Berichten. Inhoud. * onder voorbehoud ** alleen regiobijeenkomsten, symposia en scholingen. mei

Berichten

Agenda mei 13

Werkgroep Trialondersteuning

12

14 IKR-netwerk Patiëntenverenigingen 15

Werkgroep Transmurale /

de oncologische zorg 13

Extramurale verpleegkundige zorg 15

Werkgroep Neuro-oncologische tumoren

15 Netwerk Radiologen 16 19

Visitatie Erasmus MC Tumorwerkgroep Endocriene tumoren

16 Netwerk Interne en hemato-oncologie 17

Training Psychosociale problemen signaleren (dag 2) voor verpleegkundigen*

Visitatie Erasmus MC Tumorwerkgroep Neuro-oncologie en pijn

18 Intervisie Werkgroep Herstel & Balans

Commissie Kwaliteit en Ontwikkeling voor

19 Netwerkdag voor oncologie- en mammacare

Consultatie Palliatieve zorg

verpleegkundigen in coördinerende functies

22 IKR-netwerk Maatschappelijk werkers

20 Netwerk Coördinerend mammacareverpleegkundigen

22

Adviesraad Oncologische zorg

23

22

Scholing Consultatie in de peergroup voor medewerkers palliatieve zorg (2 dagen)

Werkgroep Longtumoren

Alstublieft! Voor u ligt IKR-berichten, de nieuwsbrief van het Integraal Kankercentrum Rotterdam, in een nieuw jasje. Een jasje waar wij trots op zijn omdat het in onze ogen, meer dan ons oude pak, uitstraalt waar het IKR anno 2008 voor staat.

22-23 Chirurgendagen

juli

23 IKR-bestuur

8

Commissie Erfelijke tumoren

verankerd. Dat is ook niet verwonderlijk gezien onze missie:

daarvoor een goed instrument. Ons nieuwe logo en

23 Regiobijeenkomst Werkgroep Psychosociale zorg

15

Werkgroep Trialondersteuning

patiënten de best denkbare oncologische zorg geven, het

de nieuwe kleur van IKR-berichten is op die gezamenlijke

26 Regiobijeenkomst Urologische tumoren

liefst zo dicht mogelijk bij huis. Dat doet het IKR al ruim 30

huisstijl geënt.

26 Regiobijeenkomst Netwerk Psychologen

jaar en dat moet vooral zo blijven. In onze regio beschikken

Het IKR is een netwerkorganisatie die sterk in de regio is

lijke organisaties te presenteren. Een gezamenlijke huisstijl is

Training Psychosociale problemen signaleren (dag 1)

september**

wij over een goede infrastructuur die enerzijds gevormd

Volgens ons staat het een het ander niet in de weg. Wij

voor verpleegkundigen*

9 Regiobijeenkomst Erfelijke tumoren

wordt door de werkgroepen en professionele netwerken en

weten heel goed dat de inbedding in onze regio de basis is

28

Kerngroep Gynaecologische tumoren

10-12 Symposium ESSO

anderzijds bestaat uit de oncologiecommissies in de zieken-

voor de betrokkenheid en het bereik van de zorgverleners bij

28

Kerngroep Longtumoren

23

huizen en de lokale netwerken Palliatieve zorg.

de vele activiteiten van onze organisatie. Maar wij beseffen

30

Symposium ‘Met recht in de kinderoncologie’

27

31-

30

juni 3

Scholing Veranderingen in seksualiteit door kanker voor Training Pijn in de laatste levensfase voor verzorgenden

Daarnaast is de samenwerking met andere integrale kanker-

kankercentra nieuwe producten en diensten te ontwikkelen,

(herhaling van maart 2008)

centra in de afgelopen periode goed van de grond gekomen.

of landelijke programma’s op de rails te zetten. Daarom

De integrale kankercentra willen deze samenwerking graag

treden de integrale kankercentra vanaf nu met één gezicht

uitbouwen en zichtbaar maken door zich minder als afzonder-

naar buiten. n

oktober** Training IKR-visitatie derde rondgang algemene

1

Symposium Zorgpad Stervensfase ‘In nieuw perspectief’

ziekenhuizen

7

Themadag voor maatschappelijk werkers

3

Kerngroep Mammatumoren

30

Vijfde Dick van Bekkum Symposium

3

Scholing Mesotheliomen voor poli- en

N.B. Thema is gewijzigd in ‘Meten, weten, vergeten of

afdelingsverpleegkundigen 3

Themabijeenkomst COPD en aansluitend werkgroep

Inhoud

verbeteren?’ (werktitel). 30-31 Scholing Consultatie in de peergroup voor huisartsen en

Alstublieft!

1

Stagiaires bij het IKR stellen zich voor

13

Verbeterde zorg na operatie vulvacarcinoom

2

Patiëntenverenigingen en ziekenhuizen in gesprek

14

Scholing Ondersteunende zorg in de kankerbehandeling

Vertrek Joep Paulides

3

Amerikaanse studenten bij het IKR

15

voor huisartsen

Doorbraakproject longcarcinoom

4

Nieuwe medewerker: Orande Mensink

15

Regiobijeenkomst IKR-netwerk Maatschappelijk werkers

5

Nieuws uit het Trialbureau IKR

16

Vierde werkconferentie Mammazorg Steeds Beter

5

Veel belangstelling voor ‘Fertiliteit, zwangerschap en kanker’

16

Project Zorgpad Delier

6

Spreiding en concentratie oncologische zorg

17

‘Op weg naar kleur’

7

NPK Monitor 2007 gelanceerd

17

Meerjarenbeleidsplan IKR 2008-2012

7

In memoriam Willem van der Pompe

17

Allemaal op één systeem

8

Richtlijn ‘Prostate Cancer’ nieuw op Oncoline

18

Oncologiebespreking via videoconferencing

9

Berlijn: presentatie project Chirurgie Rectumcarcinoom

18

Collega’s die vertrokken

9

Nieuwe medewerker: Petra van Namen

18

Palliatieve zorg 4

ook dat het efficiënt kan zijn samen met andere integrale

oncologieverpleegkundigen

3 juni ASCO (Chicago)

verpleeghuisartsen

5 Netwerk Chirurgen 6

Werkgroep Psychosociale zorg

10

Kerngroep Urologische tumoren

12

Adviesraad Palliatieve zorg

* onder voorbehoud

20

Nieuwsbrief van het Integraal Kankercentrum Rotterdam nummer 2, mei 2008

Symposium Glashelder: transparantie en veiligheid in

IKR berichten – mei 2008

** alleen regiobijeenkomsten, symposia en scholingen

Onderzoek met gegevens uit de Kankerregistratie

10

Vooraankondiging symposium Zorgpad Stervensfase

19

Oncoline en Pallialine verbeterd

11

Colofon

19

Nieuwe richtlijnen Oncoline

11

Agenda

20

Interview met Agnes Klaren

12

Verbeterde zorg na operatie vulvacarcinoom

– Het aantal wondinfecties en grote wonddehiscenties is niet afgenomen door de zorginnovatie. – Zowel de gynaecoloog als de WIS consulent ervaart de kwaliteit van de wondzorg zoals geleverd door de verpleegkundigen in het verpleeghuis/reactiverings centrum als goed. – De verpleegkundigen en de verpleeghuisarts zijn tevreden

Van maart tot oktober 2007 is met succes een verbetertraject wondzorg vulvacarcinoom ingezet in de IKR-regio. Het

over de overdracht en bereikbaarheid van de WIS consu-

project komt voort uit de IKR-werkgroep Gynaecologische tumoren. Door een goede samenwerking tussen het Erasmus

lent en de gynaecoloog. Men ondervindt geen problemen

MC-Daniel den Hoed en het verpleeghuis/reactiveringscentrum Laurens Antonius IJsselmonde is de wondzorg voor deze

bij de wondverzorging.

patiënten nu beter georganiseerd en gestructureerd. De patiënt krijgt zo optimale wonden nazorg en er vinden geen ‘paniektelefoontjes’ en spoedverwijzingen meer plaats.

– Er is geen sprake meer geweest van paniektelefoontjes, spoedverwijzingen en spoedopnames. Een eventuele heropname ten gevolge van wondcomplicatie kon

verpleegkundig personeel uit het verpleeghuis/reactiverings-

gepland plaatsvinden. Ook is het niet meer voorgekomen

er landelijk ongeveer tweehonderdvijftig gevallen geconsta-

centrum Laurens Antonius IJsselmonde door de project-

dat een patiënt in verband met wondproblematiek langer

een beter georganiseerde en gestructureerde wondzorg.

teerd. Het Erasmus MC-Daniel den Hoed is verwijscentrum

groep geschoold is om deze specifieke wondzorg onder

opgenomen moest blijven waardoor andere operaties

De organisatie van de postoperatieve zorg, zoals uitgevoerd

voor de gehele IKR-regio. Jaarlijks worden hier zo’n vijftig

de knie te krijgen. Hiervoor is een informatieboekje ontwik-

afgezegd moesten worden. De nieuwe organisatie van

in het verbetertraject, wordt dan ook gecontinueerd. Om

patiënten gediagnosticeerd en behandeld. De patiënten zijn

keld over wondverzorging van de ongecompliceerde en

de postoperatieve zorg geeft rust bij zowel de patiënt,

ervoor te zorgen dat deze patiënten de best mogelijke zorg

gemiddeld zeventig jaar, waarbij vaak sprake is van comor-

gecompliceerde vulva- en lieswond. Alle vijfentwintig niveau

de verpleegkundigen op de verpleegafdeling als bij de

blijven ontvangen, wordt vanuit het Erasmus MC-Daniel den

biditeit en een verminderde mobiliteit. De behandeling is

4-verpleegkundigen van het verpleeghuis/reactiverings

andere zorgverleners.

Hoed regelmatig bijscholing op het gebied van wondzorg

hoofdzakelijk chirurgisch waarbij een vulvectomie met lies-

centrum zijn tijdens een workshop geschoold. Het IKR heeft

klierdissectie of sentinel node procedure wordt uitgevoerd.

dit project met subsidie ondersteund omdat het de regionale

wondverzorging, de algemene verzorging, de bejegening

het verpleegkundig team in Laurens Antonius IJsselmonde.

Door de locatie en de omvang van de wond is langdurige

samenwerking bevordert en de verpleegkundige zorg voor

en over de psychosociale ondersteuning. Wel komt naar

Tevens wordt de samenwerking tussen het Erasmus MC-

wondzorg na de operatie nodig. Ondanks goede wondver-

de patiënt verbetert. Een beter georganiseerde en gestruc-

voren dat patiënten in eerste instantie moeten wennen

Daniel den Hoed en Laurens Antonius IJsselmonde regel-

zorging krijgt ongeveer 80% van de patiënten te maken met

tureerde wondzorg voor de patiënt met een vulvacarcinoom

aan het verblijf in een verpleeghuis/reactiveringscentrum.

matig geëvalueerd. Om de patiënt en haar familie nog beter

wondinfecties en wonddehiscenties.

was het einddoel van de zorginnovatie.

Het gebrek aan privacy wordt vooral als een gemis

voor te bereiden op de herstelfase na de operatie in Laurens

ervaren. Een goede begeleiding van de patiënt is mede

Antonius IJsselmonde wordt hier zowel pre-operatief als

daarom van groot belang.

tijdens de opname in het Erasmus MC-Daniel den Hoed

– Patiënten en familie zijn tevreden over de kwaliteit van de

en behandeling van het vulvacarcinoom aangeboden aan

De situatie vroeger

De situatie nu

Zeven dagen na de operatie werden de patiënten uit het

Sinds 2 maart 2007 worden alle patiënten in de IKR-regio die

ziekenhuis ontslagen en werd de wijkverpleegkundige inge-

een vulvectomie en liesklierdissectie hebben ondergaan op

Hoe nu verder?

schakeld voor een intensieve wondcontrole en wondverzor-

de zesde dag na de operatie naar Laurens Antonius IJssel-

Geconcludeerd kan worden dat het verbetertraject wondzorg

Meer informatie: Marjolein van der Pol, senior coördinator

ging. Hierbij werd een uitgebreide overdracht meegegeven.

monde overgeplaatst. Daar worden hun wonden verzorgd

vulvacarcinoom geslaagd is en dat het heeft bijgedragen aan

Regionale Samenwerking Oncologie ([email protected])

Dit bleek vaak toch niet voldoende te zijn en leverde met

door geschoolde verpleegkundigen en verblijven ze voor

grote regelmaat ‘paniektelefoontjes’ op van de wijkver-

verder herstel. Na de overplaatsing komen de patiënten nog

pleegkundige of de patiënt zelf, omdat de wond (ernstige)

één keer per week op de gecombineerde multidisciplinaire

problemen gaf. Dit resulteerde in veel spoedverwijzingen

polikliniek Gynaecologie en bij de WIS consulent van het

voldoende aandacht aan geschonken. n

Vertrek Joep Paulides

en spoedopnames, wat zowel voor de patiënt als de zorg-

Erasmus MC-Daniel den Hoed. Alle gynaecologen en huis-

verleners veel onrust veroorzaakte. Wond-, Incontinentie- en

artsen in de IKR-regio zijn per brief op de hoogte gesteld van

Stomazorgconsulent (WIS consulent) Hildegard Buijl licht dit

de gewijzigde organisatie van de postoperatieve zorg voor

als volgt toe: “Deze wonden zijn vaak moeilijk te beoordelen

patiënten met vulvacarcinoom.

Per 1 juli aanstaande gaat Joep Paulides het Integraal Kankercentrum Rotterdam

is. Dit is te verklaren uit het feit dat de meeste wijkverpleeg-

Uitkomsten van het verbetertraject

10 jaar in de functie van directeur. Joep Paulides treedt toe tot de Raad van Bestuur van

kundigen patiënten met deze zeldzame ziekte en operatie

Het verbetertraject is geëvalueerd aan de hand van zorgdos-

Zorgsaam Zeeuws-Vlaanderen in Terneuzen. Daar wordt hij directeur patiëntenzorg.

verlaten. De heer Paulides is ruim 20 jaar bij het IKR werkzaam geweest, de laatste

wanneer er onvoldoende ervaring met deze problematiek

slechts een- of tweemaal zien in hun carrière”.

siers en interviews met de WIS consulent, de gynaecoloog, patiënten en familie en de verpleeghuisarts. Daarnaast is er

In het volgende nummer van IKR-berichten (augustus 2008) komt Joep Paulides

Verbetertraject

een enquête onder verpleegkundigen gehouden. De uitkom-

uitgebreid aan het woord: in een afscheidsinterview haalt hij herinneringen op aan

Onder leiding van gynaecoloog dr. Anca Ansink startte in het

sten zijn achtereenvolgens:

zijn begintijd bij het IKR, gaat hij in op de belangrijke gebeurtenissen uit de laatste

Erasmus MC-Daniel den Hoed een projectgroep om de zorg

– In de periode van 1 maart tot 2 oktober 2007 zijn 19

twee decennia en geeft hij zijn visie op de rol van het IKR met het oog op recente

voor deze patiënten te verbeteren. Regieverpleegkundige Janny Walhout, transferverpleegkundige Rens Doornbos en

V.l.n.r.: Anca Ansink, Hildegard Buijl, Janny Walhout en Rens Doornbos.

Het vulvacarcinoom is een zeldzame ziekte: per jaar worden

patiënten opgenomen in Laurens Antonius IJsselmonde.

WIS consulent Hildegard Buijl zijn lid van de projectgroep.

sentinel node procedure, n=11) en 27 dagen (vulvectomie

Eén van de belangrijkste punten uit het verbetertraject is dat

en liesklierdissectie beiderzijds, n=8) opgenomen.


ontwikkelingen in de gezondheidszorg.

– Gemiddeld waren de patiënten 19 dagen (vulvectomie en


Doorbraakproject Longcarcinoom: ervaringen van twee ziekenhuizen

Regiobijeenkomst IKR-netwerk Maatschappelijk werkers een succes De eerste regiobijeenkomst ‘Profilering van het medisch maatschappelijk werk

nisatie) als extern (thuiszorg, huisarts,

binnen de psychosociale oncologie’ van het IKR-netwerk Maatschappelijk

verpleeghuis) transparanter te maken.

In dit project werken ziekenhuizen in ruim een jaar tijd aan optimalisatie van kwaliteit en snelheid van het diagnostisch

werkers vond op 29 november 2007 plaats. Er was veel belangstelling: veertig

en behandeltraject voor patiënten met een vermoedelijk niet-kleincellig longcarcinoom. De doelen van dit landelijke

maatschappelijk werkers namen actief deel aan deze dag.

Toekomst

project (dat gestart is door de VIKC en het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO) zijn gericht op behande-

Werken met modulen

Workshops

profileren. De notitie zal als leidraad

van psychosociale zorg. Vijftien ziekenhuizen nemen deel: acht hebben begin 2008 het project afgerond, zeven zieken-

De notitie ‘Transparant aanbod Medisch

De maatschappelijk werkers gingen

dienen voor het ontwikkelen van

huizen doen dit in de loop van dit najaar. In onze regio participeren – naast onderstaande ziekenhuizen – het Ikazia

Maatschappelijk werk in Universitair

praktisch aan de slag in een drietal

diverse communicatieproducten: een

Ziekenhuis (Rotterdam) en de Oosterscheldeziekenhuizen (Goes).

Medische Centra’s: modulen als

workshops: Aan de hand van een

PowerPoint presentatie voor klinische

bouwstenen voor de hulpverlening’

complexe casus, met acute, chronische

les, een folder voor patiënten en

Het SFG: deelnemer serie 1

“Bijna alle patiënten krijgen nu psycho-

Hoed-kliniek. Maar door de komende

stond die dag centraal. Margot Scholte

en palliatieve fase, werd bepaald voor

naasten, een format voor registratie

Janny Salomé, nurse practitioner

sociale zorg door een verpleegkundige.

verhuizing van de Daniel, moesten er

is werkzaam als senior medewerker bij

welke hulpvraag welke module(n) kan

met eenduidige interventieomschrijving,

oncologie aan het Sint Franciscus

We zien nu tachtig procent van de

zaken veranderen. Naar aanleiding

MOVISIE (kennis- en adviescentrum

(of kunnen) worden toegepast.

een overdrachtformulier voor verwij-

Gasthuis (SFG) in Rotterdam en lid van

mensen na het slechtnieuwsgesprek.”

van dit doorbraakproject hebben we

voor maatschappelijke ontwikkeling) en

De modulen bleken goed bruikbaar

zing naar de extramurale hulpverlener

het projectteam doorbraak Longcarci-

Maar wat Janny als de grootste verbe-

het MDO voor de toekomst anders

projectleider bij de ontwikkeling van

voor oncologische patiënten in een

en een basistekst voor de website en

noom binnen het SFG: “Samen met de

tering ziet, is de betere monitoring van

georganiseerd en zijn we nu bezig met

deze notitie. Ze was deze dag aanwezig

algemeen en academisch ziekenhuis,

voor drukwerk. Deze producten zijn

andere projectleden zorgde ik ervoor

patiëntenstromen: “Met het programma

de implementatie daarvan. Iedereen

om het werken met modulen in goede

maar ook binnen algemeen maat-

naar verwachting eind 2008 gereed en

dat het beleid ook uitgevoerd werd en

kunnen we de wachttijden in kaart

is daar enthousiast over.” In het MCRZ

banen te leiden. Het werken met

schappelijk werk of in de verpleeg

worden vervolgens geïmplementeerd

dat afspraken nagekomen werden.”

brengen. Eén keer in de drie maanden

deden de oncologieverpleegkundigen

modulen is een manier om het aanbod

huissetting.

in de regio. n

Daarnaast was zij lid van het landelijk

kunnen we de gegevens analyseren

al veel aan psychosociale zorg. Het

aan medisch maatschappelijk werk

Voor bepaalde groepen oncologische

expertteam: “Daar dacht ik mee over

en vergelijken we wat er nu gebeurt

verschil is dat sinds het doorbraak

transparant te maken. In de notitie

patiënten, zoals patiënten met vermin-

de verbetermogelijkheden en over wat

met vorig jaar. Zo hebben we meer een

project en de komst van twee psycho-

worden 23 modulen beschreven,

kingen door de operatie, bleek het

er tijdens de werkconferenties gepre-

vinger aan de pols.” Dan voegt ze toe:

logen deze zorg nu meer gestructureerd

waaronder intake, begeleiding gericht

mogelijk combinaties van modulen te

en beter georganiseerd is.

op verwerking bij langdurig of blijvend

clusteren tot een programma.

Meer informatie: Marjolein van der Pol,

gezondheidsverlies, veranderingen

Het gebruik van modulen bleek uiter-

senior coördinator Regionale Samen

Dit project vereist veel tijdrovend

competentiegerichte begeleiding

mate geschikt om de communicatie

werking Oncologie ([email protected])

registreerwerk. Maar de ziekenhuizen

en crisisinterventie.

zowel intern (binnen de eigen orga-

en www.movisie.nl.

senteerd moest worden. Ik heb zelf een

“De registratie kan verrassingen geven,

presentatie en een workshop gegeven

waarbij soms blijkt dat je dingen beter

tijdens de landelijke conferentiedagen

doet dan je dacht, of juist omgekeerd.”

van beide doorbraakprojecten over de rol van verpleegkundigen in het gehele

Het MCRZ: deelnemer serie 2

krijgen op deze manier wel inzicht in

traject. Ik was een aanspreekpunt voor

Het Medisch Centrum Rijnmond-Zuid

wat ze doen. Verhoeven: “We blijven

vragen vanuit de verschillende door-

(MCRZ) doet mee aan de tweede ronde.

kritisch naar onszelf kijken en dat is

braakteams en ook hebben verpleeg-

De projectleider van het team aldaar,

goed”. Ook hier heeft de registratie voor

kundigen van andere deelnemende

dr. Verhoeven (longarts): “Het is inten-

verrassende uitkomsten gezorgd. “Het

ziekenhuizen meegelopen omdat ze

sief, maar zinvol. De diagnose en de

bleek dat we meer oudere mensen met

wilden kijken wat de ervaringen van het

behandeling van longkanker komen

stadium 1/2 longcarcinoom aanbieden

Op 15 januari vond de vierde werkconferentie Mamma-

sterk verbeterd van gemiddeld 7,7 naar 4,9 dagen en is het

SFG rond dit project zijn.”

opnieuw onder de aandacht. Het uitge-

voor de ‘Cyber-knife bestraling’ dan we

zorg Steeds Beter plaats. Het was een drukbezochte

aantal patiënten dat is besproken tijdens het pre-operatief

conferentie, bijna alle mammateams waren aanwezig.

multidisciplinair overleg gestegen van 54% naar 91%. Ook het

Vierde werkconferentie Mammazorg Steeds Beter

breide doorbraakteam zorgt voor leven-

dachten. Daarvoor hadden we dat niet

Over wat het project heeft opgeleverd,

dige discussies binnen het ziekenhuis,

zo in kaart”. Dr. Verhoeven besluit: “Als

is Janny Salomé duidelijk: “Als team

dingen worden opgepikt en de kwaliteit

instrument voor de kwaliteitsverbetering

Eerst werden de resultaten, van 80 patiënten vanaf oktober

met een mammacareverpleegkundige is sterk verhoogd van

hebben we nu een betere afstemming.

van zorg verbetert. Binnen het zieken-

van de longkankerzorg kan ik deelname

2007, gepresenteerd door een afgevaardigde uit elk mamma-

77% naar 90%.

Dit komt de zorg voor de patiënt met

huis komen diagnose en behandeling

aan dit doorbraakproject aan iedereen

team. De aandacht was daarbij vooral gericht op de door-

longcarcinoom ten goede. In principe

van longkanker nu goed op de kaart.”

aanbevelen.” n

stroomtijden tot polikliniek, diagnostiek en OK en op het

Omdat het project Mammazorg Steeds Beter nu officieel is

percentage patiënten dat aan bod komt tijdens multidiscipli-

afgelopen wordt er binnen de kerngroep Mammatumoren

naire besprekingen.

besproken hoe deze goed geslaagde werkconferenties een

hadden we al veel geregeld op dit

Het netwerk gaat in 2008 verder met

ling volgens de richtlijn, vermindering van wachttijden, organisatie van multidisciplinair overleg (MDO) en optimalisatie

percentage patiënten dat een pre-operatief gesprek heeft

gebied, alleen is er nu afstemming met

Het MCRZ zit midden in het proces.

Meer informatie: Petra van Namen,

zowel de chirurg, de longarts als de

Toch zijn er al duidelijke verbeter-

coördinator Regionale Samenwerking

verpleegkundige, waardoor het zorgtra-

punten gesignaleerd. Verhoeven:

Oncologie ([email protected]),

Vervolgens werden alle resultaten samengevoegd zodat de

ject beter is georganiseerd.” Daarnaast is

“Zowel in figuurlijke als in letterlijke

Irene Dingemans, IKC-adviseur

ziekenhuizen zich met elkaar konden vergelijken. De verbe-

Meer informatie: Petra van Namen, coördinator Organisatie

er op het gebied van psychosociale zorg

zin was er al sprake van korte lijnen,

doorbraakproject Longcarcinoom

teringen ten opzichte van de vorige werkconferentie waren

Oncologische Zorg, telefoon (010) 440 58 32 of e-mail

het een en ander verbeterd. Salomé:

door de nabijheid van de Daniel den

([email protected])

duidelijk zichtbaar. Zo is de toegangstijd tot de polikliniek

[email protected].


vervolg kunnen krijgen. n


Project Zorgpad Delier

‘Op weg naar kleur’

Symptomen van een delier, een stoornis met psychische verschijnselen zoals angst, cognitieve problemen en verwarring,

‘Op weg naar kleur’ is op 10 januari 2008 officieel overhandigd aan het IKR.

worden soms te laat of niet opgemerkt. Het Zorgpad Delier is een project dat streeft naar vroegtijdige signalering van het

In dit boekje vertellen vrouwen over hun revalidatie na behandeling van

delier, waardoor de kwaliteit van zorg voor patiënten met een verhoogde kans op deze stoornis verbeterd kan worden.

kanker. IKR-directeur Joep Paulides nam het eerste exemplaar in ontvangst van samenstellers en schrijvers Marianne Oosterom-Ostendorf, Madeleine Blom en Marianne Zwijnenburg.

Wat is een delier? Een delier is een toestandsbeeld dat in korte tijd ontstaat

seerde wijze van screenen en monitoren; – Het opstellen van een multidisciplinair zorgplan voor

“En dan ineens heb je het gevoel dat je

Het programma Herstel & Balans wordt – verspreid over geheel Neder-

(binnen enkele uren tot enkele dagen), waarbij de patiënt

patiënten met een delier waarin begeleiding, behandeling

in een slechte film bent beland. Een film

vaak verward of angstig is. Daarnaast bestaat onrust, of in

en bescherming centraal staan.

die zich voor jouw ogen afspeelt, maar

land – georganiseerd voor mensen

V.l.n.r.: Marianne Oosterom-Ostendorf,

waarvan je geen deel uitmaakt. De diag-

met kanker en is gericht op het

Marianne Zwijnenburg en Madeleine Blom.

nose kanker is echter geen film of fictie,

verminderen van restklachten na

geval van een stil delier juist apathie en verlies aan initiatief.

Het Zorgpad Delier bestaat uit de laatste twee punten.

Het bewustzijn van de patiënt is tijdens een delier wisselend gestoord en er zijn vaak hallucinaties en/of wanen. Per

Het project

maar harde werkelijkheid, die aankomt

behandeling zoals vermoeidheid, pijn,

waarin de Vereniging van Integrale

definitie is er sprake van onderliggend somatisch lijden. Dit

Het Zorgpad zoals dat in het Erasmus MC – Daniel den Hoed

als een mokerslag. Je weet niet hoe het

angst en neerslachtigheid. Herstel &

Kankercentra, Revalidatie Nederland en

betekent dat als gevolg van somatische aandoeningen en/of

wordt gebruikt, wordt in vier instellingen getoetst en waar

verder moet... Er blijkt nog een lange,

Balans biedt een combinatie van

de Nederlandse Federatie van Kanker-

als gevolg van (genees)middelengebruik een delier kan

nodig op onderdelen bijgesteld. Deze vier instellingen

hobbelige en soms eenzame weg te

lichaamstraining en psycho-educatie.

patiëntenorganisaties zitting hebben,

ontstaan. Dit duurt meestal enkele dagen tot enkele weken.

binnen de IKR-regio starten in mei 2008 met het project. In de

gaan en je moet omhoog klimmen

Hoewel in groepen wordt getraind, is

begeleidt en coördineert de ontwikke-

startfase vindt binnen de instellingen een inventarisatie plaats

langs steunpunten, weer energie krijgen

er veel aandacht voor de individuele

lingen rond Herstel & Balans. n

Bij wie komt het voor?

van de grootte van de afdeling(en), het aantal opnames, de

en leren omgaan met je beperkingen.

behoeften van de deelnemers. Onder

Een delier komt vaker voor bij mensen ouder dan 70 jaar.

patiëntkarakteristieken en de beschikbare protocollen en

Waar deze weg uiteindelijk uitkomt is

begeleiding van gespecialiseerde

Exemplaren van ‘Op weg naar

Ook pre-existente cognitieve stoornissen (zoals bij dementie

zorgen behandelplannen. Mede op basis van de analyse van

vooralsnog onduidelijk.”

fysiotherapeuten en psychosociale

kleur’ kunnen besteld worden via:

en CVA) , visus- en gehoorstoornissen, verstoringen in het

20 patiëntendossiers formuleert iedere instelling verbeter

zorgverleners (zoals psychologen,

[email protected].

dagelijkse ritme en gebruik van alcohol en opioïden zijn risi-

punten met betrekking tot screening van en zorg voor

Zo begint ‘Op weg naar kleur’. Een

maatschappelijk werkers of gespecia-

De prijs bedraagt € 8,00 per boek,

cofactoren. De meest voorkomende uitlokkende factoren van

patiënten met een verhoogd risico op het ontwikkelen van

boekje met persoonlijke verhalen en

liseerde oncologieverpleegkundigen)

exclusief verzendkosten.

een delier zijn : opioïden, metabole afwijkingen, infecties,

een delier.

foto’s van elf vrouwen die behandeld

werkt ieder op zijn eigen niveau en in

zijn voor kanker. De vrouwen hebben

zijn eigen tempo.

1

recente chirurgie, een hersentumor of metastasen.

elkaar in februari 2007 ontmoet bij het

Bij 25-45% van de patiënten met kanker die worden opge-

toepasbaar document. Waar nodig zal iedere instelling,

groepsrevalidatieprogramma Herstel &

Voor deelname aan het revalidatie-

groepsrevalidatieprogramma:

nomen in een ziekenhuis of hospice en bij 40-90% van de

toegespitst op de eigen specifieke situatie en populatie, een

Balans in Rotterdam. Kankerpatiënten

programma is een verwijzing van de

terminale patiënten komt een delier voor, meestal in een

eigen invulling van het Zorgpad Delier vormgeven. Het zal

en hun naasten zullen in ‘Op weg naar

behandelend arts nodig; een aantal

Meer informatie: Marjolein van der

betrekkelijk stille vorm. In ongeveer 20% van de gevallen is

in ieder geval bestaan uit een checklist (DOS-schaal), een

kleur’ veel herkennen. Bovendien geeft

zorgverzekeraars vergoedt in de aanvul-

Pol, senior coördinator Regionale

er echter sprake van een ernstig onrustig delier 1. Bij 22-50%

behandelplan en een informatiefolder voor de patiënt en

het boekje informatie over de inhoud en

lende verzekering deelname aan Herstel

Samenwerking Oncologie

blijven de symptomen onopgemerkt.

de naasten.

mogelijkheden van Herstel & Balans.

& Balans. De Stichting Herstel & Balans,

([email protected]).

Verbetering van de kwaliteit van zorg

In het najaar van 2008 wordt het personeel geschoold in het

De verpleegkundigen en de verzorgenden hebben een

tijdig herkennen van een delier en in de toepassing van het

belangrijke taak in het tijdig herkennen van patiënten met

Zorgpad. In november 2009, een half jaar nadat het Zorgpad

een mogelijk delier. Meer kennis en vaardigheden over het

Delier daadwerkelijk in gebruik is genomen, vindt de evalu-

ontstaan, herkennen en behandelen van delieren voorkomen

atie plaats. n

www.herstelenbalans.nl.

Meerjarenbeleidsplan IKR 2008-2012

volgens onderzoek op zichzelf al een aantal delieren (primair

‘Zichtbaar goed’. Dat is de naam van het Meerjaren

wordt benut en waar nodig wordt verstevigd. Ook heeft het

preventief effect). Secundaire preventie, gericht op snelle

beleidsplan 2008-2012 van het IKR. In dat plan staan de

IKR ervoor gekozen om – waar zinvol en zonder de regionale

opsporing en interventies, vermindert in veel gevallen de

hoofdlijnen van ons beleid voor de komende periode.

verankering uit het oog te verliezen – steeds meer met de

duur en de ernst van het delier en voorkomt complicaties.

andere integrale kankercentra samen te werken.

De zorg voor patiënten met een verhoogde kans op een delier kan op verschillende manieren verbeterd worden,

1

Uit: Palliatieve zorg. Richtlijnen voor de praktijk. A. de Graeff et all. 2006

Met dat beleid speelt het IKR in op ontwikkelingen in de

Dit pakket aan beleidsmaatregelen moet ertoe leiden dat

gezondheidszorg waarop wij proactief willen reageren

zowel de zorg die door het netwerk wordt gerealiseerd als de

omdat zij grote invloed kunnen hebben op onze prestaties.

activiteiten van het IKR-bureau worden geoptimaliseerd. n

Te denken valt aan nieuwe toepassingen op ICT-gebied en

namelijk door:

Voor nadere informatie over het

Zo veel mogelijk wordt gebruik gemaakt van een algemeen

– Het ontwikkelen van kennis en vaardigheden;

Meer informatie: Petra Vos, coördinator Palliatieve Zorg,

de introductie van het marktdenken. Verder is ons meerja-

Het Meerjarenbeleidsplan IKR 2008-2012 is te downloaden

– Het snel en vroegtijdig herkennen door een gestandaardi-

telefoon (010) 440 58 41 of e-mail [email protected].

renbeleid zo ingericht dat het regionale netwerk optimaal

via www.ikrnet.nl/ikr > publicaties.



Allemaal op één systeem

Oncologiebespreking via videoconferencing

Vanaf 15 februari werken alle medewerkers van de kankerregistratie op één centrale computer. En dat geldt niet

Op 18 en 25 maart jl. vond in de IKR-regio de pilot ‘Oncologiebespreking via

kingen. Zo vergt het goede voorberei-

alleen voor de regio van het IKR, maar voor alle IKC’s. Over het hoe, wat en waarom stellen we enkele vragen aan

videoconferencing’ plaats. Het betrof twee gedifferentieerde oncologiebespre-

ding en strikte vergaderdiscipline.

Ronald Damhuis, hoofd van de afdeling Kankerregistratie en Onderzoek bij het IKR.

kingen waarin patiënten met mammacarcinoom van het ziekenhuis Walcheren

Voorwaarden voor videoconferencing

werden besproken. Het doel van de pilot was het tot stand brengen van de

zijn een hiervoor ingerichte ruimte

verbinding en daaruit definiëren wat de noodzakelijke randvoorwaarden zijn

en een verbinding met het Erasmus

ten behoeve van de bredere implementatie in de regio.

MC. Bij de verbinding komen zaken als compatibiliteit, gewenste snelheid

Zowel de consulent van het Erasmus MC

patiënten gemist omdat er maar een

van de verbinding en beveiliging aan

mevrouw A. Jager als het mammateam

keer per maand een reguliere bespre-

de orde. De implementatie vraagt een

van het Ziekenhuis Walcheren spreken

king is!”. De voorzitter L. Kerkhofs is

nieuwe organisatie en logistiek van

uit enthousiast te zijn, men is tevreden

van mening dat via videoconferen-

de consulentendienst. In bredere zin

over beeld en geluid van de verbinding,

cing in vergelijking met een reguliere

moet er nog discussie plaatsvinden

maar vooral over het op deze manier

bespreking hetzelfde aantal patiënten in

over het al dan niet bespreken van alle

bespreken van de patiënten. “Kwali-

dezelfde tijd besproken kan worden.

patiënten met de consulent(en). n

aldus Jager. Ook is de consulent erg

De randvoorwaarden betreffen de

Meer informatie: Maureen de Boer,

te spreken over de gepresenteerde

ruimte, de verbinding, de communicatie

coördinator Organisatie Oncologische

casussen: “Normaliter worden dergelijke

en de organisatie van dergelijke bespre-

Zorg ([email protected]).

tatief net zo goed als face to face”,

Collega’s die vertrokken Ronald, wat zijn nu de voordelen van

Hoe werkt het nieuwe systeem?

Hoe voelt het nu de klus geklaard is?

een centraal systeem?

“Het systeem draait op een centrale

“Zelf ben ik vooral blij dat onze

“De afgelopen acht jaren heb ik met

“Van oktober 2006 tot januari 2008 heb

“Tsja, ik hoop dat je voldoende ruimte

computer in Maarssen, via een PC met

kwetsbaarheid verminderd is. De

veel inzet en plezier op het IKR gewerkt.

ik bij het IKR gewerkt als projectbege-

hebt in IKR-berichten! Om te beginnen

een beveiligde internetverbinding.

ontwikkelingen in de automatisering

Als coördinator Psychosociale zorg

leider van diverse kwaliteitsverbeter-

vind ik het een voordeel dat je minder

De registratiemedewerkers hebben een

gaan te snel om ze adequaat te kunnen

heb ik me vooral ingezet om met het

projecten die door de verschillende

dubbel werk doet: als patiënten in

’token’, met een continu wijzigende

volgen. Binnen een kleine organisatie

netwerk de psychosociale zorg voor

tumorgebonden netwerken en werk-

meerdere regio’s bekend zijn, is er

pincode, waarmee ze kunnen inloggen.

als het IKR is het lastig om voldoende

mensen met kanker in de IKR-regio op

maar één registratiemedewerker

De meeste medewerkers hebben

deskundigheid op ICT-gebied te

die de gegevens verzamelt. Wij zien

een vaste werkplek in het ziekenhuis,

behouden. Het testen van nieuwe

jaarlijks ongeveer 300 patiënten die

zodat ze via één machine tegelijk

versies en het adequaat documenteren

liggen, kijk ik met voldoening naar wat er al bereikt is.

kages en R1-resecties’ samen met een aantal betrokken

eerst gezien zijn in een andere regio,

het elektronisch patiëntendossier

van wijzigingen in de programmatuur

Instellingen zijn in staat de structuur voor de psychosociale

chirurgen opgezet. Ook ben ik betrokken geweest bij het

en vervolgens voor behandeling naar

(EPD) kunnen bekijken en de

kostten in de praktijk te veel tijd. Dit

zorg staande te houden en te verbeteren, bij de visitaties

project ‘Kwaliteitsindicatoren diagnostiek en behande-

het Erasmus MC verwezen worden.

registratiegegevens kunnen invoeren.”

jaar kunnen we ons vooral bezighouden

wordt vanuit visie naar de psychosociale zorg gevraagd, in

ling urologische tumoren’ van de werkgroep Urologische

met rapportages voor de werkgroepen

de netwerken wordt gewerkt aan de verdere professionali-

tumoren.

Een veel belangrijker voordeel is

Gerleen Leenhouts

een hoger peil te brengen. Hoewel

groepen waren geïnitieerd. Zo heb ik Henrieke Altena

er natuurlijk nog tal van uitdagingen

voor het netwerk Chirurgen het project: ‘Chirurgie rectumcarcinoom: naadlek-

het vermogen om de inhoud van de

Wat merken de klanten ervan?

en netwerken. De komende maanden

sering van de psychosociale oncologie en ook richtlijnont-

registratie snel aan te passen aan

“Vooral onderzoekers die bestanden

gaan we eerst de overlevingscijfers per

wikkeling voor deze zorgaspecten is gaande.

nieuwe ontwikkelingen. Vroeger

gekoppeld willen hebben, kunnen

tumorsoort en ziekenhuis uitdraaien, en

moesten er drie verschillende systemen

sneller geholpen worden. Dan

dan komen de andere indicatoren aan

De laatste jaren kon ik me ook toeleggen op andere

aangepast worden, en dat ging ten

moet je bijvoorbeeld denken aan

de beurt.” n

aspecten van de organisatie van de oncologische zorg.

in Utrecht. Daar houd ik mij ook bezig met kwaliteitsverbe-

koste van de flexibiliteit. Vooral voor

de evaluatie van screening. Op dat

Dat vond ik een interessante uitdaging. Vanaf nu werk ik

terprojecten voor de diverse tumorgebonden netwerken

de evaluatie van richtlijnen is het

gebied moest onze service duidelijk

als praktijkmanager in de apotheekhoudende huisarts-

en werkgroepen en met visitaties van het oncologische

belangrijk dat je de introductie van

beter worden. We hebben nu

praktijk van mijn man - niet helemaal nieuw, want dat deed

zorgproces van de ziekenhuizen in de regio. Iedereen

nieuwe vormen van diagnostiek of

borstkanker, darmkanker, longkanker

ik er altijd al bij. En natuurlijk blijf ik het IKR met belang-

bedankt voor de prettige samenwerking en wie weet

behandeling simpel kunt monitoren.”

en prostaatkanker op de stoep staan

stelling volgen!” n

komen we elkaar nog tegen in ‘IKC-land’!” n

De reisafstand van mijn woonplaats Arnhem naar Rotterdam was echter niet ideaal. Daarom ben ik overgestapt naar het Integraal Kankercentrum Midden Nederland

met verzoeken om informatie.”



Onderzoek met gegevens uit de Kankerregistratie Prostaatkanker

Regionale verschillen

Oncoline en Pallialine verbeterd Oncoline en Pallialine, de websites voor de richtlijnen

Naast de mailservice is ook de hoofdstukindeling per richtlijn

voor de oncologische en palliatieve zorg, zijn overzichte-

overzichtelijker geworden. En bij evidence based richtlijnen

lijker geworden en bevatten nu een uitgebreide mail

zijn de tabbladen ‘Aanbevelingen’, ‘Literatuurbespreking’,

service. Een hele verbetering!

‘Conclusies’ en ‘Overige overwegingen’ duidelijker weer

In januari verscheen een artikel in het tijdschrift European

gegeven.

Urology waarvoor gebruik gemaakt was van gegevens uit

In 2007 bezocht een recordaantal van ruim een half miljoen

de kankerregistratie. In de studie werd gekeken naar de

bezoekers de websites die door de integrale kankercentra

Bijna 200 richtlijnen beschikbaar

tienjaarsoverleving bij mannen die deelnamen aan het ERSPC

worden beheerd. Oncoline en Pallialine worden onder

Op de websites zijn momenteel een kleine tweehonderd

screeningsproject in de regio Rijnmond (n=822). De resultaten

andere door artsen, verpleegkundigen, diëtisten, patiënten

richtlijnen beschikbaar. De richtlijnen kunnen worden

binnen deze groep werden vergeleken met die van een refe-

en studenten geraadpleegd. Hieronder een overzicht van de

gedownload voor zakcomputers. U kunt de informatie zelfs

rentiegroep bestaande uit patiënten die waren gediagnosti-

bezoekersaantallen in de afgelopen jaren, waaruit duidelijk

aan het bed van een patiënt snel raadplegen. In 2008 worden

ceerd in de regio Zeeland (n=947).

wordt dat het bezoekersaantal blijft stijgen.

circa 20 nieuwe of gereviseerde richtlijnen gepubliceerd op Oncoline. Een overzicht van richtlijnen in ontwikkeling

De overlevingscijfers bleken duidelijk beter in het screenings-

– onder de regie van de integrale kankercentra – is te vinden

cohort, 68% versus 30%, hetgeen ook te verwachten was

Jaar

bezoekers

gezien de duidelijke verschillen in leeftijd van de patiënten

2004

62.000

en het stadium en de differentiatiegraad van de tumoren.

2005

192.000

De integrale kankercentra willen de implementatie van richt-

Opvallend was dat de overleving in het screeningscohort

2006

327.000

lijnen voor de oncologische en palliatieve zorg bevorderen

zelfs beter was dan van een qua leeftijdsverdeling vergelijk-

2007

520.000

door functionaliteiten als de mailservice. Heeft u interesse

bare groep in de algemene bevolking. Dit duidt erop dat

op www.oncoline.nl/richtlijnen-in-ontwikkeling.

hiervoor, dan kunt u zich aanmelden via de websites

vooral gezonde mannen belangstelling hebben om deel te

(www.oncoline.nl of www.pallialine.nl). n

Uitbreiding mailservice

nemen aan screening. n

Op advies van professionals uit de zorg zijn verbeteringen doorgevoerd in beide websites. Een belangrijke verbetering

Bron: Overall survival in the intervention arm of a randomized controlled screening trial for prostate cancer compared with

is de uitbreiding van de gratis mailservice: u ontvangt een

a clinically diagnosed cohort. Vis A.N., Roemeling S., Reedijk

In maart verscheen een artikel over regionale verschillen in

e-mail als er een nieuwe (versie van een) richtlijn open-

Meer informatie: drs. S.M.C. Kersten, drs. J.A.D.J. van den

A.M., Otto S.J., Schröder F.H. European Urology, 2008, 91-98.

de incidentie van kanker in Nederland. Tegelijk werden de

baar komt. U kunt zich nu ook abonneren om berichten te

Bogert of dr. N. Feller, beleidsmedewerkers Richtlijnen &

landkaarten ook gepubliceerd op Internet. Via www.ikcnet.nl >

ontvangen over een specifiek onderwerp, bijvoorbeeld over

Organisatie Oncologische Zorg, VIKC, telefoon (030) 230 55 30

cijfers >incidentie >landkaart kan men per tumorsoort een

urologische tumoren of over richtlijnen palliatieve zorg.

of [email protected].

kaart opvragen waarop duidelijk wordt in welke delen van

Ovariumcarcinoom

het land de incidentie het hoogst is. Als voorbeeld is op

In maart verscheen het proefschrift van mevrouw Vernooij

bovenstaande kaart de incidentie van longkanker bij vrouwen

over de behandeling van ovariumcarcinoom in Nederland.

weergegeven. Uit de kaart blijkt dat longkanker vooral in de

Voor verschillende artikelen in het proefschrift was gebruik

grote steden wordt gediagnosticeerd. n

Nieuwe richtlijnen Oncoline

gemaakt van gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie. Voor de periode 1996-2003 betrof dat een serie van 8.621

Bron: Siesling S et al. International Journal of Cancer, 2008,

patiënten met een gemiddelde vijfjaarsoverleving van 39%.

2106-2114.

In 2008 zijn zes nieuwe evidence based richtlijnen op Oncoline gepubliceerd in het database-format

therapeut-oncoloog, Universitair Medisch Centrum

taten beter zijn wanneer patiënten geopereerd worden door

(www.oncoline.nl), waardoor ze kunnen worden gedown-

Groningen; dr. J.P. de Boer, internist-oncoloog, Nederlands

gespecialiseerde gynaecologen in grotere ziekenhuizen. Dit

load op papier en op zakcomputers. Ook kan dan in de

Kankerinstituut Amsterdam; dr. F.J.A. van den Hoogen,

verschil wordt vooral zichtbaar wanneer je rekening houdt met

richtlijnen worden gezocht en is literatuur aanklikbaar

verschillen in verdeling naar leeftijd en stadium. n

(en wordt direct verwezen naar de samenvatting op Pubmed). Het betreft de richtlijnen:

Bron: Vernooij F., Proefschrift, 2008, Utrecht. Medische oncologie van de Universiteit van Amsterdam) – Rectumcarcinoom (mevrouw dr. C.A.M. Marijnen, radiotherapeut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis)


KNO-arts, Universitair Medisch Centrum Sint Radboud) – Gliomen (dr. T.J. Postma, neuroloog, VU medisch centrum Amsterdam) – Pijn bij kanker (prof. dr. K.C.P. Vissers, hoogleraar Pijn &

– Coloncarcinoom (prof. dr. D.J. Richel, hoogleraar

10

– Hypofarynxcarcinoom (prof. dr. J.A. Langendijk, radio

Een belangrijke conclusie was dat de behandelingsresul-

Palliatieve zorg van het Universitair Medisch Centrum St Radboud) – Erfelijke darmkanker (dr. F.H. Menko, klinisch geneticus Vrije Universiteit Medisch Centrum). n


11

Interview met Agnes Klaren: “Ik zal de oncologie met grote interesse blijven volgen!”

Stagiaires bij het IKR stellen zich voor “Ik ben vierdejaars geneeskundestudent aan

lopen. Ik hoop mijn verslag in de zomer af

de EUR. In het kader van mijn keuzeonderzoek

te hebben en zal daarna aan mijn co-schappen

voor de oncologie (voornamelijk binnen het Albert

loop ik stage bij het IKR. Ik doe onderzoek

beginnen. Ik ben erg geïnteresseerd in de

Schweitzer ziekenhuis) heeft Agnes Klaren gekozen

naar de kwaliteit van blaaskankerchirurgie, en

urologie, dus in de verre toekomst zie ik

voor een andere richting. Ze werkt sinds 17 maart jl.

ga daarvoor ziekenhuizen in de regio langs om

mij misschien wel werken in het ziekenhuis

als bedrijfsleider Leerhuis in het ASz. Het IKR stelt haar

patiëntenstatussen te beoordelen. Hierdoor

als uroloog.” n

een aantal vragen over de periode dat ze werkzaam was

ben ik veel op pad, maar voor het schrijven

Na zich tien jaar met enthousiasme te hebben ingezet

binnen de oncologie.

van mijn onderzoeksplan en het uiteindelijke Freek Werdmölder

verslag ben ik op het IKR te vinden. Tot nu toe bevalt het mij erg goed om hier stage te

Wat was je eerste functie binnen de oncologie? ”Meteen na de studie Gezondheidswetenschappen ben ik in de Daniel den Hoed als researchverpleegkundige bij de afde-

Freek is bereikbaar via (010) 440 88 78 of [email protected].

ling interne oncologie gaan werken.” En daarna? “Na drie jaar ging ik bij het ASz aan de slag als projectleider

“In de periode van 17 maart tot en met 20 juni

Ik ben begonnen met het uitwerken van

oncologie en werd ik secretaris van de oncologiecommissie.

loop ik stage bij het IKR. Ik studeer Beleid

nulmetingen in de vorm van enquêtes. Het

Samen met dr. Rob Oostenbroek heb ik na de fusie de onco-

en Management Gezondheidszorg aan de

andere project waar ik aan mee zal werken,

logiecommissie nieuw leven ingeblazen. Dit was het vertrek-

Erasmus Universiteit. Ik hou me onder begelei-

gaat over het opzetten van een protocol

punt voor alle projecten op het gebied van de oncologie.

ding van Marjolein van der Pol bezig met twee

Verwijsbeleid voor gynaecologische patiënten

Vanaf toen werd oncologie een speerpunt van het ASz.”

projecten vanuit de IKR-werkgroep Gynaeco-

met moeilijke tumoren die voor een goede

logische tumoren. Het eerste project gaat over

diagnosestelling en behandeling overge-

de inzet van oncologieverpleegkundigen in de

plaatst moeten worden vanuit de algemene

gynaecologische zorg; dit project loopt in drie

ziekenhuizen naar het Erasmus MC. Ik weet

”Het is bij uitstek multidisciplinair. Je hebt te maken met veel

ziekenhuizen. Ik zal werken aan een rapportage

nog niet zo goed welke richting ik straks op wil

specialismen, elke maatschap heeft wel wat met de onco-

hierover om te gebruiken bij het uitrollen van

met mijn studie, maar tijdens deze stage hoop

het project naar andere ziekenhuizen.

ik erachter te komen wat ik leuk vind.” n

Wat vond je leuk aan het werken binnen de oncologie in het ziekenhuis?

Claudia van der Bel

logie. Zowel dokters als de oncologieverpleegkundigen zijn betrokken en gemotiveerde mensen.”

Wat zijn je ervaringen met het IKR? ”De visitaties door het IKR hebben het ASz op weg geholpen

Claudia is aanwezig op maandag, dinsdag en donderdag. Zij is bereikbaar via (010) 440 58 12 of

Heb je je ook buiten het ASz ingezet?

om een goed inzicht te krijgen en verbeteringen door te

[email protected].

”Door samenwerking met het Erasmus MC wordt binnenkort

voeren. Verder nemen veel mensen in het ziekenhuis deel aan

de eerste paal van de dependance Radiotherapie van het

de IKR-werkgroepen en –netwerken en is er op verschillende

ASz geslagen en is er een spreekuur klinische genetica en

vlakken sprake van samenwerking met het IKR: bijvoorbeeld

radiotherapie in Dordrecht gerealiseerd. Daarnaast was ik

op het gebied van videoconferencing, psychosociale zorg en

“Ik zit in het derde jaar van Beleid en Manage-

over welke rol het IKR kan spelen met betrek-

vier jaar hoofdredacteur van Oncologica en heb ik in de tijd

de verbetering van de oncologiebesprekingen.”

ment Gezondheidszorg aan de Erasmus

king tot deze indicatoren. Daarnaast kijk ik

Universiteit. Ik ben half maart begonnen met

naar de doorstroomtijden bij blaaskanker en

dat ik bij het ASz werkte het Oncologieboek (voor oncologie Wil je nog iets zeggen tegen de mensen in het

de stage aan het IKR en buig me over het

loop ik mee op de poli van één of twee zieken-

oncologisch netwerk?

project Transparantie in de medisch specialis

huizen. Ik ben van plan om later de master

Je hebt ook nog een tijdje bij het IKR gewerkt?

”Als jullie het enthousiasme, de betrokkenheid en de

tische zorg. Ik zal me voornamelijk bezig-

Zorgmanagement te gaan doen, al zou dat

”Ja, ruim een half jaar, gecombineerd met een baan binnen

gedrevenheid vasthouden, kan er nog veel moois binnen de

houden met de indicatoren van blaaskanker.

nog kunnen veranderen.” n

het Erasmus MC, als wetenschappelijk onderzoeker Pallia-

patiëntenzorg bereikt worden. Ik zal de oncologie met grote

Samen met iemand van het IKR ga ik langs vijf

tieve zorg.”

interesse blijven volgen!” n

verpleegkundigen) in elkaar kunnen zetten.”

Najwa Najim

ziekenhuizen om te praten met specialisten Najwa werkt op maandag, woensdag en donderdag op de afdeling Kankerregistratie en Onderzoek. Zij is bereikbaar via (010) 440 58 78 of [email protected].

12



13

Patiëntenverenigingen en ziekenhuizen in gesprek

Amerikaanse studenten bij het IKR Begin maart hebben 50 eerste- en tweedejaars studenten van de Case Western University in Cleveland, Ohio, een bezoek gebracht aan Nederland in verband met hun studie bio-

In 2005 is het IKR-netwerk Patiëntenverenigingen gestart met het project ‘Regionale samenwerking patiëntenverenigingen

ethics. Zij konden kiezen uit twee verschillende programma’s,

en ziekenhuizen’. Aanleiding voor het project waren signalen dat zorgverleners in de ziekenhuizen nog onvoldoende

namelijk ‘public health’ en ‘women’s health’. In het kader van

bekend zijn met - en weinig gebruik maken van - de patiëntenverenigingen. In oktober 2006 heeft het IKR een invitational

deze studiereis bezochten zij onder andere het ministerie van

conference gehouden met het doel te komen tot een regiovisie over samenwerking tussen patiëntenverenigingen en

VWS, een daklozenopvang, een coffeeshop, een abortus-

ziekenhuizen. Dit visiedocument is in 2007 vastgesteld en wordt gedragen door de patiëntenverenigingen en zieken-

kliniek en een kraamhotel. Daarnaast kregen zij lezingen

huizen. Tevens heeft het IKR-netwerk Patiëntenverenigingen een informatiefolder uitgebracht om zorgverleners te

voorgeschoteld over onder andere euthanasie, drugsbeleid

informeren over de activiteiten van het netwerk.

en HIV/aids. Het IKR is ook benaderd met de vraag of we een lezing

In gesprek

Nederland) en Ria Oosterveer (Contactgroep Stamceltrans-

wilden verzorgen over kanker bij vrouwen. Marlies Sloover,

Er is door het IKR-netwerk Patiëntenverenigingen een plan

plantaties) een gesprek gehad met Caroline van der Mijle

coördinator Regionale Samenwerking Oncologie, heeft een

van aanpak opgesteld voor het initiëren en onderhouden van

(patiëntenvoorlichting) en Dorian van Amelsvoort (oncolo-

presentatie gegeven. In het kort heeft zij wat over het IKR

contacten met de ziekenhuizen. Vier ziekenhuizen hebben

gieverpleegkundige). Linda Vermaas vatte het gesprek als

verteld, over kanker in het algemeen (incidentie) en over

zich aangemeld voor de pilot van dit project: het Erasmus

volgt samen: “Het gesprek is open en prettig verlopen. Het

de resultaten van het project Mammazorg Steeds Beter

MC, het Albert Schweitzer ziekenhuis, het IJsselland zieken-

was goed te merken dat het ASz het project ondersteunt, het

(zie pagina 5 voor meer informatie). De groep studenten

in Nederland. Na de presentatie is de groep op weg gegaan

huis en het Ikazia ziekenhuis. Per ziekenhuis fungeren steeds

ziekenhuis had zelf al het idee meer te gaan doen met patiën-

reageerde enthousiast en had vooral vragen over de gekozen

naar een volgende bestemming van hun studiereis: de wallen

twee vertegenwoordigers uit het IKR-netwerk Patiëntenver-

tenverenigingen. Het doel van het eerste gesprek, kennis-

leeftijdscategorie en de kosten van de borstkanker screening

in Amsterdam. n

enigingen als vaste contactpersonen voor dat ziekenhuis.

maken, is zeker gelukt. Voor het volgende gesprek moeten

Zij voeren in 2008 twee gesprekken in deze ziekenhuizen met

er concrete voorbeelden aangedragen worden waaraan het

vaste gesprekspartners. Deze gesprekspartners zijn via de

netwerk Patiëntenverenigingen kan bijdragen om de samen-

voorzitters van de oncologiecommissie of het oncologisch

werking voor beide partijen concreter te maken”.

beraad voorgedragen. Eén (coördinerend of regie-) oncolo-

Nieuwe medewerker

gieverpleegkundige of nurse practitioner en één coördinator

14

patiëntenvoorlichting/informatiecentrum behoren bij alle

Evaluatie en uitbreiding

ziekenhuizen tot de vaste gesprekspartners. In het IJsselland

In het najaar van 2008 worden de ervaringen in de vier pilot-

ziekenhuis zal daarnaast ook een internist-oncoloog en/of

ziekenhuizen geëvalueerd. Op basis van de ervaringen vindt

Vanaf 10 maart 2008 is Orande Mensink

Als hoofd OOZ geeft Orande leiding aan de afdeling.

een chirurg-oncoloog bij de gesprekken aanwezig zijn.

in 2009 geleidelijke uitbreiding plaats naar de andere twaalf

hoofd Organisatie Oncologische zorg

Met het team pakt ze continue zaken op zoals consulent-

ziekenhuizen in de IKR-regio. Het streven is om eenmaal

bij het IKR.

diensten en visitaties en zorgt waar nodig voor verbete-

De onderwerpen

per jaar met vaste gesprekspartners vanuit het IKR-netwerk

Het eerste gesprek staat in het teken van kennismaking

Patiëntenverenigingen en met vaste gesprekspartners vanuit

Hiervoor heeft Orande bij de Sint

uitvoeren van projecten. Deze projecten kunnen vanuit de

en van wederzijdse uitwisseling van huidige activiteiten,

de ziekenhuizen een gesprek te voeren. De verwachting is

Maartenskliniek in Nijmegen gewerkt als

regio worden opgestart, maar kunnen ook landelijk zijn

knelpunten en wensen ten aanzien van de inbreng van

dat door deze aanpak de samenwerking tussen patiënten-

juridisch adviseur. In de laatste anderhalf

geïnitieerd.

patiëntenperspectief. In een tweede gesprek kan dieper

verenigingen en ziekenhuizen op een meer gestructureerde

worden ingegaan op de mogelijkheden die zorgverleners en

manier zal verlopen. Zorgverleners zullen daardoor goed

interne opleiding gevolgd (management development

Orande vindt het inspirerend om werkzaam te zijn in de

patiëntenverenigingen hebben om gezamenlijk de zorg voor

op de hoogte zijn van de aanwezigheid van patiënten

traject). Het laatste half jaar bij de Sint Maartenskliniek was

zorg, met name de ziekenhuiszorg spreekt haar erg aan.

de oncologiepatiënt te verbeteren en te borgen. Activiteiten

verenigingen, hun activiteiten en hen, indien nodig, vaker

ze projectleider voor het project Bedrijfstijdverlenging.

Verder is ze een groot voorstander van het delen van

die hieruit voort kunnen komen waarbij de inbreng van

inschakelen voor het leveren van patiëntenperspectief. Het

patiëntenperspectief gewenst is, worden besproken in -en

IKR-netwerk Patiëntenverenigingen kan hiervoor als hét

In Maastricht studeerde ze gezondheidswetenschappen,

komt. Deze functie bij het IKR geeft haar de mogelijkheid

opgepakt door - het IKR-netwerk Patiëntenverenigingen.

aanspreekpunt fungeren. Door de bundeling van krachten in

afstudeerrichting Beleid en Beheer en Nederlands Recht.

daar invulling aan te geven. n

één netwerk is continuïteit van activiteiten gewaarborgd. n

Direct na de studies ging ze werken als advocaat (Adri-

ring. Onder OOZ vallen ook het opstarten, begeleiden en

Orande Mensink

jaar heeft ze als high potentional een

kennis, zeker indien dat uiteindelijk de patiënt ten goede

De eerste ervaringen

aanse & van der Weel in Middelburg). Eerst met een

Zij werkt op dinsdag, donderdag en vrijdag op het IKR en

Inmiddels heeft het eerste gesprek plaatsgevonden in het

algemene praktijk, later gespecialiseerd in letselschade.

op maandag en woensdag halve dagen thuis en is bereik-

Albert Schweitzer Ziekenhuis (ASz) te Dordrecht. Vanuit het

Daarna maakte ze de overstap naar de gezondheidszorg.

baar via telefoon (010) 440 58 19 of e-mail [email protected].

IKR-netwerk Patiëntenverenigingen hebben Linda Vermaas

Meer informatie: Marjolein van der Pol, senior coördinator

(werkgroep Erfelijkheid van de Borstkanker Vereniging

Regionale Samenwerking Oncologie ([email protected]).



15

Nieuws uit het Trialbureau IKR

Spreiding en concentratie oncologische zorg

Overdracht regiostudies

Nieuwe studies

In 2006 is een regiovisie ‘ Spreiding en concentratie oncologische zorg’ opgesteld

regiovisies becommentariëren. En tot

Het trialbureau Urologie heeft tot nu toe het datamanage-

Het Trialbureau IKR zal het datamanagement voor de studie

voor de ziekenhuizen in de regio Rijnmond. De tijd is nu rijp om dat in breder ver-

slot krijgt een stuurgroep – die bestaat

ment voor de DATA-studie en de CAIRO-3 studie verzorgd in

‘Breast cancer in Pregnancy (BOOG 2003-04 / GBG 29)’ gaan

band aan te pakken en een dergelijke visie voor de gehele IKR-regio te ontwikkelen.

uit leden van enkele raden van bestuur,

de noordelijk helft van de regio. Bij deze willen we het trial-

verzorgen in het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht.

bureau Urologie bedanken voor hun ondersteuning. Onder-

Carla Janssen-Adjodhia neemt het datamanagement voor

Hoe gaan wij dat doen?

bevorderen, wordt de regiovisie opge-

sies van de ziekenhuizen – de taak op

tussen zijn de IKR-datamanagers voldoende inzetbaar om

deze studie op zich. Het gaat hier om een registratiestudie

De regiovisie is een kader voor het

steld aan de hand van een raamwerk.

strategisch niveau de voortgang van

deze twee studies in de gehele regio te gaan verzorgen. Op

bij patiënten waarbij borstkanker tijdens hun zwangerschap

maken van afspraken over de taakverde-

Input voor de regiovisie komt uit verschil-

het project te bewaken.

1 april heeft het IKR de DATA-studie overgenomen en vanaf

gediagnosticeerd is. Deze studie heeft als doel meer inzicht

ling van de klinische oncologische zorg

lende bronnen: richtlijnen, inspectie voor

1 mei is dat het geval met de CAIRO-3. Carla Janssen-

te krijgen in de behandeling van patiënten die behandeld

in onze regio. Het opstellen van de regio-

de gezondheidszorg, regiovisie stichting

Het plan van aanpak voor het opstellen

Adjodhia zal het datamanagement voor deze studies op

worden voor borstkanker tijdens de zwangerschap en het

visie zal per tumorsoort en gefaseerd in

samenwerkende Rijnmond ziekenhuizen

van een regiovisie voor de verschillende

zich gaan nemen in de noordelijk helft van de regio. Bertie

effect van de behandeling op de foetus en de moeder.

de tijd gaan gebeuren. Doel is uitsluitsel

en regionale afspraken.

tumorsoorten is in februari ter goedkeu-

van Zwam en Ineke van Reijswoud blijven onveranderd het

Prospectief en retrospectief worden gegevens verzameld

te krijgen over de vraag of diagnostiek

datamanagement voor deze studies in de zuidelijke helft van

over diagnostiek, behandeling en behandelingsresultaten

en behandeling in alle ziekenhuizen,

Wat is uw rol?

de regio verzorgen.

vande moeder en de gevolgen van de behandeling voor het

in een beperkt aantal ziekenhuizen of

Bij het opstellen en onderhouden

En wat doet het IKR?

kind, gemeten vier weken en vijf jaar na de bevalling. n

slechts in één ziekenhuis kunnen plaats-

van de regiovisie spelen de IKR-werk-

U mag erop rekenen dat wij zorg-

De overige lopende studies op het gebied van de interne

vinden. In het geval dat gekozen wordt

groepen een grote rol. Voor iedere

dragen voor de coördinatie van het

oncologie die door het TRC Urologie (Trials & Research

voor een beperkt aantal ziekenhuizen

tumorsoort zal vanuit de betreffende

project en de communicatie naar alle

Coordination) werden verzorgd, blijven bij dit trialbureau.

zal een set criteria worden toegevoegd

IKR-werkgroep een projectgroep

betrokkenen. n

Ook blijft het TRC Urologie de studies op het gebied van

waaraan de zorg moet voldoen.

worden samengesteld die de regio-

urologie (blaaskanker) en gynaecologie verzorgen in zowel

Meer informatie: de datamanagers en de trialconsulent van

het Erasmus MC als in de regio.

het IKR zijn te bereiken via [email protected].

Veel belangstelling voor ‘Fertiliteit, zwangerschap en kanker’

medische staven en oncologiecommis-

ring voorgelegd aan alle ziekenhuizen.

visie voor die tumorsoort beschrijft.


Om de eenheid tussen de verschillende

Een multidisciplinaire adviesgroep zal


onderdelen van de oncologische zorg te

de concepten van de verschillende


NPK Monitor 2007 gelanceerd

De regiobijeenkomst van de IKR-

tumoren), dr. M.J. ten Kate-Booij (trofo-

aandacht nodig heeft. Dr. J.S.E. Laven

werkgroep Gynaecologische tumoren

blasttumoren), prof. dr. C.W. Burger

stond uitgebreid stil bij de mogelijk-

Eind maart is de NPK Monitor 2007 verschenen. De Monitor

ketenbreed te verbeteren: primaire preventie, secundaire

van 18 januari 2008 werd zeer goed

(quid novi ex OMEGA) en dr. J.K. Door-

heden en onmogelijkheden bij

wordt – op verzoek van het Nationaal Programma Kankerbe-

preventie, kankerzorg, psychosociale zorg, voorlichting,

bezocht. Tweeënzeventig zorgverleners,

duijn (hematologische maligniteiten).

cryopreservatie van humane gameten

strijding (NPK) – uitgevoerd door de Vereniging van Integrale

onderzoek, deskundigheidsbevordering en de ontwikkeling

waaronder gynaecologen, verpleegkun-

De etiologie, diagnostiek en behande-

en de huidige praktijk hiervan in de

Kankercentra (VIKC) en geeft de jaarlijkse stand van zaken weer

van indicatoren. n

digen, internist-oncologen, radiothera-

ling van deze tumoren kwam aan bod.

IKR-regio.

rondom de kwaliteit van de kankerbestrijding in Nederland.

peuten en pathologen namen deel.

Wat is het effect van tumorbehandeling op fertiliteit en zwangerschap? Wat

De boeiende dag werd afgesloten met

Het NPK loopt tot en met 2010. Doel van het programma

Er waren boeiende lezingen en als

is het effect van zwangerschap op de

de tien meest gestelde vragen in de

is de kankerbestrijding in Nederland in al zijn facetten en

vanouds was het onderdeel casuïs-

behandelmogelijkheden van de tumor?

spreekkamer (dr. G.S. Kooij) en een

tiekbespreking onder leiding van prof.

Kun je langdurige medicamenteuze

samenvatting door de voorzitter van het

dr. C.W. Burger weer zeer interactief.

(na)behandeling tijdelijk staken bij een

netwerk (A.S.M. Nuijten). n

Casuïstiek over ovarium-, borderline-

kinderwens? Deze onderwerpen kregen

en cervixcarcinomen en zwangerschap

volop aandacht.

Voor meer informatie: www.npknet.nl.

In memoriam Willem van der Pompe

werd aangedragen door L.N. Hofman, dr. A. Logmans en P. Timmers.

Prof. dr. F. Amant ging in op de gevolgen

Op 31 januari jl. is toch nog plotseling Dr. W.B. (Willem) van der Pompe overleden. Hij was meer dan 20 jaar

voor de fertiliteit na de behandeling

16

bestuurder van het Franciscus Ziekenhuis Roosendaal en vanuit die functie van 1988 tot 2005 – namens de

Diverse sprekers namen het onderwerp

van kanker. Hij gaf aan dat het bespreken


ziekenhuizen in westelijk Noord-Brabant – een actief lid van het IKR-bestuur. Willem van der Pompe heeft zich

kanker en zwangerschap onder de

van fertiliteit met de patiënt, vooraf-


gedurende al die jaren zeer betrokken getoond bij het IKR. Door zijn krachtige persoonlijkheid en visie wist hij

loep zoals dr. M. Bontenbal (mamma-

gaand en na de behandelingen, meer


anderen te inspireren en te overtuigen. Willem van der Pompe is 61 jaar geworden. n



17

vooraankondiging

Richtlijn ‘Prostate Cancer’ nieuw op Oncoline

symposium

Op Oncoline is de Engelse vertaling van de richtlijn Prostaat-

zijn bij de diagnostiek, behandeling en begeleiding van

carcinoom verschenen. U kunt de richtlijn ‘Prostate Cancer’

patiënten met prostaatcarcinoom, zoals urologen, radiothera-

raadplegen in het Engelstalig gedeelte van de site. Om daar te

peuten, medisch oncologen, huisartsen, oncologieverpleeg-

komen klikt u op het vlaggetje ‘english’ in de rechterbovenhoek.

kundigen, IKC-consulenten, pathologen, maatschappelijk

Ook kunt u direct navigeren naar www.oncoline.nl/english. In de

werkers, psychologen en nucleair-geneeskundigen. Ook kan

richtlijn ‘Prostate Cancer’ kan gezocht en genavigeerd worden,

de richtlijn houvast bieden aan patiënten en hun naasten.

Zorgpad Stervensfase in nieuw perspectief

referenties zijn gelinkt naar online artikelen of samenvattingen op pubmed. Ook is de richtlijn te downloaden op een zakcomputer.

woensdag 1 oktober

Een landelijke multidisciplinaire werkgroep onder voorzitterschap van dr. Th. M. de Reijke, uroloog uit het AMC, heeft de

De richtlijn is bestemd voor alle professionals die betrokken

richtlijn ‘Prostate Cancer’ ontwikkeld. n Op woensdag 1 oktober organiseren het Integraal Kankercentrum Rotterdam en het Erasmus MC een symposium rond het Zorgpad Stervensfase, een werkwijze om zorg en begeleiding in de stervensfase te optimaliseren.

Berlijn: presentatie project Chirurgie Rectumcarcinoom

Nieuwe medewerker

Bent u benieuwd naar de meest recente ontwikkelingen

Doelgroep

rondom het Zorgpad Stervensfase? Zet dan alvast woensdag

Wij willen graag vernieuwers, managers en directeuren vanuit

1 oktober 2008 van 15.00 tot 18.00 uur in uw agenda. Het

de gezondheidszorg in Nederland begroeten. Geïnteres-

symposium zal plaatsvinden in Rotterdam. Voorafgaand

seerden buiten deze doelgroep, zoals zorgverleners en

aan dit symposium promoveert Laetitia Veerbeek op het

onderzoekers, zijn uiteraard ook welkom.

Van 24 tot 26 februari 2008 vond in

met medewerking van de lokale

onderzoek ‘Zorg en Kwaliteit van leven in de stervensfase; de

Berlijn het European Multidisciplinary

chirurgen. Deze manier van onder-

bijdrage van het Zorgpad Stervensfase.’

Colorectal Cancer Congress 2008

zoek naar de kwaliteit van colorectale

(EMCCC) plaats. Namens het IKR-

chirurgie is nog niet eerder verricht

netwerk Chirurgen heeft Hans de Wilt

en kreeg veel bijval, ook van niet-

(chirurg Erasmus MC–Daniel den

chirurgen. In de loop van het jaar

Hoed) een voordracht gehouden

zullen de overige ziekenhuizen in de

Petra van Namen is per 4 februari

Dr. B. van den Eynden, palliatief arts en universitair docent

over het project Chirurgie Rectumcar-

regio worden bezocht. Doel van de

2008 bij het IKR in dienst getreden

Vakgroep Huisartsgeneeskunde aan de Universiteit van

cinoom: R1-resectie en naadlekkage.

studie is om gezamenlijk knelpunten

als coördinator Regionale Samen-

Antwerpen, bereid gevonden naar Nederland te komen en

Hij meldde de voorlopige resultaten

en patronen te identificeren die ten

werking Oncologie. Hiervoor was

een voordracht te houden. Na deze twee lezingen belichten

van de eerste vier ziekenhuizen: over

grondslag liggen aan het voorkomen

ze adviseur bedrijfsvoering aan

we onderzoek rond en (zelf)evaluatie door het Zorgpad Ster-

Nu al nieuwsgierig? Neem dan contact op met Jacqueline

een totaal van 240 operaties hebben

van de complicaties. Naar aanleiding

het Erasmus MC en daarvoor

vensfase en geven we suggesties voor implementatie.

Landsbergen, e-mail [email protected]

12 naadlekkages en 18 R1-resecties

van de resultaten zal worden gewerkt

werkte ze als kwaliteitsmede-

plaatsgevonden. Van deze 30

aan regionale kwaliteitsverbetering

werker bij de GGD, waar ze ook

casussen zijn door de kwaliteitscom-

voor patiënten met een rectum

assistent-manager van Stichting

missie (vier leden van het IKR-netwerk

carcinoom. n

Meer informatie Houdt u onze website www.ikcnet.nl/ikr in de gaten. Informatie

Petra van Namen

Programma

over het definitieve programma, de locatie, inschrijving en de

Voor dit programma hebben we Prof. Dr. J. Ellershaw, hoogle-

kosten worden later bekend gemaakt.

raar palliatieve zorg aan de Universiteit van Liverpool en Prof.

Bevolkingsonderzoek Baarmoe-

Chirurgen) mogelijke oorzaken

derhalskanker Zuidwest-Neder-

aangegeven die hebben geleid tot

land was. Bij het IKR houdt Petra

over IKR Berichten

de complicatie. Deze werden

zich bezig met de structuurontwik-

Rotterdam en wordt verspreid onder alle betrokkenen bij de oncologische en palliatieve

IKR-berichten is een uitgave van het Integraal Kankercentrum

onderverdeeld in technische, mense-

keling psychosociale zorg binnen

zorg in de regio Rijnmond, Drechtsteden, Zuid-Hollandse eilanden, westelijk Noord-Brabant

lijke, organisatorische en patiënt

de ziekenhuizen, SIB op maat, het

en Zeeland. IKR-berichten verschijnt vier maal per jaar, het volgende nummer begin

gerelateerde factoren.

natraject van Mammazorg Steeds

augustus 2008.

Beter en het eventuele toekomstige project Longzorg Steeds

redactieadres

ontvangen en het werd als bijzonder

Meer informatie: Sandra van der

Beter. Petra werkt op maandag

telefoon (010) 440 58 00, fax (010) 436 47 84, [email protected], www.ikcnet.nl/ikr

ervaren dat de kwaliteitscommissie

Togt-van Leeuwen, coördinator

tot en met donderdag. Zij is

de complicaties in de verschil-

Regionale Samenwerking Oncologie

bereikbaar via (010) 440 58 32 of

Eindredactie en productiebegeleiding: Jet Heerdink en Ramona van der Giesen

lende ziekenhuizen kan beoordelen

([email protected])

[email protected]. n

Grafisch ontwerp: Bureau mdm, Rotterdam

De presentatie werd enthousiast

afdeling Communicatie, Postbus 289, 3000 AG Rotterdam,

Drukwerk: Segers Offset, Schiedam Oplage: 3050 © Integraal Kankercentrum Rotterdam. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Teksten mogen uitsluitend worden overgenomen in overleg met het IKR. 18


19

Berichten. Inhoud. * onder voorbehoud ** alleen regiobijeenkomsten, symposia en scholingen. mei

Recommend Documents