Factsheet administratieve lasten
Onderdeel van de Evaluatie Arbowet 2007/ Beleidsdoorlichting artikel 44 SZW-begroting
Ministerie van SZW, Den Haag, 25 mei 2011
Arjan van Sluijs Ton Staphorst Servaas Toebosch
Pagina 1 van 8
Inhoudsopgave
2
Inleiding
3
Paragraaf 1 Doel van de herziene Arbowet 2007
4
Paragraaf 2 Overzicht lastenverlichting herziene Arbowet en Arbobesluit in 2005 en 2007
4
Paragraaf 3 Overzicht lastenverlichting na 2007
6
Paragraaf 4 Overzicht lastenverzwaring 2007 - 2011
7
Paragraaf 5 Ervaren regeldruk
7
Paragraaf 6 Conclusies
7
Pagina 2 van 8
Inleiding Deze factsheet beschrijft de gevolgen voor de administratieve lasten voor het bedrijfsleven van de herziening van de Arbowet met ingang van 1 januari 2007. Tevens is de wijziging van de Arbowet per 1 juli 2005 meegenomen evenals de overige wijzigingen van de Arboregelgeving lopend tot en met 2011. De wijziging van de Arbowet per 1 juli 2005 is meegenomen in dit onderzoek, omdat deze wijziging, zo kort voor de herziening 2007, een compleet en integraal beeld van deze periode geeft. Dit onderzoek maakt deel uit van de evaluatie van de Arbowet 2007/beleidsdoorlichting begrotingsartikel 44 Gezond en Veilig Werken en is intern uitgevoerd door SZW. Zowel de opzet van het onderzoek als het eindrapport zijn besproken in de klankbordgroep die de evaluatie van de Arbowet begeleidt. In deze klankbordgroep zijn sociale partners en Boaborea vertegenwoordigd. Paragraaf 1 geeft het doel van de herziene Arbowet weer. Paragraaf 2 beschrijft de administratieve lastenontwikkeling als gevolg van de wijzigingen van de Arbowet in 2005 en 2007, inclusief aangenomen amendementen. Daarna volgt in paragraaf 3 een opsomming van gewijzigde arboregelgeving tot en met 2011 die gevolgen hebben voor administratieve lasten. Paragraaf 4 geeft een beschrijving van administratieve lastenverzwaring, in de periode 2007 – 2011. Het rapport sluit af met conclusies. Onder administratieve lasten worden verstaan de kosten voor werkgevers om te voldoen aan informatieverplichting, voortvloeiend uit wet- en regelgeving van de overheid. De beschrijvingen van de administratieve lastenontwikkelingen zijn gebaseerd op de adviezen van het Adviescollege toetsing administratieve lasten (Actal). Actal adviseert de regering en de Staten-Generaal over voorgenomen wet- en regelgeving en over programma‟s en maatregelen om de bestaande lastendruk voor bedrijven en burgers te verminderen. Actal ondersteunt regelgevers om de administratieve lastendruk zo laag mogelijk te houden.1 Aanpassingen van administratieve lasten zijn gerealiseerd, nadat de raming van advies is voorzien door Actal, en dit advies is gevolgd in de regelgeving en deze in werking is. Vaak betreft dit een het wetsvoorstel dat bij het parlement wordt ingediend en aanvaard. Dit rapport beoogt de volgende vragen te beantwoorden. Probleemstelling Is de vermindering van de administratieve lasten zoals beoogd bij de herziening van de Arbowet 2005 en 2007 gerealiseerd? Onderzoeksvragen: Hebben de wetswijzigingen in 2005 en 2007 geleid tot vermindering van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven? (paragraaf 2) Hebben in de periode daarna (2007 – 2011) in de arboregelgeving wijzigingen plaatsgevonden die aanvullende reductie van administratieve lasten tot gevolg hadden? (paragraaf 3) Hebben in de periode daarna (2007 – 2011) in de arboregelgeving wijzigingen plaatsgevonden die extra administratieve lasten tot gevolg hadden? (paragraaf 4) Bij de beantwoording van bovenstaande vragen biedt met name de Memorie van Toelichting (MvT) bij de herziene Arbowet aanknopingspunten. De herziene Arbowet had onder meer als doel verlaging van administratieve lasten voor het bedrijfsleven. Dit rapport richt zich daar op. Administratieve lasten zijn onderdeel van de overkoepelende term „regeldruk‟. In de Miljoenennota 2008 wordt regeldruk omschreven als: “al
1
Website Actal
Pagina 3 van 8
hetgeen dat wordt veroorzaakt door wet- en regelgeving, waar de ondernemer in zijn dagelijkse bedrijfsvoering mee te maken heeft.”
Paragraaf 1 Doel van de herziene Arbowet De herziening van de Arbeidsomstandighedenwet (in het vervolg Arbowet) met ingang van 2007 had tot doel: Te komen tot een nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid enerzijds en sociale partners anderzijds; De administratieve lastendruk te verminderen; De regeldruk voor het bedrijfsleven terug te dringen. Hoofddoel van de wet was een effectiever arbeidsomstandighedenbeleid in bedrijven door de realisatie van een nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid enerzijds en werkgevers en werknemers anderzijds. De overheid omschrijft met behulp van doelvoorschriften het te bereiken beschermingsniveau van werknemers. Werkgevers en werknemers bepalen samen op welke wijze zij aan deze doelvoorschriften willen voldoen. Uitgangspunt is dat een arbeidsomstandighedenbeleid passend voor de onderneming (maatwerk) en in samenspraak met de werknemers tot stand gebracht (draagvlak), effectiever is. Terugdringen van regeldruk betekende dat vergaande detaillering en doublures met andere wetgeving vermeden dienden te worden om zo aan werkgevers en werknemers een grotere verantwoordelijkheid toe te kennen. Volgens de Memorie van Toelichting bij de herziening levert invoering van de herziene Arbowet een administratieve lastenverlichting op van ongeveer € 90 mln (inclusief wijzigingen van het Arbobesluit). Dit wordt bereikt door de regelgeving op een flink aantal terreinen terug te dringen tot het Europees niveau. De raming van de administratieve lastenverlichting is door Actal positief beoordeeld en Actal heeft aangegeven dat de herziening bijdraagt aan de kabinetsdoelstelling om de administratieve lasten met 25% te beperken. Paragraaf 2 Overzicht gerealiseerde lastenverlichting wijzigingen Arbowet en Arbobesluit in 2005 en 2007 In deze paragraaf komt de eerste onderzoeksvraag aan de orde: Hebben de wetswijzigingen in 2005 en 2007 geleid tot vermindering van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven? Onderstaande tabel geeft het antwoord cijfermatig weer. Tabel 1 Gerealiseerde administratieve lastenverlichting wijzigingen Arbowet en Arbobesluit (in € mln) 2007 e.v. A. Wijziging van de Arbowet per 1 juli 2005
7
B. Wijziging Arbowet per 1-1-2007 (zie ook tabel 2)
63
C. Wijziging Arbobesluit per 1-1-2007
27
D. Amendement Van der Sande/Koopmans per 1-1-2007
10
Totale gerealiseerde lastenverlichting per jaar
107
Ad A. Wijziging Arbowet inzake deskundige bijstand per 1 juli 2005 Voorafgaand aan de herziening van de Arbowet in 2007 is de Arbowet ook per 1 juli 2005 gewijzigd. Deze wijziging had betrekking op de taken en werkzaamheden van de
Pagina 4 van 8
preventiemedewerker. De wijziging van de Arbowet per 1 juli 2005 had betrekking op drie onderdelen: Een onderneming hoeft zich niet meer verplicht aan te sluiten bij een arbodienst maar kan kennis van arbodeskundigen extern inhuren. Bedrijven vanaf 15 werknemers moeten een door de werkgever aangewezen preventiemedewerker hebben, die belast wordt met preventietaken. Bij organisaties met 15 of minder werknemers mag de werkgever zelf deze taken op zich nemen 2. De derde wijziging heeft betrekking op de toetsing van de ri&e door arbodeskundigen. De ri&e hoeft niet meer getoetst te worden door “een arbodienst” maar vanaf 1 juli 2005 is het, onder condities, voldoende als een arbodeskundige de ri&e toetst. Doordat ondernemingen meer vrijheid hebben gekregen bij het invullen van hun informatieverplichtingen, is er sprake van een administratieve lastenreductie van ca. € 7 mln. Actal heeft in haar advies destijds (17 juni 2004) geconstateerd dat de financiële onderbouwing van dit bedrag voldoende is. Wel merkt Actal op dat de incidentele lasten die in het eerste jaar optreden (door een correcte implementatie van de Europese Kaderrichtlijn (89/391) en het arrest van het Europese Hof van 22 mei 2003) nader onderbouwd dienen te worden3. Deze onderbouwing heeft plaatsgevonden. Dit betekent dat in het eerste jaar van de inwerkingtreding van de wet de besparingen nog niet op het niveau van € 7 mln lagen, maar gering zijn4. Ad B. Herziening Arbowet 2007 De herziening van de Arbowet beoogde een administratieve lastenverlichting van ruim € 63 mln. De Arbowet is door beide Kamers aanvaard. Dat betekent dat ook de in de wet beschreven administratieve lastenverlichting voor het parlement gerealiseerd is. Tabel 2 Uitsplitsing van de gerealiseerde administratieve lastenverlichting herziene Arbowet (in € mln)
Omschrijving Vervallen jaarlijkse rapportage Plan van Aanpak RI&E 5 Efficiencyslag overleg OR6 Verlichting registratieplicht arbeidsongevallen door de werkgever
Administratieve lastenverlichting 56,2 6,1 0,3
Aanpassen verplichte rapportage ernstige arbeidsongevallen (ongevallen met meer dan 3 dagen verzuim i.p.v. één dag)
Rapportage aan Arbeidsinspectie ernstige ongevallen Aanpassen van het arbeidsomstandighedenspreekuur Totaalpakket maatregelen
2
Bij de herziening van de Arbowet 2007 is dat verhoogd naar bedrijven met ten hoogste 25 werknemers
3
Brief Actal aan Staatssecretaris van SZW, 17 juni 2004
4
Tweede Kamer, 2004-2005, 29 814, nr. 3.
5
0,1 0,7 0,2 63,6
De verplichting van de werkgever om jaarlijks over de voortgang van het Plan van Aanpak te rapporteren aan de OR is geschrapt. 6
Efficiencyverbetering t.a.v. jaarlijks overleg met de OR in grote bedrijven en terugkoppeling naar het personeel
Pagina 5 van 8
Ad C. Wijziging Arbobesluit Bij de herziening van de Arbowet per 2007 is eveneens het Arbobesluit herzien. Dit heeft geleid tot een versoberde regelgeving betreffende melding door bedrijven aan de Arbeidsinspectie van wijzigingen in het gebruik van biologische agentia. Concreet betekent dit dat bedrijven die met biologische agentia werken alleen een melding bij de Arbeidsinspectie hoeven te doen, als er sprake is van wezenlijke veranderingen in procedés en procedures. De daarmee gepaard gaande administratieve lastenverlichting bedraagt € 27,5 mln. De totale gerealiseerde lastenverlichting door de aanpassing van de Arbowet 2007 (B) en het Arbobesluit 2007 (C) bedraagt dus iets meer dan € 90 mln. Ad D. Het amendement-Van der Sande/Koopmans Bij de parlementaire behandeling is het amendement-Van der Sande/Koopmans, 30 552, nr. 30 van 22 september 2006 aangenomen. Dit amendement betreft de uitzondering uit artikel 2.14b Arbobesluit met betrekking tot de inschakeling van een gecertificeerde deskundige bij het toetsen van de ri&e, waarbij het getalscriterium van 10 naar 25 werknemers is opgehoogd. Hiermee hebben meer bedrijven voordeel van het feit dat zij geen externe deskundigheid meer hoeven in te schakelen bij het toetsen van de ri&e. Dit amendement realiseert een extra, structurele administratieve lastenverlichting van € 10 mln. Samenvattend: de totale administratieve lastenverlichting van de herziening van de Arbowet (inclusief het aangenomen amendement-Van der Sande/Koopmans), de wijziging van het Arbobesluit en de wijziging van de Arbowet inzake de deskundige bijstand (1 juli 2005) bedraagt ongeveer 107 miljoen euro. Dit is een daling van 12,5% ten opzichte van 2002 (nulmeting Arboregelgeving 2002), toen de administratieve lasten op arboterrein 846 miljoen euro bedroegen.
Paragraaf 3 Overzicht gerealiseerde lastenverlichting na 2007 In deze paragraaf komt de tweede onderzoeksvraag aan de orde: Hebben in de periode daarna (2007 – 2011) in de arboregelgeving wijzigingen plaatsgevonden die aanvullende reductie van administratieve lasten tot gevolg hadden? Tabel 3 Overzicht gerealiseerde lastenverlichting na 2007 (in € mln) 2011 2012 2013 Wijziging regelgeving RIE per 1-4-2011
32
64
86
Wijziging Risico-inventarisatie en -evaluatie (ri&e) In december 2010 heeft de Eerste Kamer het voorstel tot wijziging van de Arbowet inzake de ri&e aanvaard. Deze wetswijziging is per 1 april 2011 in werking getreden. Het voornaamste doel van de wetswijziging is het verbeteren van de naleving van de ri&e-verplichtingen. Met name bij kleine werkgevers (ten hoogste 25 werknemers) laat de naleving te wensen over, onder meer door de daaraan te besteden tijd en de te maken kosten van het zich verplicht laten bijstaan door een arbokerndeskundige. Het afschaffen van de verplichte bijstand bij de toets voor de ri&e betekent een bedrag van structureel € 86 mln minder administratieve lasten voor kleine werkgevers vanaf eind 2013. Voor de jaren 2011 en 2012 betreft een reductie van respectievelijk € 32 mln en € 64 mln op jaarbasis. Voor de jaren 2011 en 2012 is op advies van Actal rekening gehouden met een ingroeimodel. Wijzigingen in de Warenwet (VWS)
Twee wijzigingen in de Warenwet waarbij SZW betrokkenheid heeft, hebben geleid tot een administratieve lastenreductie van bijna € 16 mln op jaarbasis. Omdat de Warenwet onder de eerste verantwoordelijkheid van de Minister van VWS valt, is dit bedrag niet meegenomen in het overzicht van reducties (zie tabel 4 op pagina 8).
Pagina 6 van 8
Binnen de Warenwet is SZW dossierhouder op het onderdeel liften en drukapparatuur. Wat de liften betreft: in 2009 is het Warenwetbesluit machines gewijzigd. Het keuringsregime voor liften met een maximum snelheid van 15 meter per seconden is in 2009 komen te vervallen. De jaarlijkse administratieve lastenverlichting voor bedrijven bedraagt € 330.000. Over de drukapparatuur: met ingang van 1 januari 2011 is het Warenwetbesluit drukapparatuur gewijzigd. De belangrijkste wijziging betreft het mogen toepassen van ander passend onderzoek ter vervanging van inwendig onderzoek van de drukapparatuur. De wijziging van het Warenwetbesluit levert € 15,6 mln minder regeldruk voor bedrijven op jaarbasis op.
Deze twee wijzigingen in de Warenwet waarbij SZW betrokkenheid heeft, betekenen derhalve een administratieve lastenreductie van bijna € 16 mln op jaarbasis. Paragraaf 4 Overzicht lastenverzwaring 2007 - 2011 In deze paragraaf komt de derde onderzoeksvraag aan de orde: Hebben in de periode daarna (2007 – 2011) in de arboregelgeving wijzigingen plaatsgevonden die extra administratieve lasten tot gevolg hadden? In de onderzoeksperiode is op het terrein van Gezond en Veilig werken één maatregel ingevoerd die geleid heeft tot een lastenverzwaring. Dit is het gevolg van een advies van de Gezondheidsraad betreffende het verlagen van een aantal grenswaarden van kankerverwekkende stoffen. De implementatie van dit advies heeft eenmalig gevolg voor de administratieve lasten, namelijk het controleren door bedrijven of voldaan wordt aan de grenswaarde methanol. De omvang van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven is geraamd op € 450.000 (eenmalig).
Paragraaf 5 Ervaren regeldruk Naast de reducties in administratieve lasten die dankzij bepaalde wetswijzigingen gerealiseerd zijn, is ook de ervaren regeldruk bij werkgevers een belangrijke indicator. In de Werkgeversenquête Arbeid (WEA) wordt periodiek onderzoek gedaan naar het arbeidsbeleid van Nederlandse bedrijven en instellingen. De WEA geeft naast een algemeen beeld van de situatie in Nederland ook inzicht in de diverse ontwikkelingen in sectoren en bedrijven. In de WEA 2008 gaf 35% van de bedrijven aan het (helemaal) eens te zijn met de stelling dat de administratie rond de Arbowet het bedrijf veel tijd kost. 56% van de bedrijven was het (helemaal) eens met de stelling dat het aantal wettelijke verplichtingen in de Arbowet groot was. Uit de WEA 2010 blijkt een ander beeld: 32% van de bedrijven gaf aan dat de administratie rondom de Arbowet veel tijd kost. Het aantal bedrijven dat het eens was met de stelling dat het aantal wettelijke verplichtingen rondom de Arbowet groot is, was in 2010 gedaald naar 51%
Paragraaf 6 Conclusies De herziening van de Arbowet 2007 beoogde SZW de verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers voor het arbeidsomstandighedenbeleid te vergroten. Minder regelgeving op detailniveau en meer ruimte voor maatwerk in ondernemingen. Een arbeidsomstandighedenbeleid dat op een kostenefficiënte wijze is vormgegeven, passend in de onderneming met gezamenlijk draagvlak van werkgevers en werknemers. Uit paragraaf 2 blijkt dat de beoogde vermindering van iets meer dan € 90 mln (is Arbowet € 63 mln en Arbobesluit € 27,5 mln) gerealiseerd is. Bovendien is € 10 mln extra administratieve lastenverlichting bereikt door het aangenomen amendement-Van der Sande/Koopmans. De wijziging van de Arbowet per 1 juli 2005 heeft nog eens een bedrag van € 7 mln op jaarbasis opgeleverd.
Pagina 7 van 8
Uit paragraaf 3 blijkt dat in de periode 2007 – 2011 drie maatregelen genomen zijn die administratieve lastenverlichting tot gevolg hebben (waarvan twee maatregelen de Warenwet betreffen, waarvoor de Minister van VWS verantwoordelijkheid draagt). Vanaf 2009: € 0,3 mln lastenverlichting gerealiseerd (VWS: Warenwet, liften), Vanaf 1 januari 2011: € 15,6 mln lastenverlichting gerealiseerd (VWS: Warenwet, drukapparatuur) Vanaf 1 april 2011: wijziging Arbowet inzake de ri&e. De administratieve lastenverlichting bedraagt € 32 mln, € 64 mln en € 86 mln te realiseren in respectievelijk 2011, 2012 en 2013 en verder. Uit paragraaf 4 blijkt dat in de periode 2007 – 2011 één maatregel een eenmalige lastenverzwaring tot gevolg heeft gehad. Dit betreft de verlaging van de grenswaarde methanol, met een eenmalige lastenverzwaring voor het bedrijfsleven van € 450.000 (in de tabel hieronder afgerond tot € 0,5 mln).
Tabel 4 Samenvattend overzicht (in € mln) 2007 2008 2009 Wijziging arbowet per 1 juli 2005
2010
2011
2012 2013 e.v.
7
7
7
7
7
7
7
Wijziging arbowet per 1-1-2007
63
63
63
63
63
63
63
Wijziging arbobesluit per 1-1-2007
27
27
27
27
27
27
27
Amendement-Van der Sande/ Koopmans
10
10
10
10
10
10
10
32
64
86
139
171
193
Wijziging regelgeving RIE per 1-4-2011
Verlaging grenswaarde methanol Totale lastenverlichting per jaar
-0,5 107
107
107
106,5
In de periode 2005 – 2011 zijn dus de administratieve lasten voor het bedrijfsleven op arboterrein met € 139 mln gedaald. In 2013 zal deze daling het structurele niveau van € 193 mln bereikt hebben. Hierin zijn de wijzigingen in de Warenwet van structureel bijna € 16 mln niet meegeteld.
Pagina 8 van 8
