsten, op al de eilanden «Ie; kolonie, waar deze nijverheid beoefend wordt, maar vooral op Ciiragao en Bonaire, zeer bevredigend. Verschillende nieuwe vlechtwn'zen zijn met vrucht ingevoerd. Het aantal leergangen voor schoolkinderen nam met een viertal toe en bedroeg 81. Zij werden door 1010 leerlingen bezocht, verdeeld als volgt : Curacao . . 572 Aruba 155 Bonaire 108 st. Martin 'tl Ook de leergangen voor volwassenen in de stads- en in de buitendistricten der kolonie bleven aan do verwachtingen voldoen. Op Santa Rosa i2de district van Curacao) werd met 1 Maart een leergang voor volwassenen geopend, met "het doel aan de meisjes, die den leergang op de bijzondere school aldaar hadden afgeloopen, de gelegenheid te geven zich verder te bekwamen. Reeds nu kan met zekorheid gezegd worden, dat deze leergang ten volle aan het doel beantwoordt. De verkregen uitkomsten toch waren schitterend en toonen duidelijk aan hoezeer zoodanige leergangen deze volksnij verheid zullen bevorderen. Dit moge blijken uit de volgende opgave van de op voormelden leergang vervaardigde hoeden en de daarvoor verkregen prijzen. De hoeden worden gevlochten in het tijdvak van 1 Maart tot 80 November (met 1 December gingen de leerlingen met vacantie). 4 s t u k s van f .. 11 •i S .. ., 18 , n 11 •• •" 10 . 1 .. 11 i 10 «

1,50 per stuk = 1 " n = —> 2,50 .. r = 8,- R = •• n i,= . 5,— n r,.= r^ 7.50 0

6,— —')

20.89.— 44,— 50,60.— 75,—

i o , - per stuk z r f 12,50

„

„

—

1 5,—

»

n

ZZZ

20.25,-

„ .

n

tt

= —

40,—

,.

n

z=

80,— 50.— 75,— 100,— 75,— 120,—

f 822,— Door de opening op i Mei van drie leergangen voor volwassenen in eenige districten van Bonaire, is nog een gruote stap gedaan tot bevordering van het bedrijf op dat eiland. Aan het hoofd van elk dier leergangen staat een bekwame gediplomoerde hoofdvlechtster. Ook de op die leergangen verkregen uitkomsten waren boven verwachting goed. De oprichting van nog meer leergangen voor volwassenen in andere buitendistricten mag daarom zeer géwenscht worden geacht. Op den leergang te Pietermaai werden, nevens het gewone onderwijs aan vlechtsters, ook de opleiding van meisjes tot hdofd vlechtsters ter hand genomen. Aan 18 leerlingen werden bewijzen uitgereikt, dat zij met vrucht de lessen gevolgd hadden, en wel aan: 2 leerlingen van Curacao diploma D met aanteekening; 8 leerlingen van Curacao diploma D zonder aanteekening: 2 leerlingen van Aruba diploma D zonder aanteekening; 1 leerlinge van Bonaire diploma D zonder aanteekening; terwijl twee zusters Dominicanessen, onderscheidenlijk van St. Martin en Saba afkomstig, diploma <' en A behaalden, na evenvermelden leergang gedurende zeer korten tijd te hebben bezocht. Lezingen voor de vlechtsters werden meermalen gehouden. • )ok in 1916 deed gebrek aan goed stroo zich meermalen gevoelen, dQCb gelukkig slechts voor korten tijd, zoodat er geen stremming is gebracht of werkeloosheid veroorzaakt. De omstandigheid echter, dat niet steeds over stroo van goede hoedanigheid kan worden beschikt, zal op den duur een belemmerenden invloed op de hoedenmjverheid kunnen hebben. De behoefte aan zoodanig stroo zal zich toch meer en meer doen gevoelen nu het aantal vlechtsters, dat zich bezig houdt met het vlechten van fijne en middelsoort-hoeden, met den dag toeneemt. Het is daarom een allereerste eisch den aanvoer van stroo van de gewenschte hoedanigheid blijvend te verzekeren. Naar mag worden verwacht, zal zoodanig stroo mettertijd uit Suriname kunnen worden verkregen. De leider nam verscheidene proeven met uit die kolonie afkomstig Maurititis-stroo. Daarmede zijn nu eens zeer goede, dan weer minder goede, soms zelfs zeer slechte uitkomsten verkregen. Naar het schijnt wordt het van het vlechtcomité in Suriname afkomstig stroo niet op een en dezelfde Wijze bereid. Met het van den houtvester in die kolonie, den heer Gonggrijp, ontvangen stroo, dat bereid was volgens de aanwijzingen van den leider op Curacao, heeft deze tot nu toe de beste uitkomsten gehad. Enkele hoeden, uit dat vooraf gebleekte stroo gevlochten, hebben een glanzend witte kleur behouden. Vordert! bijzonderheden omtrent deze nijverheid zijn vervat, in de bijlagen FF tot en niet II.

Scheeptbouw. Op Curacao werden een lichter van 800 ton en een schoener, op Aruba een schoener en twee vis.schersvaartuigen, op Bonaire een schoener en zes kotters en op St. Eustatius een kotter gebouwd. Zcebrkvan. Er werden op Curacao 8, op Aruba 11. op Bonaire 11, op St. Martin 2, op St. Eustatius 3 zeobrieven en op Saba 1 zeebrief afgegeven. Visscherij. In dit bedrijf is in het verslagjaar geen verandering gekomen. Op zeer ongeregelde tijden werden uit Aruba naar Curacao uitgevoerd 1574 dozijn gezouten visch en 1(589 stuks venene visch, onderscheidenlijk ter waarde van f 8000 en f 1600. De aanvoer van versche visch voor plaatselijk gebruik op Aruba was steeds voldoende. De visschers van Bonaire konden ook in dit verslagjaar ongestoord hun bedrijf in de Venezolaansche wateren bij de Avesen Ro<|Ues-eilanden uitoefenen.

19

Evenals in vorige jaren leverde de vlwcherrj ook dit Jaar aan de bevolking van het dorp Simpsonsbaal op 8t Martin eed winstgevend bedrijf op. De opbrengst der visseherij op 8t, Eustatius en Saba was uitsluitend voor plaatselijke gebruik bestemd. Vissclierij kredieten. In 1917 zal een nieuwe regeling worden Ingevoerd om de afbetaling der verleende vissclierij•kredieten beter dan tot nu toe geschiedde, te verzekeren. Ken geregelde afbetaling der voorschotten zal daardoor worden bevorderd. SpontenteeU. Omtrent de proefneming met het stekken van sponzen door dr. I'. J. van Breemen, waarvan in het vorige verslag melding is gemaakt, kan het volgende worden medegedeeld. Ten aanzien van de levensvatbaarheid der stekken viel bij de verschillende groepen nog al groot onderscheid op te merken. Van de partyen, waarbij naast een goeden grondvorm van de stek ook op den natuurlijken stand er van gelet werd. dus bij welke het in de moederspons bonedenwaarts gerichte deel van de te snijden stek als aanhechtingsvlak voor de laatste gebruikt werd. gingen geen exemplaren verloren. Hij de andere, waarbij deze voorzorgen opzettelijk achterwege gelaten weiden, gingen verscheidene stekken te niet. Voorts werd onderzocht het herstellingsvermogen van stukken spons van willekeuriger! vorm met zeer groote snij wonden, zooals bijv. van die stukken, welke bij het verdeelen van de sponzen als afval overblijven. Dit vermogen bleek soms nog krachtig genoeg om de stek tot een sponsje van gewonen vorm te doen opgroeien, maar in de meeste gevallen stierven zulke stukken na zeer korten tijd zonder geheeld te zijn. Zooals te verwachten was, namen de stekken gedurende het eerste jaar weinig in grootte toe. Bij de aanvankelijke ongelijkheid der stekken naar vorm en afmetingen valt het moeilijk de toeneming in omvang op eenigszins nauwkeurige wijze uit te drukken en dient men zich bij een algomeenen indruk te bepalen. De vijver zelf bleef in goeden staat verkeeren, terwijl de gesteldheid van den bodem verbeterde door het bloot komen van de grovere bestanddeelen. Zoutwinning. Curagao. Uok in het afgeloopen jaar kwam geen verandering in de zoutmarkt. De uitvoer uit de opgeslagen voorraden was iets grooter dan het jaar te voren. De nieuwe oogst viel tegen. Vooral de vroeg ingevallen najaarsregens waren oorzaak, dat verscheidene ondernemingen geen zout konden garen. Volgens van belanghebbenden ontvangen opgaven werd in het 2de district 2 999 000 K.G. zout geoogst. Hiervan en van den voorraad in 1915 ten bedrage van 39(5 500 K.G. zijn ongeveer 851500 K.G. weggespoeld en 195 000 K.G. verkocht. Eind December bleef er een hoeveelheid van ongeveer 2 349O00 K.G. oveiv . Tn het 3de district is er geen zoutoogst geweest. En slechts op drie plantages in het 4de en 5de district heeft men zout geoogst. Een opgave hiervan is niet verkregen kunnen worden. In het geheel is er 2 407.000 K.G. uitgevoerd. Aruba. In dit bedrijf' i s ' geen verandering gekomen. Het gewonnen zout wordt voor plaatselijke behoefte, vooral bij de vissclierij, gebruikt. Bonaire. De hoeveelheid van het uit de pannen ter Lage .Westkust verkregen zout was 1 560 390 K.G. grooter dan in 1915, toen zij 3 144 570 K.G. zout opleverden. Uit gebrek aan werkvolk werd te Slagbaai slechts 325 000 K.G. zout gegaard. De uitvoer beliep 3 748 000 K.G., d.i. ongeveer de helft van dien in 1915. Ten deele is dat aan gebrek aan scheepsruimte toe te schrijven. De zoutpannen ter Lage Westkust leverden: zout op~r Er was aanwezig op 1 Januari

4 704 960 K.G. 6 510 030 „

Samen ... .

11215 890 3 046 940

Bleef in voorraad eind December

8 168 950

Verkocht werd . . . . .

Onder het verkochte is begrepen

eene hoeveelheid

van

14 430 K.(f. voor plaatselijk verbruik. De zoutpannen te Slagbaai leverden . . . zout op. Er was. aanwezig op 1 Januari 8900097 K.O.. te verminderen met I 800000K.G. wegens

828000 K.G.

bij vergissing verstrekte onjuiste opgaven in

vorige jaren, volgens mededeellrig van den administrateur, of Samen

. . . .

Verkocht werd Bleef over of na aftrek wegens wegsmelting van.

. .'

2000097

.,

2926097 780800

.. .,

2 141 797 .. li)4 7i»7 ., 1 960000

..

Ui' verkregen prijzen waren iets beter dan In het vorige jaar, n.1. per vat van ± 130 K.G. gemiddeld f 0,40 voor dat der pannen ter Lage Westkust en gemiddeld f 0,50 voor dat van Slagbaai. Het gemalen zout. afkomstig van de zoutpannen te Slagbaai, deed op Trinidad en op de andere eilanden der Antillen een beteren prijs, n.1. f 1 per 100 K.G.

De verscheping had plaats naar Noord*Amerikaansche havens, l'orto Bico en de Kngelsche en Fransche Antillen. De pannen op beide ondernemingen verkeeren in vrij goeden staat. Van de pannen, toebehoorende aan den beer Craane, weid geen zout gegaard en ook niet uitgevoerd. Van de aldaar aanwezig kleine hoeveelheid van 1 l o l 10 K.G. werd 910 K.G. verkocht voor plaatselijk verbruik, zoodat

109 200 K.G. op eind December In- voorraad bleef.

S*. Martin. De uitvoer bedroeg 2468000 K.G. tegen 3042OO0 K.G. in 1915. Uit de kleine concessies werden 40 000 en uit de ïioote concessies 3 476 vaten van 130 K.G. geoogst. Waterwerken op < 'urarao. De coiuessionarisse voor de Curaca<>sche waterdistillatieinrichting heeft bij de mede door haar beheerde electrische centrale een nieuw gebouw opgetrokken, waarin alle werktuigen, benoodigd voor de distillatie, zijn overgebracht met het doel om hiertoe van den stoomketel der centrale gebruik te maken. Door die regeling is zij in staat het water goedkooper te leveren. Electrische inrichting op Curagao. Uit bedrijf had in verband met de hoogere steenkolenprijzen en hoogere loonen. tengevolge waarvan het tarief voor de verstrekking van licht verhoogd.is moeten worden, met eenigen tegenslag te kampen. Desniettemin is het aantal lichten met 227 toegenomen. Het winstcijfer was echter gering Het aantal lichten bedroog: In 1912 2773; ., 1913 30S6; ., 1914 3199; .. 1915 3456: .. 1916 • . 3683. In de straatverlichting wordt voorzien door 259 electrische lampen. Ijsfabriek op CurafOO. De verkoop van ijs aan stoomschepeii is gering geweest, omdat de haven door een kleiner aantal stoomers dan in vorige jaren is bezocht.'De uitvoer bedroeg in 1912, 1913, 1914, 1915 en 1916 onderscheidenlijk 216, 194. 163, 138 en 150 ton van 1000 K.G. Door de stijging van den steenkolonprijs en van de vrachtprijzen van benoodigdheden voor de werktuigen heeft het bestuur der fabriek zich verplicht gezien den prijs van het ijs van 10 cent op 14 cent per K.G. te verhoogen. Tengevolge daarvan is het binnenlandscb verbruik sterk afgenomen, en zijn de inkomsten der fabriek verminderd, zoodat ook in dit bedrijf de verdiensten belangrijk minder zijn geweest dan vroeger.

1

20 Coöperatieve Vereeniging en Nijverheid op Curafao. Do ver-met de herstellingen, welke verscheidene zeilschepen daar ondereenlgfng voorde 18888 K.G. zool leder in on vervaardigde gingen, zoodanig uit, dat alleen met de motorsloep „i'ocahontas", die den dienst tuaachen de werf on do haven onderhoudt, hierin r>i 608 paren alpargataa (lnlandach schoeisel). Voorts werden verwerkt 5-23 K.n. staalvezel, 912 KM. tarwe* niet kon worden voorzien. De bouw van een tweede sleep meel en 88 L. alkobol voor de bereiding onderscheidenlijk van boot mot belangrijk grooter .sloopvermogen werd ontworpen en touw. vermicelli en likeur, in hoofdzaak voor plaatseiyk gebruik. voorbereid. N.iar de andere eilanden der kolonie werden uitgevoerd 86 K.G. Als gevolg van dit toenemend verkeer werd eenlge uitbreiding touw. 112 K.G. vermicelli en 75 L. likeur. Uitvoer buiten de van de werf noodzakelijk. Kr werd daarom tol den aanleg van twee nieuwe werven in het Schottegat—een booosteu en een kolonie had niet plaats. Aan loontrekkende leden werd uitbetaald een som van f 12 405 bewesten de .lulianawerf—besloten, en met den aanleg daarvan een begin gemaakt. en aan werksters buiten de vereeniging f 2147. Bij het vervoer van steenkolen werden bij wijze van proef Aan de leden der vereeniging weid een dividend van 10 pet. vrouwelijke arbeidskrachten aangewend. Deze proef slaagde uitgekeerd: hij het reservefonds is f 4475 gevoegd. gied en bleek in eene behoefte te voorzien, daar vele mannen l.nni- en kleurstoffenfabriek op Cnra<;uo. Deze naamlooze elders beter betaalden arbeid konden vinden. vennootschap heeft ten dool: het oprichten, drijven enexploiteeren Curacaotcht Handel Maatschappij. GurafttO. De aan deze van een looi- en kleurstoffenfabriek, den verkoop van de verkregen maatschappij toebehoorende inrichtingen hebben tengevolge van voortbrengselenen hel verrichten van die handelingen, welke met de exploitatie van een looi- en kleurstoffenfabriek verband houden. den oorlogstoestand slechts weinig belangrijke veranderingen Zij kan "uk deelnemen in ondernemingen, welke een gelijk doel ondergaan. Wegens de daaraan verbonden hooge kosten kon aan het voor* hebben of in ondernemingen, welke voor de uitoefening van het nemen tot het recht maken van het kadefront van de kleine bedrijf bevorderujk zijn. werf geen uitvoering worden gegeven. Het maatschappelijk kapitaal der vennootschap bedraagl f 3(MK)00. verdeeld in 600 aandeelen van f 500 elk. Bnnj Koningin Emma e/er Nederlanden. Curafao. De groote Directeuren zijn de hoeren O. A. Winkel en David de herstelling, waarmede in 1915 een aanvang was gemaakt, werd Marchena Jr. ten einde gebracht, zoodat do brug nu in goeden staat verkeert. Van deze verbinding tusschen het oostelijk en het westelijk Struisvogelpark .Albertina" op Curst^ao. Over het algemeen gedeelte van Willemstad wordt een zeer druk gebruik gemaakt. breidt liet park zich voortdurend uit. Van de in 1916 gehoren De gunstige uitkomsten in het afgeloopön verslagjaar ver24 kuikens, stierven Br 10. Ook enkele sterfgevallen onder do andere vogels kwamen voor. In hot verslagjaar werden voor kregen, waren voornamelijk toe te schrijven aan hot toenemend het eerst vogels naar het buitenland verkocht, n.1. twee vogels verkoel met automobielen. De ontvangsten en uitgaven bedroegen onderscheidenlijk van anderhalf jaar naar Venezuela. f 81974.en f17409. Het aantal vogels bedraagt 50. De verkoop van voeren neemt gestadig toe. Hel park mocht Van den Btvmtthof-brug. üuracao. Deze dienst wordt gedreven zich ook verheugen in eene toeneming, van het aantal betalende door de te Amsterdam gevestigde „Maatschappij tot exploitatie bezoekers, dat gemiddeld één per dag bedroog. van den ('uraeaoschen Haven en Brugdienst". Die onderneming Wegens den mislukten maisoogst moest er droogvoer aango- omvatte oorspronkelijk ook het onderhouden van eenegemeenkecht worden: groenvoer was op de plantage steeds ruim schap voor personen en goederen tusschen het oostelijk en het voorhanden. westelijk deel van Willemstad. Sedert langen tijd is deze tak van dienst echter gestaakt, zoodat de dienst beperkt bleef tot Stoomvoasscherij op Curafao. In de inrichting en werkwijze dien van de brug over het Waaigat. van deze onderneming is geen verandering gekomen. De bruto inkomsten over 1914, 1915 en 191t> waren onder* De werkzaamheden zijn echter door het verminderde stoom* scheidenlijk f7233, f3486 en f8287, on de op Curaoao gedane vaart- en passagiersverkeer belangrijk afgenomen. uitgaven onderscheidenlijk f1837, f823 en f2147. Het ligt in het voornemen om verschillende verbeteringen De geringe inkomst over 1915 is oen gevolg van do tot voraan te brengen zoodra do tijdsomstandigheden het toelaten. nieuwing van de brug in dat jaar verrichte werkzaamheden, Nieuwe werf. Curafao. Evenals in vorige jaren werd van waardoor het verkeer daarover gedurende het grootste gedeelte deze werf hoofzakelijk gebruik 'gemaakt als opslagplaats voor van het eerste halfjaar gestremd is geweest steenkolen. De opslagplaatsen voor doorvoergoederen worden Steenbakkerij op Bonaire. Er was groote levendigheid iir dezen met oen groote loods uitgebreid. tak van nijverheid gedurende het verslagjaar. Tal van werklieden, Werf Motet, üuracao. Deze werf word in den loop van hot zoewel mannen als vrouwen, vond er gedurende een groot deel verslagjaar door de firma 8. E. L. Maduro & Sons van den beer van hot jaar geregeld werk. J. (.ioddon aangekocht. Kene groote bestelling van baksteenen voor de „Curacaoscbe Ben uitgestrekt stuk water werd aangeplempt en de kade Petroleum Maatschappij" werd in bekwamen tijd uitgevoerd. recht gemaakt. Het water langs die kade werd uitgediept, In het geheel werd haar eene hoeveelheid van 481460 steenen teneinde deze voor aanlegplaats voor groote stoomschepen geleverd, waarvan een gedeelte reeds in 1916. geschikt te maken. Op 1 Januari waren er aanwezig • • • + 14 000 steenon De opslagplaatsen werden uitgebreid ter vergemakkelijking van den opslag van doorvoergoederen, welke door vele schoeners In 191li zijn gebakken + 519225 aan de werf worden 'aangebracht. Samen . . . . + 588226 Voor rekening van de Curacaoscbe Petroleum Maatschappij zijn twee zeelichters, elk groot 800 ton, en bestemd voor het Uitgevoerd zijn naarCuracao 452 150 steenen overbrengen van rruwe olie uit hot buitenland, gebouwd. Deze on voor plaatselijk gebruik lichters zijn de i. root>te vaartuigen, die tot nu toe in do kolonie verkocht 5 075 werden gebouwd. Kon er van werd in November te water gelaten; de andere was op het eind van het verslagjaar nog 457 225 niet geheel gereed. Br bleven alzoo + 76000 „ Voorts werden nog vereisebte voorbereidende maatregelen | op einde December in voorraad. getroffen voor den bouw van een schip van 800 ton inhoud, de eerste driemaster en het grootste zeilschip, dat in de kolonie De levering aan de voormelde maatschappij geschiedde tegen zal zijn gebouwd. f 37.50 de duizend stuks voor de groote. en tegen f 25 voorde kleine soort, terwijl de prijs op Bonaire gemiddeld f 45 de dulianautrf. Curafao. In verband niet de omstandigheid, duizend stuks voor de eerstgenoemde en f30 voor de laatst dat voor het lossen on opslaan van doorvoergoederen over de j genoemde soort bedraagt. aan de haven gelegen werven moer dan vroeger word beschikt, werd van deze werf ais opslagplaats voor steenkolen veel meer \ St. Euêtatiu». De ..Cultuur Maatschappij der Kederiandscbe gebruik gemaakt dan in eenig jaar tevoren. Antillen" richtte een eigen kntoonhnis in on opende een klein* Het verkeer op de Julinnawerf breidde zich. mode in verband bedrijf van cassavostijfsel.

21 beter dagloon bij bovengenoemde maatschappijen dan bij de planten, en nemen daar wérk aan. D«! opbrengst van boonen en pompoenen was goed, die van

| 4. Landboujv en veeteelt. Landbouw, Curacao. Het jaar was, althans wat betref! de laatste helft, een zeldzaam goed regehjaar en deed voor de benedenwlndscbe eilanden een ruimen oogst verwachten.

meloenen en watermeloenen daarentegen slecht.

Veevoer was er in ruime hoeveelheid. Toch maken de geiten kudden, na ZUlh een goed regenjaai geen bijzonder ginistigeii indruk. De Curacaosche geit kan slecht tegen veel regen. Op de proefterreinen van Groot Kwartier ging de landbouw* De opbrengst van oranje&chillea was goed. De oorlog bleef kundige voort verschillende sorghiinis, groenten, bacoven, eu echter de markt drukken. Soms duurde liet langen tijd voordat voedergewassen te kweeken. eene partij kon worden verkocht op sommige plantages legde Zaden en stekken werden kosteloos of tegen een kleine veimen nieuwe oranjerieën aan ot' breidde de reeds bestaande uit. goeding aan groote en kleine planters afgestaan. Zoodoende De opbrengst der aloë was zeer bevredigend. De prijs was werd in menige behoefte voorzien. De ziekte in de dlvidivi-boomen is nog niet tot staan gekomen. wel lager dan het vorige jaar, doch voldoende om den ver DOUW | Vooral in het 2de en 3de district, sterven nog steeds boömen. winstgevend te doen zijn. Omtrent den uitslag van het onderzoek van het naar het DeparDe beste gronden voor de teelt van aloë zijn de kalkgronden. Op zwaardere, kleiachtige gronden gaat de aloë lang zon goed i tement van den Landbouw te Paramaribo opgezonden materiaal niet voort, ook niet op harde grulsgronden. Op sommige dezer van zieke dividivi-boomen was nog geen bericht ontvangen. laatste soort gronden leed dé aloë dit jaar. ook op Bonaire, — Een feit van veel belang voor den ('urai aoschen landbouw waar er overigens meer voor den verbouw geschikte gronden zijn j was de aanschaffing van een motorploeg van de bekende Avery en deze zich ook op landsgronden uitbreidde. — aan eene ziekte, i factory, Floria, III. in 't laatst van Augustus. welke rotting in den stam veroorzaakt. Denkelijk hebben de Het werktuig bestaat uit twee doelen, den locomotief en den vele regens hierop invloed gehad. Het water toch zakt. in de ploeg, welke laatste bij het ploegen door middel van een ketting bedoelde gronden niet zoo spoedig weg als in de kalkgronden en aan den eerste wordt gehaakt. de aloë is een droogland-gewas. De motor is van het 12 25 H.l'. type met twee cylinders en Een groot deel der sisalplanten van den landsaanplant op hooge-spanning- magneet vooi ontsteking en bezit een zoogeMundo Nobo schoot den bloemstengel. Vezeloogst had ook in naamde dubbelcarburateur, waardoor zoowel met petroleum als 1916 niet plaats. met gasoline kan worden gestookt. (Jasoline voldoet evenwel veel De aan de stengels gevormde jonge plantjes, bulbillen— het beter dan petroleum, daar veel meer kracht wordt ontwikkeld waren er duizenden en duizenden — werden kosteloos afgestaan en de cylinders er lang zoo spoedig niet vuil van worden. aan de onderneming der Eerste Sisal Cultuur Maatschappij De motor heeft een versnellingen de locomotief wordt bestuurd op Mount Pleasant, waar er uitgebreide kweekbedden mede 'met behulp van een wormwieloverbrenging. Op het veld worden werden bezet. Ook werden tienduizend plantjes aan do onder- de breede achterwielen, om slippen te voorkomen, voorzien van neming der Cultuur Maatschappij der Nederlandsche Antillen ijzeren voeten, welke in den bodem grijpen. op St. Eustatius verzonden. "De ploeg is een vijfgangsploog, d. w. z. bezit vijf scharen. Veel meer dan uitbreiding der kweekbedden had in de/ laatste . De diepgang kan gemakkelijk worden geregeld en men kan helft van 1916. op Mount Pleasant voornoemd, wegens gebrek ook minder dan vijf scharen laten werken. Op zware gronden aan werkkapitaal, niet plaats. Hoewel de uitbreiding der k\yeek- ; is het beter met 3 scharen te ploegen dan met vijf. teneinde bedden van veel belang is geweest, daar men later over een I niet te veel van den motor te vergen. groote hoeveelheid planten zal kunnen beschikken om in 't grootc Wanneer een der ploegscharen stuit tegen een steen of boom* veld uit te zetten, is het zeer te betreuren, dat de onderneming : wortel, welke niet doorgesneden kan worden, wordt het gevaar zulk een uiterst geschikt seizoen voor uitbreiding van den i van breken van de schaar voorkomen, doordat tengevolge van aanplant onbenut heeft, moeten laten voorbijgaan. I het breken van een metalen pennetje het geheele ploeglii liaain De sorghum-oogst — kleine mais — zal niet voldoen aan de j met de desbetreffende schaar achteroverslaat. Met weinig moeite verwachtingen, welke men er van mocht hebben gekoesterd ! wordt, het ploeglichaam weer in 'den juisten stand gebracht. en zal niet meer dan middelmatig zijn. Verschillende oorzaken j een nieuw pennetje geplaatst en bel werktuig voor verderen hehben hiertoe medegewerkt, in de allereerste plaats de rupsen i arbeid gereed gemaakt. plaag. In korten tijd werden, in het begin van den planttijd. Een groote tegenvaller is wel, dat de gasolineprijs zeer is groote stukken met sorghum beplanten grond geheel kaal ge- gestegen. vreten. Tegen die plaag is, als zij eenmaal is opgetreden, feitelijk De kosten van het werk zijn uit den aard der zaak voor niets te doen: afzoeken is veel te tijdroovend en daardoor veel verschillende stukken gronds zeer ongelijk. De aanwezigheid van te duur. ; boomstronken, wortels en steenen in den grond is voor het De plaag kan echter wellicht[worden voorkomen door een goede weikon zeer bezwaarlijk, tijdroovend en duur. en tijdige grondbewerking. Op Groot Kwartier, waar met den Telkens moet stilgestaan worden, maar de motor kan niet telkens motorploeg een gedeelte van den grond goed diep was omgeploegd. stopgezet worden, daar het weder in werking brengen dikwijls had men. althans op het geploegde gedeelte, niet den minsten l niet gemakkelijk en daarbij tijdroovend is. last van rups in de mais. — op ongeploegde gedeelten echter Een gevolg is dus overtollig gasolineverbruik. Ook op kleine veel. Niet alleen dat door flink ploegen veel insectenlarven en ! stukken gronds. waar aanhoudend moet worden gewerkt met poppen worden gedood, maar het gewas schiet op den bewerkten uit het werk gezette scharen op de niet ver van elkaar gelegen grond in het begin al dadelijk veel krachtiger op dan op den wendeakkers, is het werken tijdroovend en duur. onbewerkten en kan dus uit den aard der zaak aan schadelijke Het best en meest economisch wordt met den, motorploeg invloeden ook veel beter weerstand bieden. gewerkt op groote terreinen, welke vooraf zooveel mogelijk van Een tweede oorzaak van den minder goeden oogst is de Boomstronken, boomen, boomwortels en steenen zijn gezuiverd. vliegenplaag geweest, welke in gunstige regenjaren meermalen Dit laatste is slechts werk voor eens en men kan later op een optreedt. Vermoedelijk had men hier te doen met eene soort dusdanig gezuiverd terrein steeds zonder moeite voortwerken. „thrips", een zeer klein vllegacbtig insect, dat in den bloeitijd liet werktuig werd bet eerst gebruikt op den landsgrond Groot van de mais zich in groote menigte vertoont en dobloelkolven : Kwartier, waar bet een groote oppervlakte omploegde en prachtig uitzuigt, zoodat geen korrel kan worden gevormd. Vooral de weik "leverde. laat geplante sorghum ondervindt er den last van. de vroeg Bij wijze van vertoon werd ook op gronden van sommige — eind Augustus of begin September — geplante heeft al | particulieren geploegd. De uitkomsten zijn overal uitsteken,! korrel gezet voor de vlieg optreedt Ook te-gen deze plaag is 1 geweest. De na het ploegen uitgeplante mais scl t prachtig geen bestrijdingsmiddel bekend. |; op, schoonmaken en bakken der.jonge mais. anders een nood* In den laatsten tijd doen ook sprinkhanen schade. zakelijk, zeer duur en tijdroovend werk. was onnoodig. Thans In het tweede district was weinig geplant. Vele kleine planters | draagt de mais op alle geploegde gronden uitstekend. hadden werk gevonden hij de Mijmnaatscluippij ..Curacao" op De ploeg zal bij doelmatig gebruik ontegenzeggelijk een groote Santa Barbara of bij de Curaeaosche Petroleum Maatschappij aanwinst voor Curacao blijken te zijn. en lieten daarom het planten in den steek. Behalve een locomotief en de ploeg werden, met het oog op Ook sommige groote planters in dat district hebben wegens i den verren afstand der fabriek, ook onderscheidene waarlooze gebrek aan werkvolk weinig geplant De arbeiders hebben pen deelen aangeschaft Evenwel, in meer dan een opzicht werd de planter teleurgesteld. De dividivi-oogst viel zeer tegen. Gelukkig bleef de prijs vrij goed.

I

Handelingen der Staten-Gene:aal.

Bijlagen.

1!)17—1018.

•"..

('ur.

fj

•

oo

De commissie tot voorbereiding van de oprichting eener aardappelen. Ook werd er eenig stijfsel gewonnen. Wegens de landbouwleenbank op den grondslag van onderlinge hoofdelijke hooge prijzen, die gedurende liet jaar voor katoen verkregen aansprakelijkheid der leden verleende een bedrag van t' *205 werden, is men, in tegenstelling niet 1914, er weder toe overgegaan katoen te planten, in het geheel op 8i/ 4 akkers. aan nieuwe kredieten. Tengevolge van hel mislukken van den oogst van LD 16/1916

nebben de deelnemers niet naar behooren aan hunne .verplichting tot betaling van rente en aflossing kunnen voldoen. Van hot door liet Koloniaal Bestuur verstrekte kapitaal, dat

door schulddelglng in 1015 was teruggebracht tol t 13 440, werd een bod rag van t' 040, zijnde 4 pet van het oorspronkelijk kapitaal van f' 10 000. afbetaald.

Aruba. Niettegenstaande den gunstigen regenval In het seizoen 1918/1917 en de omstandigheid, dal er meer is uitgezaaid'dan in de laatste jaren het geval placht te zijn, zijn toch de uitkomsten van den landbouw niet zeer bevredigend. Velen

hebben ongetwijfeld een rijken oogst binnengehaald, doch vele

anderen hebben liet gewas op hunne tuinen geheel zien mislukken. Dit is in hoofdzaak liet geval metden mais-en boonenoogst. Op tal van tuinen is de vrucht door vliegen en honingdauw volkomen vernield. De pinda's, die. vooral in liet 4de district, in vrij groote hoeveelheden zijn uitgezaaid, beloven meer. De opbrengst van de rankgewassen is maar middelmatig. De regenval is voor deze planten te zwaar geweest. Zeer vele plantjes werden weggespoeld of zijn weggorot. De opbrengt van de zoete aardappelen, die in vrij groote hoeveelheden zijn uitgepoot, is bevredigend. Die van de groote rnais is ook zeer bevredigend, doch. aangezien betrekkelijk slechts weinigen dit gewas hebben uitgezaaid, is er van een algemeenen oogst daarvan geen sprake geweest. De aloë-oogst was, mede tengevolge van den Zwaren regenval, minder bevredigend. Het aloe-sap was waterig, en op vele tuinen kon niet worden afgvoogst. om het gewas niet aan verrotting bloot te stellen. De prijs van de hars in het buitenland was ook vrij laag, in vergelijking niet dien in de laatste jaren. De dividivi oogst was zeer goed. Bon(tin>. 'Terwijl alle hoop op eenigen maisoogst over 1915/16 wegens het uitblijven van den regen reeds in 1915 geheel vervlogen scheen, bracht de geregelde, hoewel geringe, regenval in de laatste maanden van dat jaar en in het begin van 1916, een geheelen ommekeer in den toestand teweeg; vooral was dit het geval in het 4de district, waar er zelfs een tamelijk goede oogst werd binnengehaald. In de overige districten had het alleen in enkele streken geregend, met het gevolg, dat slechts in die streken nog iets van de geplante rnais terecht is gekomen. De opbrengst bepaalde zich echter voornamelijk tot maisstengels, die later wegens schaarschte aan beestenvoer . hooge prijzen deden. Door de overvloedige en geregelde regens in 1916 staat de in dat jaar gezaaide rnais er echter zeer goed voor en, tenzij onvoorziene rampen zich voordoen, bestaan er goede vooruitzichten op een luimen oogst in 1917. Van rankvruchten kwam er tengevolge van de overvloedige regens weinig terecht; alleen op plaatsen, waar dammen zijn aangelegd, was de opbrengst niet onaanzienlijk. Voor de aloë was het jaar gunstig; dank zij den regens in liet voorjaar was de opbrengst tamelijk 'groot. Veld'en, die door omstandigheden eerst later, toen de droogte was ingetreden, konden worden afgeoogst, brachten evenwel weinig op. De prijs van de hars op de Amerikaansche markt was niet zoo hoog als in 1915. De oogst bracht 06.514 K.G. hars op tegen 64.518 K.G. in 1915. Ongeveer 80 Hectaren gronds meer zijn onder aloë gebracht, terwijl er ook op oude aanplantingen werd bijgeplant. De oogst van den landsaanplant bij ..Vlijt" bracht f51.51 op en die van de aanplantingen in het 54de district f252,50 tegen onderscheidenlijk f 08,40 en f 152.05 in 1915. Voor.de dividivi was het jaar gunstig; de voorjaarsoogst was zeer ruim, hetgeen ook het geval zou zijn geweest met den najaarsoogst, ware liet niet, dat deze zwaar geleden had tengevolge van hevigen westenwind in Augustus, waardoor de oogst grootendeels verloren ging. Uitgevoerd werd658OOOK.G. dividivipeulen, tegen 435000 K.G. in 1915. De prijs van dividivi op dit eiland schommelde evenals in 1915 tusschen f 50 en f 70 per 1000 K.G. St. Martin. In het algemeen bepaalde de landbouw zich tot de teelt van rankvruchten, boonen, groenten en een weinig zoete

Aan gezuiverde katoen werd 9510 K.G. uitgevoerd. Voor het grootste gedeelte moet deze katoen afkomstig z|jn geweest uit het Fransclie gedeelte en voor een klein deel uit den nog overgebleven voorraad van 1915. Aan katoenzaad werd 82 247 K.Ö. uitgevoerd, Deoogst van den limoentuin, die goed staat, was bevredigend. Kr werd een -lhnoen-persworktuig ontvangen, dat voor den oogst van 1017 zal worden gebruikt. Bij 't begin van liet verslagjaar is er geen suikerrietoogst geweest. Veel riet moest worden overgeplant.

St. Eustatiua. De bebouwde oppervlakte gronds besloeg op liet einde van 1016 242 H.A., waarvan 107 11 A. met katoen, door 45 ingezetenen beplant, van wie 40 kleine planters zijn. (In 1915 onderscheidenlijk 243 H.A., 90 H.A., 21 ingezetenen en 17 planters). Verdubbelde alzoo het getil der katoenbouwers, de uitbreiding van den katoengrond kwam ten name van de Cultuur Maatschappij der Nederlandsche Antillen. Het y.amsland vermeerderde mot 2 H.A. tot 20 H.A., het suikerrietland met 11 H.A. tot 26 11.A., doch het aardappolland liep terug met 9 ll.A. tot 55 H.A. Van de 17 H.A. cassave-grond stond op het eind van het verslagjaar nog 7 H.A. in gewas. Aan tanniers stond meer dan vroeger, nl. 3 H.A. te veld. Ook werd het geheele jaar door betrekkelijk veel-mais en pompoenen geteeld. De Cultuur Maatschappij breidde den sisalbouw met 40 H.A. tot 73 H.A. uit, Zij heeft nog 22 werklieden en 8 kinderpn van Curacaoen Aruba in dienst. De verscheping van katoen — in 1915 opgeschort — kon over Barbados rechtstreeks naar Liverpool plaats grijpen. De 30 balen, wegen 3571 K.G., van omtrent 30 kleine landbouwers, verwierven de beste prijzen, zoodat zij, hoewel de oorlog do onkosten met 130 pet, verhoogde, nog een netto-winst van f5500 in Engelsch geld op het eiland brachten. Uitgevoerd werd aan gezuiverde en ongezuiverde katoen 16 903 K.G., terwijl nog 1496 K.G. gezuiverde van het loopende oogstjaar over Curacao naar Liverpool verscheept werd en 1420 K.G. ongezuiverde naar St. Martin. De donkere vooruitzichten in het begin van den oorlog verhelderden tot de hoogste verwachtingen, daar er niet alleen een tekort aan West-Indische katoen in 1917 dreigt, maar de vraag naar' fijnen vezel sterk gestegen is. Te betreuren is het daarom, dat met den storm van 9 October een tijdvak intrad van te veel regen, te weinig zon en te koele temperatuur, welke vruchtval veroorzaakten en bijna den geheelen eersten pluk vernietigden. Dat tijdvak was ook nadeelig voor de yams en de aardappelen, die in het begin van 1917 moeten geoogst worden. Aan aardappelen en vams werd naar het buitenland onderscheidenlijk 83 360 K.G. en 104 473 K.G. uitgevoerd tegen 70 990 K.G. en 74 008 K.G. in 1913, het jaar vóór den oorlog. Naar Curacao en St. Martin gingen 129 700 K.G. aardappelen, 4700 K.tl. yams en 5000 K.G. cassavc-stijfsel. Do werkzaamheden van bestuurswege in het belang van den landbouw bewogen zich in de lijn van proefveldjes voor grondbewerking, bemesting, en plantwijdte. Zij beoogden tevens den inheemschen maisbouw tot hooger nut te voeren en tot den verbouw van uien aan te moedigen. Een zaadkrib, naar Amerikaansch model, tot drogen en bewaren van den oogst werd gebouwd. Zaadwinning van de Haagdoorn (Hibiscus sp.) een vezelplant, van het Gele Klapkruid iCrotalaria sp.) een groenbemester en van den Purgeernoot (Jatropha sp.) een heg- en olieheester, alle drie inheemsch. vond plaats. Van de laatste werd tevens een heg uitgestekt, ter vervanging van het dure prikkeldraad. Het paar uienbedden op Zeelandia staat er goed voor. Katoenen uienzaad van Teneriffe weiden aan particulieren, 177.800 pootplantjes van sisal aan de Cultuur Maatschappij verstrekt. Door middel van het Bestuur verzekerde de „British Cotton Growing Association" de katoen in magazijn tegen plaatselijk brandgevaar. Saba. De uitkomsten van den landbouw waren niet ongunstig, dank zij den goeden regenval. Van het voornaamste landbou\vvoortbrengsel voor uitvoer, n.l. den aardappel, werd eene hoeveelheid van 18 126 K.G. verscheept, tegen 16 650 K.G. in 1915 en 24 560 K.G. in 1914. De opbrengst zou in 1916 veel meer geweest zijn, ware het niet, dat er eene ziekte' onder dit gewas geheerscht heeft en dat tengevolge van harde winden en over-

>» v 28

\

plaatse zelf goede fokdieren ter verbetering van het ras aan te kweeken, waarmede reeds zeer goede uit komsten zijn verkregen. Ook vond het sedert uitgevoerd voornelnen van bel Koloniaal machine aangeschaft,. Aan uien en sialotten weid slechts 466K.G.verscheept,tegen Bestuur om voormelden ambtenaar naai' Barbados te zenden 2920 K.Ö. in 1916 en 1606 K.o. in L914. Ook de ulenteelt om eenige goede fokdieren aan te koopen, veel instemming' bij heeft' in den orkaantijd veel van de weersgesteldheid geleden. , de commissie. In de hlerbovengenoemde cijfers zijn ook begrepen de naar de andere eilanden der kolonie, voor verbruik aldaar, verscheepte Aruba. Voor de veeteelt was het afgeloopen jaar zeer gunstig. hoeveelheden. Zooala in het vorige verslag Is vermeld, was de veestapel op De llraoenaanplant heeft weer veel last gehad vaneen Insecten ! het einde van 1916 zijn moeilijken tijd door, en vrijwel in den plaag. De eigenaar vindt h<;t nu voordeeliger om, in plaats van gewonen toestand geraakt, In het afgeloopen jaar was er steeds bet sap uit de vruchten te persen, deze zelve op /.ontwater i veevoeder in ruime boeveelheid aanwezig. Daardoor is vooral naar New-York te verzenden. het aantal schapen sterk vermeerderd. Ziekten onder het vee Voor plaatselijk gebruik werden ook bacoven, cassave, aard- kwamen niet voor. appelen, tanniers, bonnen en groenten verbouwd.. Bonaire. Voor den veestape] was liet jaar niet ongunstig, Veeteelt. Bijlage JJ bevat een overzicht van'den veestapel in het tweede halfjaar heeft ziel] wel gebrek aan veevoeder. ' doen gevoelen, doch de regens van de laatste maanden brachten gedurende de laatste zes jaren. hierin verbetering. Ook ging in het eerste halfjaar een groot Curucao. Op den proeftuin (.'as Chiquito zijn zeer n ie deel der jongen tengevolge van buikloop verloren, maar ondanks rasdieren gefokt, zoowel Nubian geiten als Toggen burgers, ! die omstandigheden, valt er toch op eenigen vooruitgang in j den veestapel te wijzen. welke jonge dieren bij de veefokkers zeer gewild waren. in het laatst van UH6 machtigde het bestuur den landbouwSt. Martin. Ofschoon er veel vee verkocht is. dat over de kundige zich, na afloop van eeno dienstreis naar de boveuwindsche eilanden naar Barbados te begeven, teneinde, ter ver- : grens is gebracht, toont de veestapel, behalve die der paarden, betering van het Guracaosche ras, aldaar goede fokgeiten en | ezels en muildieren, hoogere cijfers dan in het jaar 1915. Er werden 9 paarden, 1 ezel, 99 runderen. 4 geiten. i3 schapen schapen aan te koopen. Het mocht hem gelukken op dat eiland een aantal mooie rasdieren, gedeeltelijk ook voor rekening der en 22 varkens uitgevoerd. Curacaosche maatschappij tot bevordering van landbouw, veeSI. Ëu$tatiu8. Dank zij de hooge prijzen en het gunstige teelt, zoutwinning en visscherij, te verkrijgen en naai' Curacao i weer. bleef de veestapel vooruitgaan. De directeur van den te brengen. De commissie voor de veeverbetering was ook nu van oordeel, i Landbouw te Paramaribo kocht een half- en een driekwartbloed dat de verbetering van het rundveeras tot nog toe voldoende van den Ayrshire-stier tot fokmateriaal. door particulieren wordt behartigd. Zelfs konden eenige op Saba. De uitvoer van vee bepaalde zich tot 1 paard, 10 Curacao gefokte jonge stieren van Friesch-Holstein-ras tegen runderen, 8 varkens, :>9 schapen en 16 geiten. goede prijzen naar het buitenland worden verkocht. Ook bleef de commissie de meening toegedaan, dat voorloopig vooral de bevordering van de verbetering van het klein vee in De Minister van Kolomen, het oog moet worden gehouden. Zij kon zich zeer wel vereenigen met de richting, waarin de landbouwkundige werkt, dooi' ter TH. B. PLBYTE.

matige regent In den orkaantijd de Jonge plantjes nogal geleden hebben. Om de genoemde ziekte te bestrijden, is een sproei*